Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 25 maja 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący - SSO Patrycja Baranowska

po rozpoznaniu w dniu 25 maja 2016 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w W.

przeciwko R. K.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanego na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 9 marca 2016 roku w przedmiocie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, sygn. akt XI GC 1344/15

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie oddalił wniosek pozwanego R. K. o zwolnienie od kosztów sądowych w całości. W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał, że ponoszenie kosztów sądowych przez strony jest zasadą, a zwolnienie od tego obowiązku należy traktować jako wyjątek znajdujący zastosowanie w sytuacjach szczególnych. Powołując się na brzmienie art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych Sąd Rejonowy wskazał na obowiązek poczynienia przez stronę oszczędności w wydatkach, a dopiero gdy okażą się niewystarczające na celowość zwrócenia się o pomoc do państwa. Uznał, że analiza przedłożonego przez pozwanego oświadczenia nie pozwala na stwierdzenie, aby uiszczenie kosztów sądowych nastąpiłoby z uszczerbkiem dla niezbędnego utrzymania pozwanego i jego rodziny. Z treści oświadczenia wynika bowiem, że po uiszczeniu kosztów niezbędnych dla utrzymania pozostaje mu wolna kwota około 1.000 zł miesięcznie. Jako zawyżone Sąd uznał przy tym zadeklarowane w wysokości 1.000 zł koszty energii, gazu i telefonów. Sąd wskazał na brak podstaw do nadania kosztom związanym ze spłatą kredytu priorytetowego znaczenia w stosunku do kosztów sądowych.

Dodatkowo Sąd podkreślił, w kontekście konieczności wykazania przez wnioskującego braku wystarczających środków na pokrycie kosztów, że wniosek jest formalnie poprawny lecz niewystarczający aby przyjąć, że pozwanego nie stać na uiszczenie kosztów sądowych, na które składa się zaliczka w wysokości około 1.000 zł na poczet opinii biegłego. Taką kwotą, stosownie do treści oświadczenia, pozwany dysponuje swobodnie każdego miesiąca. Z treści pisma nie wynika, że do dokonywania którychkolwiek opłat zobowiązany jest wyłącznie pozwany.

Pozwany wywiódł zażalenie na powyższe postanowienie domagając się jego zmiany poprzez zwolnienie go od kosztów sądowych w całości. Nie zgadzając się z zaskarżonym rozstrzygnięciem zaznaczył przede wszystkim, że Sąd nie wziął pod uwagę tego, iż nie przewidywał konieczność poniesienia tych kosztów. Zdaniem pozwanego jego dochody nie pozwalają na natychmiastowe zapłacenie kosztów. Sąd analizując sytuację materialną wziął bowiem pod uwagę łączne dochody pozwanego i żony, tymczasem zarobki pozwanego wynoszą 1.800 zł miesięcznie i w całości są przeznaczane na utrzymanie pozwanego i rodziny. Sąd wskazał też, iż po dokonaniu wydatków stałych pozwanemu pozostaje jeszcze około 1.000 zł (licząc łącznie dochód pozwanego i żony). Sąd pominął, że poza wydatkami stałymi są jeszcze wydatki na wyżywienie, ubranie środki czystości, leki, podręczniki dla starszej córki i inne wydatki. Zdaniem pozwanego wskazane okoliczności dowodzą, że Sąd błędnie ocenił zdolności pozwanego do zapłacenia zaliczki na poczet opinii biegłego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się niezasadne.

Sąd Okręgowy podziela stanowisko Sądu pierwszej instancji przedstawione w zaskarżonym postanowieniu.

W pierwszej kolejności podkreślenia wymaga okoliczność, że zwolnienie od kosztów jest przewidziane dla osób najuboższych, które wobec braku środków na ich pokrycie miałyby ograniczoną możliwość obrony swoich praw. Skorzystanie przez Sąd z instytucji zwolnienia od kosztów sądowych jest więc zarezerwowane dla wyjątkowych sytuacji, powoduje bowiem w istocie kredytowanie procesu przez Skarb Państwa. Opłaty sądowe stanowią rodzaj danin publicznych. Zwolnienia od ponoszenia tego rodzaju danin stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji RP. Dlatego też zwolnienia mogą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby, danego podmiotu na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia wnioskodawcy z obowiązku ich ponoszenia (por. post.SN z dnia 19 marca 2010 r., sygn. II PZ 34/09, LEX nr 603836).

Instytucja zwolnienia od kosztów sądowych określona w 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych stanowi wyjątek od generalnej zasady ponoszenia przez stronę dochodzącą swoich praw w postępowaniu przed Sądem związanych z nimi kosztów, przy czym koszty utrzymania, o których mowa w tym przepisie, należy interpretować jako koszty zaspokojenia podstawowych potrzeb osób w nim wskazanych. W tym względzie Sąd Rejonowy słusznie podkreślił, powołując się na orzecznictwo Sądu Najwyższego, że aby strona mogła skutecznie dochodzić zastosowania wobec niej instytucji zwolnienia od kosztów sądowych, winna wskazać, iż jej możliwości finansowe nie pozwalają poczynić oszczędności w ponoszonych wydatkach bez poniesienia uszczerbku w kosztach utrzymania niezbędnych dla niej i jej rodziny. Nie powinno przy tym budzić wątpliwości, że przy ocenie owych możliwości trzeba także mieć na względzie, obciążający małżonków obowiązek wzajemnej pomocy także w zakresie prowadzenia przez każdego z nich procesów sądowych. Zniesienie wspólności ustawowej między małżonkami tego obowiązku nie niweczy (post. SN z 05.05.1967 r., sygn. akt I CZ 37/67, lex 6155).Wobec powyższego, wbrew zarzutom pozwanego, nie sposób przyjąć aby Sąd Rejonowy popełnił błąd oceniając zdolność pozwanego do uiszczenia kosztów sądowych, przy uwzględnieniu zarobków jego małżonki, zwłaszcza, że zgodnie z jego oświadczeniem małżonkowie stale razem prowadzą gospodarstwo domowe. Ewentualne wydatki ponoszone przez żonę pozwanego na rzecz wspólnego gospodarstwa domowego i wspólnych dzieci stanowią więc spełnienie obowiązku, o którym mowa powyżej i powinny być rozpoznawane w kontekście możliwości finansowych rodziny. Odnosząc się do zarzutu nieuwzględnienia przez Sąd I instancji innych (poza stałymi) wydatków pozwanego i jego rodziny nie budzi zastrzeżenia, że wymienione w zażaleniu koszty co do zasady mogą stanowić koszty konieczne dla utrzymania rodziny, niemniej konieczne jest określenie ich wysokości, konsekwencje zaniechania w tym względzie obciążają zaś stronę. Pozwany tymczasem poza wymienieniem w zażaleniu wydatków takich jak wyżywienie, ubranie, środki czystości, leki, podręczniki dla starszej córki nie wskazał nawet w przybliżeniu jakie obciążenie wydatki te stanowią dla jego budżetu domowego. Ponadto nie można wykluczyć, czego ostatecznie też nie uczynił sam skarżący, że wydatki te (choć w części) zostały jednak uwzględnione w oświadczeniu, skoro obejmują one zobowiązania i wydatki stałe (patrz poz. 7 oświadczenia - k. 173 verte). Deklarując ponoszenie miesięcznych kosztów w kwocie 3.950 zł pozwany nie wyjaśnił jakie wydatki na koszty te się składają, żadne inne dane nie zostały przez pozwanego wskazane jako te, które pozwany uważa za istotne. Trudno zaś przyjąć, że koszty wyżywiania nie są stałe bądź, że nie są istotne. Dodatkowo wśród zobowiązań wymienił także „inne wydatki” nie określając ich źródła, dyspozycją art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych objęte są natomiast wydatki konieczne do utrzymania.

Sąd Okręgowy w pełni podziela przy tym podgląd, że skoro instytucja zwolnienia od kosztów sądowych przewidziana w art. 102 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych jest swego rodzaju kredytem udzielonym na pokrycie wydatków związanych z prowadzaniem spraw sądowych to może być zastosowana tylko wtedy, gdy strona ubiegająca się o to zwolnienie wykaże, iż nie miała żadnych możliwości pozyskania środków na poniesienie tych kosztów, korzystając z dostępnych źródeł finansowania. Na brak takich możliwości pozwany tymczasem w ogóle nie wskazał.

Za nietrafny, niemogący skutkować rozstrzygnięciem w postulowany przez skarżącego kierunku należy uznać także zarzut jakoby pozwany nie mógł ponieść kosztów sądowych z uwagi na niemożność ich przewidzenia. Jak wynika z załączonych do akt sprawy dokumentów, pozwany winien liczyć się z możliwością skierowania sprawy na drogę sądową, a tym samym z koniecznością gromadzenia stosownych środków finansowych niezbędnych do obrony swych praw przed sądem już pod koniec 2010 r. W piśmie z dnia 27 lipca 2010 r. skierowanym do pozwanego stanowiącym wypowiedzenie umowy o świadczenie usług telekomunikacyjnych powódka poinformowała, że jedynie w przypadku dokonania określonej wpłaty odstąpi od dochodzenia roszczeń na drodze sądowej (vide: wypowiedzenie umów z dnia 29.17.2010 r. wraz z dowodem nadania – k. 60-64).

Nie należy także zapominać, iż koszty strona ponosi „tymczasowo”, gdyż o tym, kto ostatecznie zostanie obciążony kosztami sądowymi, Sąd zdecyduje w orzeczeniu kończącym postępowanie w sprawie.

Reasumując, stwierdzić należy, że Sąd Rejonowy w sposób prawidłowy orzekł w przedmiocie wniosku pozwanego o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych.

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 397 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy oddalił zażalenie.

Sygn. akt VIII Gz 148/16 S., dnia 25 maja 2016 roku

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)