Serwis Internetowy Portal Orzeczeń używa plików cookies. Jeżeli nie wyrażają Państwo zgody, by pliki cookies były zapisywane na dysku należy zmienić ustawienia przeglądarki internetowej. Korzystając dalej z serwisu wyrażają Państwo zgodę na używanie cookies , zgodnie z aktualnymi ustawieniami przeglądarki.

VIII GC 86/14 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Szczecinie z 2015-12-10

Sygnatura akt VIII GC 86/14

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 10 grudnia 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Leon Miroszewski

Protokolant: starszy sekretarz sądowy Emilia Marchewka

po rozpoznaniu w dniu 26 listopada 2015 roku w Szczecinie

na rozprawie sprawy z powództwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G.

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 145.000 (sto czterdzieści pięć tysięcy) złotych z ustawowymi odsetkami od dnia 10 grudnia 2015 roku;

II.  oddala powództwo w pozostałej części;

III.  nakazuje ściągnąć z zasądzonej kwoty od powódki na rzecz Skarbu Państwa -Sąd Okręgowy w Szczecinie kwotę 24.468,00 (dwadzieścia cztery tysiące czterysta sześćdziesiąt osiem) złotych tytułem opłaty sądowej odpowiadającej kwocie oddalenia powództwa;

IV.  zasądza od pozwanej na rzecz Skarbu Państwa – Sąd Okręgowy w Szczecinie kwoty 7.250,00 (siedem tysięcy dwieście pięćdziesiąt) złotych tytułem opłaty sądowej od której powódka została zwolniona;

V.  zasądza od powódki na rzecz pozwanej kwotę 3.897,18 (trzy tysiące osiemset dziewięćdziesiąt siedem 18/100) złotych tytułem kosztów procesu.

Sygnatura akt VIII GC 86/14

UZASADNIENIE

Pozwem złożonym dnia 14 lutego 2014 roku (data nadania) powódka (...) spółka z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w G. wniosła o zasądzenie od pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością z siedzibą w S. kwoty 634.345,00 złotych z ustawowymi odsetkami od dnia wydania wyroku, tytułem odszkodowania za szkodę będącą skutkiem czynu niedozwolonego. Wniosła też o zasądzenie od pozwanej zwrotu kosztów procesu.

W uzasadnieniu pozwu powołała się na porozumienie, które jej zdaniem miało miejsce pomiędzy stronami w dniu 14 lutego 2011 roku, a którego pozwana nie wykonała, przez co powódka musiała zapłacić wynagrodzenie osobie trzeciej ( (...) s.c.), jako wykonawcy zastępczemu w stosunku do pozwanej, wobec której zobowiązaną do zapłaty była pozwana i której prace z tą osobą trzecią pozwana uzgodniła, jako dotyczące jej obowiązku umownego, którego nie wykonała, a nadto wykonać inną jeszcze część prac należących do pozwanej, a wynikających z umowy pomiędzy stronami z dnia 21 września 2010 roku, co zostało potwierdzone powołanym porozumieniem. Powódka powołała się też na prawomocny wyrok tutejszego Sądu w sprawie VIII GC 127/11, w którego uzasadnieniu jej zdaniem stwierdzono, że służy jej roszczenie, którego może dochodzić w odrębnym procesie. w zakresie kwoty, która miała być zgodnie z uzgodnieniem zawartym w porozumieniu z dnia 14 lutego 2011 roku objęta korektą faktury wystawionej przez pozwaną (powódkę w tamtej sprawie). Powódka tą sytuację określiła jako niekorzystne rozporządzenie swoim majątkiem w postaci zapłaty za wykonanie zastępcze umowy pomiędzy stronami i odmówiła poniesienia jej ciężaru majątkowego.

Pozwana wniosła o oddalenie powództwa oraz zasądzenie od powódki na jej rzecz zwrotu kosztów procesu. W uzasadnieniu odpowiedzi na pozew przede wszystkim podniosła, że czynność podpisania notatki z dnia 14 lutego 2011 roku, której pozwana nie uważa za porozumienie, nie była czynem bezprawnym, a powódka nie poniosła żadnej szkody. Pozwana zaprezentowała też inną niż powódka ocenę zakresu swojego obowiązku świadczenia wynikającego z umowy stron z dnia 21 września 2010 roku, stwierdziła bowiem, że nie miała wykonać montażu dostarczonych urządzeń (mikroturbiny) a jedynie pokryć jego koszty, zaś powódka miała wybudować instalację i pomieszczenie izolujące mikroturbinę. Tym samym zdaniem pozwanej powódka nie wykonała prac należących do zakresu obowiązującego pozwaną.

Pozwana nadto zarzuciła, że postanowienie nr 1 notatki z dnia 14 lutego 2011 roku było wymuszonym przez powódkę uzależnianiem dokonania wypłaty wynagrodzenia umownego ustępstwem skorygowania wystawionej przez pozwaną faktury o kwotę 300.000 złotych, na które zarząd pozwanej nie wyraził zgody. Pozwana przyznała, że zakres prac obciążających powódkę, a wykonanych przez (...) s.c., kosztował około 145.000 złotych, co jednak miało zostać rozliczone kosztorysem końcowym inwestycji, do którego pomiędzy stronami nigdy nie doszło. Na koniec pozwana zarzuciła, że nie otrzymała dotąd od powódki wynagrodzenia zasądzonego wyrokiem w sprawie VIII GC 127/11, a egzekucja komornicza okazała się bezskuteczna. Jej zdaniem wskazuje to na nadużycie prawa ze strony powódki w żądaniu zasądzenia kwoty wskazanej w pozwie.

W toku procesu powódka podtrzymała stanowisko o odpowiedzialności deliktowej pozwanej. Podniosła także, że pozwana wzbogaciła się o kwoty świadczeń odpowiadających niewykonanym przez nią obowiązkom umownym, których koszt poniosła powódka w kwocie dochodzonej pozwem.

Stan faktyczny i wskazanie dowodów.

W dniu 13 kwietnia 2010 roku powódka, jako wykonawca, zawarła umowę o roboty budowlane z inwestorem - Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w S., której przedmiotem było wykonanie robót budowlanych – instalacji sanitarnych „Agregat turbiny gazowej” wraz z wykonaniem pomieszczenia izolującego mikroturbinę w systemie trójgeneracji (wytwarzanie energii elektrycznej, cieplnej i chłodu). Za wykonanie przedmiotu zamówienia przewidziano wynagrodzenie w wysokości 1.978.840 złotych brutto.

W dniu 21 września 2010 r. powódka zawarła z pozwaną, jako swoim podwykonawcą, umowę nr (...) o roboty budowlane. Zakresem świadczenia umownego pozwanej objęto dostarczenie urządzeń wymienionych w tabeli zawartej w § 1 ust. 1 umowy, oraz zapewnienie rozruchu przez autoryzowany serwis firmy (...), a nadto 5 letni serwis i gwarancję dostarczonych urządzeń oraz szkolenie 2 osób z zakresu obsługi/serwisu urządzeń. Termin „realizacji przedmiotu zamówienia” określono na 30 listopada 2010 roku. Wynagrodzenie pozwanej ustalono na kwotę 1.390.800 zł brutto, przy czym w ciągu 7 dni od dnia podpisania umowy powódka miała zapłacić 20% wynagrodzenia jako zaliczki na poczet wykonania przedmiotu zamówienia, zaś po częściowym wykonaniu przedmiotu zamówienia, a więc dostarczeniu agregatu turbiny gazowej wraz z absorberem (do produkcji chłodu) i podpisaniu protokołu częściowego dostarczenia urządzeń powódka miała zapłacić pozwanej 60% wartości całkowitego wynagrodzenia brutto. Po zakończeniu wykonywania przedmiotu umowy i podpisaniu przez obie strony protokołu odbioru końcowego tej części inwestycji (łącznie z uwzględnieniem uruchomienia przedmiotu zamówienia, przeszkoleniem załogi oraz przedłożeniem certyfikatów oraz gwarancji na urządzenia), powódka zobowiązała się zapłacić pozwanej pozostałe 20% wynagrodzenia. W § 4 ust. 5 ustalono, że wszelkie koszty i opłaty związane z realizacją przedmiotu zamówienia ponosi pozwana, zaś wśród kosztów wymieniono koszty związane z uzyskaniem atestów, certyfikatów koniecznych dla realizacji umowy, koszty pracy sprzętu, koszty dostawy turbiny i jej montażu oraz rozruchu, koszty wynagrodzenia pracowników, koszty zakupu wszelkich materiałów, urządzeń i maszyn wraz z ewentualnymi podatkami, opłatami celnymi i przewozowymi, koszty uprzątnięcia terenu robót po pracach pozwanej i utrzymania czystości w trakcie realizacji prac, koszty obsługi gwarancyjnej.

Dowody: - umowa z dnia 13 kwietnia 2010 (k. 25-30),

- umowa z dnia 21 września 2010 (k. 31-35).

6 grudnia 2010 roku powódka faxem przesłała pozwanej pismo, w którym zwróciła się o interwencję u dostawcy urządzeń wymienionym w § 1 ust. 1 umowy stron celem określenia ostatecznego terminu ich dostawy. Zastrzegła obciążenie pozwanej karami umownymi, o ile sama zostanie nimi obciążona przez inwestora.

Pozwana dostarczyła powódce urządzenia na plac budowy, co zostało potwierdzone protokołem odbioru datowanym na dzień 31 grudnia 2010 roku, przy czym w protokole tym ręcznie poprawiono datę końcową dostawy na dzień 3 stycznia 2011 roku. Stwierdzono w protokole, że wartość netto do rozliczenia stanowi kwotę 912.000 złotych z wynagrodzenie umownego netto w wysokości 1.140.000 złotych, zatem pozostaje do rozliczenia kwota 228.000 złotych netto. Pozwana wystawiła powódce w dniu 31 grudnia 2010 roku fakturę VAT na kwotę 684.000 złotych netto (834.480 złotych brutto), a więc uwzględniając otrzymaną zaliczkę w wysokości 278.160 złotych brutto.

Dowody: - pismo powódki do pozwanej z 6 12 2010 (k. 36-37)

- protokół częściowy odbioru dostarczonych urządzeń (k. 38)

- faktura VAT z dnia 31 grudnia 2010 (k. 47).

Pismem z dnia 3 lutego 2011 roku powódka zwróciła się do pozwanej o spotkanie w dniu 7 lutego 2011 roku w swojej siedzibie, „w związku z niewyjaśnioną sytuacją związaną z dostawą i montażem oprogramowania i automatyki w turbinie C. C.-65 DM w Hali Laboratoryjnej w S.”.

Pismem z dnia 8 lutego 2011 roku powódka wezwała pozwaną do niezwłocznego zakończenia dostaw i usług objętych przedmiotem umowy. Stwierdziła, że pozwana poza dostawą na plac budowy nie podjęła żadnych innych działań i czynności objętych przedmiotem umowy, uniemożliwiając powódce zakończenie w terminie całego zadania inwestycyjnego. Zastrzegła, że w sytuacji braku podjęcia przez pozwaną stosownych działań zmierzających do niezwłocznego zakończenia prac objętych umową, będzie zmuszona do powierzenia ich innej firmie na koszt i ryzyko pozwanej. Na koniec stwierdziła, że w związku z zaistniałą sytuacją wstrzymuje płatności związane z zawartą z pozwaną umową.

W dniu 24 stycznia 2011 roku R. M. – wspólnik spółki cywilnej posługującej się nazwą (...) I. - (...), po rozmowach ze stronami – najpierw z pozwaną a następnie z powódką, złożył ofertę na wykonania układu sterowania turbiną C. C.. Z pozwaną uzgadniał wykonanie kontrolkabiny, automatyki turbiny, to jest węzła cieplnego związanego z turbiną. W ofercie wskazał koszt wykonania w kwocie 300.000 złotych netto.

W dniu 14 lutego 2011 roku odbyło się spotkanie w siedzibie powódki, w którym uczestniczyli: Z. K. – dyrektor handlowy w pozwanej spółce, niebędący członkiem jej zarządu, oraz przedstawiciele powódki: D. K., S. S. i L. R.. Z tego spotkania spisana została przez S. S. notatka zatytułowana „Protokół uzgodnień”. Stwierdzono w niej, że: 1) pozwana wyraża zgodę na wystawienie faktury korygującej o kwotę 300.000 złotych netto, to jest do kwoty 384.000 złotych netto, 2) powódka zapłaci pozwanej kwotę po korekcie do dnia 21 lutego 2011 roku, 3) powódka wykona na zlecenie pozwanej montaż urządzeń, a rozliczenie nastąpi na podstawie kosztorysu powykonawczego, 4) powódka zatrzymuje kwotę 300.000 złotych z pkt 1) na poczet zapłaty firmie (...) - (...) s.c. za wykonanie robót zgodnie z ofertą z dnia 24 stycznia 2011 roku, 5) pozwana dostarczy dokumentację techniczno-ruchową urządzeń i udzieli odpowiedzi na pytania powódki niezwłocznie po ich otrzymaniu.

Z. K. nie miał upoważnienia do zaciągania wymienionych zobowiązań w imieniu pozwanej podczas tego spotkania, choć przedstawiciele powódki uznawali go za reprezentanta pozwanej. W sprawie zapłaty za prace, które zostały wykonane przez (...) I. - (...), był upoważniony do zgody na zapłacenie temu wykonawcy kwoty 145.000 złotych. Podczas tego spotkania Z. K. pozostawał pod presją braku zapłaty kwoty faktury z dnia 31 grudnia 2010 roku przez powódkę. Po powrocie do siedziby pozwanej spółki przekazał informację o przebiegu spotkania zarządowi, który nie zgodził się na uzgodnienia, natomiast przyznał, że zobowiązania pozwanej wobec powódki to kwota 145 tysięcy złotych, jako wartość części prac obciążających pozwaną, a wykonanych przez (...) I. - (...).

W dniu 4 lutego 2011 roku (...) I. - (...) wystawił fakturę powódce na kwotę 264.450 złotych brutto za wykonanie układu trójgeneracji zgodnie z ofertą. W ramach tego wykonawstwa dokonano między innymi montażu urządzeń oraz opracowano system (...) (a więc dotyczący jednego z urządzeń dostarczonych przez pozwaną - § 1 ust. 1 umowy z dnia 21 września 2011 roku) w celu prawidłowego funkcjonowania wszystkich urządzeń turbiny gazowej. Powódka zapłaciła ta kwotę w dniu 14 lutego 2011 roku. Wykonawca tego zakresu prac oczekiwał najpierw zapłaty od pozwanej, bowiem jego przedstawiciel R. M. dokonywał uzgodnień ze Z. K., którego traktował jako przedstawiciela pozwanej, i który deklarował pokrycie części kosztów prac (...) I. - (...). Ostatecznie jednak strony te się nie porozumiały, w szczególności pozwana nie zaakceptowała faktury zaliczkowej (...) I. - (...), co spowodował czasowe zejście tego wykonawcy z budowy. W związku z powyższym wykonawca ten porozumiał się z powódką zarówno co do wykonania prac zgodnie z ofertą, jak i co do zapłaty, po czym przystąpił do wykonania prac zgodnie ze złożoną ofertą, po którym wystawił wzmiankowaną wyżej fakturę.

Pozwana pismem z dnia 18 lutego 2011 roku, nawiązując do notatki z dnia 14 lutego 2011 roku, powiadomiła, że nie może dokonać korekty faktury wystawionej w poprzednim roku, toteż zwróciła się o jej odesłanie, zwróciła się nadto o zapłatę kwoty 684.000 złotych netto, gdyż w przeciwnym razie pozwana powiadomi inwestora w celu uzyskania bezpośrednio od niego zapłaty. Dalej stwierdziła, że zgodnie z przedstawioną ofertą (...) I. - (...) i ustnymi ustaleniami z prezesem powódki D. K., to do powódki należy wykonanie panelu sterowania z oprogramowaniem a więc to powódka winna zapłacić kwotę z faktury (...). Pozwana zadeklarowała poniesienie kosztów w wysokości 145.000 złotych a nawet w uzasadnionym wypadku w dodatkowej kwocie na wykonanie wymienionego zlecenia. Stwierdziła, że jej zdaniem oferta (...) I. - (...) z dnia 24 stycznia 2011 roku dotyczy zakresu prac obejmujących także prace powódki. Dalej pozwana stwierdziła, że czyni starania dosłania dokumentacji techniczno-ruchowej w języku polskim dla dostarczonych urządzeń oraz deklaruje pomoc w bieżącym rozwiązywaniu problemów napotkanych w związku z montażem.

Dowody: - pisma powódki do pozwane z 3 i 8 lutego 2011 (k. 40-42);

- oferta elektro-I. - (...) (k. 43-44);

- notatka z dnia 14 lutego 2011 (k. 45-46);

- notatka z dnia 30 marca 2011 (k. 147);

- faktura (...) I. - (...) (k. 48);

- potwierdzenie przelewu kwoty 264.450 złotych (k. 49);

- pismo pozwanej do powódki z dnia 18 lutego 2011 (k. 50-51);

- zeznania świadków: R. M. (rozprawa w dniu

28 października 2014 roku, k. 227-230, 234); Z. K.

(rozprawa w dniu 28 października 2014 roku, k. 230-232, 234);

L. R. (rozprawa w dniu 19 maja 2015 roku – k. 282-283,

285);

- przesłuchanie stron (rozprawa w dniu 29 października 2015 roku –

k. 340-343, 345).

Powódka nie uiściła pozwanej kwoty z faktury z dnia 31 grudnia 2010 roku, a pozwana nie wyraziła zgodę na kompensatę tej kwoty z wierzytelnościami powódki. Pozwana wystąpiła z pozwem o zapłatę kwoty 834.480 złotych. Wyrokiem tutejszego Sądu z dnia 11 stycznia 2012 roku, sygn. akt VIII GC 127/11, Sąd Okręgowy w Szczecinie zasądził od (...) spółki z o.o. na rzecz (...) sp. z o.o. kwotę 826.960,56 zł z odsetkami ustawowymi od dnia 19 stycznia 2011 r., w pozostałej części powództwo zostało oddalone, a tytułem kosztów procesu zasądzono na rzecz powódki kwotę 48.941 zł.

Wyrokiem z dnia 19 września 2012 roku (I ACa 568/12) Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił apelację spółki (...) od powyższego wyroku i zasądził od niej na rzecz (...) sp. z o.o. kwotę 5.400 zł tytułem zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym.

Niesporne.

Powódka wykonała prace w ramach prowadzonej inwestycji (...) w S. w zakresie: Rurociągi i Urządzenia K. Gazowej. W oparciu o sporządzony kosztorys wystawiła pozwanej fakturę z dnia 31 października 2011 roku na kwotę 369.8984,92 złotych brutto. Pozwana odesłała tą fakturę podnosząc, że dołączony do niej kosztorys dotyczy prac, do których zobowiązana była powódka, z wyjątkiem jednej pozycji, na którą pozwana może się zgodzić – pozycja 74. Oszacowała, że koszt usługi wykonanej przez powódką na rzecz pozwanej, stanowi wartość 5-6 tysięcy stron. Podkreśliła też, że temat zapłaty za montaż będzie uwzględniany przy rozliczeniach końcowych.

Powódka otrzymała wynagrodzenia za wskazany wyżej zakres od zamawiającego.

Pismem z dnia 7 listopada 2011 roku powódka zwróciła się do pozwanej wystawienia faktury korygującej na kwotę 300.000 złotych zgodnie z notatką z dnia 14 lutego 2011 roku, jako dotyczącą prac wykonanych przez (...) I. - (...), a wchodzących w zakres zobowiązania pozwanej z umowy z dnia 21 września 2010.

Dowody: - kosztorys (k. 53-59);

- faktura z dnia 31 10 2011 (k. 60);

- pisma powódki do pozwanej z dnia 7.11.2011 (k. 61-62);

- pismo pozwanej do powódki z dnia 25 11 2011 (k. 143-144)

- przesłuchanie powódki (rozprawa w dniu 29 października 2015 roku,

k. 340, 345).

Ocena dowodów.

W oparciu o dowody z dokumentów przedłożonych przez powódkę, a w szczególności umowy zawarte przez nią z zamawiającym - Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w S. oraz z pozwaną, ustalona została treść stosunku prawnego pomiędzy stronami, zwłaszcza w zakresie przedmiotu zobowiązania pozwanej.

Trzeba stwierdzić, że postanowienia umowy stron z dnia 21 września 2010 roku nastręczają trudności w kwestii przyporządkowania poszczególnych transz wynagrodzenia pozwanej jej świadczeniom w zakresie wykonania przedmiotu umowy. W szczególności nie jest jasne w świetle tej umowy, jaka kwota i w jakim czasie podlegająca zapłacie, odpowiada wartości zobowiązania pozwanej wynikającemu z § 4 ust. 5 powołanej umowy. W dalszej części uzasadnienia nastąpi ocena prawna odnosząca się do stanowisk stron w tym zakresie.

W tym miejscu należy natomiast stwierdzić, że ani umowa stron z dnia 21 września 2010 roku, ani pozostałe przeprowadzone dowody, w tym dowody ze źródeł osobowych, nie dały podstawy do przyjęcia, że z obowiązkiem zapłaty przez powódkę kolejnych transz wynagrodzenia pozwanej na podstawie powołanej umowy łączył się obowiązek pozwanej przeprowadzenia konkretnych prac. Przepisy § 4 ust. 2 i 3 powołanej umowy wskazują raczej na moment wymagalności poszczególnych transz, niż wiążą go z wyspecyfikowanym precyzyjnie świadczeniem pozwanej.

Zwraca przy tym uwagę fakt, że pierwsza transza wynagrodzenia w ogóle nie wiązała się z jakimkolwiek świadczeniem pozwanej w zakresie wykonawstwa przedmiotu umowy, była bowiem zaliczką. Z kolei druga transza wynagrodzenia, co do której niemal w całości (po uwzględnieniu potrącenia wierzytelności powódki, a pozwanej w powołanej sprawie, z tytułu kary umownej za zwłokę w wykonaniu prac) pozwana uzyskała tytuł egzekucyjny w postaci prawomocnego wyroku tutejszego Sądu z dnia 11 stycznia 2012 roku, VIII GC 127/11, właściwie odpowiadała zakresowi wykonawstwa pozwanej wymienionemu w punktach 1-4 tabeli z § 1 ust. 1 umowy z dnia 21 września 2010 roku, trzeba jednak zauważyć, że tabela ta nie obejmowała wszystkich elementów zobowiązania wynikającego z § 4 ust. 5 umowy, a w szczególności obowiązku poniesienia kosztów montażu urządzeń, uzyskania atestów i certyfikatów koniecznych dla realizacji umowy, pracy sprzętu, sprzątania i utrzymania czystości w trakcie realizacji oraz innych ewentualnych kosztów (trzeba zauważyć, że wyliczenie kosztów, których poniesienie było zobowiązaniem pozwanej na podstawie § 4 ust. 5 umowy nie było wyczerpujące, o czym świadczy użycie zwrotu „w szczególności”).

Jak widać, w świetle umowy stron, ale też innych przeprowadzonych dowodów w niniejszej sprawie, świadczenie umowne należne pozwanej - już otrzymane, albo co do którego uzyskała ona uprawnienie na mocy tytułu egzekucyjnego, nie może być wprost odnoszone do zakresu jej wykonania umowy z dnia 21 września 2010 roku. Konsekwencje prawne tego stanu rzeczy, w kontekście stanowisk procesowych stron w niniejszej sprawie, zostaną przedstawione niżej.

Istotnym dowodem w niniejszej sprawie jest notatka z dnia 14 lutego 2011 roku, mająca odzwierciedlać uzgodnienia w sprawie rozliczenia faktury pozwanej z dnia 31 grudnia 2010 roku, co do której pozwana uzyskała tytuł egzekucyjny w postaci wzmiankowanego wyżej wyroku w sprawie VIII GC 127/11, a także dotyczyć obowiązku poniesienia kosztów dalszych prac wykonywanych w ramach inwestycji prowadzonej przez Państwową Wyższą Szkołą Zawodową w S., przez (...) I. - (...) i przez powódkę. O znaczeniu i wymowie tej notatki decyduje nie tylko jej treść, ale też w istotnym zakresie przeprowadzone w sprawie dowody ze źródeł osobowych.

Jeśli chodzi o dowody wnioskowane przez powódkę, to odnosiły się do tego zdarzenia zeznania świadka L. R. i przesłuchanie powódki w osobie członka jej zarządu. Osoby te, choć twierdziły, że w sprawie realizacji umowy konsultowały się wyłącznie ze Z. K., jako przedstawicielem pozwanej, przyznały, że Z. K. nigdy nie legitymował się wobec nich jakimkolwiek upoważnieniem do reprezentowania pozwanej w czynnościach prawnych, w tym w sprawie zmiany umowy stron z dnia 21 września 2010 roku. Należy dodać, że Z. K. w kontaktach z powódką, poprzedzających spotkanie w dniu 14 lutego 2011 roku, zajmował się sprawami realizacji zawartej już umowy a nie zaciąganiem nowych zobowiązań. W świetle powyższego odpowiada doświadczeniu życiowemu tłumaczenie przedstawione w zeznaniu tego świadka, że zgadzając się na postanowienia notatki z dnia 14 lutego 2011 roku w znacznej mierze pozostawał pod presją wstrzymywania przez powódkę zapłaty kwoty z faktury pozwanej z dnia 31 grudnia 2010 roku.

Bez znaczenia jest przytoczenie świadka L. R. o kontaktowaniu się telefonicznie Z. K. z zarządem pozwanej podczas spotkania w siedzibie powódki w dniu 14 lutego 2011 roku. Pomijając to, że fakt tych kontaktów telefonicznych nie został potwierdzony żadnym innym dowodem, a przy tym pozwana zaprzeczyła, że upoważniała Z. K. do dokonywania zmiany umowy z dnia 21 września 2010 roku i do zaciągania zobowiązań określonych w treści notatki z dnia 14 lutego 2010 roku, trzeba podkreślić, że nawet istnienie takich kontaktów, bez znajomości ich treści, co do których świadek L. R. się nie wypowiedział (co jest o tyle zrozumiałe, że treść rozmowy telefonicznej zwykle nie jest znana w całości innym osobom niż rozmówcy), nie może świadczyć o uzyskaniu przez Z. K. upoważnienia do czynności prawnych, których wyrazem w całości byłyby postanowienia spisane we wzmiankowanej notatce.

W kontekście natomiast zeznania Z. K., oraz treści przesłuchania pozwanej, a także stanowiska samej pozwanej w niniejszym procesie, nie powinno ulegać wątpliwości, że pozwana gotowa była podczas spotkania w dniu 14 lutego 2010 roku do zaciągnięcia zobowiązania do zapłaty kwoty 145.000 złotych, tytułem poniesienia kosztów wykonania przez (...) I. - (...) zakresu robót objętego jej obowiązkiem na podstawie umowy stron niniejszego procesu z dnia 21 września 2010 roku. Do zaciągnięcia takiego zobowiązania w imieniu pozwanej był też upoważniony Z. K. jadąc na spotkanie z powódką w dniu 14 lutego 2011 roku. Powyższe potwierdzają także fakty dokonywania uzgodnień, również z udziałem pozwanej, co do objęcia wykonawstwem (...) I. - (...) także zakresu prac obowiązującego pozwaną. W tej sprawie, oprócz zeznania Z. K., miarodajne było również zeznanie świadka R. M. i notatka z dnia 30 marca 2011 roku.

Odnosząc się do stanowisk procesowych stron, odwołujących się do treści uzasadnienia wyroku tutejszego Sądu w sprawie VIII GC 127/11 co do oceny dowodu w postaci notatki ze spotkania stron w dniu 14 lutego 2011 roku, należy podkreślić, że ocena ta nie może być wiążąca w niniejszej sprawie i to nie tylko w świetle przepisów o prawomocności formalnej i materialnej wyroków sądowych (art. 365 i 366 k.p.c.). Ocena dokonana w niniejszej sprawie uwzględnia dowody przeprowadzone bezpośrednio w toku procesu, inne niż w procesie prowadzonym w sprawie VIII GC 127/11, stąd ocena dowodu z tej notatki musi uwzględniać kontekst dowodowy całości postępowania w niniejszej sprawie. To samo dotyczy oceny prawnej odnoszonej do zdarzenia w postaci spotkania stron w dniu 14 lutego 2011 roku.

Przeprowadzone dowody ze źródeł osobowych, jak też dowody w postaci pism pomiędzy stronami, oraz oferty (...) I. - (...) na wykonanie układu sterowania turbiną C. C., nie pozwoliły na ustalenie, jaka część świadczenia tego wykonawcy, za które zapłaciła powódka na podstawie wystawionej przez tego wykonawcę faktury, stanowiła wykonanie zakresu powierzonego pozwanej na podstawie umowy z dnia 21 września 2010 roku, a jaka, i czy w ogóle, dotyczyła zobowiązania wyłącznie powódki na podstawie jej umowy z inwestorem. Powyższe, a także weryfikacja wartości takiego świadczenia, mogło być ustalone tylko dowodem polegającym na zasięgnięciu wiadomości specjalnych (art. 278 § 1 i art. 290 § 1 k.p.c.). Żadna ze stron nie złożyła odpowiedniego wniosku o przeprowadzenie takiego dowodu (powódka ostatecznie cofnęła wniosek o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego, a przy tym ten wniosek, w kształcie przedstawionym w odpowiedzi na pozew, nie obejmował sprawy odniesienia wykonawstwa (...) I. - (...) do przedmiotu zobowiązania pozwanej). Nie było też podstaw do przeprowadzenia tego dowodu z urzędu.

Dowód z przesłuchania powódki służył również ustaleniu, czy powódka poniosła szkodę odpowiadającą wartości wykonania zakresu określonego fakturą z dnia 31 października 2011 roku, nr (...). Powódka podczas tego przesłuchania oświadczyła, że otrzymała od inwestora zapłatę za określony w tej fakturze zakres robót w pełnej wysokości (k. 340).

Pozostałe dowody, w tym przeprowadzone w toku niniejszego procesu, nie miały istotnego znaczenia. Dotyczy to zeznania świadka L. M. oraz innych niż powołane przy przedstawianiu ustaleń faktycznych dokumentów przedstawionych przez pozwaną, a dotyczących przede wszystkim dokonywanych odbiorów. Nie miały znaczenia również dokumenty orzeczeń w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Poznaniu pod sygnaturą IX GC 1392/13. Proces ten dotyczył dochodzenia przez powódkę od pozwanej zwrotu kar umownych, które powódka poniosła wobec inwestora, a więc przedmiotu odrębnego od przedmiotu niniejszego postępowania. Trzeba dodać, że powołane przez powódkę oceny zawarte w uzasadnianiach tych wyroków nie mogą wiązać tutejszego Sądu w niniejszej sprawie, choćby były sprzeczne z dokonanymi tutaj ustaleniami i ocenami.

Ocena prawna.

Spór pomiędzy stronami toczył się na tle współpracy wynikającej z umowy stron z dnia 21 września 2010 roku. Umowa ta została przez same strony zakwalifikowana jako umowa o roboty budowlane, co samo w sobie wskazuje, że świadczeniem pozwanej nie było tylko dostarczenie urządzeń, przeprowadzenie ich rozruchu, szkoleń 2 pracowników oraz zapewnienie serwisu. Umowa o roboty budowlane zakłada uczestnictwo wykonawcy w procesie budowlanym polegające na jego czynnościach prowadzących do oddania obiektu (por. P. Drapała, Komentarz do art. 647 k.c. [w:] J. Gudowski (red.) Kodeks cywilny. Komentarz. Księga trzecia. Zobowiązania). Tym samym świadczenie wykonawcy, w zakresie mającym materialny wymiar, nie może ograniczać się tylko do dostarczenia rzeczy czy urządzeń. Przedmiotem umowy o roboty budowlane nie jest każdy rezultat pracy, lecz tylko taki, który powstał w wyniku procesu budowlanego (inwestycyjnego, remontowego, itp.). Zgodnie z art. 3 pkt. 1 i 7 ustawy z dnia 7 lipca 1994 - Prawo budowlane, w pojęciu roboty budowlane mieści budowa, a także prace polegające na przebudowie, montażu, remoncie lub rozbiórce obiektu budowlanego, którym jest budynek wraz z instalacjami i urządzeniami technicznymi lub budowla stanowiąca całość techniczno-użytkową wraz z instalacjami i urządzeniami względnie obiekt małej architektury.

Na takie świadczenie pozwanej – oprócz dostarczenia urządzeń – wskazuje w umowie stron z dnia 21 września 2010 roku treść § 4 ust. 5, zwłaszcza gdy idzie o montaż i rozruch turbiny, jako niezbędne elementy wykonania obiektu budowlanego. Wprawdzie nie wynika z tego przepisu, że to pozwana miała tych czynności dokonać, natomiast w kontekście sporu prowadzonego przez strony niniejszego procesu istotne jest to, że pozwana miała ponieść koszty tych świadczeń. Pozwana przyznała w toku procesu, że nie tylko nie wykonała wszystkich obowiązujących ją prac, ale też nie poniosła niektórych obciążających ją kosztów.

Z samej odpowiedzi na pozew w niniejszej sprawie wynikało, że pozwana nie wykonała części świadczeń obciążających ją na podstawie umowy stron z dnia 21 września 2010 roku. Była wyżej mowa, że już tylko z dowodów przedstawionych przez pozwaną wynika, że powódka, równolegle z pozwaną, prowadziła rozmowy z wykonawcą zaakceptowanym przez obie strony – (...) I. - (...), w sprawie robót, które nie zostały wykonane, w tym powierzonych pozwanej. Powyższe skutkowało złożeniem oferty przez tego wykonawcę a następnie przystąpieniem przez niego do pracy, po której zakończeniu wystawiona została faktura, przy czym wobec powódki, natomiast po wcześniejszej odmowie wobec tego wykonawcy, spełnienia świadczenia przez pozwaną.

Sprawa płatności wynagrodzenia temu wykonawcy była między innymi przedmiotem spotkania pomiędzy przedstawicielami powódki a Z. K. – dyrektorem handlowym pozwanej, którego powódka, z racji dokonywania z nim uzgodnień w sprawie realizacji umowy, uznawała za przedstawiciela pozwanej, w dniu 14 lutego 2011 roku. Z. K. udawał się na to spotkanie z uzgodnionym z zarządem pozwanej stanowiskiem co do partycypacji w pokryciu kosztów wykonawstwa (...) I. - (...) w zakresie, którego pozwana nie wykonała, do kwoty 145.000 złotych, do rozliczenia po odbiorze końcowym.

Jak widać, pozwana uznawała swoje zobowiązanie w zakresie pokrycia kosztów prac, których nie wykonała zgodnie z umową z dnia 21 września 2010 roku, natomiast godziła się na obciążenie jej tymi kosztami, w określonym zakresie, po zakończeniu inwestycji.

Ponieważ pozwana nie w całości wykonała swoje zobowiązanie na podstawie tej umowy, toteż była wobec powódki odpowiedzialna na podstawie art. 471 k.c. Szkodą powódki, której naprawienia na podstawie tego przepisu powódka mogła dochodzić od pozwanej była kwota zapłacona (...) I. - (...) zapłacona przez powódkę zamiast przez pozwaną

Pozwana przyznała, że jest to kwota 145.000 złotych. Powódka twierdziła, że całość kwoty z faktury wystawionej przez (...) I. - (...) obciąża pozwaną, jednak twierdzenia tego nie wykazała. Nie ma podstaw, w oparciu o dowody przedstawione przez powódkę, do przyjęcia, że wykonawstwo (...) I. - (...), w zakresie określonym fakturą tego wykonawcy z dnia 4 lutego 2011 roku, nr (...) (k. 48), obejmowało prace, do których zobowiązana była pozwana, a jednocześnie obejmowało zakres, któremu odpowiadało wynagrodzenie już otrzymane przez pozwaną, bądź określone w jej fakturze z dnia 31 grudnia 2011 roku (k. 47). Jak już była mowa, rozstrzygnięcie w tym przedmiocie, a więc ustalenie, w jakim zakresie wykonawstwo (...) I. - (...) było wykonawstwem zastępczym w stosunku do pozwanej, oraz o jakiej wartości, a także czy i w jakiej wysokości powódka poniosła szkodę świadcząc zamiast pozwanej na rzecz (...) I. - (...) całość kwoty wystawionej przez tego wykonawcę faktury z dnia (...), wymagało zasięgnięcia wiadomości specjalnych, a więc dowodu z opinii biegłego, bądź instytutu naukowego lub naukowo-badawczego o co strony nie wnosiły, natomiast wobec przyznania przez pozwaną istnienia należności jedynie w kwocie 145.000 złotych, to na powódce spoczywał ciężar dowodzenia, że zobowiązanie pozwanej w zakresie refundacji kwoty z tej faktury powódce jest wyższe.

Dochodzenie odpowiedzialności odszkodowawczej na podstawie art. 471 k.c. nie wyklucza zakwalifikowania roszczenia o naprawienie szkody na podstawie przepisów o odpowiedzialności deliktowej, o ile niewykonanie zobowiązania jest jednocześnie naruszeniem obowiązku powszechnego, spoczywającego na każdym podmiocie (por. np. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 września 2013 roku, I CSK 687/12, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 10 października 1997 roku, III CKN 202/97, OSNC 1998/3/42). Biorąc pod uwagę okoliczności dokonywania ustaleń co do sposobu poniesienia kosztów wykonawstwa, którego nie świadczyła pozwana mimo zobowiązania wynikającego z umowy z dnia 21 września 2010 roku, a także dalsze stanowisko pozwanej, która oczekiwała rozliczenia całości umowy w chwili zakończenia inwestycji odbiorem ze strony zamawiającego, nie sposób przyjąć, że taka postawa, zwłaszcza w sytuacji podjęcia przez Z. K. deklaracji wykraczających poza uzgodnienie z zarządem pozwanej, a więc ponad jego upoważnienie, w okolicznościach braku zapłaty kwoty z faktury wystawionej przez pozwaną w dniu 31 grudnia 2010 roku, a więc pod presją dążenia do uzyskania wynikającego z tej faktury świadczenia, mogłaby być uznana za czyn niedozwolony w rozumieniu art. 415 k.c.

Powódka stwierdziła w pozwie, że bezprawność pozwanej w rozumieniu przepisów o odpowiedzialności deliktowej polega na: niezrealizowaniu przez pozwaną umowy w terminie, zawarciu porozumienia z powódką mającego na celu poniesienie przez powódkę ciężaru ekonomicznego i faktycznego wykonania zastępczego umowy, odmowie realizacji porozumienia, a więc skorygowania wystawionej faktury z dnia 31 grudnia 2010 roku i zapłaty za zlecone prace, uzyskaniu wyroku zasądzającego należną jej pierwotnie kwotę z umowy stron i prowadzeniu z niego egzekucji. Trzeba powiedzieć, że niektóre z tych „bezprawności” nie mają znaczenia w niniejszej sprawie (opóźnienie pozwanej w stosunku do terminu umownego), niektóre były wykonywaniem uprawnienia do uzyskania świadczenia na podstawie umowy (uzyskanie tytułu egzekucyjnego a następnie prowadzenie na jego podstawie egzekucji), a jeszcze inne (zawarcie porozumienia przez pracownika pozwanej, a następnie odmowa jego realizacji), były wynikiem braku akceptacji wysokości zobowiązania pozwanej, podawanego przez powódkę, oraz braku akceptacji sposobu i terminu jego spełnienia.

Przyjęcie, że pozwana winna była spełnić świadczenie w postaci pokrycia kosztów wykonawstwa (...) I. - (...) w wysokości, którą sama uważała za wiążące ją obciążenie z tego tytułu, nie oznacza istnienia po jej stronie obowiązku, którego niewypełnienie narusza ogólne, obowiązujące powszechnie, wszystkich i zawsze, nakazy i zakazy wynikające z norm prawa, zasad współżycia społecznego lub dobrych obyczajów i to bez względu na istniejący między stronami stosunek zobowiązaniowy oraz jego zakres i termin (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2015 roku, IV CSK 539/14). Zachowanie pozwanej było między innymi wynikiem tego, że nie doszło do akceptacji przez powódkę jej wskazania co do wysokości jej obowiązku pokrycia kosztów wykonania zastępczego, nadto było wynikiem poddania jej presji przez powódkę w postaci braku zapłaty faktury z dnia 31 grudnia 2010 roku, wreszcie wynikiem oczekiwania, że ostateczne rozliczenie, również w zakresie tego zobowiązania pozwanej, nastąpi w chwili zakończenia inwestycji. Samo uznanie, że pozwana nie miała podstaw do wstrzymania, czy odmowy, spełnienia świadczenia wynikającego z niewykonania przez nią zobowiązania, w zakresie wykonawstwa, które w jej zastępstwie zostało powierzone innemu wykonawcy, nie uzasadnia przyjęcia, że przez to pozwana dopuściła się czynu będącego podstawą jej odpowiedzialności deliktowej.

Sąd nie jest związany kwalifikacją prawną roszczenia wskazaną przez powoda (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2009 roku, V CSK 439/08). Związany jest natomiast podstawą faktyczną roszczenia przytoczoną w pozwie i w toku procesu (por. np. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 25 marca 2015 roku). W związku z powyższym fakty przytoczone przez powódkę, w zakresie potwierdzonym wynikami całej sprawy, a więc przyznanie przez pracownika pozwanej Z. K. w notatce z dnia 14 lutego 2011 roku, że pozwaną obciąża koszt prac wykonanych przez (...) I. - (...), przy czym co do kwoty 145.000 złotych Z. K. był upoważniony do przyjęcia zobowiązania do jej zapłaty, niewykonanie zakresu prac wykonanych przez (...) I. - (...), przy czym nie w całej wysokości wartości tych prac, a jedynie do kwoty 145.000 złotych, jako obowiązującego pozwaną co do pokrycia kosztów na podstawie umowy z dnia 21 września 2010 roku, brak zapłaty wymienionej kwoty przez pozwaną, dokonanie tej zapłaty przez powódkę, stanowiące jej szkodę wywołaną niewykonaniem odpowiadającego tej kwocie zakresu świadczenia pozwanej wynikającego z powołanej umowy, pozwala na zakwalifikowanie roszczenia powódki na podstawie art. 471 k.c., jako roszczenia odszkodowawczego w ramach odpowiedzialności kontraktowej pozwanej. Jak już była mowa, zasadne jest z tego tytułu żądanie jedynie w zakresie kwoty 145.000 złotych przy przyjęciu, że w tej części powódka poniosła szkodę z tytułu częściowego niewykonania umowy przez pozwaną.

Powódka wskazała także podstawę prawną dochodzonego roszczenia w postaci przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu. Podstawa ta zachodziłaby w niniejszej sprawie w zakresie wskazanej wyżej kwoty, gdyby nie było podstawy do jej zasądzenia na podstawie przepisów o odpowiedzialności kontraktowej. Pozwana uzyskała wynagrodzenie umowne, które nie odpowiadało jej świadczeniu w zakresie, który został wykonany przez (...) I. - (...) zamiast pozwanej. Wskazanie podstawy prawnej rozstrzygnięcia w postaci art. 405 k.c. nie wchodzi jednak w grę, bowiem zbieg roszczeń z tytułu bezpodstawnego wzbogacenia z roszczeniami z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania jest wyłączony (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2009, IC CSK 523/08, OSNC-ZD 2010/1/12).

W świetle przytoczonych wyżej względów, a w szczególności wobec niewykazania roszczenia przez powódkę, nie mogło być uwzględnione roszczenie powódki odpowiadające pozostałej części kwoty z faktury (...) I. - (...) z dnia 4 lutego 2011 roku. Za bezzasadne należało uznać roszczenie o naprawienie szkody w postaci kwoty z faktury wystawionej przez powódkę pozwanej w dniu 31 października 2011 roku (k. 60). Podczas przesłuchania powódki na rozprawie w dniu 29 października 2015 roku jej członek zarządu przyznał, że powódka otrzymała w całości wynagrodzenie od zamawiającego – (...) w S. za prace określone w tej fakturze. Tym samym nie można było uznać, że powódka poniosła szkodę w zakresie wynikającej z niej kwoty.

Zasądzając w punkcie I wyroku od pozwanej na rzecz powódki kwotę 145.000 złotych orzeczono o odsetkach od dnia wyrokowania, zgodnie z żądaniem pozwu. Powódka występowała do pozwanej o zapłatę, również w zakresie tego zasądzenia, zanim wystąpiła z pozwem, toteż należność ta była już wymagalna w chwili wyrokowania.

W wyniku zapadłego rozstrzygnięcia co do istoty powódka wygrała proces w około 23 procentach. Orzeczenie o kosztach musiało przede wszystkim uwzględniać to, że powódka została zwolniona od kosztów sądowych. Wobec powyższego, na podstawie art. 113 ust. 1 i 2 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, w związku z art. 98 § 1 k.p.c., należało, stosownie do wyniku sprawy, przy uwzględnieniu zasady odpowiedzialności stron za wynik procesu, obciążyć powódkę z zasądzonego roszczenia kosztami nieuiszczonej opłaty sądowej w zakresie, w którym powódka przegrała proces, a pozwanej zasądzić na rzecz Skarbu Państwa pozostałą część tej opłaty. Uwzględniając wynik sprawy należało pozostałe koszty procesu rozdzielić stosownie do art. 100 k.p.c., uwzględniając, że obie strony były reprezentowane przez radców prawnych, a więc w zakresie ich wynagrodzenia, przy zastosowaniu § 6 pkt 7 obowiązującego dla niniejszej sprawy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, oraz uwzględniając opłaty skarbowe od udzielonych im pełnomocnictw.

Dodano:  ,  Opublikował(a):  Monika Stachowiak
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Szczecinie
Osoba, która wytworzyła informację:  Leon Miroszewski
Data wytworzenia informacji: