Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 29 kwietnia 2016 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie Wydział VIII Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Agnieszka Woźniak

SSO Patrycja Baranowska (spr.)

SSO Natalia Pawłowska- Grzelczak

po rozpoznaniu na posiedzeniu niejawnym w dniu 29 kwietnia 2016 roku

w sprawie z powództwa B. F.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną w S.

o zapłatę

na skutek zażalenia pozwanej na postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 10 października 2015 roku, w sprawie X GC 814/14.

postanawia:

1.  oddalić zażalenie;

2.  zasądzić od pozwanej na rzecz powoda kwotę 600 zł (sześćset złotych) tytułem kosztów postępowania zażaleniowego.

SSO Patrycja Baranowska SSO Agnieszka Woźniak SSO Natalia Pawłowska- Grzelczak

UZASADNIENIE

Zaskarżonym postanowieniem z dnia 10 października 2015 roku Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie odrzucił ponowny wniosek pozwanej Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. z dnia 29 września 2015 r. o zwolnienie jej od obowiązku ponoszenia kosztów w zakresie opłaty od apelacji (pkt I) oraz odrzucił apelację pozwanej od wyroku z dnia 26 czerwca 2015 r.

Podstawą powyższego rozstrzygnięcia były okoliczności, zgodnie z którymi pozwana wniosła nieopłaconą apelację od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 26 czerwca 2015 r. wraz z wnioskiem o zwolnienie od opłaty od apelacji.

Zarządzeniem z dnia 23 lipca 2015 r. pozwana została zobowiązana do uiszczenia opłaty od apelacji w wysokości 840 zł w terminie 7 dni, pod rygorem odrzucenia apelacji. W odpowiedzi pozwana ponownie wniosła o zwolnienie jej od opłaty od apelacji.

Postanowieniem z dnia 26 sierpnia 2015 r. Referendarz Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie oddalił wniosek pozwanej w przedmiocie zwolnienia od obowiązków ponoszenia kosztów opłaty sądowej od apelacji.

Pełnomocnik pozwanej w dniu 8 września 2015 r. zaskarżył postanowienie referendarza sądowego z dnia 26 sierpnia 2015 r.

Postanowieniem z dnia 16 września 2015 r. tutejszy Sąd utrzymał w mocy postanowienie referendarza sądowego z dnia 26 sierpnia 2015 r.

Postanowienie zostało doręczone pełnomocnikowi pozwanej w dniu 22 września 2015 r. Opłata od apelacji nie została uiszczona.

W dniu 29 września 2015 r. pozwana ponownie wniosła o zwolnienie z kosztów opłaty od apelacji.

Sąd Rejonowy uznając, że powyższy wniosek winien ulec odrzuceniu przywołał art. 107 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wskazując, że regulacja zawarta w tym przepisie zapewnić ma prawidłowy tok procesu uniemożliwiając skuteczne składanie kolejnych wniosków o zwolnienie od kosztów w sytuacji, gdy pierwotny wniosek został oddalony, a sytuacja finansowa strony nie zmieniła się. W ocenie Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie pozwana nie zaoferowała żadnych dokumentów dla poparcia drugiego wniosku. Wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych jest zaś pismem procesowym, powinien więc zawierać przede wszystkim wyraźne stwierdzenie, że strona domaga się takiego zwolnienia wraz z określeniem jego zakresu, a nadto przedstawienie opisu kondycji finansowej wnioskodawcy wraz z dowodami na poparcie przytoczonych okoliczności (art. 126 § 1 pkt 3 k.p.c.). Możliwe jest zawarcie takiego wniosku w treści pisma procesowego podlegającego opłacie, co jednak nie oznacza, że w takiej sytuacji rygory dotyczące jego wymaganej treści są mniejsze.

W ocenie Sądu I instancji pozwana w żaden sposób nie wykazała pogorszenia się swej sytuacji finansowej oraz trwałej niemożności uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych, tym samym, ponowny wniosek pozwanej o zwolnienie z kosztów opłaty od apelacji należało odrzucić.

Dalej Sąd wskazał że skoro złożenie kolejnego wniosku o zwolnienie od kosztów, który z przyczyn formalnych został odrzucony nie wpływa na obowiązek strony uiszczenia opłaty to apelacja strony pozwanej zgodnie z art. 370 k.p.c. podlegała odrzuceniu jako nieopłacona.

Zażalenie na powyższe orzeczenie w zakresie punktu II wniosła pozwana, domagając się zmiany postanowienia poprzez jego uchylenie oraz zasądzenie kosztów postępowania zażaleniowego. Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie:

1.  art. 107 ust. 2 ustawy o kosztach sadowych w sprawach cywilnych, poprzez jego zastosowanie polegające na odrzuceniu wniosku z dnia 29 września 2015 r. o zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów opłaty sądowej od apelacji w sytuacji, gdy wniosek ten nie był oparty na tych samych okolicznościach co wniosek złożony w apelacji z dnia 17 lipca 2015 r.;

2.  art. 112 ust. 4 w zw. z art. 107 ust. 1 ustawy poprzez jego zastosowanie polegające na uznaniu, że wniosek z dnia 29 września 2015 r. był oparty na tych samych okolicznościach co wniosek z dnia 17 lipca 2015 r., co z kolei skutkowało przyjęciem, iż późniejszy wniosek nie miał wpływu na bieg terminu do wniesienia opłaty od apelacji w sytuacji, gdy ów wniosek wskazywał na nowe istotne okoliczności, a zatem wstrzymał bieg terminu do wniesienia w/w opłaty;

3.  art. 370 k.p.c. poprzez jego zastosowanie polegające na wydaniu postanowienia o odrzuceniu apelacji, uznając ją za nieopłaconą w sytuacji, gdy z okoliczności sprawy wynika, że nie rozpoczął się bieg terminu do uiszczenia stosownej opłaty.

W uzasadnieniu skarżąca zaznaczyła także, że bezpośrednią konsekwencją wadliwości postanowienia Sądu Rejonowego odrzucającego wniosek o zwolnienie od obowiązku ponoszenia kosztów postępowania jest treść postanowienia odrzucającego apelację pozwanej, uznająca ją za nieopłaconą. Zdaniem pozwanej wniesiony przez nią, przed upływem zakreślonego w art. 112 ust. 3 ustawy terminu, ponowny wniosek spowodował wstrzymanie biegu terminu do opłacenia apelacji, kreując po stronie Sądu obowiązek jego rozpoznania. Fakt, iż pozwana składająca ów wniosek we własnym imieniu nie załączyła do pisma żadnych dokumentów nie stanowi o tym, iż wniosek ten oparty był na tych samych okolicznościach co poprzedni, a tym samym rozstrzygnięcie w jego przedmiocie nie mogło zapaść w drodze odrzucenia, lecz ewentualnie w drodze jego oddalenia lub wezwania do uzupełnienie braków formalnych (art. 130 § 1 k.p.c). Ma to dla sprawy takie znaczenie, iż jak wskazano powyżej, oddalenie ponownego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych, otwiera na nowo termin do wniesienia opłaty od apelacji.

Mając na uwadze wadliwość obydwu postanowień pozwana wniosła o rozpoznanie tegoż postanowienia (zawartego w punkcie I zaskarżonego postanowienia) w trybie art. 380 k.p.c. i jego uchylenie, z uwagi na błędne przyjęcie, że ponowny wniosek pozwanej oparty był na tych samych okolicznościach, jak ten zawarty w apelacji.

W odpowiedzi na zażalenie powód wniósł o jego oddalenie oraz zasadnie kosztów postępowania zażaleniowego.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się bezzasadne.

Sąd Okręgowy podziela ustalenia i wywody prawne sądu I instancji. W ocenie Sądu odwoławczego zaskarżone postanowienie odpowiada prawu. Z art. 107 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych wynika jednoznacznie, że „w razie oddalenia wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych strona nie może ponownie domagać się zwolnienia powołując się na te same okoliczności, które stanowiły uzasadnienie oddalonego wniosku.” Ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, oparty na tych samych okolicznościach, podlega odrzuceniu a na odrzucenie wniosku nie przysługuje zażalenie. Niemniej jednak postanowienie o odrzuceniu kolejnego wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych podlega kontroli instancyjnej przy okazji rozstrzygania w przedmiocie zażalenia na odrzucenie apelacji.

W okolicznościach niniejszej sprawy kluczowym zatem było to, czy kolejny wniosek oparty był na innych okolicznościach, co pierwszy wniosek.

Rozpoznając pierwszy, jak i ponownym wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, Sąd I instancji prawidłowo zastosował art. 107 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W pierwszym wniosku, zawartym w samej apelacji, uzupełnionym następnie w piśmie z dnia 2 sierpnia 2015 r., pozwana podała, iż jej aktualne możliwości finansowe nie pozwalają na poniesienie kosztów powołując się między innymi na zastój w prowadzonej działalności gospodarczej związany z rozbudową salonu oraz całkowite sparaliżowanie tejże działalności przez prowadzone postępowania egzekucyjne. Tożsamą argumentację pozwana przedstawiła w piśmie z dnia 8 września 2015 r. stanowiącym skargę na orzeczenie referendarza sądowego. W kolejnym wniosku z dnia 29 września 2015 r. pozwana wskazała na utratę możliwości korzystania z dotychczas dzierżawionego obiektu w związku z wypowiedzeniem umowy dzierżawy oraz ze związaną z tym koniecznością zwolnienia dotychczasowych pracowników a także na przyczynienie się do trudnej sytuacji postanowienia o zabezpieczeniu zupełnie bezpodstawnych roszczeń powoda. Porównując zatem okoliczności przytoczone przez skarżącą zarówno w pierwszym jak i w drugim wniosku należało dojść do przekonania, że choć twierdzenia w nich zawarte nie zawierają identycznej treści nie powołano w nich odmiennych okoliczności. Domagając się zwolnienie od kosztów pozwana od początku powoływała się na zastój w prowadzonej działalności gospodarczej co można było również utożsamiać z zaprzestaniem jej prowadzenia (w danym obiekcie). Okoliczność ta nie jest „nowa”. Pozwana wprawdzie wskazywała na odmienne podłoże takiego stany rzeczy, bowiem zaprzestanie działalności przy ul. (...) związane było z wypowiedzeniem umowy dzierżawy, niemniej jak słusznie zauważył powód w odpowiedzi na zażalenie, podane okoliczności stanowiły wyłącznie dalej idące konsekwencje wynikające z sytuacji majątkowej, w której znajdowała się pozwana. Wypowiedzenie umowy dzierżawy przez właściciela nieruchomości z powodu nieopłacania czynszu, zwolnienie dotychczasowych pracowników oraz zaprzestanie prowadzenia działalności to wyłącznie dalsze skutki sytuacji finansowej pozwanej, których przyczyna - objęta zakresem jej zobowiązań - istniała już wcześniej, na etapie składania apelacji. Pozwana wskazywała też na całkowite sparaliżowanie działalności wobec prowadzenia egzekucji komorniczych- postępowanie o zabezpieczeniu nie mogło zatem zmienić tej sytuacji. W związku z tym zaś, że postanowienie w przedmiocie ustalenia kosztów postępowania zabezpieczającego na podstawie nakazu, wydane zostało w dniu 16 czerwca 2014 r. niewątpliwe okoliczność istniała wcześniej i nie stanowiła zmiany dla sytuacji majątkowej pozwanej opisanej w pierwszym wniosku z dnia 8 września 2015 r.

Tak więc zarzut, jakoby drugi wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych zawierał inne okoliczności, aniżeli pierwszy wniosek okazał się nietrafny.

Wykładnia literalna art. 107 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych daje bowiem podstawę do wnioskowania, że strona może się domagać ponownie zwolnienia od kosztów sądowych, po oddaleniu jej poprzedniego wniosku w tym przedmiocie, jeżeli powołuje się na nowe lub inne okoliczności niż te, którymi uzasadniała pierwotny wniosek. Nieakceptowalnym jest jednak pogląd, aby każda zmiana okoliczności, mająca wpływ na sytuację materialną wnoszącego o zwolnienie od kosztów sądowych, wyklucza stosowanie tego przepisu. Skutkować mogłoby to w łatwy sposób wyeliminowaniem tego przepisu z praktycznego zastosowania. Każda bowiem zmiana wysokości otrzymywanego wynagrodzenia czy wysokości stałych wydatków mogłaby oznaczać, że ponowny wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych oparty jest na innych okolicznościach faktycznych, niż te, które były brane po uwagę przy rozpoznawaniu poprzedniego wniosku (por. post. SN z dnia 11 lutego 2009 r., V CZ 4/09i post SA w Ł. z dnia 14 października 2012 r. I Acz 1163/11).

Zauważyć w tym miejscu również trzeba, że w myśl art. 103 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Sąd może przyznać zwolnienie od kosztów sądowych osobie prawnej, jeżeli wykazała, że nie ma dostatecznych środków na ich uiszczenie. Powyższe stwierdzenie należy rozumieć jako obowiązek wykazania trwałej niemożności uzyskania środków na uiszczenie kosztów sądowych. Znamienne jest zatem, czy ubiegający się o przyznanie zwolnienia - wykazał, że nie ma dostatecznych środków na ich pokrycie. Zarówno w pierwszym z wniosków jak i drugim, pozwana spółka wskazała jedynie na złą kondycję finansową spółki, ale i nie udowodniła tego twierdzenia.

Dodatkowo zaznaczenia także wymaga, że obowiązek udowodnienia faktu braku dostatecznych środków na uiszczenie kosztów, czyli przedstawienia dowodów uzasadniających twierdzenia o braków tych środków, spoczywa na wnioskodawcy. Przewidziany zaś w art. 103 ustawy obowiązek wykazania nieposiadania dostatecznych środków na opłacenie kosztów jest jednak kwestią merytoryczną, nie formalną, i prowadzi do merytorycznego rozstrzygnięcia wniosku. Wystarczające bądź niewystarczające udokumentowanie wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych przez osobę prawną odnosi się do sfery dowodowej regulowanej przepisami o postępowaniu dowodowym (art. 227-234 k.p.c.), a nie do kwestii formalnych regulowanych art. 130 k.p.c. (por. orzeczenie SN z 02.10.1998 r., III CZP 34/98, Prok. i Pr. 1999, nr 3, poz. 38; A. Górski, L. Walentynowicz, Koszty sądowe w sprawach cywilnych. Ustawa i orzekanie. Komentarz praktyczny, Oficyna, 2008, wyd. II; Komentarz do art. 103).

W tym stanie rzeczy na podstawie art. 397 § 2 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c. zażalenie jako bezzasadne podlegało oddaleniu.

O kosztach postępowania zażaleniowego Sąd orzekł stosownie do art. 108 § 1 i art. 98 k.p.c. pozwana - jako strona przegrywająca postępowanie zażaleniowe - obowiązana jest zwrócić powodowi koszty postępowania, na które składają się koszty zastępstwa procesowego.

SSO Patrycja Baranowska SSO Agnieszka Woźniak SSO Natalia Pawłowska- Grzelczak

Sygn. akt VIII Gz 47/16

ZARZĄDZENIE