Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

Sygnatura akt VIII GC 134/21

Uzasadnienie wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 12 lipca 2021 roku

1.  Stanowiska procesowe stron.

1)  Powód M. H. (1) powództwem wniesionym przeciwko pozwanemu J. M. domagał się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci ugody zawartej przed mediatorem 7 sierpnia 2019 roku w sprawie VIII GC 140/19 toczącej się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie w całości w stosunku do powoda oraz zasądzenie od strony pozwanej kosztów procesu. Podając podstawą faktyczną powództwa twierdził, że 7 sierpnia 2019 roku w sprawie VIII GC 142/19 zawarta została przed mediatorem ugoda, na mocy której M. S., M. H. (2) i M. H. (1) zobowiązali się zapłacić J. M. solidarnie kwotę 175.000 zł do 7 sierpnia 2020 roku. Kwota ta została zapłacona przez M. S. oraz M. H. (2) 7 lipca 2020 roku, co zwalnia z długu pozostałego dłużnika solidarnego, powoda M. H. (1). Spełnienie świadczenia jest zdarzeniem uzasadniającym powództwo przeciwegzekucyjne z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c.

2)  Pozwany w odpowiedzi na pozew uznał powództwo i na podstawie art. 101 k.p.c. domagał się zasądzenia od strony powodowej kosztów procesu ewentualnie wzajemnego ich zniesienia. Pozwany nie dał powodu do wytoczenia powództwa, ponieważ wszczęcie postępowania egzekucyjnego nastąpiło wskutek nieporozumienia między pozwanym a jego pełnomocnikiem, postępowanie zostało niezwłocznie umorzone, a strona powodowa nie poniosła negatywnych konsekwencji. Powód miał mieć wiedzę o umorzeniu postępowania egzekucyjnego 19 lutego 2021 roku, skoro zostało wydane przez komornika postanowienie o umorzeniu egzekucji, z którego wynika, że wcześniej pełnomocnik pozwanego złożył wniosek o jej umorzenie. Powód był świadomy, że nie jest konieczne inicjowania postępowania sądowego. Wystąpił z wnioskiem o przyznanie kosztów w postępowaniu egzekucyjnym, czego wyrazem jest punkt drugi postanowienia komornika z 19 lutego 2021 roku. Niewątpliwie powód i jego pełnomocnik mieli pełną świadomość faktu złożenia przez wierzyciela wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego, co sprawia, że jest uzasadnione zastosowanie art. 101 k.p.c. Powód nie wezwał pozwanego do niezwłocznego umorzenia postępowania egzekucyjnego, a jedynie ograniczył się do zainicjowania procesu.

2.  Podstawa faktyczna wyroku

1)  Kwota wynikająca z ugody sądowej zawartej przed mediatorem w sprawie VIII GC 140/19 została zapłacona przez dwóch z trzech dłużników solidarnych, mianowicie przez M. H. (2) i M. S. 6 lipca 2020 roku. (fakt przyznany, odpis ugody z 7 sierpnia 2019 roku, karta 8, potwierdzenia transakcji, karta 9 i 9 verte).

2)  10 lutego 2021 roku pozwany złożył wniosek do komornika sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie R. W. o wszczęcie egzekucji na podstawie tytułu wykonawczego - ugody zawartej przed mediatorem w sprawie VIII GC 140/19 (dowód: odpis pisma komornika z 15 lutego 2021 roku, karta 10).

3)  15 lutego 2021 roku (poniedziałek) powód złożył pozew o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności, po tym, jak powziął wiadomość o zajęciu jego rachunku bankowego w postępowaniu egzekucyjnym.

4)  16 lutego 2021 roku pełnomocnik powoda uzyskał informację od ówczesnego pełnomocnika pozwanego, że „podjęto stosowne działania prawne” w związku z wszczęciem egzekucji. (dowód: email z 16 lutego 2021 roku, karta 36).

5)  19 lutego 2021 roku komornik prowadzący postępowanie egzekucyjne wydał postanowienie o jego umorzeniu przyznając powodowi, a dłużnikowi w postępowaniu egzekucyjnym, zwrot kosztów postępowania. (fakt uznany za przyznany).

6)  22 lutego 2021 roku wpłynęło do kancelarii pełnomocnika powoda postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego. (fakt uznany za przyznany).

3.  Ocena materiału dowodowego i podstawa prawna wyroku.

1)  Pozwany uznał powództwo przy pierwszej czynności procesowej, co oznacza przyznanie okoliczności faktycznych stanowiących podstawę faktyczną powództwa oraz zgodę na wydanie wyroku zgodnie z żądaniem. Za przyznane i nie budzące wątpliwości, zatem nie wymagające dowodu, należy uznać fakt, że świadczenie stwierdzone tytułem wykonawczym wygasło po jego powstaniu (art. 229 k.p.c.). Zgodnie z art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. jest to zdarzenie, które uzasadnia pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności i decyduje o zasadności powództwa.

2)  Nie ma dowodu pozwalającego ustalić, w jakiej dacie powód albo jego pełnomocnik dowiedzieli się, że złożono wniosek o umorzenie postępowania egzekucyjnego. Strona pozwana nie wypowiedziała się o twierdzeniach powoda, że 22 lutego 2021 roku wpłynęło do kancelarii pełnomocnika powoda postanowienie komornika o umorzeniu postępowania egzekucyjnego wydane 19 lutego 2021 roku i są to fakty uznane za przyznane na podstawie art. 230 k.p.c. (pismo z 5 maja 2021 roku, karta 34 verte).

3)  Nie ma przyczyny, dla których sąd w tym postępowaniu, toczącym się według przepisów o postępowaniu odrębnym w gospodarczych, gdzie określono momenty prekluzyjne na chwilę wniesienia pozwu i odpowiedzi na pozew, miałby je z urzędu dopuszczać dowody, między innymi żądając akt egzekucyjnych od komornika. Zasada prekluzji nie obejmuje czynności dowodach sądu z urzędu, jednak ta pozostawałaby w sprzeczności z art. 232 k.p.c. przełamując bezpodstawnie formalno-prawny ciężar dowodu. Żadna ze stron nie wniosła o przeprowadzenie dowodu z dokumentów w aktach komornika.

4)  Dowód z przesłuchania stron został pominięty postanowieniem zgodnie z art. 235 ² § 1 k.p.c. jako mający wykazać fakty bezsporne, ponieważ przyznane w skutek uznania powództwa.

4.  Koszty procesu.

1)  Celem powództwa opozycyjnego jest udaremnienie możliwości przeprowadzenia jakiejkolwiek egzekucji na podstawie określonego tytułu wykonawczego (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z 30 marca 1976 roku, III CZP 18/76). Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności dłużnik może wytoczyć, o ile istnieją ku temu podstawy przewidziane w powołanym przepisie, po powstaniu tytułu wykonawczego, czyli po nadaniu tytułowi egzekucyjnemu klauzuli wykonalności, niezależnie od tego, czy przeciwko dłużnikowi została już wszczęta egzekucja, istotne jest jedynie by zobowiązanie objęte tytułem wykonawczym było wymagalne. Dłużnik może żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego tak długo, jak długo zachodzi możliwość wykonania tego tytułu. W doktrynie zasadnie wskazuje się, że samo istnienie możności wykonania tytułu wykonawczego, czyli zdolności do egzekucji, pozwala na wystąpienie z powództwem zmierzającym do uniemożliwienia przeprowadzenia egzekucji z tego tytułu wykonawczego (por. uzasadnienie wyroku Sądu Najwyższego z 15 stycznia 2015 roku, IV CSK 133/14). Powództwo opozycyjne jest aktualne dopóki tytuł jest w posiadaniu wierzyciela, także jeżeli znajduje się w aktach postępowania egzekucyjnego. Do tej chwili istnieje interes prawny powoda w żądaniu wydania wyroku prawokształtującego. Nie ma podstaw do ustalenia, że tytuł wykonawczy został powodowi zwrócony. Ciężar dowodu tego faktu spoczywał na pozwanym, ponieważ to pozwany wywodzi skutek prawny w postaci wygaśnięcia interesu prawnego powoda w żądaniu pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności (art. 6 k.c., interesu prawnego jako przesłanki zasadności każdego z rodzaju powództw). Twierdzenie, że powództwo przeciwegzekucyjne jest aktualne od chwili nadania klauzuli wykonalności i zajścia zdarzenia skutkującego wygaśnięciem zobowiązania do chwili wydania tytułu wykonawczego dłużnikowi ma bezpośredni wpływ na rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów procesu. Możliwość żądania zwrotu kosztów procesu przez pozwanego zgodnie z art. 101 k.p.c. jest uzależniona nie tylko uznania powództwa przy pierwszej czynności procesowej, ale od ustalenia, że pozwany nie dał powodu do wytoczenia sprawy.

2)  W postanowieniu Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2012 roku, IV CZ 121/12, wyrażono pogląd, że sam fakt dysponowania przez wierzyciela tytułem wykonawczym, który może stanowić podstawę egzekucji, daje dłużnikowi powód do wytoczenia sprawy w rozumieniu art. 101 k.p.c. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 6 marca 2019 roku w sprawie I ACa 692/18 stwierdził w analogicznej sytuacji, że dla zastosowania art. 101 k.p.c. nie ma znaczenia, że powód nie wezwał pozwanego do wydania tytułu wykonawczego, dał powód do wytoczenia powództwa, bowiem bezsprzecznie dysponował tytułem wykonawczym i nie zwrócił powodowi tytułu wykonawczego, zatem osiągnięcie zamierzonego skutku prawnego nie mogą nastąpić w inny sposób jak tylko przez wytoczenie powództwa opozycyjnego.

3)  Nie można jednak utożsamiać powodu do wytoczenia sprawy wyłącznie z posiadaniem przez pozwanego tytułu wykonawczego. Teza ta prowadzi to do wniosku, że jeżeli tytułu wykonawczy jest w posiadaniu powoda, to pozwany nie daje powodu (przyczyny) do wytoczenia powództwa. Powództwo opozycyjne wniesione w takiej sytuacji jest przecież bezzasadne, zatem to pozwanemu należy się zwrot kosztów procesu. Dla oceny, czy istnieje powód do wytoczenia powództwa przeciwegzekucyjnego konieczne są inne okoliczności, choć jako zasadę należy przyjąć, zgodnie ze wskazanymi judykatami, że jeżeli toczy się postępowanie egzekucyjne, to istnieje powód do natychmiastowej obrony dłużnika przez wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego.

4)  We wszczętym postępowaniu egzekucyjnym zajęto rachunek bankowy powoda, co w perspektywie oznaczało skuteczne wyegzekwowanie sumy uprzednio zapłaconej pozwanemu (fotografia ekranu, karta 38). Stwarzało to prawdopodobieństwo kolejnych czynności powoda zmierzających do odzyskania od pozwanego świadczenia spełnionego bez podstawy prawnej oraz ryzyko, że bezpodstawnie wyegzekwowana suma nie powróci do jego majątku. Powód w obliczu skutecznej egzekucji został zmuszony do natychmiastowej obrony i poniesienia w związku z tym kosztów procesu.

5)  Na powyższą ocenę nie ma wpływu, że powód nie żądał od pozwanego przed wniesieniem pozwu wydania tytułu wykonawczego albo złożenia wniosku o umorzenie postępowania egzekucyjnego. W sytuacji, kiedy toczy się egzekucja, jedyną możliwością uzyskania zamierzonego skutku jest wytoczenie powództwa opozycyjnego. Wydanie tytułu wykonawczego nie jest możliwe a umorzenie postępowania egzekucyjnego nie zaspakaja interesu powoda (tytuł znajduje się w dalszym ciągu w posiadaniu pozwanego). Podobnie interesu powoda nie zaspokoi sytuacja, kiedy komornik wstrzyma się z podejmowaniem czynności na podstawie art. 822 k.p.c. Ryzyko skutecznej egzekucji i konieczności podejmowania czynności zmierzających do odzyskania nienależnie wyegzekwowanych sum wymuszało natychmiastową reakcję powoda. Nie ma podstaw do zastosowania art. 101 k.p.c.

6)  W postanowieniu Sądu Najwyższego z 15 lipca 1974 roku, I CZ 99/74, wyrażono pogląd, że art. 101 k.p.c. nie ma zastosowania w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem. Stosunek prawny między powodem a pozwanym w zakresie możliwości wykorzystania tytułu wykonawczego potencjalnie może być zmieniony przez zwrot tytułu wykonawczego, dlatego pogląd ten nie ma zastosowania w rozpoznawanej sprawie.

7)  Nie ma podstaw do zastosowania artykułu 102 k.p.c., nie istnieją żadne szczególne okoliczności sprawy, które pozwalałyby na odstąpienie od obciążenia strony pozwanej kosztami procesu. Nie ma także podstaw do wzajemnego zniesienia kosztów procesu (art. 100 k.p.c.), ponieważ żądanie powoda uwzględniono w całości.

8)  Pozwany przegrał sprawę i zgodnie z art. 98 k.p.c. jest zobowiązany do zwrotu powodowi kosztów procesu, wynagrodzenia adwokata w wysokości 5.400 zł (§ 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie), opłaty od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł oraz opłaty od pozwu w kwocie 9651 zł.

SSO Robert Bury