Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 29 listopada 2018 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie, Wydział VIII Gospodarczy,

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Górska

po rozpoznaniu 29 listopada 2018 roku w S.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa J. O.

przeciwko B. C.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 18 czerwca 2018 roku, sygn. akt XI GC 1672/17

postanawia:

uchylić zaskarżone postanowienie.

UZASADNIENIE

W odpowiedzi na wezwanie do uzupełnienia opłaty (1.222 zł) od apelacji od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 31 stycznia 2018 r. (sygn. akt XI GC 1672/17) pozwana wniosła o zwolnienie od kosztów sądowych w postaci opłaty od apelacji. Wniosek uzupełniła, składając oświadczenie o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania na urzędowym formularzu (k. 75).

Postanowieniem z 18 czerwca 2018 r. (k. 79) Sąd Rejonowy oddalił wniosek, wskazując jako podstawę prawną art. 102 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Przytoczył informacje wynikające ze złożonego przez pozwaną oświadczenia, a następnie wyjaśnił, że zgodnie z oświadczeniem pozwana nie ma żadnych dochodów, a zadeklarowane miesięczne koszty utrzymania wynoszą 9.100 zł. Złożone przez pozwaną oświadczenie jest w konsekwencji niewiarygodne, ponieważ nie wynika z niego, z jakiego źródła ponosi koszty utrzymania, które wynoszą 6.600 zł (tj. 9.100 zł pomniejszone o zobowiązania kredytowe w kwocie 2.500 zł). Tym samym pozwana nie wykazała, że nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

Na powyższe postanowienie pozwana złożyła zażalenie, wnosząc o jego zmianę poprzez zwolnienie od kosztów sądowych zgodnie z wnioskiem i zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego. Wyjaśniła, że złożone oświadczenie wykazuje, że pozwana nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych w postaci opłaty od apelacji. Oddalenie zażalenia opierało się na braku całościowej i rzetelnej oceny sytuacji majątkowej. Pozwana nie posiada żadnych oszczędności i nie jest w stanie uzyskać środków na opłacenie kosztów sądowych w oparciu o posiadany majątek. Cały przychód z prowadzonej działalności gospodarczej jest konsumowany przez wysokość kosztów związanych z tą działalnością. Z kolei koszty zobowiązań kredytowych nie pozostają dla budżetu gospodarstwa domowego bez znaczenia. Podkreśliła, że postępowanie toczy się nie z jej inicjatywy, więc nie mogła wygospodarować środków na koszty sądowe, a zwolnienie od kosztów sądowych umożliwi jej ochronę jej praw przed sądem.

Sąd zważył, co następuje:

Zażalenie pozwanej okazało się uzasadnione choć z innych względów, niż te wskazane przez pozwaną.

Mając na uwadze rozważania Sądu pierwszej instancji poczynione w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia należało uznać, że powziął on wątpliwość co do rzeczywistego stanu majątkowego pozwanej. Mianowicie w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia zaznaczono, że złożone przez pozwaną oświadczenie jest niewiarygodne, ponieważ wskazuje comiesięczne wydatku na poziomie 9.100 zł miesięcznie, lecz jednocześnie nie wskazuje źródła ich finansowania, skoro pozwana i jej małżonek nie uzyskują dochodów (zgodnie z treścią oświadczenia).

Podzielając wątpliwości Sądu pierwszej instancji zauważyć jednak trzeba, że zgodnie z art. 102 ust. 2 zd. 2 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jeżeli oświadczenie nie zawiera wszystkich wymaganych danych, stosuje się art. 130 k.p.c. Ten z kolei przepis przewiduje wezwanie do usunięcia braków formalnych pisma w terminie tygodniowym pod rygorem jego zwrotu. W rubryce 6 oświadczenia majątkowego strona winna zaś wskazać „dochody i źródła utrzymania wnioskodawcy i osób pozostających we wspólnym gospodarstwie domowym”. Pozwana wskazała zaś na brak dochodów po stronie jej i jej małżonka, nie podając jednocześnie źródeł utrzymania.

Niezależnie od tego, w przypadku powzięcia wątpliwości co do rzeczywistej sytuacji majątkowej pozwanej sąd dysponuje środkami umożliwiającymi weryfikację złożonego oświadczenia. Sąd pierwszej instancji nie zarządził jednak dochodzenia co do rzeczywistego stanu majątkowego pozwanej zgodnie z art. 109 ust. 1 u.k.s.c., ani też nie odebrał od pozwanej przyrzeczenia w trybie art. 102 ust. 3 u.k.s.c. Wprawdzie odebranie przyrzeczenia tudzież zarządzenie dochodzenia nie jest sądowi – zgodnie z brzmieniem ww. przepisów – nakazane, bowiem sąd „może” podjąć te czynności, jednakże sąd nie powinien traktować przyznanych mu kompetencji jako takich, z których skorzystanie jest całkowicie dowolne. W sytuacji, gdy poweźmie wątpliwość co do rzeczywistego stanu majątkowego strony ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych, powinien podjąć powyższe czynności, w celu poczynienia konkretnych ustaleń. W innym razie odmowa zwolnienia od kosztów sądowych jest przedwczesna ( zob. postanowienie Sądu Najwyższego z 6 kwietnia 2017 r., sygn. akt IV CZ 2/17, L.; postanowienie Sądu Najwyższego z 31 sierpnia 2017 r., sygn. akt V CZ 51/17, L. ). Jeżeli jednak występujące wątpliwości są na tyle marginalne, że pozostałe okoliczności dają podstawę do dokonania oceny, czy ubiegający się o zwolnienie może ponieść koszty sądowe bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania siebie i rodziny, prowadzenie dochodzenia czy odebranie przyrzeczenia nie jest konieczne ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z 7 stycznia 2010 r., sygn. akt II PZ 31/09, L. ).

W konsekwencji uznać należało, że zaskarżone postanowienie było przedwczesne. Sąd pierwszej instancji zakwestionował prawdziwość oświadczenia pozwanej o dochodach jej oraz jej małżonka, poprzestając na stwierdzeniu, że nie wynika, z jakiego źródła deklarowane wydatki są pokrywane (oświadczenie zostało ocenione jako wewnętrznie sprzeczne). Nie podjęto jednak w następstwie żadnych czynności celem weryfikacji tych okoliczności. Brak jest podstaw do oceny, czy w kontekście rzeczywistych dochodów pozwanej i jej małżonka deklarowane przez nią wydatki uzasadniałyby przyznanie zwolnienia od opłaty od apelacji, czy też nie.

W tych okolicznościach zaskarżone postanowienie należało uchylić na podstawie art. 386 § 1 w zw. z art. 397 § 2 k.p.c.

Przy ponownym rozpoznaniu wniosku pozwanej Sąd pierwszej instancji powinien w pierwszej kolejności podjąć czynności zmierzające do uzupełnienia złożonego przez pozwaną oświadczenia majątkowego poprzez wskazanie źródeł utrzymania, zgodnie z art. 102 ust. 2 zd. 2 u.k.s.c. w zw. z art. 130 k.p.c., zaś w przypadku jego uzupełniania rozważyć ewentualnie zarządzenie dochodzenia – art. 109 u.k.s.c. lub odebranie przyrzeczenia – art. 102 u.k.s.c. Dopiero wówczas możliwe będzie dokonanie oceny, czy pozwana może ponieść koszty sądowe w zakresie opłaty od apelacji bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny.

ZARZĄDZENIE

1.  (...);

2.  (...)

3.  (...)

(...)

KARTA KWALIFIKACYJNA ORZECZENIA

(...)

(...)

(...)

(...)

(...))

(...)

………………………………………………………………………………