Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Pomiędzy powódką (...) Bankiem (...) spółką akcyjną w W. a pozwanym K. B. zawisło sześć postępowań zainicjowanych przez powódkę. Sprawy te zostały połączone do wspólnego rozpoznania w ramach postępowania prowadzonego pod niniejszą sygnaturą:

1.  sprawa o sygnaturze akt VIII GC 109/16 (uprzednio VIII GNc 117/16)

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 1.101.599,40 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, aktualnie 10%, od 1.000.000 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 101.599,40 zł od wytoczenia powództwa, a także kosztami procesu. Dochodzone w tej sprawie roszczenie powódka wywodziła z zawartej między stronami 29 października 2010 r. umowy nr (...) kredytu obrotowego (...) (kredyt na rachunku bankowym), kilkakrotnie aneksowanej, a ostatecznie wypowiedzianej przez powódkę 13 marca 2015 r. Na dzień 19 stycznia 2016 r. w księgach bankowych w związku z tą umową figurowało zadłużenie pozwanego na kwotę 1.000.000 zł tytułem należności głównej oraz 101.599,40 zł tytułem odsetek.

2.  sprawa o sygnaturze akt VIII GC 28/17 (uprzednio VIII GNc 118./16)

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 5.415.364,98 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, aktualnie 10%, od 4.386.825,10 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 1.028.539,88 zł od wytoczenia powództwa, a także kosztami procesu. Dochodzone w tej sprawie roszczenie powódka wywodziła z zawartej między stronami 21 stycznia 2010 r. umowy nr (...) kredytu inwestycyjnego, kilkakrotnie aneksowanej, a ostatecznie wypowiedzianej przez powódkę 13 marca 2015 r. Na dzień 19 stycznia 2016 r. w księgach bankowych w związku z tą umową figurowało zadłużenie pozwanego na kwotę 4.386.825,10 zł tytułem należności głównej oraz 1.028.539,88 zł tytułem odsetek.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt VIII GNc 118/16) zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 5.415.364,98 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od 4.386.825,10 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 1.028.539,88 zł od 19 lutego 2016 r., a także kosztami procesu w kwocie 11.067 zł.

3.  sprawa o sygnaturze akt VIII GC 555/16 (uprzednio VIII GNc 119./16)

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 1.191.704,44 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, aktualnie 10%, od 964.993,94 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 226.710,50 zł od wytoczenia powództwa, a także kosztami procesu. Dochodzone w tej sprawie roszczenie powódka wywodziła z zawartej między stronami 30 grudnia 2011 r. umowy nr (...) kredytu inwestycyjnego (...), kilkakrotnie aneksowanej, a ostatecznie wypowiedzianej przez powódkę 13 marca 2015 r. Na dzień 19 stycznia 2016 r. w księgach bankowych w związku z tą umową figurowało zadłużenie pozwanego na kwotę 964.993,94 zł tytułem należności głównej oraz 226.710,50 zł tytułem odsetek.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt VIII GNc 119/16) zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 1.191.704,44 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki stopy referencyjnej NBP powiększonej o 5,5 punktów procentowych od 964.993,94 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 226.710,50 zł od 23 lutego 2016 r., a także kosztami procesu w kwocie 11.067 zł.

4.  sprawa o sygnaturze akt VIII GC 29/17 (uprzednio VIII GNc 120./16)

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 1.032.250,17 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, aktualnie 10%, od 862.748 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 169.502,17 zł od wytoczenia powództwa, a także kosztami procesu. Dochodzone w tej sprawie roszczenie powódka wywodziła z zawartej między stronami 30 listopada 2011 r. umowy nr (...) kredytu obrotowego odnawialnego, aneksowanej, a ostatecznie wypowiedzianej przez powódkę 13 marca 2015 r. Strony nadto zawarły co do tej umowy 16 maja 2013 r. umowę ugody, którą dwukrotnie aneksowano. Na dzień 19 stycznia 2016 r. w księgach bankowych w związku z tą umową figurowało zadłużenie pozwanego na kwotę 862.748 zł tytułem należności głównej oraz 169.502,17 zł tytułem odsetek.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt VIII GNc 120/16) zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 1.032.250,17 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od 862.748 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 169.502,17 zł od 20 lutego 2016 r., a także kosztami procesu w kwocie 11.067 zł.

5.  sprawa o sygnaturze akt VIII GC 406/16 (uprzednio VIII GNc 121/16)

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 378.977,49 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, aktualnie 10%, od 314.811,86 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 64.165,63 zł od wytoczenia powództwa, a także kosztami procesu. Dochodzone w tej sprawie roszczenie powódka wywodziła z zawartej między stronami 28 kwietnia 2010 r. umowy nr (...) kredytu inwestycyjnego, kilkakrotnie aneksowanej, a ostatecznie wypowiedzianej przez powódkę 13 marca 2015 r. Na dzień 19 stycznia 2016 r. w księgach bankowych w związku z tą umową figurowało zadłużenie pozwanego na kwotę 314.811,86 zł tytułem należności głównej oraz 64.165,63 zł tytułem odsetek.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt VIII GNc 121/16) zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 378.977,49 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od 314.811,86 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 64.165,63 zł od 19 lutego 2016 r., a także kosztami procesu w kwocie 11.067 zł.

6.  sprawa o sygnaturze akt VIII GC 556/16 (uprzednio VIII GNc 122/16)

Powódka domagała się zasądzenia od pozwanego kwoty 4.619.603,41 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, aktualnie 10%, od 3.710.236,66 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 909.366,75 zł od wytoczenia powództwa, a także kosztami procesu. Dochodzone w tej sprawie roszczenie powódka wywodziła z zawartej między stronami 30 listopada 2011 r. umowy nr (...) kredytu inwestycyjnego, kilkakrotnie aneksowanej, a ostatecznie wypowiedzianej przez powódkę 13 marca 2015 r. Na dzień 19 stycznia 2016 r. w księgach bankowych w związku z tą umową figurowało zadłużenie pozwanego na kwotę 3.710.236,66 zł tytułem należności głównej oraz 909.366,75 zł tytułem odsetek.

Nakazem zapłaty w postępowaniu nakazowym (sygn. akt VIII GNc 122/16) zasądzono od pozwanego na rzecz powódki 4.619.603,41 zł z odsetkami za opóźnienie według stawki w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP, aktualnie 10%, od 3.710.236,66 zł od 20 stycznia 2016 r., a od 909.366,75 zł od 18 lutego 2016 r., a także kosztami procesu w kwocie 11.084 zł.

Pozwany zanegował zasadność dochodzonych przez powódkę roszczeń we wszystkich tych sprawach. W sprawie o sygnaturze VIII GC 109/16 złożył odpowiedź na pozew, w której wniósł o oddalenie powództwa oraz zasądzenie kosztów procesu, a w pozostałych sprawach pozwany złożył zarzuty od wydanych nakazów zapłaty, każdorazowo wnosząc o uchylenie nakazu zapłaty w całości oraz oddalenie powództwa. W uzasadnieniach odpowiedzi na pozew oraz zarzutów od nakazów zapłaty pozwany przedstawił współpracę stron oraz okoliczności i stanowisko prawne istotne dla wszystkich dochodzonych przez powódkę roszczeń.

Mianowicie pozwany przyznał zawarcie z powódką umów wskazanych jako podstawa poszczególnych pozwów. Wskazał jednak, że w październiku 2012 r. otrzymał od powódki ofertę zawarcia umowy kredytu konsolidacyjnego. Dnia 21 grudnia 2012 r. pomiędzy stronami doszło do zawarcia umowy konsolidacyjnej nr (...) na kwotę 9.417.710,90 zł, która miała zostać przeznaczona na spłatę kredytów udzielonych pozwanemu na podstawie umów o numerach: (...) (sprawa nr 2), (...) (sprawa nr 3), (...) (sprawa nr 5) oraz (...) (sprawa nr 6). W umowie zawarto postanowienie, że jednym z warunkiem uruchomienia środków kredytowych jest ustanowienie zabezpieczeń, m.in. wpisana hipoteki umownej łącznej do kwoty 4.000.000 euro na nieruchomościach, dla których prowadzone są księgi wieczyste o numerach (...). Zgodnie z praktyką w ramach współpracy całą dokumentację w tym zakresie przygotowywali pracownicy powódki, a rola pozwanego ograniczała się do podpisania i opłacenia wniosków. Wniosek o wpis hipoteki został złożony 27 grudnia 2012 r., a ostatecznie Sąd Rejonowy w Gryficach na podstawie tego wniosku dokonał wpisu na początku 2013 r.

Powódka nie uruchomiła środków objętych umową konsolidacyjną, stwierdzając, że środki te nie mogą zostać uruchomione z uwagi na nieregulowanie przez pozwanego należności z tytułu odsetek i prowizji od funkcjonujących kredytów, nieobjętych umową konsolidacyjną. Jak zauważył pozwany, umowa takiego warunku uruchomienia kredytu nie przewidywała. Dnia 31 stycznia 2013 r. pozwany złożył dyspozycję uruchomienia kredytu, co okazało się bezskuteczne. Powódka konsekwentnie odmawiała uruchomienia środków z umowy konsolidacyjnej, a jednocześnie uznawała, że pozwany nie reguluje kolejnych rat kredytów podlegających konsolidacji. Strony przez cały czas pozostawały w kontakcie (wymieniały korespondencję, uczestniczyły w spotkaniach), prowadząc rozmowy dotyczące restrukturyzacji zadłużenia, jednak nie zakończyły się one wypracowaniem i wdrożeniem żadnego rozwiązania. Stąd, jak przyznał, pismami z 13 marca 2015 r. powódka wypowiedziała mu wszystkie łączące strony umowy kredytowe, w tym umowę konsolidacyjną i wezwała pozwanego do zapłaty. Powódka złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości pozwanego, natomiast pozwany wniósł o otwarcie postępowania układowego. Wyjaśnił również, że na skutek działania powódki (nieruchomienia środków z umowy konsolidacyjnej) poniósł szkodę, której dochodzi w odrębnym postępowaniu.

Pozwany również zarzucił, że powództwo zasługuje na oddalenie z uwagi na art. 5 k.c. Relacje stron prowadzą do wniosku, że powództwa są sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Pozwany podejmował wszelkie działania zmierzające do regulowania zobowiązań i ustaleń, natomiast powódka wykazywała się złą wiarą, w szczególności poprzez brak uruchomienia środków z umowy konsolidacyjnej.

Powódka w pismach procesowych z 27 stycznia 2017 r. oraz 17 marca 2017 r. podtrzymała swoje stanowisko i wyjaśniła, że zarzuty pozwanego nie znajdują podstaw faktycznych i prawnych. Co do zaskarżonych nakazów zapłaty, wniosła o ich utrzymanie w mocy.

Na rozprawie 15 maja 2018 r. pozwany z ostrożności wniósł o rozłożenie zasądzonego roszczenia na raty.

Stan faktyczny ze wskazaniem dowodów:

Powódka jest przedsiębiorcą prowadzącym działalność bankową (bankiem). Pozwany również prowadzi działalność gospodarczą, przy czym działalność tę prowadzi jednoosobowo (osoba fizyczna prowadząca działalność gospodarczą podlegająca ewidencjonowaniu w (...)), w przeważającym zakresie w obszarze produkcji wyrobów tartacznych. Pozwany w ramach prowadzonej działalności gospodarczej wykorzystywał m.in. środki uzyskiwane z dofinansowania w różnego rodzaju programach (np. Unii Europejskiej) oraz uzyskiwane w postaci kredytów. Pozyskiwane środki były przeznaczane na stworzenie zakładu produkcyjnego w R., co było inwestycją pozwanego.

Niesporne, a nadto dowody:

-

odpis pełny powódki z KRS (k. 11-58);

-

wydruk z (...) pozwanego (k. 96);

-

umowa o dofinansowanie z 3 czerwca 2011 r. z aneksami (k. 157-171);

-

umowa o dofinansowanie z 15 marca 2010 r. z aneksami (k. 172-190);

-

korespondencja (k. 787, 806, 950);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

W ramach prowadzonych przez strony działalności strony zawarły następujące umowy kredytowe:

1.  dnia 21 stycznia 2010 r. strony zawarły umowę nr (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu kredytu inwestycyjnego na budowę hal produkcyjnych z budynkiem socjalno-biurowym i kotłownią w wysokości 5.011.339 zł na okres od 21 stycznia 2010 r. do 1 stycznia 2025 r. W umowie strony m.in. ustaliły wysokość oprocentowania należnego powódki oraz inne marże oraz opłaty (§ 4 – 7, § 16 umowy), skutki braku spłaty kredytu (§ 11 umowy), możliwość wypowiedzenia umowy przez powódkę oraz skutki wypowiedzenia kredytu (§ 13 i § 14 umowy), sposób zaliczania dokonywanych spłat (§ 18 umowy), a także, że wszystkie zmiany umowy wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej (§ 22 umowy);

2.  dnia 28 kwietnia 2010 r. strony zawarły umowę nr (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu kredytu inwestycyjnego na zakup maszyn i urządzeń w wysokości 502.310 zł na okres od 28 kwietnia 2010 r. do 1 kwietnia 2015 r. W umowie strony m.in. ustaliły wysokość oprocentowania należnego powódki oraz inne marże oraz opłaty (§ 4 – 7, § 16 umowy), skutki braku spłaty kredytu (§ 11 umowy), możliwość wypowiedzenia umowy przez powódkę oraz skutki wypowiedzenia kredytu (§ 13 i § 14 umowy), sposób zaliczania dokonywanych spłat (§ 18 umowy), a także, że wszystkie zmiany umowy wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej (§ 22 umowy);

3.  dnia 29 października 2010 r. strony zawarły umowę nr (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu kredytu odnawialnego na rachunku bieżącym w wysokości 500.000 zł (limit kredytowy) na finansowanie bieżącej działalności gospodarczej na okres do 28 października 2011 r. W umowie strony m.in. ustaliły wysokość oprocentowania należnego powódki oraz inne marże oraz opłaty (§ 4 – 7, § 11 umowy), skutki braku spłaty kredytu (§ 10 umowy), możliwość wypowiedzenia umowy przez powódkę oraz skutki wypowiedzenia kredytu (§ 14 i § 15 umowy), sposób zaliczania dokonywanych spłat (§ 12 umowy), a także, że wszystkie zmiany umowy wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej (§ 20 umowy);

4.  dnia 30 grudnia 2010 r. strony zawarły umowę nr (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu kredytu inwestycyjnego na zakup suszarni i autoklawu w wysokości 1.319.208 zł na okres do 1 grudnia 2015 r. W umowie strony m.in. ustaliły wysokość oprocentowania należnego powódki oraz inne marże oraz opłaty (§ 4 – 7, § 17 umowy), skutki braku spłaty kredytu (§ 12 umowy), możliwość wypowiedzenia umowy przez powódkę oraz skutki wypowiedzenia kredytu (§ 14 i § 15 umowy), sposób zaliczania dokonywanych spłat (§ 19 umowy), a także, że wszystkie zmiany umowy wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej (§ 24 umowy);

5.  dnia 30 listopada 2011 r. strony zawarły umowę nr (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu kredytu inwestycyjnego na budowę hal produkcyjnej i magazynowej w wysokości 3.751.082 zł na okres od 30 listopada 2011 r. do 29 listopada 2018 r. W umowie strony m.in. ustaliły wysokość oprocentowania należnego powódki oraz inne marże oraz opłaty (§ 4 – 7, § 16 umowy), skutki braku spłaty kredytu (§ 11 umowy), możliwość wypowiedzenia umowy przez powódkę oraz skutki wypowiedzenia kredytu (§ 13 i § 14 umowy), sposób zaliczania dokonywanych spłat (§ 18 umowy), a także, że wszystkie zmiany umowy wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej (§ 23 umowy);

6.  dnia 30 listopada 2011 r. strony zawarły umowę nr (...), na podstawie której powódka udzieliła pozwanemu kredytu odnawialnego w wysokości 862.748 zł (limit kredytowy) na finansowanie podatku VAT związanego z inwestycją (budowa dwóch hal) na okres od 30 listopada 2011 r. do 29 listopada 2012 r. W umowie strony m.in. ustaliły wysokość oprocentowania należnego powódki oraz inne marże oraz opłaty (§ 4 – 7, § 12 umowy), skutki braku spłaty kredytu (§ 11 umowy), możliwość wypowiedzenia umowy przez powódkę oraz skutki wypowiedzenia kredytu (§ 16 i § 17 umowy), sposób zaliczania dokonywanych spłat (§ 14 umowy), a także, że wszystkie zmiany umowy wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej (§ 21 umowy).

Powyższe umowy były przez strony zmieniane w drodze pisemnych aneksów, jak również podlegały zabezpieczeniom w drodze hipoteki na nieruchomościach pozwanego, zastawów rejestrowych czy też przelewów wierzytelności. W szczególności aneksem nr (...) do umowy nr (...) termin spłaty kredytu przedłużono do 31 grudnia 2015 r. (k. 224), a termin spłaty kredytu na podstawie umowy nr (...) został ostatecznie, na podstawie aneksu nr (...), przedłużony do 31 grudnia 2015 r. (k. 77). Aneksem nr (...) do umowy nr (...) okres kredytowania przedłużono do 28 lutego 2013 r. (k. 63 sprawy o sygn. VIII GC 29/17). Pozwany wobec wierzytelności wynikających z powyższych umów złożył powódce oświadczenie o poddaniu się egzekucji.

Niesporne, a nadto dowody:

-

umowa nr (...) z 29 października 2010 r. z aneksami (k. 59-78, 847-862v, 874-881v);

-

umowa nr (...) z 21 stycznia 2010 r. z aneksami (k. 191-203v, 794-799v);

-

umowa nr (...) z 28 kwietnia 2010 r. z aneksami (k. 204-216v, 800-805v);

-

umowa nr (...) z 30 grudnia 2010 r. z aneksami (k. 217-225v, 809-815);

-

umowa nr (...) z 30 listopada 2011 r. z aneksami (k. 226-239v, 821-827);

-

umowa nr (...) z 30 listopada 2011 r. z aneksem (836-840v, 842-842v);

-

oświadczenia z 16 maja 2013 r. (k. 240-250v);

-

wnioski kredytowe (k. 792-793, 816-820v, 832-835v, 843-846v, 865-873);

-

postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 30 czerwca 2010 r. (k. 807-808);

-

umowa z 30 listopada 2011 r. (k. 828-829),

-

korespondencja (k. 830-831v);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

W 2012 r. wystąpiły perturbacje z inwestycją pozwanego związaną z budową zaplecza produkcyjnego w R. (m.in. opóźnienia z wydaniem pozwolenia obiektów na użytkowanie, które zostało wydane 11 lipca 2013 r. co do I etapu, a 16 stycznia 2015 r. co do II etapu inwestycji), co utrudniło mu regulowanie zobowiązań z zawartych z powódką umów kredytowych (ponadto jeszcze w 2010 r. doszło do problemów związanych z koniecznością zmiany przez pozwanego zmiany wykonawcy inwestycji). Powód w związku z zaistniałą sytuacją zwracał się do powódki o zawieszenie spłat kredytów udzielonych na podstawie umów o numerach (...), (...), (...) oraz (...), a także (...). Po rozpatrzeniu pism pozwanego oraz rozważeniu jego sytuacji powódka zaproponowała pozwanemu zawarcie umowy kredytu konsolidacyjnego oraz częściowo wypełniła stosowny wniosek o udzielenie kredytu konsolidacyjnego.

Dowody:

-

korespondencja stron (k. 257-260v, 734-737, 788-789, 841, 863-864, 911-911v, 922-923, 936-939v, 940-944v);

-

decyzja z 16 stycznia 2015 r. (k. 448-448v, 934-934v);

-

zestawienie kredytów i spłat (k. 731-733);

-

zestawienie operacji (k. 914-921, 960-967v, 1001-1026v, 1039-1046);

-

wniosek z 27 kwietnia 2012 r. (k. 924);

-

decyzja z 11 października 2012 r. (k. 925-925v);

-

protokół z 27 listopada 2012 r. (k. 926-926v);

-

decyzja z 11 lipca 2013 r. (k. 929);

-

zeznania świadka K. W. (k. 1333-1334, 1342);

-

zeznania świadka P. B. (k. 1334-1336, 1342);

-

zeznania świadka A. S. (1) (k. 1336-1337, 1342);

-

zeznania Świadka A. J. (k. 1339-1340, 1342);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Dnia 21 grudnia 2012 r. powódka i pozwany zawarli umowę kredytu konsolidacyjnego – kredytu inwestycyjnego nr (...), na podstawie której powódka udzieliła powodowi kredytu (w walucie euro) o wartości 9.417.710,90 zł na okres od 21 grudnia 2012 r. do 1 grudnia 2027 r., przy czym w umowie zastrzeżono oświadczenie pozwanego, iż „środki z kredytu przeznaczy na spłatę kredytów inwestycyjnych udzielonych przez (...) SA: umowa nr (...); umowa nr (...); umowa nr (...); umowa nr (...)” (§ 1 ust. 2 umowy). Kredyt ten miał zostać przedstawiony do dyspozycji (wykorzystany) w dniu spełnienia warunków z § 22 ust. 1 umowy, czyli ustanowienia zabezpieczeń (§ 19 ust. 1 pkt 1, 2 i 3) z zastrzeżeniem w sposób gwarantujący wpisanie jej z prawem pierwszeństwa, tj. na opóźnionym miejscu hipotecznym, które powstanie po wykreśleniu dotychczasowych hipotek, dostarczeniu aktualnych pozytywnych opinii leasingowych oraz aktualnej pozytywnej opinii z (...) Bank (...) S.A. (§ 22 ust. 1 umowy). Spłata kredytu była zabezpieczona po przez m.in. weksel własny in blanco z deklaracją wekslową, klauzula potrącenia dla rachunków prowadzonych u powódki, jak również „hipoteka umowa łączna do kwoty 4 000 000,00 EUR [...] na nieruchomości [...], dla której Sąd [...] prowadzi Księgę Wieczystą KW Nr (...) oraz na nieruchomości [...], dla której Sąd [...] prowadzi Księgę wieczystą KW Nr (...), wraz z cesją praw polis ubezpieczeniowych. Hipoteka na nieruchomościach zostanie ustanowiona w sposób gwarantujący wpisanie jej na pierwszym miejscu hipotecznym, po wykreśleniu aktualnych obciążeń hipotecznych na rzecz (...) SA” (§ 19 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 umowy). W przypadku ustanowienia zabezpieczeń powódka miała zwolnić zabezpieczenia spłaconych kredytów (§ 22 ust. 2 umowy).

Ostatecznym terminem wykorzystania kredytu był dzień złożenia przez pozwanego dyspozycji uruchomienia kredytu (§2 ust. 3 umowy). Wśród postanowień umowy strony zawarły postanowienia dotyczące należnych powódce odsetek, opłat, prowizji i marży (§4 - § 7, § 16 umowy), terminy spłaty kredytu (§ 8 umowy), skutki braku spłaty (§ 11 umowy), przesłanki wypowiedzenia kredytu i jego skutki (§ 13 i § 14 umowy), a także zastrzeżenie, że zmiany umowy wymagają pod rygorem nieważności formy pisemnej (§ 23 umowy).

W dniu zawarcia umowy pozwany podpisał przygotowane przez powódkę dokumenty: oświadczenie o poddaniu się egzekucji na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego, deklarację weksla (wystawił również na rzecz powódki weksel in blanco), a także – z podpisem notarialnie poświadczonym – oświadczenia o wpis roszczenia o przeniesienie hipoteki zabezpieczającej wierzytelność (...) SA na miejsce opróżnione przez inną hipotekę.

Niesporne, a nadto dowody:

-

umowa nr (...) z 21 grudnia 2012 r. (k. 261-266v, 954-959v);

-

oświadczenie z 21 grudnia 2012 r. (k. 267-267v);

-

deklaracja z 21 grudnia 2012 r. (k. 268-268v);

-

oświadczenia o wpis roszczenia o przeniesienie hipoteki zabezpieczającej wierzytelność (...) SA na miejsce opróżnione przez inną hipotekę z 21 grudnia 2012 r., Rep. A nr 3907/2012 oraz (...) (k. 269-270v);

-

decyzja kredytowa (k. 951-953);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Celem umowy nr (...) było spłacenie w całości należności powódki z konsolidowanych kredytów, zastąpienie kilku zobowiązań jednym zobowiązaniem. Miało to uprosić obsługę kredytową, ułatwić monitorowanie kredytu, a także zmniejszać ryzyko finansowe, które w ocenie powódki było mniejsze przy kredycie w walucie euro, skoro w tej walucie głównie odbywały się transakcje pozwanego. Pozwany miał spłacić bieżące należności odsetkowe włącznie z grudniem 2012 r. i jeszcze w grudniu ustanowić zabezpieczenia, a od stycznia 2013 r. miał zostać uruchomiony kredyt konsolidacyjny i pozwany miał regulować zobowiązanie wynikające z umowy konsolidacyjnej, w tym odsetki tam przewidziane.

Dowody:

-

zeznania świadka K. W. (k. 1333-1334, 1342);

-

zeznania świadka P. B. (k. 1334-1336, 1342);

-

zeznania świadka A. S. (1) (k. 1336-1337, 1342);

-

zeznania świadka A. J. (k. 1339-1340, 1342);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

W księdze wieczystej o numerze (...) została wpisana hipoteka umowna łączna na rzecz powódki w wysokości 4.000.000 euro tytułem kredytu i świadczeń ubocznych z umowy kredytowej nr (...). Ponadto we wpisie uwzględniono pierwszeństwo hipoteki „wierzycielowi hipotecznemu przysługuje roszczenie o przeniesienie w całości hipoteki na opróżnione miejsce hipoteczne w miejsce wygasłej i wykreślonej hipoteki figurującej pod numerem 4”. Jako księgę współobciążoną hipoteką łączną wskazano księgę wieczystą o numerze (...), w której została wpisana na rzecz powódki hipoteka umowna łączna (współobciążona księga wieczysta – (...)) w wysokości 4.000.000 euro tytułem „kredyt i świadczenia uboczne. Umowa kredytowa nr (...)”.

Powyższe wpisy w księgach wieczystych zostały dokonane 16 stycznia 2013 r. na podstawie oświadczeń pozwanego z 21 grudnia 2012 r., które zostały złożone do sądu wieczystoksięgowego 27 grudnia 2012 r. Pozwany powiadomił powódkę o złożeniu wniosków o wpis w księgach wieczystych.

Niesporne, a nadto dowody:

-

odpis zwykły księgi wieczystej nr (...) (k. 111-112v);

-

wydruk księgi wieczystej nr (...) (k. 273-277v);

-

zawiadomienia o wpisach (k. 968-970);

-

odpisy zupełne ksiąg wieczystych (k. 1388-1431);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Powódka nie uruchomiła środków finansowych wynikających z umowy nr (...). W styczniu 2013 r. naliczyła względem pozwanego kolejne należności z konsolidowanych umów kredytowych. Strony prowadziły korespondencję związaną z brakiem uruchomienia kredytu. Powódka uzależniała uruchomienie kredytu od uiszczenia przez pozwanego należności z tytułu odsetek z konsolidowanych umów kredytowych, uznając to za niezbędny warunek uruchomienia kredytu (k. 281). Pismem z 31 stycznia 2013 r. pozwany wniósł o uruchomienie kredytu przewidzianego umową nr (...) (k. 287). W odpowiedzi powódka poinformowała, że „konsolidacja kredytów inwestycyjnych obejmować będzie spłatę zadłużenia kapitałowego. Bank nie uruchomi kredytu do czasu uregulowania przez Pana należności z tytułu odsetek i prowizji od funkcjonujących kredytów” (k. 289). W dalszej korespondencji pozwany wskazał, że umowa konsolidacyjna nie uzależnia uruchomienia kredytu od uiszczenia odsetek i prowizji od konsolidowanych kredytów, a ponadto zaznaczył, że umowa nie precyzuje, że kredyt konsolidacyjny ma przeznaczenie wyłącznie na spłatę zaległości kapitałowych. Strony prowadziły w tym temacie dalszą korespondencję, kontaktowały się telefonicznie oraz organizowały spotkania. Wobec postawy powódki pozwany zwracał się z wnioskami o restrukturyzację zadłużenia wynikającego ze wszystkich zawartych z powódką umów kredytowych, w tym umowy konsolidacyjnej (z zastrzeżeniem, że w tym zakresie wniosek jest ewentualny – k. 293 i n.). Od stycznia, z uwagi na brak środków na spłaty, do powódki wpływały pisma dotyczące zajęć środków na rachunkach pozwanego.

Dowody:

-

korespondencja e-mail (k. 278-281, 286, 935);

-

korespondencja stron (k. 282-285v, 287-298, 301-303v, 971, 973;

-

notatki (k. 299-300, 912-913, 972, 974-975 )

-

zawiadomienia o zajęciach egzekucyjnych (k. 945-949, 976-979);

-

pisma dotyczące egzekucji (k. 1385-1387);

-

zeznania świadka K. W. (k. 1333-1334, 1342);

-

zeznania świadka P. B. (k. 1334-1336, 1342);

-

zeznania świadka A. S. (1) (k. 1336-1337, 1342);

-

zeznania świadka A. J. (k. 1339-1340, 1342);

-

zeznania świadka Ł. M. (k. 1481-1481v, 1483);

-

zeznania świadka I. W. (k. 1481v-1482, 1484);

-

zeznania świadka K. L. (k. 1482, 1484);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Strony pozostawały w dalszym kontakcie, prowadząc korespondencję i rozmowy dotyczące wniosku restrukturyzacyjnego pozwanego. W szczególności pismem z 14 marca 2013 r. powódka poinformowała pozwanego, jakie dokumenty powinien dostarczyć w celu rozpoznania wniosku o restrukturyzację (k. 301-301v), zaś w korespondencji e-mail pozwanemu oferowano wsparcie w przygotowaniu dokumentacji (np. wiadomość e-mail z 14 marca 2013 r., k. 304). Dnia 21 marca 2013 r. pozwany złożył wniosek o restrukturyzację wraz z dokumentacją. Pismem z 28 marca 2013 r. powódka poinformowała pozwanego, że umowy o numerach (...), (...), (...) oraz (...), a także (...) oraz (...) zostały objęte programem restrukturyzacyjnym i poinformowała o konieczności dostarczenia dodatkowych dokumentów (k. 346-346v). Pozwany uzupełnił dokumentację 10 kwietnia 2013 r. Strony prowadziły dalszą korespondencję dotyczącą warunków restrukturyzacji zadłużenia.

Dowody:

-

oświadczenia z 16 maja 2013 r. (k. 240-250v);

-

korespondencja stron (k. 301-303v, 346-394, 930, 981-983v);

-

korespondencja e-mail (k. 304-307v, 395-409v);

-

wniosek z 19 marca 2013 r. z załącznikami (k. 308-343v);

-

notatka (k. 344-345v, 927-928v);

-

zeznania świadka K. W. (k. 1333-1334, 1342);

-

zeznania świadka P. B. (k. 1334-1336, 1342);

-

zeznania świadka A. S. (1) (k. 1336-1337, 1342);

-

zeznania świadka A. J. (k. 1339-1340, 1342);

-

zeznania świadka I. W. (k. 1481v-1482, 1484);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Dnia 16 maja 2013 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy nr (...), na podstawie którego m.in. do § 22 w ust. 1 dodano pkt 4 „dokonania pozytywnej oceny przez (...) S.A. programu naprawczego i prognoz finansowych Kredytobiorcy oraz wypracowania ewentualnej ścieżki restrukturyzacji zobowiązań Kredytobiorcy wobec (...) S.A.”, a także w § 22 dodano ust. 3 „Kredytobiorca – w przypadku dokonania pozytywnej oceny jego programu naprawczego i prognoz finansowych oraz wypracowania ewentualnej ścieżki restrukturyzacji zobowiązań Kredytobiorcy wobec (...) S.A. i podjęciu przez (...) S.A. decyzji o uruchomieniu niniejszego kredytu – zrzeka się wszelkich ewentualnych roszczeń wobec (...) S.A. z tytułu niniejszej umowy w zakresie związanym z uruchomieniem kredytu powstałych do dnia zawarcia Aneksu nr (...)” oraz ust. 4 „Kredytobiorca zrzeka się wszelkich ewentualnych roszczeń wobec (...) S.A. z tytułu niniejszej umowy w zakresie związanym z uruchomieniem kredytu powstałych od dnia zawarcia Aneksu nr (...)”. Pozwany podpisał ten aneks bez wcześniejszych negocjacji co do jego treści. Został mu przedstawiony wraz z innymi dokumentami, dotyczącymi pozostałych umów łączących strony oraz innymi podpisanymi tego dnia umowami (dotyczącymi przelewów wierzytelności na zabezpieczenie).

Dowody:

-

oświadczenia z 16 maja 2013 r. (k. 240-250v);

-

aneks nr (...) z 16 maja 2013 r. (k. 271-271v, 980-980v);

-

zeznania świadka I. W. (k. 1481v-1482, 1484);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Również 16 maja 2013 r. pomiędzy powódką z pozwaną zostały zawarte dwie umowy przelewu wierzytelności. Na podstawie tych umów pozwany przeniósł na powódkę – w celu zabezpieczenia wierzytelności powódki z tytułu umów nr (...), (...), (...), (...), (...), (...) oraz (...) – wierzytelności przysługujące mu wobec (...) & (...) w H. ((...)) z tytułu kontraktu nr (...) oraz wobec (...) S.A. z tytuł polis nr (...) i (...) oraz każdych następnych umów ubezpieczeniowych, stwierdzonych kolejnymi polisami, będącymi kontynuacją ww. polis. Pozwany zawiadomił o przelewie wierzytelności swoich wierzycieli.

Niesporne, a nadto dowód:

-

umowa o przelew wierzytelności z 16 maja 2013 r. (k. 251-252);

-

umowa o przelew wierzytelności pieniężnej z umowy ubezpieczenia (k. 253-254);

-

korespondencja (k. 255-256);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Strony pozostawały w dalszym kontakcie, m.in. poprzez prowadzenie korespondencji. Dnia 3 czerwca 2014 r. pozwany dostarczył powódce potwierdzenia zwolnień zajęć egzekucyjnych (k. 1027). Z uwagi na długotrwały proces kontaktu z powódką pozwany zwrócił się 10 czerwca 2013 r. bezpośrednio do prezesa zarządu powódki, wskazując na problemy związane z brakiem uruchomienia przez powódkę środków wynikających z umowy nr (...) (k. 410-410v). Strony nadal pozostawały w kontakcie w sprawie restrukturyzacji zadłużenia. Powódka w prowadzonej korespondencji wskazywała na konieczność ciągłego uzupełniania przedkładanej dokumentacji, składania wyjaśnień, uzupełniania, np. konieczność złożenia „formalnego wniosku wraz z aktualizacją prognoz wyniku finansowego i zdolności produkcyjnej” (k. 413). Pismem z 3 października 2013 r. powódka poinformowała, że według niej nie uzyskała od pozwanego wyjaśnienia co do rozbieżności między zadeklarowaną kwotą zamówień a faktycznym poziomem zamówień. Nadto powódka wskazała „mając na uwadze zbliżający się termin zapadalności części kredytów oraz zawieszonych płatności [...], a także brak możliwości rozpatrzenia wniosku o nowe kredytowanie z uwagi na opisane powyżej kwestie, Departament [...] proponuje wystąpienie do Banku o przedłużenie współpracy na wypracowanych dotychczas warunkach na kolejny okres, z zastrzeżeniem iż wniosek taki może zostać rozpatrzony po otrzymaniu wyjaśnień wskazanych w pkt 1” (k. 428-428v). Na powyższe pismo pozwany udzielił odpowiedzi 4 października 2013 r., wyjaśniając różnicę w wartości zamówień i informując, że wyjaśnień tych już udzielił wcześniej (k. 429). Strony nadal prowadziły korespondencję. Pozwany m.in. pismem z 16 października 2013 r. zwrócił się z prośbą o interwencję do wiceprezesa zarządu powódki, opisując przebieg współpracy i jego wpływ na sytuację swojego przedsiębiorstwa (k. 433-433v). Pomimo dalszego kontaktu, przedkładania przez pozwanego dalszej dokumentacji i wyjaśnień, pismem z 4 marca 2015 r. powódka poinformowała, że wniosek o restrukturyzację został oceniony negatywnie i nie będzie dalej procedowany (k. 460). W odpowiedzi z 30 marca 2015 r. pozwany ustosunkował się do stanowiska powódki, żywiąc nadzieję, że uda się znaleźć wspólne rozwiązanie sytuacji i deklarując spłatę całości zobowiązania przy wypracowaniu realnego harmonogramu spłat.

Dowody:

-

korespondencja stron (k. 79-85, 410-413v, 417-447, 449-460, 468-469, 984-987, 990-992v, 997-998, 1000-1000v, 1029-1038, 1047-1053v).

-

korespondencja e-mail (k. 414-416v, 931-933, 993-994, 999, 1027-1028);

-

notatki (k. 988-989v, 995-996);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Pismami z 13 marca 2015 r. powódka oświadczyła pozwanemu, że wypowiada mu z zachowaniem terminu 30 dni od doręczenia wypowiedzenia umowy kredytowe o numerach: (...), (...), (...), (...), (...), (...) oraz wzywa pozwanego do zapłaty 1.027.147,16 zł (z tytułu umowy nr (...)), 5.060.013,05 zł (z tytułu umowy nr (...)), 960.282,56 zł (z tytułu umowy nr (...)), 1.115.005,69 zł (z tytułu umowy nr (...)), 4.324.082,88 zł (z tytułu umowy nr (...)) oraz 354.083,11 zł (z tytułu umowy nr (...)).

Również pismem z 13 marca 2015 r. powódka oświadczyła pozwanemu, że wypowiada (z zachowaniem terminu 30 dni) umowę kredytową nr (...) z uwagi na stwierdzenie, że :program naprawczy nie jest w sposób należyty realizowany, utraty [...] zdolności kredytowej, potwierdzonej między innymi zaległościami w spłacie innych kredytów”, tj. kredytów na podstawie wskazanych powyżej 6 umów.

Niesporne, a nadto dowody:

-

wypowiedzenia z 13 marca 2015 r. (k. 86-88, 461-467);

-

zeznania świadka D. Z. (k. 1503-1509, 1513);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Wnioskiem z 30 marca 2015 r. powódka wystąpiła do Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie o ogłoszenie upadłości pozwanego. Pozwany w piśmie z 30 kwietnia 2015 r. zwrócił się do powódki z prośbą o wycofanie tego wniosku i przedłużenie procesu restrukturyzacji. Zarazem pozwany wystąpił do wiceprezesa powódko ze skargą na dotychczasową działalność powódki. Do wiceprezesa zarządu powódki pismem z 2 maja 2015 r. zwrócił się również dr hab. W. D. (Kierownik Katedry (...) Światowej i (...) Morskiego (...) w S.), wstawiając się za pozwanym i informując, że analiza przez niego dokumentacji historycznej prowadzi do wniosku, że niektóre działania powódki były niezrozumiałe z punktu widzenia logiki i efektywności działań, co doprowadziło do aktualnej sytuacji przedsiębiorstwa pozwanego (k. 477).

Postanowieniem z 11 stycznia 2016 r. (sygn. akt XII GU 58/15) Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie oddalił wniosek powódki o ogłoszenie upadłości pozwanego.

Pozwany 11 lutego 2016 r. złożył wniosek o otwarcie wobec niego postępowania układowego, który ponowił 12 maja 2016 r. Postanowieniem z 15 września 2016 r. (sygn. akt XII GR 6/16) Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie otworzył postępowanie układowe pozwanego.

Niesporne, a nadto dowody:

-

wniosek z 30 marca 2015 r. (k. 470-472);

-

korespondencja stron. (k. 473-476v);

-

pismo z 2 maja 2015 r. (k. 477-478);

-

postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 11 stycznia 2016 r., sygn. akt XII GU 58/15 (k. 482-482v);

-

wniosek z 10 lutego 2016 r. (k. 483-488);

-

winosek z 11 maja 2016 r. (k. 1054-1055);

-

artykuł (k. 1056);

-

postanowienie Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z 15 września 2016 r., sygn. akt XII GR 6/16 (k. 1518);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Pozwany uznał, że nieuruchomienie środków z umowy kredytowej nr (...) wywołało u niego szkodę w wysokości 14.665.000 zł. Wysokość szkody ustalił w oparciu o raport opracowany 19 maja 2015 r. na jego zlecenie przez rzeczoznawcę majątkowego P. W.. Pismem z 20 maja 2015 r. pozwany wezwał powódkę do zapłaty powyższej szkody w terminie 2 dni. Następnie pismem z 25 maja 2015 r. oświadczył powódce, że dokonuje potrącenia powyższej kwoty z wierzytelnościami powódki z umów kredytowych, na co powódka pismem z 19 czerwca 2015 r. odpowiedziała, że oświadczenie jest bezskuteczne.

Pozwany 25 marca 2016 r. wniósł przeciwko powódce pozew o zapłatę kwoty 14.665.000 zł.

Na zlecenie powódki Z., L. i wspólnicy sp. z o.o. 18 października 2016 r. sporządziła ekspertyzę, która podważała zasadność roszczeń pozwanego i ekspertyzę sporządzoną na zlecenie pozwanego.

Dowody:

-

pozew z 24 marca 2016 r. (k. 127-153v);

-

pismo z 19 czerwca 2015 r. (k. 479);

-

pismo z 20 maja 2015 r. z potwierdzeniem odbioru (k. 480-481);

-

raport z 19 maja 2015 r. z załącznikami (k. 489-618),

-

ekspertyza z 18 października 2016 r. (k. 882-910v);

-

zeznania pozwanego (k. 1509-1511, 1513; transkrypcja – k. 1543-1566).

Na podstawie dokumentacji w księgach bankowych, przy uwzględnieniu obowiązujących taryf opłat i prowizji oraz współczynników (WIBOR), powódka ustaliła, że według stanu na dzień 19 stycznia 2016 r. w jej księgach bankowych figurowały następujące zobowiązania pozwanego względem powódki:

1.  z umowy nr (...) – 1.000.000 zł (niespłacony kapitał) oraz 101.599,40 zł (odsetki naliczone do 19 stycznia 2016 r.);

2.  z umowy nr (...) – 964.993,94 zł (niespłacony kapitał) oraz 226.710,50 zł (odsetki naliczone do 19 stycznia 2016 r.);

3.  z umowy nr (...) – 3.710.236,66 zł (niespłacony kapitał) oraz 909.366,75 zł (odsetki naliczone do 19 stycznia 2016 r.);

4.  z umowy nr (...) – 314.811,86 zł (niespłacony kapitał) oraz 64.165,63 zł (odsetki naliczone do 19 stycznia 2016 r.);

5.  z umowy nr (...) – 4.386.825,10 zł (niespłacony kapitał) oraz 1.028.539,88 zł (odsetki naliczone do 19 stycznia 2016 r.);

6.  z umowy nr (...) – 862.748 zł (niespłacony kapitał) oraz 169.502,17 zł (odsetki naliczone do 19 stycznia 2016 r.).

Dowody:

-

wyciągi z ksiąg bankowych z pełnomocnictwami (k. 89-95; 1216-1217, 1220, 1224, 1227, 1233);

-

zestawienie kredytów i spłat (k. 731-733);

-

wskaźniki WIBOR (k. 1057-1069);

-

stopy referencyjne NBP (k. 1070);

-

dokumentacja dotycząca oprocentowania i prowizji (k. 626-634; 1071-1215v, 1299-1318v)

-

zestawienie operacji (k. 914-921, 960-967v, 1001-1026v, 1039-1046, 1218-1219v, 1221-1223v, 1225-1226v,

-

(...)-1232v, (...)- (...)).

Ocena dowodów:

Na wstępie przypomnieć należy, że w procesie cywilnym przedmiotem dowodu są wyłącznie takie fakty, które mają dla rozstrzygnięcia sprawy istotne znaczenie (art. 227 k.p.c.). Zadaniem sądu rozpoznającego sprawę jest selekcja przytaczanych przez strony twierdzeń i dowodów przez pryzmat normy prawnej, która ma znaleźć w sprawie zastosowanie. Podstawą orzeczenia są jedynie te fakty, które mają dla sprawy znaczenie prawne (powodują powstanie, zmianę oraz ustanie danego stosunku prawnego), a nie wszelkie przytaczane przez strony okoliczności im towarzyszące. Stąd uzasadnienie, zawierające uzasadnienie faktyczne (art. 328 § 2 k.p.c.) – podstawę faktyczną rozstrzygnięcia (wskazanie faktów uznanych za udowodnione, dowodów, które zostały uwzględnione oraz przyczyn, dla których innym dowodom odmówiono wiarygodności i mocy dowodowej) dotyczy tylko istotnych dla rozstrzygnięcia faktów.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że przedmiotem rozpoznania w niniejszej sprawie nie było roszczenie odszkodowawcze pozwanego, ani żadne roszczenie związane z kwotą 781.923 zł przekazaną na jeden z prowadzonych przez powódkę rachunków ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego, o której wspominał pozwany w piśmie procesowym z 19 lipca 2017 r. (k. 1382v). Pozwany mianowicie w niniejszej sprawie nie zgłosił powództwa wzajemnego o tę kwotę, ani w związku z tą kwotą nie podnosił zarzutu potrącenia. Tym samym, nawet jeżeli powódka nieprawidłowo dokonałaby rozksięgowania tej kwoty celem zaspokojenia roszczeń, to w tym zakresie roszczenia te nie były przedmiotem procesu, bowiem tej kwoty nie żądała ani powódka, ani pozwany. Również poza zakresem przedmiotowym niniejszej sprawy było ewentualne roszczenie odszkodowawcze pozwanego w kwocie 14.665.000 zł. Pozwany wskazywał, że przysługuje mu – wedle jego ustaleń – roszczenie o zapłatę tej kwoty, jednakże w rozpoznawanej sprawie o zapłatę tej kwoty nie wniósł powództwa wzajemnego, ani nie podniósł, że dokonuje potrącenia tej kwoty. Przeciwnie, poinformował i wykazał, że roszczenie to jest objęte przedmiotem odrębnego postępowania sądowego. Wprawdzie przytaczając okoliczności faktyczne sprawy pozwany wskazał, że dokonał potrącenia, jednakże takiego oświadczenia nie przedłożył do akt sprawy. Fakt, że tego rodzaju pismo (z 25 maja 2015 r.) istniało wynika z treści innych dokumentów, jednak nie była znana jego konkretna treść, co uniemożliwiało zbadanie, czy do jakiegokolwiek potrącenia doszło.

Przechodząc do istoty niniejszej sprawy należy uznać, że w przeważającej mierze okoliczności faktyczne nie pozostawały między stronami sporne. Powódka w kolejno składanych pozwach, które podlegały w niniejszym procesie łącznemu rozpoznaniu, przytoczyła okoliczności dotyczące w szczególności zawarcia przez strony umów kredytowych oraz ich wypowiedzenia 13 marca 2015 r., zaś pozwany fakty te przyznał w złożonych odpowiedzi na pozew oraz zarzutach od nakazów zapłaty. Fakty te w konsekwencji, zgodnie z art. 229 k.p.c., nie wymagały dowodu.

Za jeden z najbardziej istotnych dla niniejszej sprawy bezspornych faktów należy uznać fakt związany z tym, jaki cel miała umowa nr (...) (dalej: umowa konsolidacyjna), jaki był zgodny zamiar stron co do jej skutków.

W tym względzie zaznaczyć należy, że zgodnie z twierdzeniami pozwanego celem umowy konsolidacyjnej było wygaszenie zobowiązań konsolidacyjnych od stycznia 2013 r. Miał uregulować bieżące należności odsetkowe jeszcze za grudzień 2012 r. i do końca grudnia ustanowić zabezpieczenie kredytu (w tym hipoteczne), a powódka miała uruchomić wówczas kredyt i od stycznia 2013 r. pozwany miał regulować należności wynikające z umowy konsolidacyjnej, nie zaś z umów o numerach: (...), (...), (...) oraz (...) (dalej: umowy konsolidowane). Za uznaniem tych faktów za bezsporne świadczy stanowisko wyrażone przez powódkę w piśmie procesowym z 13 maja 2016 r., w którym powódka wyjaśniła, że „ pozwany już przed podpisaniem umowy z 21 grudnia 2012 nr (...) miał pełną świadomość tego, że celem tej umowy jest całkowite spłacenie objętych nią kredytów i zamknięcie rachunków tych kredytów, a nie spłacenie ich w jakiejś części ” (k. 623).

Dodatkowo, za takim celem umowy przemawia brzmienie umowy konsolidacyjnej, bowiem w żaden sposób nie ogranicza ona wykorzystania środków kredytowych co do należności głównej (kapitału) z umów konsolidowanych, ani w żaden sposób nie podejmuje regulacji kwestii związanej z należnościami ubocznymi, np. odsetkami. Za przyjęciem powyższych faktów jako niespornych przemawiało to, że taki cel umowy i zgodny zamiar stron wyłaniał się z przeprowadzonych dowodów, w szczególności świadka D. Z. oraz pozwanego, które w pełni i szczegółowo odnosiło się do tych kwestii. Takie fakty wynikały również po części zeznań świadka A. S. (1) (jednej z osób, które podpisywały umowę konsolidującą w imieniu powódki), który zeznawał m.in. „ zrodziła się taka koncepcja zrefinansowania istniejącego zadłużenia z tytułu kredytów inwestycyjnych jednym kredytem. U podstaw tego legło po pierwsze waluta kredytu, z racji tego, że pan K. B. w zasadzie, w 100 procentach eksportował swoją produkcję i uzyskiwał zapłate w euro. Zmiana kredytu na euro powodowała, powodowała, że ryzyko kursowe w tym momencie, na przestrzeni tego kredytowania inwestycyjnego było niwelowane. No, po wtóre też porządkowała jakby sytuację tych kredytów, bo tam nie pamiętam 3 bądź 4 kredyty były, które miały być scalone w 1 zadłużenie, z 1 harmonogramem spłaty, to upraszczało i obsługę, i monitoring tego kredytu” (k. 1356v). Choć w zeznaniach swoich świadek A. S. (2) również wyjaśniał, że umowa miała dotyczyć jedynie kapitału umów konsolidowanych, to jednak w świetle w twierdzeń stron, brzmienia umowy oraz tej części zeznań ta część zeznań nie zasługiwała na uwzględnienie W tym zakresie nie sposób było uznać za wartościowe zeznań świadków (m.in. P. B.), którzy nie brali udziału przy zawieraniu tej umowy (nie podpisywali jej), a zeznawali, że umowa miała obejmować jedynie kapitał z umów konsolidowanych. Takie ustalenie byłoby sprzeczne z brzmieniem umowy, twierdzeniami stron, a także powyżej wskazanymi dowodami.

Niesporne pozostawało również, że pozwany 21 grudnia 2012 r. dokonał częściowego zabezpieczenia umowy konsolidacyjnej, a mianowicie wystawił powódce weksel in blanco oraz podpisał klauzulę potrącenia. Co do zabezpieczenia hipotecznego, to niespornym, a nadto znajdującym poparcie w dokumentach urzędowych (odpisach ksiąg wieczystych), jest, że pozwany wniosek o wpis do ksiąg wieczystych nieruchomości złożył, zgodnie z ustaleniami stron, do końca grudnia 2012 r., a mianowicie 27 grudnia 2012 r., jednak wpis został dokonany już w styczniu 2013 r.

Za niesporne należało uznać również, że nieuruchomienie przez powódkę środków z umowy konsolidacyjnej, co sama potwierdziła w piśmie procesowym z 13 maja 2016 r., wynikało „wyłącznie z [...] oporu pozwanego przed zapłaceniem należności odsetkowych” (k. 624) naliczonych przez powódkę za styczeń 2013 r. Na taki fakt wskazywał pozwany i powódka, co podkreślono, taką okoliczność potwierdziła. Fakt ten również znajdował potwierdzenie w zgromadzonych dowodach, zwłaszcza korespondencji powódki do pozwanego ze stycznia 2013 r., która została fragmentarycznie zacytowana w poprzedniej części uzasadnienia, w zakresie ustaleń faktycznych. Późniejsze powoływanie się przez powódkę na rzekome nieprawidłowości wniosku kredytowego czy powzięcie wiedzy o zajęciach na wierzytelnościach pozwanego nie sposób było ocenić inaczej, niż skonstruowaną na potrzeby postępowania taktykę procesową, nie znajdującą żadnego oparcia w materiale dowodowym, zwłaszcza pismach powódki ze stycznia 2013 r.

Postępowanie dowodowe obejmowało dowody ze zgromadzonych w aktach sprawy dokumentów. Były to zarówno dokumenty urzędowe, jak i prywatne, ze wszystkimi tego konsekwencjami prawnymi. Nadto częściowo dowodami stanowiły innego rodzaju dokumenty, niebędące dokumentami prywatnymi ani urzędowymi. Autentyczność i treść dokumentów nie były kwestionowane i nie budziły wątpliwości Odmienna była natomiast interpretacja stron co do wywoływanych przez nie skutków oraz ich interpretacja. Na marginesie wspomnieć należy, że niektóre z dokumentów okazały się nieistotne dla sprawy, w szczególności przedłożona do akt sprawy opinia biegłego sądowego z innego postępowania (k. 790-791), które nie dotyczyło ani stron procesu, ani nie było związane z okolicznościami sprawy. Stąd dowód ten nie został odzwierciedlony w ustaleniach faktycznych sprawy.

Oprócz dokumentów ustaleniu okoliczności faktycznych sprawy służyły zeznania świadków oraz pozwanego. Zwięźle przytaczając najistotniejsze treści złożonych zeznań należy wyjaśnić, że świadek K. W. potwierdziła, że podejmowała pewne czynności w związku ze współpraca powódki z pozwanym, w szczególności potwierdziła, że na przełomie 2012 i 2013 r. powstał problem z uruchomieniem środków kredytowych z uwagi na nieuregulowanie pewnych zobowiązań przez pozwanego. Świadek P. B. w zeznaniach potwierdził, że do 2012 r. spłata kredytów przez pozwanego przebiegała prawidłowo. Co do umowy konsolidacyjnej wyjaśnił, że miała ona obejmować wyłącznie należności główne (kapitał) z umów konsolidowanych. Wskazał przy tym, że nie miał problemów z kontaktem z pozwanym. Zaznaczył, że wpis hipoteki miał zostać dokonany do końca grudnia. Świadek A. S. (1) w zeznaniach wyjaśnił, że umowa konsolidacyjna miała pokrywać należność główną z kredytów konsolidowanych, a brak uruchomienia środków wynikał z braku pokrycia przez pozwanego należności z tytułu odsetek. W zeznaniach świadka A. J. znalazło się twierdzenie, że co do umowy konsolidacyjnej pozwany miał uregulować należności z tytułu odsetek i należności przeterminowane. Wyjaśniła również okoliczności i przebieg kontaktu stron, w tym potwierdziła, że pozwany zwracał się o prolongaty kredytów. Zeznania świadka Ł. M. potwierdzały, że przyczyną odmowy uruchomienia kredytu konsolidacyjnego przez powódkę był brak uregulowania przez pozwanego należności z dotychczasowych (konsolidowanych) kredytów. Ponadto zeznał, że przyczyną odmowy był również brak ustanowienia wymaganych zabezpieczeń kredytu. Świadek I. W. w złożonych zeznaniach wyjaśniła, że kredyt konsolidacyjny nie został pozwanemu wypłacony, ponieważ nie spełnił wymogów formalnych jego uruchomienia. Aneks umowy konsolidacyjnej miał „ruszyć sprawę do przodu”. W złożonych zeznaniach również świadek K. L. wyjaśniała, że przyczyną odmowy uruchomienia kredytu był brak spełnienia przez pozwanego warunków formalnych. Z kolei świadek D. Z. w sposób bardzo skrupulatny przedstawiła całokształt okoliczności sprawy, w tym kontaktu powódki z pozwanym, chronologię zdarzeń. W zeznaniach wyraźnie zaznaczyła, że aneks do umowy konsolidacyjnej był czymś nieoczekiwanym, nie był negocjowany, a pracownicy powódki odsyłali pozwanego od jednej do kolejnej jednostki organizacyjnej. Zwróciła uwagę, że odmowa uruchomienia kredytu konsolidacyjnego była dużym zaskoczeniem i powódka motywowała ją wyłącznie brakiem spłaty odsetek z kredytów konsolidowanych, a kwestię zajęć egzekucyjnych (podania nieprawdziwych informacji) powołała dopiero później, na potrzeby postępowania. Potwierdziła, że odsetki należne za grudzień 2012 r. pozwany uregulował. Pozwany w swoich zeznaniach również szczegółowo opisał relację stron. Wskazał, że w styczniu 2013 r. odmowa uruchomienia kredytu konsolidacyjnego była motywowana brakiem spłaty należności z tytułu odsetek od umów konsolidowanych.

Należało ocenić, że co do zasady nie ma podstaw, aby zeznaniom świadków i pozwanego odmówić wiarygodności i mocy dowodowej. Niemniej świadkowie (np. A. S. (2)) wskazywali, że szczegółów sprawy nie pamiętają z uwagi na upływ czasu, poprzestawali na ogólnym stwierdzeniach. Niewiarygodne były po części zeznania świadków, którzy zeznawali, że umowa konsolidacyjna miała dotyczyć wyłącznie kapitału umów konsolidowanych, a nieuruchomienie kredytu konsolidacyjnego na przełomie 2012 i 2013 r. było motywowane niespełnieniem przez pozwanego warunków formalnych. W tym zakresie zeznania te były sprzeczne z okolicznościami niespornymi w sprawie, a ponadto sprowadzały się po części nie do faktów, ale do ich oceny. Ponadto w przeważającej części świadkowie nie brali udziału przy podpisywaniu umowy konsolidacyjnej, ale mieli styczność ze sprawą na wcześniejszym albo późniejszym etapie współpracy stron.

Za w pełni wiarygodne należy uznać zeznania pozwanego oraz świadka D. Z., że podpisanie aneksu nr (...) do umowy konsolidacyjnej było skutkiem swoistego przymusu wywieranego przez powódkę na pozwanym. Wbrew stanowisku powódki zgromadzone dowody wskazują, że czynności restrukturyzacyjne dotyczyły w zasadzie umów konsolidowanych, a nie umowy konsolidacyjnej. Powódka w działaniach wobec pozwanego konsekwentnie pomijała kwestię tej umowy i trudno oprzeć się wrażeniu, że skutki tej umowy usiłowała niejako rozmyć. Temu w ostateczności miał służyć rzeczony aneks, który wprowadzał dodatkowe warunki uruchomienia kredytu konsolidacyjnego, które – w świetle dotychczasowych postanowień umowy – zostały przez pozwanego spełnione. Samo brzmienie aneksu ewidentnie wskazuje, że jego podpisanie wynika z późniejszego nacisku powódki na uzyskanie dodatkowych zabezpieczeń, niż to wynikało z pierwotnej umowy, uzależniających ich ustanowienie od uruchomienia kredytu, a także uzależniające uruchomienie tych środków od oceny przez powódkę programu restrukturyzacyjnego, a przecież o restrukturyzacji należności była mowa dopiero później, gdy powódka nie uruchomiła tych środków. Fakt, że rzeczony aneks był zaskoczeniem dla pozwanego i został mu przedłożony przy okazji podpisywania innych dokumentów świadczy fakt, że 16 maja 2013 r., jak zeznawał pozwany i świadek D. Z., rzeczywiście strony podpisywały wiele dokumentów, tj. dokumenty związane z umowami konsolidowanymi – oświadczenia z 16 maja 2013 r. (k. 240-250v) oraz umowy dotyczące przelewów wierzytelności na zabezpieczenie roszczeń powódki.

Jednocześnie wyjaśnić należy, że zeznania świadka A. S. (3) nie okazały się wartościowe dla rozstrzygnięcia sprawy, bowiem jedynie ogólnie pamiętała, że wobec pozwanego zapadła decyzja o konsolidacji kredytów, jednak nie pamiętała żadnych szczegółów związanych z umową pozwanego, ani nie pamiętała, z czego konsolidacja wynikała. Również zeznania świadka A. S. (4) nie okazały się mieć znaczenia dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych sprawy, bowiem w zeznaniach wyraźnie oświadczyła, że nie kojarzy pozwanego, nic nie jest w stanie powiedzieć na temat jego zobowiązań wobec powódki czy jego historii kredytowej

Brak było podstaw do uwzględnienia wniosków dowodowych dotyczących dowodu z opinii biegłych, bowiem istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy miał fakt zawarcia umowy konsolidacyjnej i jej wykładnia, a co do umów nieobjętych omową konsolidacyjną badanie wysokości roszczenia powódki nie było konieczne, o czym poniżej. Kwestia płynności finansowej pozwanego, toczących się postępowań sądowych czy egzekucyjnych, również nie miała dla sprawy istotnego znaczenia.

Odnosząc się do wysokości dochodzonych przez powódkę roszczeń z tytułu umów innych niż umowy konsolidowane, należało stwierdzić, że pozwany podnosił chociaż, iż roszczenie jest zawyżone, jednak nie wyjaśnił, o jaką kwotę. O ile ciężar dowodu w tym zakresie (co do wysokości roszczenia) spoczywał na powódce, to przypomnieć należy, że materialnoprawny obowiązek wykazania okoliczności faktycznych uzasadniających dochodzone roszczenie aktualizuje się jedynie wówczas, gdy strona pozwana wda się w spór co do przytoczonych okoliczności. W innym razie albo zostaną one przyznane (art. 229 k.p.c.) albo mogą zostać uznane za fakty niezaprzeczone (art. 230 k.p.c.). Przeprowadzenie postępowania dowodowego jest konieczne wówczas, gdy powód, w żaden sposób nie wskaże sposobu, w jaki dokonał obliczenia dochodzonego roszczenia, nie udokumentuje swojego roszczenia, a pozwany podniesie konkretne zarzuty i poda, dlaczego i w jakim zakresie kwestionuje jego wysokość, a także wykaże w tym kierunku inicjatywę dowodową. Zarazem niedopuszczalne (i nieskuteczne) jest zaprzeczenie wszystkim faktom, których pozwany nie przyzna. Fakty i dowody związane z konkretnymi okolicznościami, z którymi się pozwany nie zgadza, muszą zostać precyzyjnie określone. Jeśli ma to służyć obronie jego racji, pozwany powinien się stosunkować do twierdzeń strony powodowej ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lipca 2009 r., sygn. akt III CSK 341/08). Powyższe znajduje uzasadnienie w art. 3 k.p.c., zgodnie z którym strona ma obowiązek odnieść się do poszczególnych faktów przytaczanych przez stronę przeciwną, a jeżeli według jej wiedzy fakty te przedstawiają się odmiennie, ma obowiązek przedstawić swoją wersję dotyczącą tych faktów ( wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 10 listopada 2015 r., sygn. akt I ACa 504/15, L. ).

W niniejszej sprawie powódka wyjaśniła, w jaki sposób dokonała ustalenia wysokości dochodzonego roszczenia. Do akt sprawy złożono zarówno umowy, z których powódka wywodziła roszczenie, jak i dokumenty potwierdzające wskaźniki WIBOR, stopy referencyjne NBP, dokumentację dotyczącą wysokości opłat i prowizji, jak również zestawienia kredytów oraz historię transakcji, a pozwany w tym zakresie nie wskazał na nieprawidłowości, które miałyby skutkować zawyżeniem roszczeń wywodzonych z umów o numerach (...) oraz (...), a zatem w tym zakresie należało przyjąć wysokość roszczenia wskazywanego przez powódkę i należycie udokumentowanego.

Ocena prawna:

Na uwzględnienie zasługiwały roszczenia dochodzone przez powódkę w postępowaniach o sygnaturach akt (przed połączeniem) VIII GC 109/16 oraz VIII GC 29/17 (uprzednio VIII GNc 120/16), natomiast w pozostałym zakresie – na skutek pozwów złożonych w pozostałych sprawach – roszczenia powódki nie były uzasadnione.

Rozpoznawane łącznie sprawy należało podzielić na dwie kategorie, a mianowicie w przedmiocie umów konsolidowanych (objętych umową konsolidacyjną) oraz umów niepoddanych konsolidacji. W pierwszej kolejności ocenie zostały poddane roszczenia z umów konsolidowanych, a zatem roszczenia dochodzone pierwotnie w sprawach o sygnaturach akt VIII GC 28/17 (uprzednio VIII GNc 118./16), VIII GC 555/16 (uprzednio VIII GNc 119/16), VIII GC 406/16 (uprzednio VIII GNc 121/16), jak również VIII GC 556/16 (uprzednio VIII GNc 122/16).

Poczynione w sprawie ustalenia faktyczne potwierdzały, że strony były związane umowami konsolidowanymi, a zatem łączyły je stosunki zobowiązaniowe, których źródłem były te umowy, jak również przepisy ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe (Dz. U. z 2002 r. Nr 140, poz. 939 z późn. zm.; dalej: prawo bankowe ), w szczególności art. 69 tej ustawy, zgodnie z którym przez umowę kredytu bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Niemniej roszczenia powódki wywodzone z umów konsolidowanych wygasły na skutek zawarcia pomiędzy stronami umowy konsolidacyjnej, a to z uwagi na dokonaną nowację zobowiązań. Stwierdzić mianowicie należy, że umowa z 21 grudnia 2012 r. o numerze (...) stanowiła umowę nowacyjną względem zawartych uprzednio umów kredytowych o numerach (...), (...), (...) oraz (...).

Zgodnie z art. 506 § 1 k.c. jeżeli w celu umorzenia zobowiązania dłużnik zobowiązuje się za zgodą wierzyciela spełnić inne świadczenie albo nawet to samo świadczenie, lecz z innej podstawy prawnej, zobowiązanie dotychczasowe wygasa (odnowienie). Zatem norma ta przewiduje alternatywę (albo inna podstawa prawna tego samego świadczenia albo inne świadczenie na tej samej podstawie prawnej). N. zmierza do umorzenia (w chwili zawarcia umowy nowacyjnej) dotychczasowego zobowiązania. Warunkiem umorzenia dotychczasowego zobowiązania dłużnika jest zaciągnięcie przez niego nowego zobowiązania. Wolą stron umowy odnowienia jest więc umorzenie dotychczasowego zobowiązania i zastąpienie go nowym zobowiązaniem lub opartym na innej podstawie prawnej (por. wyrok SN z 30 listopada 2006 r., I CSK 256/06, LEX nr 359463).

Uznać należy, że umowa konsolidacyjna w niniejszej sprawie może być oceniana pod kątem nowacji, co znajduje oparcie w orzecznictwie, w tym poglądzie wyrażonym m.in. przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie, który przyjął, że w sytuacji gdy po zawarciu umowy pożyczki nastąpiły wspólnie uzgodnione przez strony zmiany w zakresie ich wzajemnych rozliczeń, poprzez zaciągnięcie przez powoda (choć nie działał już samodzielnie) kolejnego kredytu bankowego, który w części został przeznaczony na spłatę kredytu, z którego została wcześniej sfinansowana udzielona pozwanym ww. pożyczka, a z pozostałej części środków kredytobiorcy zakupili nieruchomość gruntową, którą po pewnym czasie pozwani mieli od nich odkupić, można mieć rzeczywiście wątpliwości, czy nie doszło do zmiany tego zobowiązania umownego i należało rozważać ten fakt nawet w kierunku nowacji (wyrok SA w Szczecinie z 7 lutego 2013 r., sygn. akt I ACa 815/12).

Na kanwie okoliczności faktycznych rozpoznawanej sprawy należało stwierdzić, że na podstawie umowy konsolidacyjnej strony wykreowały nowe zobowiązanie, które autonomicznie regulowało świadczenia stron (w szczególności w tej umowie przedmiotem kredytu była suma pieniężna wyrażona w walucie obcej – euro), termin spłaty, inne prawa i obowiązki stron, czy wysokość oprocentowania oraz poszczególnych rat. Istotą umowy było stworzenie nowej sytuacji prawnej – nowego zobowiązania, podlegającego nowym zasadom w zakresie warunków zwrotu, a nie aneksowanie dotychczas zawartych przez strony umów. Za takim poglądem przemawia dokonana w trybie art. 65 § 2 k.c. wykładnia umowy konsolidacyjnej, uwzględniająca nie tylko samo brzmienie umowy (które wprost wskazywało, że środki kredytowe mają przeznaczenie na spłatę kredytów z umów konsolidowanych), ale również cel umowy oraz zgodny zamiar stron, które zostały omówione w części dotyczącej oceny dowodów.

Istotne jest przy tym, że pozwany już 27 grudnia 2012 r. spełnił wszystkie wymogi uruchomienia przez powódkę środków wynikających z umowy konsolidacyjnej. Warunki te zostały przez strony uregulowane w § 22 ust. 1, w szczególności w związku z § 19 ust. 1 pkt 1, 2 i 3 (w zakresie zabezpieczenia roszczeń powódki) tej umowy. Pozwany spełnił warunki uruchomienia kredytu w przeważającej części już 21 grudnia 2012 r., przy podpisywaniu umowy konsolidacyjnej, w tym ustanowił dwa z trzech rodzajów wymaganych umową zabezpieczeń. Ostatnim pozostałym do spełnienia warunkiem było ustanowienie na rzecz powódki hipoteki. W okolicznościach faktycznych sprawy nie ma żadnych wątpliwości, że warunek ten również został spełniony przez pozwanego. Jakkolwiek stosowne wpisy w księgach wieczystych zostały dokonane w styczniu 2013 r., niemniej były one skuteczne już od chwili złożenia wniosku, czyli od 27 grudnia 2012 r., co wynika z art. 29 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. z 2001 r. Nr 124, poz. 1361 z późn. zm.), zgodnie z którym wpis w księdze wieczystej ma moc wsteczną od chwili złożenia wniosku o dokonanie wpisu. Oczywistym i powszechnie znanym jest, że czas trwania postępowania w sprawie wpisu do księgi wieczystej nie jest zależny od wnioskodawcy, bowiem nie ma on wpływu na terminowość podejmowanych przez sąd wieczystoksięgowy czynności. Umowa stron jako warunek uruchomienia kredytu wskazywała ustanowienie zabezpieczenia hipotecznego, a to nastąpiło 27 grudnia 2012 r., więc wszystkie warunki zostały przez pozwanego już wówczas spełnione.

Brak było podstaw do obciążenia pozwanego przez powódkę dalszymi należnościami z tytułu umów konsolidowanych za styczeń 2013 r. W konsekwencji nie było również podstaw, aby powódka odmówiła pozwanemu uruchomienia kredytu konsolidacyjnego z uwagi na nieuiszczenie należności za styczeń 2013 r., skoro umowy konsolidowane wygasły na skutek nowacji. W tym miejscu zaakcentować należy, że – wbrew zapatrywaniu powódki – uiszczenie tych należności odsetkowym nie zostało przez strony ustalone w § 22 ust. 1 umowy konsolidacyjnej jako warunek uruchomienia kredytu, a zatem powódka nie mogła domagać się od pozwanego ich uiszczenia, uzależniając od tego spełnienia swojego świadczenia z tytułu umowy konsolidacyjnej, czyli uruchomienia kredytu. Powódka pozostawała w związku z tym wobec pozwanego w zwłoce (art. 476 k.c.) co do wykonania zobowiązania z umowy konsolidacyjnej. Nawet przyjmując, że pozwany miał złożyć powódce dyspozycję uruchomienia środków kredytowych, to czynności tej dokonał 23 stycznia 2013 r., lecz powódka w dalszym ciągu nie uruchomiła środków. Niemniej takiego stanowiska powódki nie sposób było podzielić w świetle zawartej umowy, bowiem złożenie tej dyspozycji nie było konieczne – zgodnie z umową konsolidacyjną uruchomienie środków miało nastąpić „w dniu spełnienia warunków, o których mowa w § 22 ust. 1” (§ 2 ust. 2 umowy konsolidacyjnej, k. 261). Złożenie dyspozycji uruchomienia kredytu miało znaczenie o tyle, że z dniem złożenia takiej dyspozycji upływał termin ostatecznego wykorzystania kredytu (§ 2 ust. 3 umowy konsolidacyjnej).

Powyższej ocenie co do wygaśnięcia umów konsolidowanych nie stała na przeszkodzie przywoływana przez powódkę okoliczność, że 16 maja 2013 r. strony podpisały aneks nr (...) do umowy konsolidacyjnej. Kierując się natomiast zasadą, że sąd jest zobligowany wziąć pod uwagę z urzędu nieważność czynności prawnej ( uchwała Sądu Najwyższego z 17 czerwca 2005 r., sygn. akt III CZP 26/05) należało uznać, że aneks nr (...) z 16 maja 2013 r. do umowy konsolidacyjnej jest nieważny z uwagi na art. 58 § 2 k.c., zgodnie z którym nieważna jest czynność prawna sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Tego rodzaju sprzecznością cechował się rzeczony aneks, o czym poniżej.

Warunki uruchomienia kredytu konsolidacyjnego pozwany spełnił już 27 grudnia 2012 r., a powódka w styczniu 2013 r. nie miała żadnych podstaw, aby uważać inaczej. Przytaczane na etapie procesu twierdzenia, że przyczyną odmowy uruchomienia kredytu było powzięcie wiedzy o zajęciach wierzytelności pozwanego (podanie nieprawdziwych informacji we wniosku kredytowym) nie miało potwierdzenia w materiale dowodowym, co zostało podkreślone we wcześniejszej części uzasadnienia.

Z okoliczności sprawy wynika, że pozwana niezasadnie domagała się uiszczenia przez pozwanego należności odsetkowych od kredytów konsolidowanych za styczeń 2013 r. Jej postępowanie, uwidaczniające się w treści kierowanej do pozwanego korespondencji, ewidentnie wskazuje, że powódka postępowała nietransparentnie i nielojalnie względem pozwanego. Błędnie zaniechała uruchomienia kredytu konsolidacyjnego, a następnie piętrzyła przed pozwanym szereg formalności, wymagając od niego składania wniosków o restrukturyzację kredytów konsolidowanych (czyli wygasłych na skutek umowy konsolidacyjnej), czy zabezpieczenia roszczeń z tych umów (które jako wygasłe nie mogły podlegać zabezpieczeniu). Pozwany przy tym usiłował sprostać stawianym mu kolejnym warunkom i przedkładał żądane dokumenty i wyjaśnienia.

Rażąco naruszające zasady współżycia społecznego (zasady pacta sund servanda oraz lojalności) było wprowadzenie aneksem nr (...) do umowy konsolidacyjnej zmienionego brzmienia tych postanowień umowy, które wpływały na warunki uruchomienia kredytu. Tak należy bowiem poczytywać zmianę § 22 umowy konsolidacyjnej, regulującego przesłanki uruchomienia kredytu. Tym samym powódka – następczo – zmierzała do osiągnięcia takiego stanu, że pierwotne spełnienie przez pozwanego wszystkich przewidzianych umową warunków miało zostać unicestwione poprzez wprowadzenie warunku dotyczącego oceny programu naprawczego i prognoz finansowych. Tymczasem program naprawczy pozwanego był przedmiotem kontaktu stron dopiero wówczas, gdy powódka odmówiła uruchomienia kredytu i pozwany poszukiwał jakiejkolwiek możliwości ustabilizowania swojej sytuacji majątkowej. Zarazem na uwagę zasługuje, że same okoliczności podpisania aneksu nr (...) do umowy konsolidacyjnej świadczą o nadużyciu pozycji powódki jako jednego z największych podmiotów gospodarczych na polskim rynku bankowym względem pozwanego. W materiale dowodowym, jak wyjaśniono w poprzedniej części uzasadnienia, nie ma dowodu, aby strony negocjowały treść tego aneksu. Korespondencja stron dotyczyła zupełnie innych rozwiązań, sprowadzanych przez powódkę do – wygasłych już – umów konsolidowanych. Okoliczności sprawy przemawiają za uznaniem, że pozwany został postawiony przez powódkę w takiej sytuacji, że musiał ten aneks podpisać, aby próbować uratować swoje przedsiębiorstwo, o co konsekwentnie zabiegał. Brak jest jakiegokolwiek logicznego wyjaśnienia, zgodnego z doświadczeniem życiowym, aby pozwany miał zgodzić się na podpisanie tego aneksu, który zawierał klauzule stanowiące zrzeczenie się jakichkolwiek roszczeń wobec powódki w związku z umową konsolidacyjną.

Skoro zatem zobowiązanie z tytułu umów konsolidowanych wygasło na skutek nowacji, to powództwa oparte na umowach konsolidowanych nie zasługiwały na uwzględnienie. Nawet gdyby dokonać odmiennej oceny co do nowacji oraz nieważności aneksu nr (...), roszczenia powódki w tym zakresie nie zasługiwałyby na ochronę prawną, jako roszczenia sprzeczne z zasadami współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c., a to z przyczyn omówionych w kontekście nieważności rzeczonego aneksu. Również wówczas powództwa nie zasługiwałyby na uwzględnienie.

Następnie należało dokonać oceny prawnej roszczeń dochodzonych w ramach postępowań o sygn. akt VIII GC 109/16 oraz VIII GC 29/17 (VIII GNc 120/16).

Poczynione w sprawie ustalenia, w tym dokonane na skutek faktów bezspornych, nie pozostawiają wątpliwości, że strony łączyły dwie umowy kredytowe, które nie były przedmiotem umowy konsolidacyjnej, a zatem wobec nich strony nie dokonały nowacji (art. 506 k.c.). Materialnoprawną podstawą roszczenia powódki w tym zakresie były zatem łączące strony umowy kredytowe, rozpatrywane przez pryzmat przepisów prawa bankowego. W świetle okoliczności faktycznych sprawy strony zawarły umowy o numerach (...) oraz (...), powódka udostępniła pozwanemu kwoty kredytu, pozwany z nich korzystał i tym samym aktualizowało się jego zobowiązanie do spłaty kredytu wraz z należnymi odsetkami, opłatami etc. Wysokość zobowiązania z tych dwóch umów została uznana, co szeroko omówiono w poprzedniej części uzasadnienia, przy ocenie dowodów, jako bezsporna. Tym samym w tym zakresie roszczenia powódki zasługiwały na uwzględnienie w całości, łącznie z odsetkami za opóźnienie, których podstawą prawną zasądzenia był art. 481 k.c., a ich wysokość wynika z treści łączących strony umów.

Co do roszczeń powódki w tym zakresie nie było dostatecznych podstaw do oddalenia powództwa na podstawie art. 5 k.c. Zastosowanie art. 5 k.c. jest dopuszczalne również w stosunkach między przedsiębiorcami, jak w niniejszej sprawie, przy czym „z ograniczeniem do wyjątkowych sytuacji”. Jest to uzasadnione specyfiką obrotu gospodarczego, w ramach którego zachodzi konieczność ciągłego i świadomego ponoszenia ryzyka, co profesjonaliści powinni umieć przewidywać. Przyznanie im nieograniczonej możliwości do powoływania się na art. 5 KC mogłoby prowadzić do praktycznego uchylenia zasady trwałości umów, z zagrożeniem dla pewności i bezpieczeństwa obrotu. W każdym wypadku rozstrzygające jest rozważenie całokształtu okoliczności rozpoznawanej sprawy” ( wyrok Sądu Najwyższego z 27 kwietnia 2017 r., sygn. akt II CSK 398/16). Okoliczności leżące u podstaw oceny, że działanie powódki było sprzeczne z zasadami współżycia społecznego pozostawało w immanentnym związku z okolicznościami dotyczącymi umowy konsolidacyjnej, czyli tylko co do umów konsolidowanych. W odniesieniu natomiast do tych dwóch umów, które nie podlegały konsolidacji, powódka spełniła swoje świadczenie na rzecz pozwanego, udostępniając mu do wykorzystania umówione środki kredytowe. Pozwany, co bezsporne, korzystał z nich i jego zobowiązanie do spłaty kredytu powstało. Żądanie przez powódkę z tego tytułu zapłaty nie jawi się jako nadużycie prawa, nie koliduje z zasadami współżycia społecznego. W tym zakresie odmówienie powódce ochrony prawnej na podstawie art. 5 k.c. byłoby zbyt daleko idące, mając na uwadze, że zastosowanie art. 5 k.c. musi mieć charakter wyjątku, a nie reguły.

Odnośnie do zgłoszonego z ostrożności przez pozwanego wniosku o rozłożenie zasądzonego roszczenia na raty należy wskazać, że tego rodzaju możliwość stwarza art. 320 k.p.c., wedle którego w szczególnie uzasadnionych wypadkach sąd może w wyroku rozłożyć na raty zasądzone świadczenie. Skorzystanie z przyznanej w tym przepisie kompetencji należy do sfery dyskrecjonalności Sądu i powinno, podobnie jak art. 5 k.c., być wykorzystywane wyjątkowo. W niniejszej sprawie brak było podstaw do uznania, że tego rodzaju szczególny wypadek uzasadnia rozłożenie zasądzonego roszczenia na raty. Przede wszystkim należy zauważyć, że obecnie pozwany prowadzi przeciwko powódce postępowanie o zapłatę kwoty kilkunastu milionów złotych i nie jest na tym etapie wykluczone, że roszczenie to zostanie uwzględnione.

Podsumowując należało stwierdzić, że powództwo w zakresie postępowania o sygnaturze akt VIII GC 109/16 zasługiwało na uwzględnienie w całości (pkt I sentencji), tak jak i w postępowaniu o sygnaturze akt VIII GC 29/17 (pkt III sentencji), co do którego wydany w sprawie nakaz zapłaty należało utrzymać w mocy na podstawie art. 496 k.p.c. W pozostałym zakresie (4 pozostałe postępowania) wydane nakazy zapłaty na podstawie art. 496 k.p.c. należało uchylić i powództwo oddalić (punkty V, VIII, XI oraz XIV sentencji).

Rozstrzygnięcie o kosztach we wszystkich połączonych sprawach opierało się na art. 98 § 1 i § 3 w zw. z art. 99 i art. 108 § 1 k.p.c. Powódka wygrała w całości w sprawie wytoczonej pod sygnaturą akt VIII GC 109/16, wobec czego pozwany obowiązany jest zwrócić jej w tym zakresie koszty procesu w całości – w łącznej kwocie 15.417 zł (punkt II sentencji), a na koszty te składają się opłata od pozwu (1.000 zł), opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego (14.400 zł) ustalone na podstawie § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. poz. 1804; dalej: rozporządzenie). W sprawie o sygnaturze akt VIII GC 29/17 koszty procesu zostały uwzględnione już w utrzymywanym w mocy nakazie zapłaty, przy czym wynagrodzenie pełnomocnika odpowiadało tam jedynie 75% stawki, a na obecnym etapie należało zasądzić na rzecz powódki jedynie 3.600 zł (punkt IV sentencji), stanowiące pozostałe 25% wynagrodzenia (§ 2 pkt 7 w zw. z § 3 rozporządzenia). W przypadku pozostałych czterech spraw, w których nakazy zapłaty podlegały uchyleniu, a powództwa oddaleniu, to na rzecz pozwanego należało zasądzić od powódki koszty procesu każdorazowo w łącznej kwocie 14.417 zł (punkty VI, IX, XII oraz XV sentencji), na którą w każdym przypadku składała się opłata skarbowa od pełnomocnictwa (17 zł) oraz wynagrodzenie pełnomocnika procesowego (14.400 zł) ustalone według § 2 pkt 7 rozporządzenia. Ponadto w tych postępowaniach pozwany został zwolniony od obowiązku ponoszenia kosztów sądowych – opłaty od zarzutów od nakazów zapłaty (każdorazowo 750 zł). Z uwagi na przegraną powódki w tych sprawach należności z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych należało na podstawie art. 113 u.k.s.c. ściągnąć od powódki (punkty VII, X, XIII oraz XVI sentencji).

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

- (...)

- (...);

3.  (...)

(...)

KARTA KWALIFIKACYJNA ORZECZENIA

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

………………………………………………………………………………