Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Powódka (...) spółka akcyjna z siedzibą w F. (wcześniej działająca jako (...) spółka z o.o.) w pozwie złożonym 29 listopada 2011 r. przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością siedzibą w W. (wcześniej działającej pod nazwą M‑ (...) spółka z o.o., a następnie jako (...) spółka z o.o.) domagała się zasądzenia kwoty 15.360.839,85 zł z ustawowymi odsetkami. Roszczenia powódki wynikają z umowy o roboty budowlane nr 02/ (...) (...) zawartej przez strony 20 maja 2008 r. W ramach tej umowy powódka występowała jako generalny wykonawca zadania inwestycyjnego polegającego na wybudowaniu, dostawie urządzeń i wyposażenia, montażu na miejscu budowy, uruchomieniu, ruchu próbnym i przekazaniu do eksploatacji Elektrociepłowni (...) realizowanych w ramach projektu inwestycyjnego określanego nazwą „Uruchomienie produkcji energii ekologicznych z odnawialnych źródeł energii w W.”.

Żądanie pozwu odejmowało następujące roszczenia o zapłatę:

1)  z tytułu wynagrodzenia w łącznej wysokości 4.611.188,85 zł, w tym:

a)  1.427.262,36 zł z odsetkami od 1 listopada 2011 r. – objęte fakturą nr (...) za wykonane w ramach umowy roboty podstawowe,

b)  731.676,39 zł z odsetkami od 19 maja 2011 r. – objęte fakturą nr (...) za wykonanie robót dodatkowych,

c)  2.452.250,10 zł z odsetkami od 1 listopada 2011 r. – objęte fakturą nr (...) za wykonanie robót dodatkowych;

2)  z tytułu kary umownej w wysokości 3.573.000 zł, naliczonej na podstawie rozdziału 6 § 1 ust. 3 umowy (w brzmieniu określonym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)) za opóźnienia w prowadzeniu prac wskutek niedostarczenia przez pozwaną dokumentacji projektowej – za 270 dni opóźnień obejmujących okres od 24 sierpnia 2010 r. do 20 maja 2011 r. – według stawki po 13.100 zł za każdy dzień opóźnienia i z zachowaniem § 1 ust. 2 aneksu nr (...);

3)  z tytułu odszkodowania za bezpodstawne zaspokojenie się przez pozwaną z gwarancji ubezpieczeniowej w wysokości 6.099.651 zł z odsetkami od 7 listopada 2011 r., w tym:

-.

-

zapłacona przez powódkę (...) S.A. jako gwarantowi kwota 5.957.550 zł,

-

odsetki od tej kwoty w wysokości 10% w stosunku rocznym, wynoszące po skapitalizowaniu 142.101 zł, wyliczone w sposób wskazany w piśmie procesowym z 10 sierpnia 2018 r.;

2)  z tytułu odszkodowania za przedłużenie okresu realizacji inwestycji w wysokości 1.113.000 zł z odsetkami od wniesienia pozwu, wyliczonego na podstawie rozdziału 1 § 4 ust. 1 pkt 1a umowy, za okres od 24 listopada 2010 r. do 13 maja 2011 r., gdyż zgodnie z tym postanowieniem umownym powódce przysługiwać miało wynagrodzenie stałe w wysokości 200.000 zł miesięcznie przez cały okres realizacji inwestycji [powódka wywodziła, że skoro okres ten się przedłużył w stosunku do pierwotnie zakładanego o ponad 5 miesięcy (inwestycja miała zostać zakończona 23 listopada 2010 r., podczas gdy powódka realizowała roboty do 13 maja 2011 r.), wobec czego odszkodowanie obejmuje iloczyn kwoty miesięcznego wynagrodzenia i okresu przedłużenia robót].

Ponadto powódka wniosła o zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania.

Pozew doręczono 5 stycznia 2012 r.

Pozwana złożyła odpowiedź na pozew, w której wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powódki na swoją rzecz kosztów procesu.

Formułując linię obrony:

1)  powołała się na naliczenie powódce dwóch kar umownych na podstawie postanowień umowy nr (...):

a)  z tytułu zwłoki powódki jako wykonawcy w odbiorze końcowym zadania inwestycyjnego przekraczającej 30 dni po 23 sierpnia 2010 r. w wysokości 10.755.000 zł (stanowiącej wysokość maksymalną), naliczonej na podstawie rozdziału 6 § 1 ust. 1 pkt 1 ppkt 1 w zw. z rozdziałem 6 § 1 ust. 4 umowy (w brzmieniu określonym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)), tj. w wysokości po 111.800 zł netto za każdy kolejny dzień zwłoki,

b)  z tytułu odstąpienia przez zamawiającego (pozwaną) od umowy z przyczyn leżących po stronie wykonawcy (powódki) w wysokości 8.600.000 zł, naliczonej na podstawie rozdziału 9 § 1 ust. 3 umowy, tj. za odstąpienie od umowy na podstawie jej rozdziału 9 § 1 ust. 1 pkt 4 – z powodu przekraczającej 30 dni zwłoki wykonawcy w realizacji kluczowych elementów prac, o których mowa załączniku nr 2 do umowy, w tym w zakończeniu zadania inwestycyjnego, jeśli wykonawca nie usunął opóźnienia w wyznaczonym pisemnie przez zamawiającego rozsądnym terminie;

2)  powołała się na umorzenie roszczeń powódki w wyniku złożonego przed procesem oświadczenia o potrąceniu (na mocy „warunkowego oświadczenia o potrąceniu” z 2 listopada 2011 r. i „warunkowego oświadczenia o potrąceniu” z 14 listopada 2011 r.) naliczonych kar umownych w łącznej wysokości 19.355.000 zł z wierzytelnościami powódki z tytułu wynagrodzenia;

3)  powołała się na zarachowanie na poczet kar umownych kwoty 5.957.550 zł uzyskanej z gwarancji ubezpieczeniowej.

Postanowieniem z 1 lutego 2019 r. w sprawie VII Gr 1/19 Sąd Rejonowy w Koszalinie otworzył przyspieszone postępowanie układowe w celu zawarcia układu częściowego (...) sp. z o.o. w W. ustalając, że kryteria wyodrębnienia wierzycieli objętych układem częściowym są zgodne z prawem. Układem objęta ma być tylko część wierzytelności (...) sp. z o.o., wierzytelność spółki (...), jako sporna, do układu nie jest przewidziana.

Okoliczności faktyczne sprawy i wskazanie dowodów:

Okoliczności faktyczne i wskazanie dowodów w zakresie żądania zapłaty wynagrodzenia za roboty podstawowe i dodatkowe:

20 maja 2008 r. (...) spółka z o.o. w W. (obecnie działająca pod nazwą (...) spółka z o.o.) jako „zamawiający” zawarła z (...) spółką z o.o. w F. (obecnie działającą pod nazwą (...) S.A.) jako „wykonawcą” umowę nr (...), której przedmiotem było wykonanie zadania inwestycyjnego – kompleksowej realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego, jakim było wybudowanie, dostawa urządzeń i wyposażenia, montaż na miejscu budowy, uruchomienie, ruch próbny i przekazanie do eksploatacji Elektrociepłowni (...), w ramach projektu inwestycyjnego pod nazwą „Uruchomienie produkcji energii ekologicznych z odnawialnych źródeł energii” w W..

W rozdziale 1 (nazywanym przez strony „punktem”) umowy, zatytułowanym „ Postanowienia wstępne” zamieszczony został § 3 zatytułowany „ Przedmiot umowy”, w którego ust. 3 pkt 3 wykonawca oświadczył, że przyjęte do wykonania zadanie inwestycyjne wykona według (...) stanowiącego załącznik nr 2 do umowy. Harmonogram miał postać tabelaryczną i obejmował łącznie 43 pozycje (łącznie z rozruchem technologicznym), które miały być wykonane w 2008 r. Poza rozruchem technologicznym harmonogram przewidywał wykonanie robót dotyczących 16 obiektów oraz szereg pozycji określanych jako obiekty wspólne w tym: roboty elektryczne, zagospodarowanie terenu, sieci zewnętrzne oraz (...).

Szczegółowo Harmonogram obejmował następujące pozycje (łącznie 42 obiekty, w tym sieci bądź systemy):

-

Rozruch technologiczny;

-

Obiekt (...).1 – składowisko drewna (poza zakresem robót spółki (...));

-

Obiekt (...).2 – stanowisko przygotowania surowca;

-

Obiekt (...).3 – wiata instalacji (...) z urządzeniami;

-

Obiekt (...).4 – kondycjonowanie i konfekcjonowanie drewna [włącznie z brykieciarnią]

-

Obiekt (...).5 – pakownia i magazyn sezonowania i materiałów pomocniczych;

-

Obiekt (...).6 – hala magazynowa węgla;

-

Obiekt (...).7.1 – budynek administracyjno-biurowy;

-

Obiekt (...).8 – budynek socjalny;

-

Obiekt (...).9 – portiernia;

-

Obiekt (...).10 – studnia głębinowa;

-

Obiekt (...).11 – zbiorniki wody ppoż.;

-

Obiekt (...).12 – instalacja przygotowania paliwa do kotła biomasowego;

-

Obiekt OE.1 – budynek główny elektrociepłowni;

-

Obiekt OE.2 – obiekty gospodarki odpopielania;

-

Obiekt OE.3 – obiekty gospodarki wodą chłodzącą;

-

Obiekt OE.4 – budynek rozdzielni – rozbudowa;

-

Obiekty wspólne OW:

Roboty elektryczne:

1.  Wykonanie linii kablowej,

2.  Oświetlenie zewnętrzne obiektów,

3.  Wykonanie instalacji ppoż. na terenie EC w W.,

4.  Przełączanie zasilania do nowej stacji transformatorowej,

5.  Wykonanie instalacji telefonicznych i komputerowych,

6.  (...) transformatorowa zasilająca i wyprowadzenie mocy z wyposażeniem,

7.  Wyposażenie w sprzęt BHP i ppoż.,

8.  Montaż układów pomiarowych,

9.  Montaż bezobsługowej baterii akumulatorów z prostownikiem buforowym,

10.  Montaż prostownika 24 V prądu stałego 50 A wraz z rozdzielnią;

Zagospodarowanie terenu:

1.  Ogrodzenie,

2.  Oświetlenie terenu – fundamenty,

3.  Drogi i place utwardzone;

Sieci zewnętrzne:

1.  Sieci zewnętrzne wody pitnej WP,

2.  Sieci zewnętrzne wody technologicznej WT,

3.  Przekładnia istniejącego (...),

4.  Sieć zewnętrzna kanalizacji deszczowej KD,

5.  Sieć zewnętrzna kanalizacji przemysłowej (...),

6.  Sieć zewnętrzna kanalizacji sanitarnej,

7.  Sieć zewnętrzna kanalizacji sanitarno-przemysłowej,

8.  Sieci zewnętrzne CO,

9.  Rurociągi wody chłodzącej od i do chłodni wentylatorowej,

10.  Instalacja Gz-50;

(...):

1.  (...),

2.  (...),

3.  (...) nadrzędny (...).

Rozdział 1 umowy zatytułowany „ Postanowienia wstępne” zawierał także § 4, zatytułowany „ Cena kontraktowa”, w którym strony ustaliły:

-

w ust. 1 pkt 1 wynagrodzenie stałe za wykonanie zadania inwestycyjnego w ryczałtowej kwocie 5.800.000 zł netto (do kwoty tej miał być doliczony podatek VAT zgodnie zobowiązującymi przepisami),

-

a także – w ust. 1 pkt 2 – wynagrodzenie kosztorysowe za roboty i dostawy niezbędne do wykonania zadania inwestycyjnego, określone w załączniku nr 7.

W pkt 4 ust. 1 pkt 1a zapisano dodatkowo, że kwota 2.800.000 zł ma być płatna w równych miesięcznych częściach w kwocie 200.000 zł netto każda, począwszy od miesiąca w którym wykonawca rozpoczął realizację zadania, przez cały okres trwania zadania łącznie do kwoty 2.800.000 zł, pod warunkiem realizacji zadania zgodnie z harmonogramem; w przypadku opóźnień realizacji elementu zadania kluczowego, zamawiający miał prawo odroczyć płatność wynagrodzenia takiej raty o ilość dni opóźnienia w zakończeniu danego kluczowego elementu prac, chyba że opóźnienie wynika z okoliczności, te które wykonawca nie ponosi odpowiedzialności.

W rozdziale 6 umowy nr (...) z 20 maja 2008 r., zatytułowanym „ Kary umowne i odpowiedzialność odszkodowawcza”, w § 1 uregulowano kary umowne, w § 2 odszkodowanie uzupełniające, w § 3 ubezpieczenie.

Postanowienia te zostały następnie częściowo zmienione przez aneks nr (...).

W brzmieniu zmienionym aneksem nr 9 rozdział 6 § 1 ust. 1 pkt 1 ppkt 1 umowy stanowi, że wykonawca ( (...) sp. z o.o.) zapłaci zamawiającemu karę umowną za zwłokę w odbiorze końcowym zadania inwestycyjnego, przekraczającym 30 dni (okres karencji) w wysokości 55.900 zł netto łącznie w ciągu pierwszych 7 dni po upływie okresu karencji, a po tym siedmiodniowym terminie w wysokości 111.800 zł netto za każdy kolejny dzień zwłoki.

W § 1 ust. 4 umowy zapisano z kolei, że łączna kwota kar umownych płatnych przez wykonawcę, określonych w niniejszym § 1, nie przekroczy kwoty 10.755.000 zł netto.

Kwestie związane z odstąpieniem od umowy nr (...) regulował jej rozdział 9 zatytułowany „ Odstąpienie od umowy”, który w § 1 wskazywał przyczyny odstąpienia od umowy przez zamawiającego (ust. 1) oraz przez wykonawcę (ust. 2).

W rozdziale 9 § 1 ust 1 pkt 4 umowy nr (...) zapisano, że zamawiający (M‑ (...)) może odstąpić od umowy, gdy zwłoka wykonawcy w realizacji kluczowych elementów prac, o których mowa w harmonogramie rzeczowym realizacji, stanowiącym załącznik nr 2 do umowy, w tym w zakończeniu zadania inwestycyjnego, przekroczy 30 dni, a wykonawca nie usunął opóźnienia w wyznaczonym przez zamawiającego na piśmie rozsądnym terminie.

Dalej zapisano, że: „zamawiający nie będzie uprawniony do skorzystania z prawa odstąpienia od niniejszej umowy z powodu okoliczności określonych w niniejszym ust. 1 ppkt 1 oraz 4 po ustaniu tych okoliczności”.

W ust. 3 zapisano z kolei, że: we wszystkich przypadkach przewidzianych w umowie odstąpienie od umowy jest skuteczne z chwilą doręczenia stronie nieodstępującej pisemnego oświadczenia strony uprawnionej do odstąpienia od umowy; w wypadkach odstąpienia, o których mowa w ust. 1 i ust. 2, strona, która za odstąpienie od umowy odpowiedzialności nie ponosi, jest uprawniona do żądania od drugiej strony kary umownej w wysokości 8.600.000 zł netto.

W ust. 4 wskazano, że obowiązek zapłaty kary umownej niezależny jest od powstania szkody i nie wyklucza dochodzenia odszkodowania uzupełniającego na zasadach ogólnych.

W ust. 5 przewidziano, że bez naruszenia pozostałych postanowień umowy, w przypadku odstąpienia od umowy:

-

świadczenia częściowe już odebrane przez zamawiającego powinny być rozliczone i opłacone zgodnie z umową; biegnące już terminy płatności biegną nadal, a dla jeszcze niebiegnących terminów jako początek terminu liczy się dzień odstąpienia od umowy;

-

świadczenia jeszcze nie odebrane, ale już prawidłowo wykonane należy odebrać, rozliczyć i zapłacić.

Rozdział 9 zawierał także § 4 zatytułowany „ Kara umowna”, zgodnie z którym w przypadku odstąpienia przez zamawiającego od umowy z przyczyn nieleżących po stronie wykonawcy – a w szczególności wymienionych w rozdziale 1 § 4 ust. 1, bądź wymienionych w rozdziale 9 § 2 i 3, bądź w razie rozwiązania umowy na podstawie rozdziału 11 – i następnie powierzenia realizacji zadania inwestycyjnego podmiotom innym niż wykonawca, to zamawiający miał być zobowiązany do zapłaty kary umownej w kwocie 500.000 zł w terminie 7 dni od doręczenia pisemnego wezwania przez wykonawcę. Jednocześnie wprost wskazano, że kara ta nie ma zastosowania w przypadku odstąpienia przez zamawiającego od umowy z przyczyn wskazanych w rozdziale 9 (według nomenklatury stron „punkcie 9”) § 1 ust. 1.

Do umowy nr (...) strony zawarły kolejno 10 aneksów:

-

aneks nr (...) z 10 czerwca 2008 r., zmieniał termin poinformowania zamawiającego przez wykonawcę o maksymalnej kwocie wynagrodzenia kosztorysowego na 20 lipca 2008 r.;

-

aneks nr (...) z 30 czerwca 2008 r. zmieniał warunki odstąpienia od umowy – „odstąpienie z uwagi na brak otrzymania dotacji” (rozdział 9 § 3 ust. 1) – i zawarcia umowy, tj. zastrzeżenia jej warunku rozwiązującego, (z uwagi na przesunięcie terminu kredytu inwestycyjnego);

-

aneksy od nr 3 do nr 6 zawierane od 31 lipca 2008 r. do 15 października 2008 r., zmieniały warunki zawarcia umowy, tj. zastrzeżenia jej warunku rozwiązującego, (z uwagi na przesunięcie terminu kredytu inwestycyjnego);

-

aneks nr (...) z 19 maja 2009 r. potwierdzał wolę kontynuacji współpracy pomimo opóźnienia w przekazywaniu dokumentacji, wskazywał na wolę podpisania kolejnego aneksu, obejmował ustalenie dodatkowego wynagrodzenia ryczałtowego za okres od stycznia do września 2009 r. w kwocie 415.000 zł miesięcznie oraz postanowienie (§ 2 ust. 3 aneksu nr (...)), że wykonawcy nie przysługuje roszczenie o zapłatę kary umownej przewidzianej rozdziałem 6 § 1 ust. 3 umowy za okres do 30 września 2009 r.;

-

aneks nr (...) z 3 marca 2010 r. dokonywał zmiany terminów umownych (dokonanie odbioru końcowego zadania inwestycyjnego przesunięte na 23 sierpnia 2010 r.) i przewidywał dodatkowe wynagrodzenie umowne (2.050.000 zł netto płatne w częściach w okresach miesięcznych, proporcjonalnie do zakresu prac przypadających do wykonania w okresie);

-

aneks nr (...) z 14 czerwca 2010 r. wprowadzał najdalej idące zmiany do umowy nr (...);

-

aneks nr (...) z 4 listopada 2010 r. przewidywał dopłatę przez zamawiającego 45.000 euro dla spółki (...) za wydłużenie gwarancji turbozespołu do 6 maja 2011 r.

Dowody:umowa nr (...) (k. 172-203);

załącznik nr 2 do umowy nr (...) – Harmonogram rzeczowy (k. 204);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3628-3629);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3630-3631);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3632);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3633);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3634);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3635);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3636-3637);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3638-3639);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3640-3644);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3672-3673).

Spółka (...) przystąpiła do wykonywania umowy. Część prac wykonywana była za pomocą podwykonawców.

W czasie realizacji umowy (...) sp. z o.o. zlecała wykonanie projektów wykonawczych. Projekty były doręczane spółce (...).

W czasie realizacji umowy spółka (...) dokonała zgłoszenia robót dodatkowych na łączną kwotę 3.589.622,19 zł netto.

Podczas realizacji inwestycji po stronie spółki (...) powstały problemy skutkujące brakiem możliwości finansowania inwestycji. Inwestycja miała zapewnione finansowanie z trzech źródeł: wkład własny, dotacja unijna, kredyt bankowy uzyskany w Banku (...). We wrześniu 2008 r. powstały problemy z kredytowaniem, bank odmówił spółce (...) kredytu. W październiku 2008 r. – w związku z tym, że spółka (...) miała świadomość możliwości opóźnienia inwestycji – został zawarty aneks nr (...) do umowy.

Prace nie były realizowane okresie od marca 2009 r. do marca 2010 r. Wiosną 2010 r. spółka (...) podpisała umowę z Bankiem (...).

Prace wznowiono w marcu 2010 r. Podpisany został wówczas aneks nr (...) do umowy.

Fakty niesporne.

9 listopada 2010 r. spółka (...) wysłała do spółki (...) pismo datowane na 4 listopada 2019 r., w którym wskazała, że związku z przedłużającymi się pracami budowlanymi związanymi z realizacją zadania inwestycyjnego informuje, iż opóźnienie w realizacji całego zadania przekracza 30 dni, w szczególności dotyczy to następujących elementów:

-

przygotowanie paliwa do kotła z transportem – (...).1.2, (...).3,

-

ciąg przygotowania surowca – (...).2,

-

wiata instalacji (...) z urządzeniami – (...).3,

-

kondycjonowanie i konfekcjonowanie drewna – (...).4,

-

pakownia i magazyn sezonowania i materiałów pomocniczych – (...).5,

-

hala magazynowa węgla – (...).6,

-

budynek administracyjno-biurowy – (...).7.1,

-

budynek socjalny – (...).8,

-

portiernia – (...).9,

-

zbiorniki wody ppoż – (...).11,

-

budynek główny elektrociepłowni – (...).1,

-

obiekty gospodarki odpopielania – OE.2,

-

obiekty gospodarki wodą chłodzącą – OE.3,

-

oświetlenie zewnętrzne obiektów

-

wykonanie instalacji ppoż. na terenie EC w W.,

-

stacja transformatorowa i wyprowadzeni mocy z wyposażeniem,

-

montaż układów pomiarowych,

-

montaż bezobsługowej baterii akumulatorów z prostownikiem buforowym,

-

montaż prostownika 24 V prądu stałego 50 A wraz z rozdzielnią,

-

ogrodzenie,

-

drogi i place utwardzone,

-

sieci zewnętrzne wody pitnej WP,

-

sieci zewnętrzne wody technologicznej WT,

-

sieć zewnętrzna kanalizacji deszczowej KD,

-

sieć zewnętrzna kanalizacji sanitarnej,

-

sieć zewnętrzna kanalizacji przemysłowej (...),

-

sieć zewnętrzna kanalizacji sanitarno-przemysłowej,

-

sieci zewnętrzne CO,

-

rurociągi wody chłodzącej od i do chłodni wentylatorowej,

-

instalacja Gz-50,

-

system (...),

-

system (...),

-

system nadrzędny (...).

W piśmie wskazano, że (...) wzywa do usunięcia wskazanych opóźnień do 22 listopada 2010 r.

Dowód:wysłane 9 listopada 2010 r. pismo z 4 listopada 2019 r. z wyciągiem z pocztowej książki nadawczej (k. 6886-6887, 6888).

Spółka (...) (zmawiający) pismem z 13 maja 2011 r. (doręczonym tego samego dnia o godz. 8 ⁰⁰) skierowanym do spółki (...) (wykonawcy) i zatytułowanym „ Obciążenie karą umowną” oświadczyła, że na podstawie „pkt 6 § ust. 1 pkt 1 ppkt 1 umowy nr (...)” obciąża spółkę (...) karą umowną w kwocie 10.755.000 zł z uwagi na „zwłokę w odbiorze końcowym zadania inwestycyjnego przekraczającą okres karencji przewidziany umową wynoszący 30 dni”, gdyż odbiór miał zostać dokonany do 23 sierpnia 2010 r., a tymczasem po upływie ponad 8 miesięcy nie zostało zakończonych wiele obiektów kluczowych wskazanych w załączniku nr 2 do umowy. Jednocześnie zaznaczyła, że z uwagi na to, że „zwłoka w odbiorze” przekroczyła 103 dni, to kara umowna została nałożona w maksymalnej wysokości przewidzianej w „pkt 6 § 1 ust. 4 umowy w brzmieniu nadanym aneksem nr (...)”. Dokonania zapłaty kary umownej spółka (...) domagała się w terminie do 17 maja 2011 r., pod rygorem wystąpienia na drogę sądową.

Dowód:pismo „obciążenie karą umowną” z 13.05.2011 r. (k. 6908).

Także 13 maja 2011 r. spółka (...) (zmawiający) pismem doręczonym tego dnia o godz. 8 ⁰² skierowanym do spółki (...) (wykonawcy) i zatytułowanym „ Odstąpienie od umowy” oświadczyła, że na podstawie „pkt 9 § 1 ust. 1 pkt 4 umowy nr (...)” odstępuje od umowy powołując się na to, że 9 listopada 2010 r. skierowała do niej pismo wzywające do usunięcia szeregu ponad 30-dniowych opóźnień w realizacji kluczowych elementów prac określonych w załączniku nr 2 do umowy (Harmonogramie rzeczowym) i wyznaczające termin do 22 listopada 2010 r. na zakończenie wszystkich wymienionych w piśmie z 9 listopada 2010 r. prac. Pomimo tego nadal w dniu sporządzania pisma z 13 maja 2011 r. (tj. po upływie kolejnych 24 tygodni od upływu wyznaczonego terminu realizacji poszczególnych elementów prac – szereg z nich nie został zakończony i odebrany, m.in. obiekty (...).1.2 (poprzednio (...).12), (...).2, (...).3, (...).4, (...).5, (...).6, OE.1, OE.2, OE.3, stacja transformatorowa zasilająca i wyprowadzenia mocy z wyposażeniem, montaż bezobsługowej baterii akumulatorów (...), 150Ah z prostownikiem buforowym, montaż prostownika 24V prądu stałego 50A wraz z rozdzielnicą, ogrodzenie, drogi i place utwardzone, sieci zewnętrzne, system (...), system (...) i system nadrzędny (...). Na tym tle spółka (...) (zmawiający) uważała, że zostały spełnione przesłanki odstąpienia od umowy, gdyż wyznaczono spółce (...) (wykonawcy) termin na usunięcie opóźnień w realizacji całego zadania inwestycyjnego w tym poszczególnych elementów kluczowych, ale opóźnienie trwały do chwili sporządzania pisma.

Jednocześnie spółka (...) oświadczyła, że na podstawie „pkt 9 § 1 ust. 3 umowy” obciąża spółkę (...) karą umowną w kwocie 8.600.000 zł, której zapłaty domagała się w terminie do 17 maja 2011 r. pod rygorem wystąpienia na drogę sądową. Nadto spółka (...) wezwała spółkę (...) do niezwłocznego wydania dokumentacji powykonawczej wykonanych prac znajdujących się w jej posiadaniu oraz dzienników budowy.

Dowód:„odstąpienie od umowy” z 13.05.2011 r. (k. 6910-6911).

Jednocześnie z odstąpieniem od umowy, tj. 13 maja 2011 r., spółka (...) odwołała kierownika budowy B. K..

Fakt niesporny.

13 maja 2011 r. spółka (...) wystawiła na rzecz spółki (...) fakturę nr (...), której przedmiotem było „Rozliczenie robót wykonanych na zadaniu inwestycyjnym EC W. – zgodnie z załącznikami nr 1, 2, 2a, 3, 4, 5, 6, 7”.

Faktura została wystawiona na kwotę 594.858,85 zł netto (731.676,39 zł z 23% podatkiem VAT), ze wskazaniem warunków płatności: przelew w terminie do 18 maja 2011 r.

Spółka (...) wystawiła w formie tabel dokumenty oznaczone jako załącznik do faktury nr (...) o numerach od 1 do 7, w których wskazano, że faktura została wystawiona za roboty dodatkowe z wykazu przekazanego do inwestora 14 września 2010 r. Każdy załącznik zawiera opis robót dodatkowych i kwotę wynagrodzenia należną wykonawcy z tego tytułu.

Dowody:faktura VAT nr (...) z 13 maja 2011 r. (k. 3520);

załączniki do faktury (k. 121-128).

21 października 2011 r. spółka (...) wystawiła na rzecz (...) fakturę nr (...), której przedmiot oznaczono jako „Roboty zgodnie z umową nr (...) wraz z aneksami od nr 1 do 9, wyszczególnione w załącznikach nr 1, 2, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12, 13, 14”. Faktura została wystawiona na kwotę 1.427.262,36 zł (z 23% podatkiem VAT), ze wskazaniem warunków płatności: przelew (...) dni od daty wpływu.

Spółka (...) wystawiła w formie tabel dokumenty oznaczone jako załącznik do faktury nr (...) o numerach od 1 do 14, w których wskazano między innymi opis robót i wartość robót wykonanych w okresie rozliczeniowym.

Dowody:faktura VAT nr (...) z 21 października 2011 r. (k. 2049);

załączniki do faktury (k. 148-161).

21 października 2011 r. spółka (...) wystawiła na rzecz (...) fakturę nr (...), której przedmiotem było „Rozliczenie robót dodatkowych wykonanych na zadaniu inwestycyjnym P.P.E.E EC W. – zgodnie z załącznikami nr 1, 2, 2a, 3, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 12a, 12b, 12c, 13”. Faktura została wystawiona na kwotę 1.993.699,27 zł netto 2.452.250,01 zł (2.452.250,10 zł z 23% podatkiem VAT), ze wskazaniem warunków płatności: przelew (...) dni od daty wpływu.

Spółka (...) wystawiła w formie tabel dokumenty oznaczone jako załącznik do faktury nr (...) o numerach od 1 do 13, w których wskazano, że faktura została wystawiona za roboty dodatkowe z wykazu przekazanego do inwestora 14 września 2010 r. Każdy załącznik zawiera opis robót dodatkowych i kwotę wynagrodzenia należną wykonawcy z tego tytułu.

Dowody:faktura VAT nr (...) z 21 października 2011 r. (k. 3530);

załączniki do faktury (k. 148-161).

Pismem z 2 listopada 2011 r., zatytułowanym „Warunkowe oświadczenie o potrąceniu” spółka (...) oświadczyła spółce (...), że akceptuje jedynie część prac objętych fakturą (...) na łączną kwotę 124.675,48 zł netto (153.350,84 zł brutto).

Oświadczyła również, że faktura (...) jest wystawiona bezpodstawnie. Przede wszystkim stwierdziła, że kwota objęta fakturą jest niewymagalna, spółce (...) przysługuje bowiem prawo powstrzymania się z jej zapłatą z uwagi na niedostarczenie stosownych oświadczeń o stanie rozliczeń z podwykonawcami, po drugie nie dostarczono jej stosownej dokumentacji powykonawczej odnoszącej się do prac objętych ww. fakturą, jak również obejmuje ona prace niewykonane, bądź też wykonane w sposób nienależyty. Wystawienie faktury z tego względu było przedwczesne i nieuprawnione, a sama faktura zostanie odesłana bez księgowania.

Dalej zamieszczono następujące oświadczenie:

„[…] na wypadek, gdyby w dniu składania niniejszego oświadczenia roszczenia wynikające z ww. faktur były jednak wymagalne, niniejszym składamy warunkowe oświadczenie o potrąceniu roszczeń przysługujących z tytułu kar umownych za opóźnienie w realizacji zadania inwestycyjnego oraz z tytułu odstąpienia od umowy w łącznej kwocie 19.355.000 zł z Państwa roszczeniami wynikającymi z ww. faktury.

Oświadczenie wywołuje skutek prawny wyłącznie w przypadku, gdyby roszczenia objęte w/w fakturami były w dniu złożenia niniejszego oświadczenia wymagalne, a (...) sp. z o.o. nie przysługiwałoby w tym dniu prawo do powstrzymania się od zapłaty ww. roszczenia.

W przypadku spełnienia warunku, o którym mowa powyżej, oświadczenie o potrąceniu wywołuje skutek w zakresie kwoty 124.675,48 zł netto (153.350,84 zł brutto). W pozostałych kwot objętych ww. fakturami oświadczenie wywołuje skutek prawny tylko w odniesieniu do takiej kwoty, która jest Państwu należna z tytułu prac objętych fakturą w dacie złożenia oświadczenia”.

Do pisma dołączono załącznik (w formie tabeli), w którym wskazane zostały roboty zaakceptowane jako dodatkowe.

Pismo zostało doręczone spółce (...) 7 listopada 2011 r., co potwierdzono prezentatą.

Dowody:pismo z 2 listopada 2011 r. (k. 2072-2073);

załącznik do pisma (k.2074).

Pismem z 14 listopada 2011 r., adresowanym do spółki (...) i zatytułowanym „warunkowe oświadczenie o potrąceniu”, spółka (...) odniosła się do faktury (...). Oświadczyła, że nie akceptuje części prac objętych tą fakturą na łączną kwotę 252.224,17 zł netto (310.235,73 zł brutto). Jednocześnie stwierdziła, że kwota objęta fakturą jest niewymagalna, a spółce (...) przysługuje prawo do powstrzymania się z jej zapłatą z uwagi na niedostarczenie stosownych oświadczeń ostanie rozliczeń z podwykonawcami.

Dalej zamieszczono następujące oświadczenie:

„[…] na wypadek, gdyby w dniu składania niniejszego oświadczenia roszczenia wynikające z faktury były jednak wymagalne, niniejszym składamy warunkowe oświadczenie o potrąceniu roszczeń przysługujących z tytułu kar umownych za opóźnienie w realizacji zadania inwestycyjnego oraz z tytułu odstąpienia od umowy w łącznej kwocie 19.355.000 zł z Państwa roszczeniami wynikającymi z ww. faktury.

Oświadczenie wywołuje skutek prawny wyłącznie w przypadku, gdyby roszczenia objęte w/w fakturą były w dniu złożenia niniejszego oświadczenia wymagalne, a (...) sp. z o.o. nie przysługiwałoby w tym dniu prawo do powstrzymania się od zapłaty ww. roszczenia.

W przypadku spełnienia warunku, którym mowa powyżej, oświadczenie o potrąceniu wywołuje skutek w zakresie kwoty 342.634,68 zł netto (421.440,66 zł brutto). W zakresie kwoty 252.224,17 zł netto (310.253,73 zł brutto) oświadczenie o potrąceniu wywołuje skutek prawny tylko w odniesieniu do takiej kwoty, która jest Państwu należna z tytułu prac objętych fakturą w dacie złożenia oświadczenia”.

Pismo zostało wysłane spółce (...) pocztą 15 listopada 2011 r.

Dowody:pismo z 14 listopada 2011 r. (k. 7170-7171);

wyciąg z pocztowej książki nadawczej (k. 7172).

Załącznik do pisma z 14 listopada 2011 r. nie został sporządzony w 2011 r. przez (...) sp. z o.o.

(...) sp. z o.o. sporządziła tabelę obejmującą wykaz robót, których nie uznaje z faktury (...) i załączyła ją do odpowiedzi na pozew datowanej na 21 stycznia 2012 r. (złożonej w sprawie prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Koszalinie pod sygnaturą VI GC 96/11).

Fakt wskazany przez pozwaną, co do którego powódka się nie wypowiedziała - art. 230 k.p.c.

pismo procesowe pozwanej z 13 sierpnia 2018 r.,

nadto: załącznik nr 7 do odpowiedzi na pozew (k. 6707).

Z faktury VAT (...) jedynie część robót spośród tych, które nie zostały uznane przez (...) sp. z o.o. jako dodatkowe w piśmie z 14 listopada 2011 r. stanowi prace nieobjęte umową i tym samym dodatkowe.

W sumie wartość robót dodatkowych, określonych fakturą (...) i nieuznanych przez (...) sp. z o.o., wynosi 223.275,90 zł netto (274.629,35 zł z podatkiem VAT). Są to następujące roboty:

Numer pozycji w opinii instytutu	Kwota netto	Przedmiot
42.10	58.000,00 zł	wykonanie robót związanych z różnicami projektowymi pomiędzy projektami (...) i U- (...), oraz dodatkowym rysunkiem do projektu U- (...)
42.23	36.296,00 zł	montaż króćców pomiarowych w piecach szybowych i łącznikach
43.29	7.100,00 zł	konstrukcja wsporcza pod suszarnie
43a.1	4.123,40 zł	roboty fundamentowe. Wykonanie wyburzeń, wycięć i odwiertów jako przejścia rurociągów i instalacji
46.20	62.853,88 zł	wykonanie rozdzielnicy RS6 oraz okablowanie brykieciarni
47.1	880,00 zł	skrócenie podpory 2.20, 2.21 oraz dodanie rury (...)
47.3	1.900,00 zł	zmiana konstrukcji zawiesia
47.5	1.056,00 zł	skrócenie podpory 2.19
47.6	1.760,00 zł	zamontowanie redukcji symetrycznej (...), dopasowanie kolana do istniejącego króćca, przeróbka rurociągu na odcinku pionowym ze zbiornika rozprężnego
47.7	880,00 zł	przeróbka rurociągu i podpór
47.9	2.464,00 zł	przeróbka podpory 2.17
47.11	3.692,00 zł	dodanie rury (...)
47.12	5.556,00 zł	dodanie rur (...) na rysunku (...) i segmentów kolan
47.13	6.216,00 zł	zmiana w 5 kanału i wydłużenie
47.14	604,50 zł	zmiana odcinka (...)
47.15	948,00 zł	rewizja podpory 1.2
47.18	520,00 zł	zmiana sposobu wpięcia rurociągu (...) w (...)
47.19	832,00 zł	zmiana sposobu wpięcia rurociągu (...) w (...)
47.20	624,00 zł	zmiana sposobu wpięcia rurociągu (...) w (...)
47.21	1.056,00 zł	obrócenie palników rozpałkowych
47.24	2.200,00 zł	rewizja podpór 1.1 oraz 2.1
47.26	8.360,00 zł	dodatkowe zasuwy nożowe
47.29	3.230,00 zł	wykonanie dodatkowej redukcji (...), (...)
47.30	1.710,00 zł	wykonanie dodatkowych kanałów 800x630 oraz dodatkowego przejścia 800x630 na 800
47.32	3.540,00 zł	wykonanie dodatkowej podpory 1.5
47.33	1.581,12 zł	zakup dodatkowego kompensatora
47.34	600,00 zł	wykonanie dodatkowych zawieszeń
47.38	855,00 zł	zmiana sposobu wpięcia rurociągu (...) w (...)
47.39	684,00 zł	zmiana sposobu wpięcia rurociągu (...) w (...)
47.41	3.154,00 zł	połączenie nagrzewnicy (...)30 z rurociągiem (...)

Z faktury VAT (...) jedynie część robót spośród tych, które nie zostały uznane przez (...) sp. z o.o. jako dodatkowe w piśmie z 2 listopada 2011 r. stanowi prace nieobjęte umową i tym samym dodatkowe. Jedynie część robót objętych załącznikami stanowi prace nieobjęte umową i tym samym dodatkowe. W sumie wartość robót dodatkowych, określonych fakturą (...) i nieuznanych przez (...) sp. z o.o., wynosi 1.636.479,61 zł netto (2.012.869,92 zł z podatkiem VAT). Są to następujące roboty:

Numer pozycji z opinii instytutu	Kwota netto	przedmiot
42.1	3.455,00 zł	modyfikacja pomostu oraz przenośnika taśmowego (...) wynikająca z niezgodności wymiarów przenośnika taśmowego w stosunku do pierwotnych wymiarów oraz kolizji z pomostem gilotyny od strony północnej i południowej
42.2	4.200,00 zł	wykonanie podestu pod pulpit sterowniczy gilotyny od strony północnej i południowej
42.3	7.106,67 zł	wykonanie instalacji zasilania szlabanów, domofonu oraz dzwonka
42.6	40.000,00 zł	wykonanie stacji redukcyjnych Grupa (...) oraz (...) oraz dwóch kompletów ścieżek gazowych do palników
42.13	2.432,71 zł	(...) gilotyn
42.19	109.404,00 zł	stabilizacja – beton B7,5 (półsuchy: 636,2x120 zł
42.20	243.908,00 zł	podbudowa pod nawierzchnię z kostki brukowej - beton B7,5 (półsuchy): 2209x120 zł
42.24	6.384,17 zł	fundamenty transportu balotów słomy wraz z rozdrabniaczami, roboty fundamentowe
42.25	98.699,58 zł	fundamenty (...)3.1 pod rurociągi i wentylatory (...), roboty ziemne, zbrojarskie, fundamentowe
42.27	11.301,73 zł	fundamenty (...)=4.9 - filtr workowy, roboty ziemne, fundamentowe
42.29	22.760,19 zł	studnia pomiarowa ścieków; roboty ziemne, żelbetowe, instalacyjne
43.4	7.323,30 zł	dodatkowa konstrukcja ścienna w wiacie z gilotyn
43.5	5.271,70 zł	brak barierek przy fundamencie gilotyny, dodatkowa konstrukcja stalowa wiaty
43.6	512,55 zł	bortnica do barierek w obiekcie
43.7	18.004,50 zł	rewizja konstrukcji (...)3.1 (blok 32) demontaż
43.8	128.261,21 zł	rewizja konstrukcji (...)3.1 (blok 32) przeróbka i ponowny montaż
43.9	16.984,26 zł	wzmocnienie węzłów (...)3.1
43.11	8.436,00 zł	dodatkowa modernizacja węzłów - wiata (...).
43.14	22.620,00 zł	połączenie blachy dachowej z rynną
43.15	3.223,20 zł	dodatkowa konstrukcja . (...)3.1
43.16	1.968,60 zł	połączenie wiaty (...) z konstrukcją podestu na poz. + 4,04m
43.22	1.534,25 zł	kolizja rury z konstrukcja wiaty
43.23	9.462,72 zł	problem zgłoszony przez W. W. – wzmocnienie torowiska skipów przy suszarniach
43.24	56.394,85 zł	pomost +25,69, kolizja z retortą +5,25m. Kolizje przy piecach szybowych
43.27	533,80 zł	słup niezbędny do zamocowania bramy
43.28	2.124,24 zł	nowy projekt. Drabina DB1
43.33	285,66 zł	demontaż wymianu ściennego w osi 1. Kolizja klatki schodowej kotła OS z aparatem grzewczym na poziomie „3”
43.34	285,66 zł	montaż wymianu ściennego w osi 1/C2
43.36	6.158,25 zł	pomost przy turbinie, zmiana wysokości, kolizja z kondensatorem.
43.37	181,05 zł	konstrukcja wsporcza pod szafę sterowniczą
43.38	583,10 zł	zmiana lokalizacji schodów SUW
43.39	1.273,98 zł	brak elementów wypełniających szczelinę pomiędzy belką wzmacniającą strop, a ścianą - wzmocnienie stropów nad wjazdem do budynków oraz w (...)
43.40	3.384,70 zł	brak konstrukcji schodów do pomieszczenia 0.17
43.41	4.986,95 zł	brak konstrukcji ryglowej pod bramy, drzwi i obudowę ścian w przejazdach przez budynek
43.42	6.009,00 zł	brak konstrukcji wsporczej attyki ppoż. na obiekcie OE-1.4
43a.1	4.123,40 zł	wykonanie robót fundamentowych. Wykonanie wyburzeń, wycięć i odwiertów jako przejścia rurociągów i instalacji
44.1	25.189,92 zł	brak w projekcie architektury i lekkiej obudowy wykonania ogniowej obudowy z płyt warstwowych – attyka
44.2	2.677,37 zł	brak w projekcie architektury i lekkiej obudowy wykonania ogniowej obudowy z płyt warstwowych – attyka
44.3	3.328,55 zł	brak w projekcie architektury i lekkiej obudowy wykonania ogniowej obudowy z płyt warstwowych – attyka
44.4	18.233,59 zł	brak w projekcie wytycznych wykonania ściany oddzielającej z blachy trapezowej – strop +3,0m
44.5	7.525,44 zł	brak w projekcie wytycznych wykonania obudowy bramy wjazdowej do wymiennikowni
44.6	4.380,16 zł	brak w projekcie wykonania obudowy bramy wjazdowej do maszynowni
44.7	33.380,45 zł	brak w projekcie ściany przy kotle
44.8	3.623,95 zł	zmiana – wykonanie obudowy pionowej attyk z płyty (...)
44.9	1.885,05 zł	brak w projekcie wykonania obudowy kominów i wentylatorów z płyt (...) i obróbek z papy zgrzewanej
44.10	7.688,00 zł	wykonania przejść i wycięć w ścianach zewnętrznych
44.11	550,81 zł	wykończenie przejść i wycięć w ścianach zewnętrznych po zakończeniu prac
44.12	4.532,76 zł	brak elementu przedłużającego rynnę wydaną w konstrukcji stalowej do elementu spustowego
44.13	4.240,68 zł	brak w projekcie elementu
44.14	4.640,00 zł	dodatkowe wykonanie elementu po zakończeniu montażu elewacji
44.15	5.568,00 zł	wykonanie obróbek otworów i przejść po zamontowaniu przez GW urządzeń i instalacji
44.18	1.740,00 zł	brak w projekcie elementu.
44.19	11.149,60 zł	dodatkowe uszczelnienie istniejących świetlików
44.24	830,32 zł	wykończenie przejść i wycięć w istniejących ścianach zewnętrznych
46.9	7.140,00 zł	wykonanie wymianów dachowych sztuk 2 oraz elementów mocujących rurociągi sztuk 3
46.17	17.700,00 zł	przebudowa przekrycia stacji zdawczej uwzględniająca obwiednię taśmociągu (...)
46.22	2.394,00 zł	przeróbki związane z kolizją taśmociągu (...) ze zbiornikiem surowca
46.23	8.802,00 zł	przeróbki związane z montażem (...)
46.24	756,00 zł	przeróbki związane z posadowieniem taśmociągu (...) na konstrukcji (...)4.2
46.25	15.210,00 zł	przeróbki związane z kolizją (...) z konstrukcją (...)4.4 oraz ze zbiornikiem brykietu
46.28	9.733,00 zł	przeróbki związane z kolizją taśmociągu (...) z konstrukcja (...) 4.4
47.4	2.376,00 zł	niezgodność kołnierza kanału ssącego (...) w dokumentacji z kołnierzem czerpni na ssaniu wentylatora (...)
47.10	4.264,00 zł	dodanie rury (...)
47.27 (mylnie oznaczona w opinii jako 42.27)	1.152,00 zł	zmiana podpory 2.35
47.28 (mylnie oznaczona w opinii jako 42.28)	1.320,00 zł	zmiana podpory 2.35
47.35 (mylnie oznaczona w opinii jako 43.35)	1.880,00 zł	wykonanie dodatkowej podpory 2.27
47.36	192.880,00 zł	różnica pomiędzy projektantem a wyliczeniami z (...)
47.37	3.040,00 zł	dodanie wstawki rurociągu (...)
48.15	300,00 zł	cięcie płyty prefabrykowanej kanału
48.16	700,00 zł	wycięcie i wykucie ścianki misy fundamentowej transportera (...) wraz z posadzką pod montaż przenośników taśmowych
48.17	8.300,00 zł	wykonanie instalacji dla przewodów grzejnych i bram p.poż wraz z podłączeniem
49.1	1.226,81 zł	wymian dachowy - nowa lokalizacja - bez rury 510mm
49.4	1.108,50 zł	podest RS
49.5	2.651,50 zł	podest RS
49.6	1.657,20 zł	podest RS
49.7	5.096,60 zł	konstrukcja pod rębak i przenośnik rębaka
49.8	500,00 zł	obniżenie rygla o 150 mm i zamontowanie stężeń (kolizja z rurociągiem RKS)
49.10	260,00 zł	kolizja drzwi z barierkami
49.12	9.360,00 zł	wykonanie barierek zabezpieczających przed wpadnięciem osób do zagłębień
49.13	3.995,00 zł	wykonanie i montaż konstrukcji pod wibratory palet – 9 sztuk
49.14	1.563,15 zł	konstrukcja pod skrzynki rozdzielcze – 3 szt.
49.16	17.000,00 zł	konstrukcja pod kraty pomostowe, przejście rurociągów
50.3	2.400,00 zł	dodatkowe sita rębaka o mniejszym prześwicie oczka
50.4	8.062,60 zł	dostawa płynowskazów
50.5	7.097,00 zł	praca przy kotle (...) podczas rozruchów
50.6	19.845,00 zł	prace przy rozruchu - naprawy urządzeń uszkodzonych podczas rozruchu
51.2	3.900,00 zł	zasilanie zbiorników skroplin na wiacie (...)
51.5	3.614,00 zł	zasilanie klimatyzatorów, wentylatorów i (...) w sterowni
51.6	988,00 zł	prowizoryczne zasilanie pompki przy pompach głównych
51.7	1.040,00 zł	podłączenie elementów krańcowych dla RKS-ów
51.11	1.248,00 zł	zasilanie silnika chłodzącego, napęd podajnika dwuślimakowego do kotła
51.14	2.340,00 zł	zasilanie i okablowanie rozdzielni filtra wody w kanale hydraulicznym
51.16	380,00 zł	podłączenie zasilania generatora. Przewód 3x2,5mm2 - 50mb
51.17a	72.010,75 zł	rozłożenie podbudowy i stabilizacji
51.18a	79.500,00 zł	dostawa i montaż wentylatorów (...), (...)
51.19	7.150,00 zł	wymiana rynien na (...) i (...)
51.20	17.500,00 zł	wywóz ziemi z terenu budowy. Ustalenia ustne z inwestorem
51.21	12.100,00 zł	konserwacja kotków, XU-8,5
51.22	2.500,00 zł	zasilanie i sterowanie pracą grzałek w zbiornikach buforowych
51.23	1.000,00 zł	dostawa, montaż i uruchomienie elektrycznej skrzynki przyłączeniowej w studni głębinowej
51.24	7.840,00 zł	rozbudowa rozdzielnicy SUW wraz z dokumentacja pod potrzebne wykonania instalacji ogrzewania kanału
51.25	26.100,00 zł	koszty dzierżawy magazynu ogrzewanego z ochroną – elementy Stacji (...)
53.1	7.643,94 zł	wymiana nienośnego gruntu poniżej poziomu posadowienia
53.2	22.338,54 zł	dodatkowe fundamenty spowodowane zmianami wprowadzonymi do projektu
53.3	3.911,13 zł	wymiana nienośnego gruntu poniżej poziomu posadowienia fundamentów
54.1	18.928,00 zł	dostawa i montaż kompensatorów tkaninowych
55.1	8.455,00 zł	dodanie do istniejącego urządzenia (...) zabezpieczenia ziemnozwarciowego wirnika 64R
56.1	15.884,90 zł	instalacja podgrzewu
56.2	31.672,58 zł	sieć zewnętrzna CO do brykieciarni
56.3	29.000,00 zł	wykonanie dodatkowego przenośnika (...)
56.4	55.000,00 zł	urządzenia techn gotowe 54 stronyologiczne brykieciarni – brykieciarka
56.5	25.000,00 zł	urządzenia technologiczne brykieciarni – kruszarka

Dowody:opinia instytutu – Instytutu (...) – Wydziału (...) Politechniki (...) w W. (k. 13006-13371);

opinia uzupełniająca instytutu (k. 14090-14353);

druga opinia uzupełniająca instytutu (k. 14624-14861);

opinia biegłego J. P. (1) w trybie zabezpieczenia dowodu (k. 8696-8725);

opinia uzupełniająca biegłego J. P. (1) ( (...)- (...));

ustne wyjaśnienia biegłego J. P. (1) (k.10719-10720).

Okoliczności faktyczne i wskazanie dowodów w zakresie żądania kary umownej naliczonej przez powódkę i odstąpienia od umowy przez powódkę:

14 czerwca 2010 r. strony podpisały aneks nr (...).

W rozdziale 6 § 1 ust. 3 umowy nr (...) (w brzmieniu nadanym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)) postanowiono, że zamawiający ( spółka (...)) zapłaci wykonawcy karę umowną za spowodowanie opóźnienia w prowadzeniu prac (obejmującą w szczególności opóźnienie projektanta w wykonaniu i przekazaniu dokumentacji technicznej dotyczącej prac) w wysokości 13.100 zł netto za każdy dzień, o który z tego powodu przedłuży się realizacja zadania inwestycyjnego.

Zgodnie z § 1 ust. 2 aneksu nr (...) do umowy nr (...) strony postanowiły, że wykonawcy nie będzie przysługiwać roszczenie o zapłatę kary umownej przewidzianej rozdziałem 6 § 1 ust. 3 umowy za okres do 23 sierpnia 2010 r., jednakże z tym zastrzeżeniem, że gdyby termin dokonania odbioru końcowego zadania inwestycyjnego opóźnił się z przyczyn dotyczących zamawiającego, to wówczas wykonawca miał mieć prawo żądania kary umownej, o której mowa w rozdziale 6 § 1 ust. 3 umowy, za każdy dzień o który przedłuży się z tego powodu odbiór zadania inwestycyjnego licząc od 23 sierpnia 2010 r.

Dowody:umowa nr (...) (k. 172-203);

aneks nr (...) do umowy nr (...) (k. 3640-3644).

Pismem z 16 maja 2011 r. spółka (...) wezwała do przekazania dokumentacji projektowej dla następujących obiektów:

-

(...)4.8 – projekt technologiczny brykieciarni,

-

13 zaktualizowanych projektów rurociągów wodnych i parowych,

-

(...)3.1 – projekt instalacji odprowadzania kondensatu z chłodnic spalin,

-

(...)3.1, (...)4.2, (...)4.3, (...)4.7 – projekty konstrukcji zawieszania big-bagów dla taśmociągów.

W piśmie tym spółka (...) wyznaczała termin 3 dni od otrzymania tego pisma do przedstawienia projektów z zastrzeżeniem, że jego bezskuteczny termin będzie skutkował odstąpieniem od umowy.

Ponadto zażądała kary umownej naliczonej na podstawie § 4 ust. 3 aneksu nr (...) do umowy w związku z nieprzekazaniem dokumentacji projektowej, ponieważ opóźnienie w jej przekazaniu spowodowało przedłużenie się termin odbioru końcowego inwestycji.

Dowód:pismo z 16 maja 2011 r. (k. 3492).

Pismem z 20 maja 2011 r. spółka (...) oświadczyła spółce (...), że w związku z nieprzekazaniem dokumentacji projektowej szczegółowo opisanej w piśmie z 16 maja 2011 r., w terminie 3 dni od otrzymania tego pisma, niniejszym odstępuje od umowy na podstawie art. 491 k.c.

W dalszej części pisma wskazano, że klauzula odstąpienia umownego zawarta w umowie jest nieważna, z uwagi na to, że nie zawiera terminu końcowego, w czasie którego miałoby być złożone oświadczenie woli o odstąpieniu od umowy.

Wskazano również, że spółka (...) wzywa ponownie do pilnej zapłaty kary umownej przewidzianej w § 4 ust. 3 aneksu nr (...) do umowy w związku z nieprzekazaniem dokumentacji projektowej

Dowód:pismo z 20 maja 2011 r. (k. 3594).

Okoliczności faktyczne i wskazanie dowodów w zakresie żądania odszkodowania związanego z realizacją gwarancji:

Spółka (...) zawarła z (...) S.A. umowę gwarancji ubezpieczeniowej nr (...), która miała zabezpieczać roszczenia spółki (...) z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy z 20 maja 2008 r.

Pismem z 25 maja 2011 r. spółka (...) zażądała od (...) S.A. wypłacenia kwoty 5.957.550 zł z tytułu gwarancji ubezpieczeniowej nr (...).

Pismem z 30 maja 2011 r. (...) S.A. poinformowała spółkę (...) o treści pisma spółki (...) z 25 maja 2011 r. oraz o tym, że po wypłacie kwoty gwarancji ubezpieczyciel będzie dochodził jej od spółki (...).

Fakty niesporne, nadto: pismo z 25 maja 2011 r. (k. 3603-3616).

Kwota gwarancji w wysokości 5.957.550 zł została wypłacona przez ubezpieczyciela spółce (...) 13 czerwca 2011 r.

(...) sp. z o.o. zarachowała środki z gwarancji na poczet kar umownych naliczonych spółce (...).

Fakt wskazany przez pozwaną, co do którego powódka się nie wypowiedziała – art. 230 k.p.c.

pismo procesowe pozwanej z 13 sierpnia 2018 r.

7 lipca 2011 r. spółka (...) S.A. zawarły umowę ugody, w ramach której postanowiono, iż spółka (...) zapłaci kwotę 5.957.550 zł, powiększoną o odsetki w wysokości 9 % w stosunku rocznym, w sześciu ratach płatnych w następujący sposób:

-

1 rata 1.215.987 zł w terminie do 11 lipca 2011 r.,

-

2 rata 1.539.347 zł w terminie do 10 sierpnia 2011 r.,

-

3 rata 1.527.019 zł w terminie do 9 września 2011 r.,

-

4 rata 610.935 zł w terminie do 10 października 2011 r.,

-

5 rata 605.875 zł w terminie do 10 listopada 2011 r.,

-

6 rata 600.488 zł w terminie do 9 grudnia 2011 r.

Spółka (...) zapłaciła należności wynikające z ugody w następujących datach: 11 lipca 2011 r., 10 sierpnia 2011 r., 30 sierpnia 2011 r., 10 października 2011 r.,10 listopada 2011 r., 9 grudnia 2011 r.

Fakty niesporne, nadto: ugoda (k. 3618-3620);

potwierdzenia realizacji przelewów (k. 3622-3626).

Okoliczności faktyczne i wskazanie dowodów w zakresie żądania odszkodowania związanego z przedłużeniem okresu realizacji inwestycji:

W rozdziale 1 umowy nr (...), zatytułowanym „ postanowienia wstępne” zamieszczony został § 4 zatytułowany „cena kontraktowa”.

W § 4 ust. 1 postanowiono, że cena kontraktowa za pełne wykonanie zadania inwestycyjnego obejmować będzie następujące pozycje:

1)  wynagrodzenie stałe w ryczałtowej kwocie 5.800.000 zł netto, płatne w następujący sposób:

a)  w równych miesięcznych częściach w kwocie 200.000 zł netto, łącznie do kwoty 2.800.000 zł netto, jednakże pod warunkiem realizacji zadania zgodnie z założonym harmonogramem;

b)  kwota 3.000.000 zł netto wypłacana będzie on proporcjonalnie do rzeczywistego stanu zaawansowania prac, za okresy miesięczne, na podstawie protokołów stanu zaawansowania robót sporządzonych i podpisanych przez upoważnionego przedstawiciela zamawiającego przez cały czas trwania zadania,

poszczególne części wynagrodzenia z lit. a i lit. b będą płatne w okresie 21 dni od wystawienia faktury przez wykonawcę;

2)  wynagrodzenie kosztorysowe za roboty i dostawy niezbędne do wykonania zadania określone w załączniku nr 7, nieobejmujące marży wykonawcy.

Z kolei w rozdziale 9 zatytułowanym „ odstąpienie od umowy”, w § 1 ust. 6 postanowiono, że w przypadku odstąpienia przez zamawiającego od umowy z innych przyczyn niż wymienione w ust. 1 § 1 rozdziału 9, zamawiający zobowiązany będzie do zapłaty wykonawcy wynagrodzenia za roboty i dostawy zrealizowane do dnia odstąpienia, a także za roboty i dostawy jeszcze niezrealizowane oraz kary umowne i ewentualne odszkodowania, w zakresie w jakim wykonawca już poniósł ich koszty bądź jest bezwzględnie zobowiązany do ich pokrycia; ponadto zamawiający zapłaci wykonawcy ekwiwalent wynagrodzenia opisanego w rozdziale 1 (postanowienia wstępne) § 4 ust.1 ppkt 1 lit. a, pro rata do czasu między datą podpisania umowy a datą rozwiązania umowy i części wynagrodzenia opisanego w rozdziale 1 (postanowienia wstępne) § 4 ust.1 ppkt 1 lit. b powyżej, pro rata do czasu między datą podpisania umowy a datą rozwiązania umowy, przy stawce za 1 miesiąc wynoszącej 215.000 zł netto (3.000.000 zł dzielone na 14 miesięcy); zapłata zostanie dokonana najpóźniej na pisemne żądanie wykonawcy, w terminie siedmiu dni od daty zgłoszenia takiego żądania zamawiającemu.

Dowód:umowa nr (...) (k. 172-203).

Pismami z 4 listopada 2011 r. oraz z 18 listopada 2011 r. spółka (...) wezwała do zapłaty kwoty 1.113.000 zł wyliczonej w związku z tym, że zgodnie z umową wszystkie roboty miały być zakończone do 23 sierpnia 2010 r., natomiast do 23 listopada 2010 r. zakład produkcji miał osiągnąć swoją pełną moc. Okres realizacji inwestycji przedłużył się w stosunku do pierwotnie zakładanego terminu o ponad 5 miesięcy, spółka zażądała więc kwoty odpowiadającej miesięcznemu wynagrodzeniu, określonemu co do wysokości na podstawie rozdziału 1 § 4 ust. 1 pkt 1a umowy.

Dowód: pismo z 4 listopada 2011 r. z 18 listopada 2011 r. – (k. 3596-3598, 2076-2105).

Ocena prawna:

Na wstępie rozważań odnieść należy się do otwarcia przyspieszonego postępowania układowego pozwanej. Jak już wspomniano postanowieniem z 1 lutego 2019 r. w sprawie VII Gr 1/19 Sąd Rejonowy w Koszalinie otworzył przyspieszone postępowanie układowe w celu zawarcia układu częściowego (...) sp. z o.o. w W. ustalając, że kryteria wyodrębnienia wierzycieli objętych układem częściowym są zgodne z prawem. Układem objęta ma być tylko część wierzytelności (...) sp. z o.o., wierzytelność spółki (...), jako sporna, do układu nie jest przewidziana. Wszczęcie tego postępowania nie ma więc wpływu na rozpoznanie niniejszej sprawy.

Co więcej z uwagi na to, że wobec pozwanej wszczęto przyspieszone postępowanie układowe, nadzorca sądowy nie posiada tytułu do przystąpienia do postępowań cywilnych w charakterze interwenienta ubocznego. Powyższe wywodzi się w doktrynie na gruncie art. 258 ustawy prawo restrukturyzacyjne, zgodnie z którym w postępowaniu przyspieszonym: „ Dłużnik niezwłocznie informuje nadzorcę sądowego o postępowaniach sądowych, administracyjnych, sądowoadministracyjnych i przed sądami polubownymi, dotyczących masy układowej, prowadzonych na rzecz lub przeciwko dłużnikowi. W sprawach tych uznanie roszczenia, zrzeczenie się roszczenia, zawarcie ugody lub przyznanie okoliczności istotnych dla sprawy przez dłużnika bez zgody nadzorcy sądowego nie wywiera skutków prawnych”. Odmienną regulację ustawa wprowadza w przypadku nieprzyspieszonego postępowania restrukturyzacyjnego (art. 277 ust. 1 i 2) stanowiąc, że nadzorca sądowy wstępuje z mocy prawa do postępowań sądowych dotyczących masy układowej, przy czym w sprawach cywilnych nadzorca sądowy ma uprawnienia interwenienta ubocznego [por. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz, dr hab. R. A., rok 2019, L.; S. G., Prawo restrukturyzacyjne w: S. G., Prawo upadłościowe. Prawo restrukturyzacyjne. Komentarz. Wyd. 11, W. 2018, L.].

Ocena prawna w zakresie żądania zapłaty za prace podstawowe i dodatkowe:

Podstawę prawną roszczenia powódki w zakresie zapłaty za prace podstawowe i dodatkowe w wysokości 4.611.188,85 zł (1.427.262,36 zł z faktury nr (...), 731.676,39 zł z faktury nr (...), 2.452.250,10 zł z faktury nr (...)) stanowi art. 647 k.c., zgodnie z którym: przez umowę o roboty budowlane wykonawca zobowiązuje się do oddania przewidzianego w umowie obiektu, wykonanego zgodnie z projektem i z zasadami wiedzy technicznej, a inwestor zobowiązuje się do dokonania wymaganych przez właściwe przepisy czynności związanych z przygotowaniem robót, w szczególności do przekazania terenu budowy i dostarczenia projektu, oraz do odebrania obiektu i zapłaty umówionego wynagrodzenia.

Niesporny jest fakt, że strony zawarły umowę o roboty budowlane z 20 maja 2008 r., której przedmiotem było wykonanie zadania inwestycyjnego – kompleksowej realizacji przedsięwzięcia inwestycyjnego, jakim było wybudowanie, dostawa urządzeń i wyposażenia, montaż na miejscu budowy, uruchomienie, ruch próbny i przekazanie do eksploatacji Elektrociepłowni (...), w ramach projektu inwestycyjnego pod nazwą „Uruchomienie produkcji energii ekologicznych z odnawialnych źródeł energii” w W..

W ramach zadania powódka (wykonawca) zobowiązała się wykonać dla pozwanej (inwestora) 42 obiekty wymienione w harmonogramie stanowiącym załącznik nr 2, składające się na przedmiot umowy. Na rozprawie 12 lipca 2018 r. obie strony przyznały (k. 14930v), że 42 obiekty wymienione w harmonogramie rzeczowym – załączniku nr 2 do umowy w dalszych zapisach umownych były przez nie określane jako „ kluczowe elementy prac”.

Aneksem nr (...) strony przesunęły dokonanie odbioru końcowego zadania inwestycyjnego na 23 sierpnia 2010 r.

Współpraca stron zakończyła się 13 maja 2011 r., kiedy to pozwana złożyła powódce oświadczenie, doręczone tego dnia o godz. 8 ⁰² (fakt przyznany przez powódkę – k. 78). Pozwana oświadczyła, że na podstawie punktu 9 (właściwie rozdziału 9) § 1 ust. 1 pkt 4 umowy nr (...) odstępuje od umowy powołując się na to, że 9 listopada 2010 r. skierowała do powódki pismo wzywające do usunięcia szeregu ponad 30-dniowych opóźnień w realizacji kluczowych elementów prac określonych w załączniku nr 2 do umowy (Harmonogramie rzeczowym) i wyznaczające termin do 22 listopada 2010 r. na zakończenie wszystkich wymienionych w piśmie z 9 listopada 2010 r. prac.

Zdaniem pozwanej stosunek umowny ustał w wyniku złożonego przez nią oświadczenia o odstąpieniu od umowy z 13 maja 2011 r. Powódka z kolei uważa, że w tym dniu nastąpiło bezprawne zerwanie współpracy przez pozwaną, stosunek umowny miałby natomiast ustać w wyniku oświadczenia o odstąpieniu od umowy złożonego przez powódkę i datowanego na 20 maja 2011 r.

Między stronami nie ma więc sporu co do tego, że stosunek umowny ustał ostatecznie w maju 2011 r. Strony zakończyły współpracę, powódka opuściła plac budowy.

W pierwszej kolejności rozważenia wymaga, czy chronologicznie pierwsze odstąpienie od umowy, dokonane przez pozwaną, było skuteczne.

Powódka podważała skuteczność tego odstąpienia na dwóch płaszczyznach:

-

na płaszczyźnie prawnej – wskazując, że skorzystanie z umownego prawa odstąpienia możliwe jest tylko wtedy, gdy umowa zawiera ważną klauzulę umownego prawa odstąpienia, sporządzoną zgodnie z wymogami zawartymi w art. 492 k.c., tymczasem łącząca strony umowa z 20 maja 2008 r. nie zawiera terminu na złożenie oświadczenia o odstąpieniu, tym samym klauzula ta – zdaniem powódki – jest nieważna, a oświadczenie pozwanej nieskuteczne (por. uzasadnienie pozwu);

-

na płaszczyźnie faktów – wskazując, że nie jest prawdą, iż powódka nie ukończyła większości obiektów, wszystkie obiekty zostały bowiem ukończone z wyjątkiem tych, gdzie pojawiły się trudności spowodowane przez pozwaną bądź jej projektantów (por. uzasadnienie pozwu oraz pisma procesowego powódki z 8 lutego 2012 r., odnoszącego się do odpowiedzi na pozew).

Argumenty prawne okazały się nieuzasadnione. Podzielić należy pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z 19 czerwca 2009 r., w sprawie V CSK 454/08, gdzie wskazano, iż „odstąpienie od umowy na podstawie art. 492 k.c. jest możliwe również wtedy, gdy strony w umowie zawarły postanowienia, z których w drodze wykładni da się ustalić, że termin wykonania został określony ściśle, a na wypadek jego niedotrzymania druga strona może od umowy odstąpić”. Zarówno w orzecznictwie jak i w doktrynie podkreśla się, że art. 492 k.c. powinien być wykładany ściśle. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w cytowanym wyżej wyroku, aby powstały warunki dla zastosowania art. 492 k.c. muszą być spełnione przynajmniej dwie przesłanki: po pierwsze, termin spełnienia świadczenia przez jedną stronę umowy wzajemnej musi być ściśle określony i po drugie – w umowie musi znaleźć się postanowienie, z którego wynika, że w razie przekroczenia tego terminu, druga strona będzie mogła odstąpić od umowy. Możliwość powoływania się na art. 492 k.c. będzie oczywista, gdy w umowie stron znajdzie się postanowienie, z którego jednoznacznie wynikać będzie, że w razie zwłoki jednej ze stron w spełnieniu świadczenia w terminie ściśle określonym druga będzie uprawniona do odstąpienia od umowy bez konieczności wyznaczania dodatkowego terminu. O ile umowa nie zawiera tak precyzyjnego postanowienia, należy wobec tego ustalić, czy jej postanowienia pozwalają na stwierdzenie, że stronie, na podstawie art. 492 k.c. przysługuje uprawnienie do odstąpienia od tej umowy w określonym terminie. W rozpoznawanej sprawie w rozdziale 9 postanowiono, że zamawiający może odstąpić od umowy, gdy zwłoka wykonawcy w realizacji kluczowych elementów prac, o których mowa w harmonogramie rzeczowym realizacji, stanowiącym załącznik nr 2 do umowy, w tym w zakończeniu zadania inwestycyjnego, przekroczy 30 dni, a wykonawca nie usunął opóźnienia w wyznaczonym przez zamawiającego terminie. Dalej zapisano, że: „zamawiający nie będzie uprawniony do skorzystania z prawa odstąpienia od niniejszej umowy z powodu okoliczności określonych w niniejszym ust. 1 ppkt 1 oraz 4 po ustaniu tych okoliczności”. Z powyższych zapisów wprost wynika termin, w przeciągu którego zamawiający może wykonać uprawnienie do odstąpienia od umowy: początek tego terminu wyznacza dla każdego obiektu trzydziesty dzień po upływie terminu zakończenia zadania inwestycyjnego wskazany w załączniku nr 2 do umowy (w harmonogramie), zaś koniec tego terminu wyznacza zdarzenie polegające na ustaniu przesłanki będącej podstawą odstąpienia, tj. zwłoki wykonawcy w realizacji kluczowych elementów prac. Termin zakończenia zadania inwestycyjnego ostatecznie strony ustaliły na 23 sierpnia 2010 r., pozwana złożyła oświadczenie o odstąpieniu 13 maja 2011 r., a więc po upływie wskazanych wyżej 30 dni. Tym samym nieuzasadniony okazał się zarzut powódki formułowany na płaszczyźnie prawnej.

Pozostaje rozważyć spór na płaszczyźnie faktu, a więc to, czy powódka na dzień odstąpienia (13 maja 2011 r.) pozostawała w zwłoce w realizacji kluczowych elementów prac. Jak już wspomniano na rozprawie 12 lipca 2018 r. obie strony przyznały (k. 14930v), że pod pojęciem „kluczowych elementów prac” rozumiały obiekty wymienione w harmonogramie rzeczowym – załączniku nr 2 do umowy. Kluczowych elementów prac jest więc 42, faktycznie obiektów było jednak więcej (poszczególne obiekty składały się bowiem z podobiektów, podlegających osobnym odbiorom).

Strona pozwana wywodziła w odpowiedzi na pozew, że w umownie określonym terminie powódka nie ukończyła 40 z 48 obiektów (w piśmie pozwanej z 13 maja 2011 r. zatytułowanym „odstąpienie od umowy” wymieniono z kolei 18 nieukończonych obiektów, wyliczenie tych obiektów poprzedzone zostało jednakże zwrotem „m.in.”). Dalej pozwana wskazywała, że twierdzenia i argumenty powódki przedstawione w pozwie dotyczące przyczyn powstania opóźnienia, które miałyby leżeć po stronie pozwanej, dotyczyły jedynie 6 obiektów, a co do pozostałych nieukończonych obiektów powódka nie przedstawiła w pozwie żadnych twierdzeń ani dowodów, które wskazywałyby na to, że powódka nie ukończyła ich z przyczyn leżących po stronie pozwanej.

Pierwszoplanowy spór między stronami koncentruje się wokół tego, czy powódka nie przedstawiła do odbioru zdecydowanej liczby będących przedmiotem nowych obiektów (zdaniem pozwanej 40 z 48, do których pozwana zalicza również podobiekty), czy też (jak ostatecznie twierdzi powódka) nie przedstawiła do odbioru jedynie kilku obiektów – tych co, do których pozwana nie przedstawiła jej projektów, w oparciu o które powódka mogłaby realizować umowę. Innymi słowy spór między stronami dotyczy tego, czy kluczowe elementy pracy (42 obiekty wymienione w harmonogramie rzeczowym) zostały ukończone i przedstawione do odbioru. Nieukończenie i nieprzedstawienie do odbioru chociażby jednego obiektu uprawniało pozwaną do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy.

Tymczasem powódka nie udowodniła, że ukończyła i przedstawiła do odbioru wszystkie obiekty, z wyjątkiem tych kilku, co do których w pozwie wskazuje na przyczyny leżące po stronie pozwanej, związane przede wszystkim z nieprzedstawieniem dokumentacji projektowej [zarzuty takie powódka wiąże z nieprzekazaniem projektów dla 5 obiektów: (...)4.8 (projekt technologiczny brykieciarni), (...)3.1 (projekt instalacji odprowadzania kondensatu z chłodnic spalin i projekt konstrukcji zawieszania big-bagów dla taśmociągów), (...)4.2, (...)4.3, (...)4.7 (projekty konstrukcji zawieszania big-bagów dla taśmociągów), oraz dodatkowo z nieprzekazaniem 13 zaktualizowanych projektów rurociągów wodnych i parowych, co może dotyczyć jedynie 3 obiektów oznaczonych jako: Sieci zewnętrzne wody pitnej WP, Sieci zewnętrzne wody technologicznej, WT Sieci zewnętrzne CO).

Przede wszystkim zauważyć trzeba, że powódka nie powołała w pozwie dowodów potwierdzających odbiór wszystkich obiektów, które wg jej twierdzeń miały zostać do odbioru przedstawione. Dowody powódki dotyczące tego, który z obiektów został jej zdaniem ukończony i przedstawiony do odbioru zostały powołane dopiero w piśmie procesowym powódki z 8 lutego 2012 r., przy czym z treści tego pisma wynika, że stanowisko powódki (zmierzające do obalenia skuteczności oświadczenia pozwanej o odstąpieniu od umowy) w zakresie nieomówionych w pozwie obiektów opiera się nie o twierdzenia dotyczące leżących po stronie pozwanej przyczyn nieukończenia obiektów, ale o twierdzenia, zgodnie z którymi większość obiektów miałaby być przez powódkę ukończona w terminie. W części uzasadnienia obejmującej ocenę dowodów (do której należy się w tym miejscu odwołać) wyjaśnione zostało, że twierdzenia i dowody powołane przez powódkę w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r. (dotyczące deklarowanego przez powódkę ukończenia nieomówionych w pozwie obiektów) zostały pominięte z uwagi na to, że powódka powołała je z uchybieniem terminu prekluzyjnego z art. 479 ¹² § 1 k.p.c. nie wykazując zarazem, że potrzeba powołania tych twierdzeń i dowodów powstała później niż w pozwie. Powódka nie udowodniła zatem tego, że przedstawiła do odbioru większość objętych przedmiotem umowy obiektów.

Dodać w tym miejscu trzeba, że powołane w piśmie procesowym powódki z 8 lutego 2012 r. dowody z dokumentów [spóźnione, jak już wyżej wskazano] są niewystarczające do wykazania, że powódka obiekty te ukończyła i przedstawiła do odbioru. Skoro spór między stronami dotyczy tego, czy kluczowe elementy pracy (42 obiekty wymienione w harmonogramie rzeczowym) zostały ukończone i przedstawione do odbioru, nie wystarczą powołane przez powódkę dowody z dokumentów potwierdzające zgłoszenie tych obiektów do odbioru, w celu ustalenia, czy zgłoszone obiekty zostały ukończone, wymagane są bowiem wiadomości specjalne. Tymczasem powódka powołała w pozwie dowód z opinii biegłego zmierzający do wykazania zakresu prac wykonanych do 13 maja 2011 r., ale dowód ten dotyczył tylko prac wymienionych w załączniku A do pozwu (a więc prac, za które powódka wystawiła trzy objęte z żądaniem pozwu faktury). Powódka nie powołała natomiast dowodu z opinii biegłego w celu dokonania ustaleń, czy wszystkie obiekty, poza tymi, co do których powódka wskazuje na brak projektów wykonawczych, zostały ukończone i zgłoszone do odbioru. Sąd nie dysponuje wiedzą specjalną, aby dokonać ustaleń faktycznych zmierzających do wykazania tych faktów w oparciu o dokumentację załączoną do umowy, dokumentację projektową, przeprowadzony w trybie zabezpieczenia dowodu z udziałem biegłego sądowego J. P. (1) dowód z oględzin, a także spóźnione dowody powołane w piśmie procesowym powódki z 8 lutego 2012 r. (abstrahując w tym miejscu od tego, że dowody te jako spóźnione nie mogłyby być podstawą ustaleń faktycznych). Dowody te winny być natomiast podstawą do zlecenia stosownej opinii biegłemu sądowemu, który wykorzystując wiedzę specjalną wskazałby, czy powódka sporne obiekty wykonała i przedstawiła do odbioru. Powódka jednak takiego dowodu nie powołała.

Nieukończenie i nieprzedstawienie do odbioru chociażby jednego obiektu uprawniało pozwaną do złożenia oświadczenia o odstąpieniu od umowy. Tymczasem powódka nie udowodniła, że ukończyła i przedstawiła do odbioru wszystkie obiekty, z wyjątkiem tych kilku, co do których w pozwie wskazuje na przyczyny leżące po stronie pozwanej, związane przede wszystkim z nieprzedstawieniem dokumentacji projektowej.

Oświadczenie pozwanej o odstąpieniu od umowy okazało się tym samym skuteczne, powódka nie wykazała bowiem (w oparciu o dowody powołane w pozwie), że do 23 sierpnia 2010 r. ukończyła i przedstawiła do odbioru te obiekty, co do których sama powódka nie wypowiada się, w szczególności nie wykazała, iż obiekty te miałyby być nie ukończone z przyczyn leżących po stronie pozwanej. Podsumowując tą część rozważań ponownie podkreślić trzeba, że powódka winna wykazać nie tyle fakt przedstawienia tych obiektów do odbioru, ale fakt ich ukończenia, tego faktu nie można jednak dowieść inaczej jak za pomocą dowodu z opinii biegłego sądowego. Powódka nie powołała dowodu z opinii biegłego w celu wykazania, że ukończyła wszystkie obiekty z wyjątkiem tych, co do których podnosi, że ich nieukończenie nastąpiło z przyczyn leżących po stronie pozwanej.

Oświadczenie pozwanej o odstąpieniu umowy zostało poprzedzone – zgodnie z wymogiem określonym umową – pismem z 9 listopada 2010 r. wzywającym powódkę do usunięcia szeregu ponad 30-dniowych opóźnień w realizacji kluczowych elementów prac określonych w załączniku nr 2 do umowy (harmonogramie rzeczowym). Powódka wskazanych w tym piśmie opóźnień nie usunęła do dnia odstąpienia. Ostatecznie wykazane zostały wszystkie przesłanki odstąpienia przez pozwaną od umowy, opisane w rozdziale 9 § 1 ust. 1 pkt 4 umowy. Przyjąć więc trzeba, że odstąpienie od umowy zostało przez pozwaną dokonane skutecznie.

Zasadność odstąpienia przez pozwaną od umowy nie oznacza jednak automatycznie, że pozwana prawidłowo naliczyła karę umowną za odstąpienie od umowy (to jest na podstawie zapisów rozdziału 9 § 1 ust. 3 umowy).

Przypomnieć trzeba, że pozwana naliczyła powódce dwojakiego rodzaju kary umowne, przy czym chronologicznie pierwsze (dokonane pismem z 13 maja 2011 r., doręczonym o godzinie 8 ⁰⁰) było naliczenie kary umownej na podstawie rozdziału 6 § 1 ust. 1 pkt 1 ppkt 1 w zw. z § 1 ust. 4 umowy (w brzmieniu określonym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)), chronologicznie drugie (dokonane pismem doręczonym tego samego dnia o godzinie 8 ⁰²) było naliczenie kary umownej na podstawie rozdziału 9 § 1 ust 3 w zw. z § 1 ust 1 pkt 4 umowy.

Analiza zapisów łączącej strony umowy pozwala przyjąć, że skuteczne jest tylko naliczenie tej pierwszej kary umownej, w takim stanie faktycznym, jaki zaistniał, naliczenie chronologicznie drugiej kary, naliczonej za odstąpienie od umowy na podstawie postanowień rozdziału 9 § 1 ust. 3, byłoby bowiem dwukrotnym obciążeniem powódki karą umowną za ten sam rodzaj nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego.

Należy mieć bowiem na uwadze, że zgodnie z art. 483 § 1 k.c. można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna).

Kara umowna może być więc zastrzeżona wyłącznie za nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, że co do zasady zastrzeżenie kary umownej za sam fakt odstąpienia od umowy jest dopuszczalne, musi być jednakże powiązane z jakimkolwiek przejawem naruszenia zobowiązania o charakterze niepieniężnym. Nie jest więc możliwe zastrzeżenie kary umownej za samo zdarzenie prawne w postaci odstąpienia lub wypowiedzenia umowy przez wierzyciela, niezależnie od tego, czy byłoby ono powiązane z faktycznym przejawem naruszenia zobowiązania przez dłużnika. Nie można też traktować takiego zastrzeżenia jako ważnego określenia kary o charakterze sui generis, innego niż kara umowna [por. Kodeks cywilny. Komentarz red. dr hab. K. O., rok 2018, L.].

W rozpoznawanej sprawie strony przewidziały karę umowną w zmienionym aneksem nr 9 rozdziale 6 umowy, oraz w rozdziale 9 umowy.

Należy przy tym dostrzec, że kara z rozdziału 6 została przewidziana za konkretny rodzaj nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego po stronie powódki: za zwłokę w odbiorze końcowym zadania inwestycyjnego, przekraczającą 30 dni (okres karencji). Dla pełnego obrazu należy dodać, że wysokość tej kary określono jako 55.900 zł netto łącznie w ciągu pierwszych 7 dni po upływie okresu karencji, a po siedmiodniowym terminie 111.800 zł netto za każdy kolejny dzień zwłoki. Zarazem jednak w § 1 ust. 4 rozdziału 6 strony postanowiły, że łączna kwota kar umownych płatnych przez wykonawcę, określonych w niniejszym § 1, nie przekroczy kwoty 10.755.000 zł netto. Pozwana naliczyła karę w tej właśnie zryczałtowanej wysokości wynoszącej 10.755.000 zł. Kwota ta stanowi określoną przez strony maksymalną wysokość kary (umownie przez strony zmiarkowaną). W okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy przysługująca pozwanej kara (bez umownego miarkowania) wyrażałaby się kwotą znacznie wyższą (55.900 zł netto za pierwsze 7 dni liczone od 24 sierpnia 2010 r. plus 111.800 zł za każdy kolejny dzień, do 13 maja 2011 r.).

Zasadnie pozwana naliczyła karę (chronologicznie pierwszą) z rozdziału 6 umowy, w zmiarkowanej wysokości, jak już bowiem wyjaśniono wyżej, powódka pozostawała w zwłoce z oddaniem znacznej części obiektów objętych umową, a zwłoka ta przekraczała 30 dni.

Naliczona jako chronologicznie druga kara, z rozdziału 9, została z kolei przewidziana za odstąpienie od umowy, w zryczałtowanej wysokości 8.600.000 zł netto, niezależnie od tego, jaka była przyczyną odstąpienia od umowy (w rozdziale 9 § 1 ust. 1 przewidziano 4 przypadki, w których zamawiający mógł odstąpić od umowy, za odstąpienie w każdym z tych 4 przypadków przewidziano karę w wysokości 8.600.000 zł). Jak już wspomniano w doktrynie i orzecznictwie dopuszcza się zastrzeżenie kary umownej za sam fakt odstąpienia od umowy, co jednakże musi być powiązane z jakimkolwiek przejawem naruszenia zobowiązania o charakterze niepieniężnym. W tym konkretnym przypadku pozwana odstąpiła od umowy na podstawie rozdziału 9 § 1 ust. 1 pkt 4, a więc za zwłokę wykonawcy w realizacji kluczowych elementów prac, o których mowa w harmonogramie rzeczowym realizacji, stanowiącym załącznik nr 2 do umowy (w tym w zakończeniu zadania inwestycyjnego) przekraczającą 30 dni, w sytuacji gdy wykonawca nie usunął opóźnienia w wyznaczonym przez zamawiającego na piśmie rozsądnym terminie.

Analiza zapisów łączącej strony umowy wskazuje na to, że mogą wystąpić przypadki, kiedy to samo nienależyte wykonanie zobowiązania przez powódkę zgodnie z literalnym brzmieniem umowy będzie podstawą do naliczenia kary umownej z rozdziału 6 i kary umownej z rozdziału 9 (w istocie taka właśnie sytuacja wystąpiła w rozpoznanej sprawie). Zdaniem Sądu przyjąć należy, że taka redakcja umowy, kiedy po stronie inwestora powstanie uprawnienie do naliczenia dwukrotnie kary umownej za ten sam rodzaj nienależytego wykonania zobowiązania, pozostaje w sprzeczności z właściwością (naturą) stosunku prawnego, jak również z zasadami współżycia społecznego. Należy mieć przy tym na względzie, że art. 353 ¹ k.c. wyraża fundamentalną zasadę prawa zobowiązań – wolność (swobodę) kształtowania stosunków umownych, zarazem jednak wymienia przesłanki ograniczające tą wolność, wśród których na pierwszym miejscu wskazuje właściwość (naturę) stosunku prawnego, dalej wymienia zaś zasady współżycia społecznego. Jeżeli strony zastrzegają w umowie o roboty budowlane karę umowną za zwłokę w oddaniu obiektu budowlanego (która w istocie jest zryczałtowanym odszkodowaniem za nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego), a co więcej – w przypadku powiązania tej kary z ilością dni zwłoki – dokonują umownego zmiarkowania wysokości tej kary do określonej kwoty, to sprzeczne z naturą stosunku prawnego byłoby zastrzeżenie w umowie, że z tego samego tytułu zryczałtowana kara winna być naliczona dwukrotnie, po raz pierwszy za zwłokę, po raz drugi za odstąpienie od umowy z powodu zwłoki. Co więcej sprzeczne z zasadami współżycia społecznego jest dwukrotne karanie za ten sam rodzaj uchybienia. Dlatego też w ocenie Sądu przyjąć należało na gruncie rozpoznawanej sprawy, że łącząca strony umowa, w brzmieniu zmienionym aneksem nr (...), pozostaje nieważna w takim zakresie, w jakim dopuszcza dwukrotne naliczenie kary umownej za ten sam rodzaj nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego (zwłokę w oddaniu obiektu budowlanego), z uwagi na to, że umowa jest w tej części sprzeczna z właściwością (naturą) stosunku prawnego (podstawą prawną nieważności umowy jest w tym przypadku art. 58 § 1 k.c. w zw. z art. 353 ¹ k.c.), jak również umowa jest w tej części sprzeczna z zasadami współżycia społecznego (podstawą prawną nieważności umowy jest w tym przypadku art. 58 § 2 k.c.).

Z powyższego wynika, że pozwana skutecznie naliczyła karę umowną jedynie na podstawie rozdziału 6 § 1 ust. 4 umowy (w brzmieniu określonym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)), z tytułu zwłoki powódki jako wykonawcy w odbiorze końcowym zadania inwestycyjnego przekraczającej 30 dni w wysokości 10.755.000 zł. Zarazem pozwana w piśmie z 13 maja 2011 r. wezwała powódkę do zapłaty tej kary w terminie do 17 maja 2011 r.

W dalszym rozwoju wydarzeń pozwana złożyła dwa oświadczenia o potrąceniu: pismem datowanym na 7 listopada 2011 r. oraz pismem datowanym na 14 listopada 2011 r. Aby doszło do potrącenia – w rozumieniu materialnoprawnym – powinny być spełnione dwa warunki: po pierwsze złożono oświadczenie o potrąceniu (art. 499 k.c.), po drugie wystąpił wspomniany wyżej „stan potrącalności”, tj. dwie osoby są jednocześnie względem siebie dłużnikami i wierzycielami, wierzytelności są jednorodzajowe, wymagalne i zaskarżalne (art. 498 § 1 k.c.). Oświadczenie woli o potrąceniu, jako że ma być złożone innej osobie, jest złożone z chwilą, gdy doszło do niej w taki sposób, że mogła zapoznać się z jego treścią. Oświadczenie woli o potrąceniu, o ile dotrze do adresata, to – przy założeniu, że wystąpił „stan potrącalności” – wywołuje skutek z art. 498 § 2 k.c. w postaci umorzenia przeciwstawnych wierzytelności do wysokości wierzytelności niższej. Skutek ten następuje ex lege, a przez potrącenie wierzytelności umarzają się, a więc przestają istnieć.

W rozpoznawanej sprawie nie ma sporu co do tego, że oba pisma zawierające oświadczenie o potrąceniu dotarły do powódki przed złożeniem pozwu w niniejszej sprawie. W pismach tych pozwana przedstawiła do potrącenia dwie wierzytelności z tytułu kary umownej: karę umowną naliczoną w wysokości 10.755.000 zł (na podstawie rozdziału 6 umowy) oraz karę umowną naliczoną w wysokości 8.600.000 zł (na podstawie rozdziału 9 umowy), co łącznie daje 19.355.000 zł. Jak już wyżej wyjaśniono po stronie pozwanej powstała jedynie wierzytelność z tytułu kary umownej w wysokości 10.755.000 zł, tym samym przyjąć trzeba, że oświadczenie pozwanej mogło dotyczyć jedynie przysługujące jej wierzytelności w wysokości 10.755.000 zł.

Wyjaśnić przy tym trzeba – uprzedzając późniejsze rozważania – że wierzytelność pozwanej z tytułu kary umownej do kwoty 5.957.550 zł została zaspokojona z gwarancji ubezpieczeniowej nr (...). Tym samym kwota wierzytelności przysługującej pozwanej z tytułu kary umownej w dacie złożenia oświadczenia o potrąceniu wyrażała się różnicą między kwotą 10.755.000 zł i kwotą 5.957.550 zł, a więc wynosiła 4.797.450 zł (zgodnie z wezwaniem do zapłaty kwota kary umownej z tego tytułu była płatna z dniem 17 maja 2011 r. – art. 455 k.c.). Pozwana w dacie złożenia oświadczenia o potrąceniu posiadała więc tylko jedną wierzytelność, w wysokości 4.797.450 zł, i przedstawiła ją do potrącenia z trzema wierzytelnościami powódki, z trzech faktur (objętych żądaniem pozwu) w łącznej kwocie 4.611.188,85 zł.

Wskazać dalej trzeba, że jeżeli potrącający ma jedną wierzytelność (jedną aktywną) potrącalną z kilkoma wierzytelnościami pasywnymi drugiej strony i zarazem nie wskazał, z którą z nich chce dokonać potrącenia, wówczas art. 503 k.c. nakazuje stosować odpowiednio przepisy o zaliczeniu zapłaty (art. 451 k.c.). Ponadto brak w treści oświadczenia o potrąceniu precyzyjnego wskazania wierzytelności nie zawsze powoduje bezskuteczność tego oświadczenia, należy bowiem mieć na uwadze zasady wykładni oświadczeń woli (art. 65 § 1 k.c.), w szczególności z okoliczności, w których oświadczenie zostało złożone, może wynikać, które wierzytelności były objęte zamiarem potrącającego [por. komentarz do kodeksu cywilnego, red. O. wyd. 18 oraz M. P.-S., w: System Prawa Prywatnego, t. 6, 2014]. Tym samym w danej sytuacji treść oświadczenia woli potrącającego mogą uzupełnić przepisy ustawowe dotyczące zaliczenia zapłaty (tj. art. 451 w zw. z art. 503 k.c.), może być też konieczne – w przypadku niedostatecznej precyzji oświadczenia woli o potrąceniu – ustalenie w drodze wykładni oświadczenia woli stosownie do art. 65 § 1 k.c., która wierzytelność potrącana jest z którym długiem.

W rozpoznawanej sprawie – jak już wspomniano – oświadczenie pozwanej o potrąceniu przysługującej jej wierzytelności w wysokości 4.797.450 zł z tytułu kary umownej dotyczy trzech wierzytelności powódki, a z oświadczeń woli pozwanej, składanych jedno po drugim wynika, że przyjęła ona następującą kolejność potrącenia: 1) wierzytelność powódki z faktury (...); 2) wierzytelność powódki z faktury (...); 3) wierzytelność powódki z faktury (...). Łączna suma wierzytelności powódki z tych trzech faktur wynosi 4.611.188,85 zł, tym samym nawet gdyby wierzytelności powódki istniały w kwotach objętych fakturami, w wyniku potrącenia dokonanego przez pozwaną uległyby umorzeniu w całości.

Wyjaśnić w tym miejscu trzeba, że oświadczenia pozwanej datowane na 2 listopada 2011 r. i 14 listopada 2011 r. zatytułowane zostały „warunkowe oświadczenie o potrąceniu”. Co do zasady podzielić należy wyrażany w doktrynie pogląd, że ze względu na swój charakter polegające na jednostronnej ingerencji w sferę prawną innej strony oświadczenie o potrąceniu nie może być złożone pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu, po złożeniu zaś drugiej stronie staje się nieodwołalne ( art. 61 zd. 2 k.c.). Oświadczenia woli pozwanej datowane na 2 listopada 2011 r. i 14 listopada 2011 r. nie zostały jednak złożone pod warunkiem w rozumieniu art. 89 k.c.

W orzecznictwie i doktrynie dostrzega się możliwość tworzenia tzw. ewentualnego zarzutu potrącenia, którego dopuszczalność jest akceptowana. Polega on na tym, że pozwany nie twierdzi, że wierzytelność powoda została umorzona przez potrącenie, ponieważ potrącenia nie dokonał i na razie nie dokonuje; pozwany zaprzecza istnieniu dochodzonej w procesie sądowym wierzytelności z innych względów (faktycznych lub prawnych) wskazując zarazem, że gdyby jednak sąd nie podzielił oceny pozwanego co do braku zasadności roszczenia powoda, pozwany wnosi o oddalenie powództwa ze względu na umorzenie wierzytelności przez potrącenie. W razie kwestionowania zarzutu przez powoda ocena przesłanek potrącenia powinna przebiegać tak samo, jak przy zwykłym zarzucie potrącenia [por. M. P.-S. System Prawa Prywatnego, t. 6, 2014, s. (...), Komentarz do kodeksu cywilnego, red. O. wyd. 18 – oraz powołane tam orzecznictwo].

Taka sytuacja wystąpiła w rozpoznawanej sprawie, wola pozwanej dokonania ewentualnego potrącenia została wprost wymieniona w treści obu oświadczeń, w których pozwana w pierwszym rzędzie podniosła, że roszczenia powódki z faktur nie przysługują jej (z wyjątkiem części uznanej) z uwagi na to, że prace bądź to nie zostały przez powódkę wykonane w całości, bądź to zostały wykonane nienależycie, bądź to faktury zostały wystawione przedwcześnie, zarazem jednak pozwana wskazuje, że na wypadek, gdyby w dniu składania oświadczenia o potrąceniu roszczenia wynikające z faktury były jednak wymagalne, pozwana niniejszym składa „warunkowe oświadczenie o potrąceniu”, które wywoła skutek prawny wyłącznie w przypadku, gdyby roszczenia objęte fakturami były w dniu złożenia niniejszego oświadczenia wymagalne, a pozwanej nie przysługiwałoby w tym dniu prawo do powstrzymania się od zapłaty w wymienionych roszczeń. Z uwagi na to, że pozwanej przysługiwało roszczenie z tytułu kary umownej w wysokości 4.797.450 zł (co wyjaśniono wyżej) wszystkie wierzytelności powódki objęte żądaniem pozwu (w żądanej łącznie kwocie 4.611.188,85 zł), o ile powstały i są wymagalne, w całości uległy umorzeniu. Powyższe uzasadnia oddalenie powództwa do kwoty 4.611.188,85 zł.

Uzupełniająco dodać jednakże trzeba, że wysokość roszczeń powódki z tytułu wynagrodzenia za prace dodatkowe ustalona została w toku niniejszego procesu za pomocą dowodu z opinii instytutu – Politechniki (...). Za pomocą tego dowodu ustalono, że wprawdzie po stronie powódki powstały wierzytelności z tytułu wynagrodzenia za zapłatę prac dodatkowych, są one jednak niższe od kwot wskazanych w dwóch fakturach wystawionych z tego tytułu. Wynika to stąd, że nie wszystkie prace objęte fakturami wystawionymi za roboty dodatkowe mieściły się w podstawowym zakresie umowy (innymi słowy część tych prac miała być wykonana w ramach ryczałtowego wynagrodzenia).

W przypadku faktury o numerze (...) (faktura za prace dodatkowe) jedynie część spornych robót objętych załącznikami do faktury stanowi prace nieobjęte umową i tym samym dodatkowe – w sumie wartość spornych robót dodatkowych, określonych fakturą (...), wynosi 223.275,90 zł netto (274.629,35 zł z podatkiem VAT). Wartość prac uznanych przez pozwaną za dodatkowe z tej faktury wynosi z kolei 421.440,66 zł. Jedynie do sumy tych kwot (696.070,02 zł) roszczenie powódki z tej faktury można uznać za uzasadnione co do wysokości.

W przypadku faktury o numerze (...) (faktura za prace dodatkowe) również jedynie część spornych robót objętych załącznikami do faktury stanowi prace nieobjęte umową i tym samym dodatkowe – w sumie wartość spornych robót dodatkowych, określonych fakturą (...), wynosi 1.636.479,61 zł netto (2.012.869,92 zł z podatkiem VAT). Wartość prac uznanych przez pozwaną za dodatkowe z tej faktury wynosi z kolei 153.350,84 zł. Jedynie do sumy tych kwot (2.166.220,76 zł) roszczenie powódki z tej faktury można uznać za uzasadnione co do wysokości.

Podsumowując tą część rozważań wskazać trzeba, że roszczenie powódki o zapłatę wynagrodzenia za prace podstawowe i prace w dodatkowe podlegało oddaleniu w całości, niezależnie bowiem od wysokości roszczenia powódki z tego tytułu, pozwana dokonała ewentualnego potrącenia wierzytelności z tytułu kary umownej naliczonej na podstawie zapisów rozdziału 6 umowy w kwocie wyższej, niż suma trzech roszczeń powódki z faktur VAT o numerach (...), wystawionych za prace dodatkowe i za prace podstawowe. Tym samym wierzytelności powódki z faktur o numerach (...), nawet jeżeli powstały, uległy umorzeniu w wyniku oświadczenia o potrąceniu dokonanego przed procesem.

Ocena prawna w zakresie żądania kary umownej naliczonej przez powódkę:

Powódka domagała się od pozwanej zapłaty kwoty 3.573.000 zł z tytułu kary umownej, naliczonej na podstawie rozdziału 6 § 1 ust. 3 umowy (w brzmieniu określonym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)) za opóźnienia powódki w prowadzeniu prac wskutek niedostarczenia przez pozwaną dokumentacji projektowej – za 270 dni opóźnień obejmujących okres od 24 sierpnia 2010 r. do 20 maja 2011 r., według stawki po 13.100 zł za każdy dzień opóźnienia – z zachowaniem postanowień rozdziału 6 § 1 ust. 2 aneksu nr (...).

Podstawę prawną roszczenia powódki stanowi zatem art. 483 k.c., zgodnie z którym: można zastrzec w umowie, że naprawienie szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego nastąpi przez zapłatę określonej sumy (kara umowna). Przesłanki odpowiedzialności dłużnika opartej na normie odczytywanej ze wskazanego przepisu uzupełnić trzeba odpowiednimi przesłankami wskazanymi w art. 471 k.c., który jest przepisem ogólnym regulującym odpowiedzialność według reżimu kontraktowego. Zgodnie z brzmieniem tego przepisu dłużnik obowiązany jest do naprawienia szkody wynikłej z niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Norma odczytywana z art. 471 k.c. wymaga dla ustalenia odpowiedzialności dłużnika spełnienia łącznie trzech przesłanek: po pierwsze – dłużnik nie wykonał lub nienależycie wykonał zobowiązanie, po drugie – powstała szkoda po stronie wierzyciela i wreszcie po trzecie (stosownie do 361 § 1 k.c.) – między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika a powstaniem szkody po stronie wierzyciela zachodzi adekwatny związek przyczynowy, a zatem szkoda jest następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez dłużnika. Ciężar udowodnienia, że te trzy przesłanki zostały spełnione zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. spoczywa na wierzycielu.

Z uwagi na zakres ciążących na wierzycielu obowiązków dowodowych w przypadku odpowiedzialności kontraktowej na zasadach ogólnych, zastrzeżenie kary umownej z art. 483 § 1 k.c. określa się często jako zryczałtowane odszkodowanie (z uwagi na art. 484 § 1 k.c.). W takim bowiem przypadku strony w umowie same ustalają, że jeżeli dojdzie do określonego w umowie niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, to dłużnik poniesie odpowiedzialność w zryczałtowanej – z góry określonej – kwocie. Tym samym w przypadku dochodzenia roszczeń odszkodowawczych z tytułu kary umownej wierzyciel musi jedynie udowodnić, że zawarł z dłużnikiem umowę, w której zastrzeżono karę umowną na wypadek danego rodzaju niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego, oraz że do tego niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego doszło. Nie ma natomiast obowiązku wykazywania rozmiaru poniesionej szkody. Dłużnik natomiast nadal może się bronić poprzez wykazanie, że niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego nastąpiło wskutek okoliczności, za które nie ponosi odpowiedzialności, jak również może podnieść zarzut miarkowania kary umownej na podstawie art. 484 § 2 k.c., przy czym wówczas to na dłużniku spoczywa ciężar udowodnienia, że wykonał zobowiązanie w znacznej części bądź też że kara umowna jest rażąco wygórowana.

Przekładając powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy należy wskazać, iż pierwsza z przesłanek odpowiedzialności z tytułu kary umownej (a zatem jej zastrzeżenie w umowie za nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego) była niesporna. Kara umowna, na którą powołuje się powódka, została zastrzeżona w rozdziale 6 § 1 ust. 3 umowy (w brzmieniu nadanym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)), gdzie postanowiono, że zamawiający zapłaci wykonawcy karę umowną za spowodowanie opóźnienia w prowadzeniu prac (obejmującą w szczególności opóźnienie projektanta w wykonaniu i przekazaniu dokumentacji technicznej dotyczącej prac) w wysokości 13.100 zł netto za każdy dzień, o który z tego powodu przedłuży się realizacja zadania inwestycyjnego.

Zarazem strony podpisując aneks nr (...) z 14 czerwca 2010 r. postanowiły w § 1 ust. 2 aneksu, że wykonawcy nie będzie przysługiwać roszczenie o zapłatę kary umownej przewidzianej w rozdziale 6 § 1 ust. 3 umowy za okres do 23 sierpnia 2010 r., jednakże z tym zastrzeżeniem, że gdyby termin dokonania odbioru końcowego zadania inwestycyjnego opóźnił się z przyczyn dotyczących zamawiającego, to wówczas wykonawca będzie mógł zażądać kary umownej (o której mowa w rozdziale 6 § 1 ust. 3 umowy) za każdy dzień, o który przedłuży się z tego powodu odbiór zadania inwestycyjnego, licząc od 23 sierpnia 2010 r.

Niesporny jest fakt, że odbiór zadania inwestycyjnego 23 sierpnia 2010 r. nie nastąpił. Powódka – aby wykazać zasadność roszczenia z tytułu kary umownej – winna więc po pierwsze udowodnić, że odbiór ten nie nastąpił z przyczyn dotyczących pozwanej. Po drugie winna wykazać nienależyte wykonanie zobowiązania niepieniężnego przez pozwaną, za które zastrzeżona została kara umowna, a miało ono miało polegać na spowodowaniu opóźnienia w prowadzeniu prac przez powódkę – w szczególności poprzez nieprzekazywanie w terminie dokumentacji technicznej. Strony postanowiły dalej, że naliczenie kary umownej może nastąpić tylko w przypadku, gdy nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwaną (nieprzekazanie dokumentacji technicznej) spowoduje przedłużenie realizacji zadania inwestycyjnego, a więc tylko w przypadku, gdy z tej właśnie przyczyny zadanie będzie realizowane przez powódkę dłużej niż do 23 sierpnia 2010 r. Powódka winna więc udowodnić nie tylko to, że odbiór 23 sierpnia 2010 r. nie nastąpił z przyczyn dotyczących pozwanej, nie tylko fakt nieprzekazania dokumentacji technicznej przez pozwaną, ale też związek między nienależytym wykonaniem zobowiązania przez pozwaną, a przekroczeniem przez powódkę umownego terminu odbioru zadania inwestycyjnego.

Z pisma powódki z 16 kwietnia 2011 r., poprzedzającego jej oświadczenie o odstąpieniu od umowy wynika, że powódka wiąże naliczenie kary umownej z nieprzekazaniem projektów dla 5 obiektów: (...)4.8 [projekt technologiczny brykieciarni], (...)3.1 [projekt instalacji odprowadzania kondensatu z chłodnic spalin i projekt konstrukcji zawieszania big-bagów dla taśmociągów], (...)4.2, (...)4.3, (...)4.7 [projekty konstrukcji zawieszania big-bagów dla taśmociągów], oraz dodatkowo z nieprzekazaniem 13 zaktualizowanych projektów rurociągów wodnych i parowych.

Strona pozwana podkreślała w odpowiedzi na pozew, że postanowienia umowy wskazują na to, iż powódka nie mogła naliczyć kary umownej za samo nieterminowe przedłożenie jej projektów, karę można było bowiem naliczyć jedynie wówczas, gdyby nieterminowe złożenie projektów skutkowało w konkretnym przypadku opóźnieniem w prowadzeniu prac. Wówczas – jak akcentowała pozwana – możliwe byłoby naliczenie kary umownej za każdy dzień, o który z tego powodu przedłuży się realizacja zadania inwestycyjnego. Pozwana wskazywała również, że wykazanie tej okoliczności wymagało złożenia przez powódkę wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego.

Zgodzić należy się z tym, że stanowisko powódki, przedstawione w pozwie, całkowicie pomija aspekt powiązania możliwości naliczenia kary umownej ze skutkiem nienależytego wykonania zobowiązania niepieniężnego przez pozwaną, jakim miałoby być przedłużenie się realizacji zadania inwestycyjnego z powodu niedostarczenia projektów przez pozwaną. Istotnie powódka nie powołała na tę okoliczność żadnego dowodu, w szczególności dowodu z opinii biegłego sądowego, ograniczając się do powołania jako dowodu pisma z 16 maja 2011 r. z wymienionymi w nim zaniedbaniami pozwanej, polegającymi na nieprzedstawieniu 5 projektów dla poszczególnych obiektów oraz – dla kolejnych 3 obiektów – 13 projektów rurociągów wodnych i parowych. Z kolei w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r., w którym powódka odniosła się do odpowiedzi na pozew, zamieszczone zostało stwierdzenie, że zdaniem powódki jest oczywistym, że skoro dany projekt nie został przekazany do dnia odstąpienia od umowy, to powódka nie mogła wykonać objętych tym projektem elementów. Należy jednak zauważyć, że pozwana przeczy temu faktowi, iż powódka nie mogła wykonać spornych obiektów bez projektów, a fakt ten nie jest na tyle oczywisty, aby mógł być uznany za udowodniony jako powszechnie znany (art. 228 k.p.c.). Zasadnie pozwana wywodzi, że wykazanie związku między nieprzekazaniem konkretnych wskazanych przez powódkę projektów, a przedłużeniem się realizacji zadania inwestycyjnego za okres po 23 sierpnia 2010 r., ze względu na skomplikowaną techniczną materię sporu wymagało wiadomości specjalnych, powódka zaś dowodu z opinii biegłego na tą okoliczność nie powołała. (...) specjalnej wymaga przede wszystkim stwierdzenie, czy projekty te w ogóle były potrzebne do ukończenia zadania. Jak już wspomniano pozwana temu faktowi przeczy wskazując (w szczególności w odpowiedzi na pozew), że 13 projektów dla rurociągów to były projekty powykonawcze (fakt ten potwierdza tytulatura załączonych do pozwu 13 projektów – dowód nr 13), nie były więc w ogóle potrzebne do ukończenia zadania. Takie same argumenty pozwana przedstawiła dla pozostałych 5 projektów wskazując, że żaden z nich nie był wymagany i konieczny do zakończenia inwestycji (k. 6583 akt sprawy). Zasadnie zatem pozwana wywodzi, że powódka nie wykazała zasadności naliczenia kary umownej wobec braku wniosku o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego w celu wykazania związku między nieprzekazaniem wskazywanych przez powódkę konkretnych projektów, a przedłużeniem się realizacji zadania. O tym, że okoliczność ta nie jest oczywista, jak to wskazuje powódka, świadczą chociażby zeznania powiązanego z powódką świadka Z. S. (kierownika kontraktu i przedstawiciela powódki), który zeznał m.in., że powódka nie otrzymała konstrukcji zawieszenia big-bagów, ale jednocześnie zakres umowy nie wskazywał na obowiązek wykonania tej konstrukcji.

W tym stanie rzeczy powódka nie udowodniła, że zaistniały przesłanki uprawniające ją do naliczenia kary umownej zgodnie z rozdziałem 6 § 1 ust. 3 umowy (w brzmieniu określonym § 4 ust. 1 aneksu nr (...)) i z zachowaniem § 1 ust. 2 aneksu nr (...).

W związku z odstąpieniem od umowy powódka (w przeciwieństwie do pozwanej) nie naliczyła żadnej kary umownej. Naliczona przez powódkę kara nie była bowiem powiązana ze złożonym z powódką oświadczeniem o odstąpieniu od umowy. Wyjaśnić jednakże trzeba, że odstąpienie od umowy dokonane przez powódkę pismem z 20 maja 2011 r. pozostaje bezskuteczne z uwagi na to, że wcześniej pozwana złożyła oświadczenie o odstąpieniu od umowy, które ten skutek wywołało.

Ocena prawna w zakresie żądania odszkodowania związanego z realizacją gwarancji:

Powódka domagała się zapłaty odszkodowania za bezpodstawne – jej zdaniem – zaspokojenie się przez pozwaną z gwarancji ubezpieczeniowej w wysokości 6.099.651 zł z odsetkami od 7 listopada 2011 r. Na kwotę tą składa się: zapłacona przez powódkę (...) S.A. jako gwarantowi kwota 5.957.550 zł oraz odsetki od tej kwoty w wysokości 10% w stosunku rocznym, wynoszące po skapitalizowaniu 142.101 zł, wyliczone w sposób wskazany w piśmie procesowym powódki z 10 sierpnia 2018 r.

Powódka określa omawiane roszczenie pojęciem „odszkodowanie”, co wskazuje na to, że wywodzi je z art. 471 k.c. Zarazem powódka nie wskazuje, na czym miałoby polegać nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwaną, a jest to podstawowa przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej dłużnika z art. 471 k.c.

W obrocie między przedsiębiorcami jest obecnie powszechnie stosowany model zabezpieczenia roszczeń z umowy o roboty budowlane z wykorzystaniem instrumentu gwarancji bankowej bądź ubezpieczeniowej, która jest stosunkiem zobowiązaniowym charakterze abstrakcyjnym. W sytuacji faktycznej wywołanej niezasadnym zaspokojeniem się beneficjenta gwarancji podstawą prawną roszczeń jego kontrahenta z umowy o roboty budowlane jest art. 405 k.c. Na tle tej właśnie podstawy prawnej można rozważać zasadność roszczenia powódki od pozwanej o zapłatę kwoty odpowiadającej uzyskanej przez pozwaną od ubezpieczyciela gwarancji.

Między stronami nie ma sporu co do tego, że powódka zawarła z (...) S.A. umowę gwarancji ubezpieczeniowej nr (...), która miała zabezpieczać roszczenia pozwanej z tytułu niewykonania lub nienależytego wykonania umowy z 20 maja 2008 r., zaś pozwana pismem z 25 maja 2011 r. zażądała od (...) S.A. wypłacenia kwoty 5.957.550 zł z tytułu gwarancji ubezpieczeniowej nr (...), następnie kwota gwarancji została wypłacona pozwanej przez ubezpieczyciela, po czym powódka zapłaciła tą kwotę ubezpieczycielowi (w ratach).

Na tle tak zarysowanej podstawy faktycznej żądania o zapłatę roszczenia, nazywanego przez powódkę odszkodowaniem za bezpodstawne zaspokojenie się z gwarancji (w granicach której Sąd stosownie do art. 321 § 1 k.p.c. rozpoznał niniejszą sprawę) pomiędzy pojawiającymi się w niej trzema podmiotami – powódką, pozwaną oraz ubezpieczycielem – powstały następujące stosunki prawne:

1)  umowa zlecenia (art. 734 § 1 k.c.) między powódką i ubezpieczycielem, polecająca ubezpieczycielowi dokonanie czynności prawnej polegającej na udzieleniu pozwanej – jako beneficjentowi – gwarancji ubezpieczeniowej;

2)  umowa gwarancji ubezpieczeniowej między ubezpieczycielem a pozwaną, na mocy której ubezpieczyciel (gwarant) jednostronnie zobowiązał się, że wykona określone świadczenie pieniężne na rzecz tego podmiotu (pozwanej) - ten stosunek ma charakter abstrakcyjny;

3)  umowa o roboty budowlane (art. 647 k.c.) między powódką (jako generalnym wykonawcą) a pozwaną (jako inwestorem), w ramach której strony postanowiły o zabezpieczeniu roszczenia pozwanej z tytułu nienależytego wykonania zobowiązania przez powódkę poprzez ustanowienie gwarancji ubezpieczeniowej.

Mając na uwadze wzajemne relacje między trzema podmiotami, będącymi stronami trzech wymienionych wyżej stosunków zobowiązaniowych, wskazać trzeba, że świadczenie gwaranta (ubezpieczyciela) z umowy gwarancyjnej stanowi:

-

po pierwsze spełnienie samodzielnego zobowiązania gwaranta wobec beneficjenta (pozwanej) z tej umowy, co służy umorzeniu jego własnego długu, prowadząc do wygaśnięcia zobowiązania z umowy gwarancji (umowa między ubezpieczycielem a beneficjentem wygasa, ponieważ z chwilą wypłaty gwarancji spełnione zostało świadczenie ubezpieczyciela),

-

po drugie świadczenie gwaranta z umowy gwarancyjnej, czyli wypłacona kwota gwarancji, jest jednocześnie zarachowywane przez wierzyciela (pozwaną) ze stosunku podstawowego (umowy o roboty budowlane) na poczet tego świadczenia dłużnika ze stosunku prawnego (powódki), którego spełnienie – zgodnie z umową podstawową – zostało zabezpieczone poprzez ustanowienie gwarancji ubezpieczeniowej.

Tak też wyjaśnia istotę zabezpieczenia należytego wykonania określonych obowiązków dłużnika ze stosunku podstawowego (które to zabezpieczenie następuje przez ustanowienie gwarancji) Sąd Najwyższy [por. wyrok z 10.02.2010 r., V CSK 233/09].

Celem, jaki przyświeca stronom stosunku podstawowego, które decydują się na zabezpieczenie należytego wykonania określonych obowiązków dłużnika ze stosunku podstawowego przez ustanowienie gwarancji, jest więc to, aby wypłata przez gwaranta środków z gwarancji doprowadziła do obu wymienionych wyżej skutków, z których każdy powstaje w obrębie innego stosunku zobowiązaniowego, po pierwsze wygaśnięcia zobowiązania z umowy gwarancji, po drugie zaspokojenia określonego świadczenia dłużnika ze stosunku podstawowego (powódki), co powoduje, że zobowiązanie ze stosunku podstawowego w zaspokojonej części wygasa. Innymi słowy beneficjent (pozwana) zaspokajając się z gwarancji nie będzie już mogła żądać spełnienia świadczenia przez swojego dłużnika ze stosunku podstawowego (powódkę). Oba te skutki wystąpią jednocześnie, o ile beneficjent z umowy gwarancji (pozwana) realizując prawidłowo swoje uprawnienia zarówno z umowy gwarancji, jak z umowy podstawowej, wystąpi do gwaranta o wypłatę kwoty gwarancji i jednocześnie dokona czynności „zarachowania” na poczet określonego świadczenia ze stosunku podstawowego (tak to wyjaśnił Sąd Najwyższy w cytowanym wyżej wyroku z 10.02.2010 r., V CSK 233/09).

Tak też sytuacja wystąpiła w niniejszej sprawie. Beneficjent (pozwana) realizowała swoje uprawnienia z umowy gwarancji, która ma charakter abstrakcyjny, zarazem dokonała czynności „zarachowania” kwoty z gwarancji na poczet określonego świadczenia ze stosunku podstawowego, to jest świadczenia powódki z tytułu kary umownej, naliczonej przez pozwaną zgodnie z rozdziałem 6 § 1 ust. 1 pkt 1 ppkt 1 w zw. z § 1 ust. 4 umowy.

Gdyby jednak w dacie zarachowania pozwana nie posiadała żadnego roszczenia ze stosunku podstawowego, które zgodnie z wolą stron miało być zabezpieczone gwarancją ubezpieczeniową, to obok trzech wymienionych wyżej stosunków zobowiązaniowych, mających swoje źródło w umowie (umowa zlecenia, umowa gwarancji, stosunek podstawowy) powstałby czwarty stosunek zobowiązaniowy, którego źródłem byłoby bezpodstawne wzbogacenie. Ten czwarty stosunek zobowiązaniowy powstaje między stronami stosunku podstawowego, w razie zapłaty przez gwaranta na rzecz beneficjenta sumy gwarancyjnej mimo braku uzasadnienia materialno-prawnego w stosunku podstawowym. Nie dochodzi tu spełnienia świadczenia nienależnego, ponieważ świadczenie spełnia na rzecz beneficjenta gwarant, prawidłowo wykonując zobowiązanie z abstrakcyjnej umowy gwarancji (jest to świadczenie należne z umowy gwarancji). Jeżeli jednak nie będzie to miało uzasadnienia w stosunku podstawowym i nie dojdzie do wspomnianego „zarachowania”, beneficjent zostanie wzbogacony (pozwana) poprzez wypłatę środków z gwarancji, a dłużnik ze stosunku podstawowego zubożony (powódka), ponieważ wprawdzie nie miał obowiązku i tym samym nie spełnił żadnego świadczenia na rzecz wierzyciela ze stosunku podstawowego (beneficjenta z umowy gwarancji), ale w ramach stosunku zlecenia łączącego go z bankiem dokonał na rzecz banku bankowi spłaty należności w związku z uruchomieniem gwarancji. Tym samym po stronie powódki powstałoby roszczenie z bezpodstawnego wzbogacenia, oparte o art. 405 k.c., który stanowi, że: kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości.

Taka sytuacja nie wystąpiła w okolicznościach faktycznych rozpoznawanej sprawy, jak już bowiem wyjaśniono pozwana w dacie zarachowania posiadała wobec powódki roszczenie o zapłatę kary umownej. Tym samym kara ta została zaspokojona do kwoty 5.957.550 zł, wypłaconej na rzecz pozwanej przez (...) S.A.

Mając na uwadze powyższe przyjąć trzeba, że po stronie powódki nie powstało objęte żądaniem pozwu roszczenie o zapłatę kwoty 6.099.651 zł, którego ewentualnej podstawy prawnej należy upatrywać w art. 405 k.c. Powództwo w tym zakresie podlega oddaleniu.

Ocena prawna w zakresie żądania odszkodowania

z tytułu przedłużenia okresu realizacji inwestycji:

Powódka domagała się zapłaty kwoty 1.113.000 zł z odsetkami od wniesienia pozwu z tytułu odszkodowania za przedłużenie okresu realizacji inwestycji. W piśmie procesowym z 10 sierpnia 2018 r. powódka sprecyzowała, że wysokość odszkodowania wyliczyła na podstawie rozdziału 1 § 4 ust. 1 pkt 1 a umowy, za okres od 24 listopada 2010 r. do 13 maja 2011 r. (prace zgodnie z umową miały być wykonane do 23 sierpnia 2010 r., zaś do 23 listopada 2010 r. zakład produkcyjny miał osiągnąć pełną moc).

Roszczenie to nie znajduje jednak uzasadnienia co do swojej wysokości w umowie. Brak jest ostatecznie podstaw do zasądzenia tej kwoty w oparciu o art. 471 k.c.

Strony ustaliły w umowie szczególny sposób płatności wynagrodzenia. Wykonawca miał otrzymywać wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 5.800.000 zł, płatne co miesiąc w stałej kwocie wynoszącej 200.000 zł, aż do kwoty 2.800.000 zł (co oznacza taki sposób płatności przez 14 miesięcy), pozostała kwota ryczałtowego wynagrodzenia – 3.000.000 zł miała być płatna proporcjonalnie do rzeczywistego stanu zaawansowania prac na podstawie protokołów zaawansowania.

Powódka, opierając się o ten zapis umowny stoi na stanowisku, że przysługuje jej miesięczne wynagrodzenie za cały czas realizacji inwestycji, w wysokości 200.000 zł miesięcznie. Powódka wskazała, że to wynagrodzenie miesięczne miało pokrywać koszty ogólne budowy, takie jak wynagrodzenie pracowników, koszty zaplecza budowy, wynajęcia lokali. Dalej powódka wywodziła, że skoro czas realizacji umowy przedłużył się, to po jej stronie powstało roszczenie o zapłatę odszkodowania w wysokości 200.000 zł miesięcznie przez cały okres przedłużenia trwania robót ponad czas określony umową.

Pozwana w odpowiedzi na pozew podkreśliła, że kwota wynagrodzenia stałego powódki określona w umowie obejmowała wynagrodzenie płatne do określonej wysokości. Powódka, przedstawiając w pozwie swoją argumentacje dla uzasadnienia roszczenia o zapłatę kwoty 1.113.000 zł, pominęła zapis umowny, zgodnie z którym kwota 200.000 zł miesięcznie miała być wypłacana do kwoty 2.800.000 zł. W umowie faktycznie postanowiono, że powódka będzie otrzymywać 200.000 zł miesięcznie, dalej odnotowano jednak dwa dodatkowe zapisy umowne, dotyczące tych miesięcznych wpłat: przez cały czas trwania zadania inwestycyjnego (ten zapis powódka przywołała) oraz łącznie do kwoty 2.800.000 zł (to właśnie postanowienie powódka pominęła). Wynagrodzenie było ryczałtowe, strony zaś ustaliły taki właśnie sposób wypłaty tego ryczałtu: w ratach przez 14 miesięcy. Z umowy nie wynika – co zauważyła pozwana – że powódce miałoby przysługiwać miesięczne stałe wynagrodzenie, powódce przysługiwało natomiast wynagrodzenie ryczałtowe płatne w 14 ratach. Oznacza to, że po 14 miesiącach stałe ryczałtowe wynagrodzenie zostaje spłacone, dalsze płatności w miesięcznych ratach powódce już na mocy umowy nie przysługują.

Jak wynika z twierdzeń powódki nie domaga się ona zapłaty wynagrodzenia ryczałtowego za przedłużony czas trwania umowy (strony nie umówiły się bowiem w taki sposób, że w przypadku przedłużenia czasu trwania umowy wzrasta kwota ryczałtowego wynagrodzenia). Powódka domaga się natomiast odszkodowania (kwoty stanowiącej wyrównanie w jej majątku uszczerbku spowodowanego należytym wykonaniem zobowiązania przez pozwaną, które miałoby polegać na działania bądź zaniechaniach pozwanej przedłużających czas realizacji inwestycji), przy czym wysokość tego uszczerbku powódka liczy odwołując się do postanowień umownych, określających wysokość raty miesięcznego wynagrodzenia.

Przesłanki odpowiedzialności odszkodowawczej określone zostały w art. 471 k.c. Powódka, domagając się zapłaty odszkodowania winna wykazać, że łącznie spełnione zostały trzy przesłanki: po pierwsze – dłużnik (pozwana) nie wykonał lub nienależycie wykonał zobowiązanie, po drugie – powstała szkoda po stronie wierzyciela i wreszcie po trzecie (stosownie do 361 § 1 k.c.) – między niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem zobowiązania przez dłużnika a powstaniem szkody po stronie wierzyciela zachodzi adekwatny związek przyczynowy, a zatem szkoda jest następstwem niewykonania lub nienależytego wykonania umowy przez dłużnika. Ciężar udowodnienia, że te trzy przesłanki zostały spełnione zgodnie z rozkładem ciężaru dowodu z art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c. spoczywa na wierzycielu.

Nienależyte wykonanie zobowiązania przez pozwaną powódka wiąże z tym, że czas trwania realizacji inwestycji przedłużył się w wyniku działań i zaniechań pozwanej, w szczególności polegających na nieterminowym przekazywaniu dokumentacji projektowej. Wysokość szkody powódka wiąże jest z kolei z tym, że przedłużony czas realizacji inwestycji powodował co miesiąc koszty ogólne budowy, do których powódka zaliczyła wynagrodzenie pracowników, koszty zaplecza budowy, wynajęcia lokali. Tak rozumianej szkody (kwoty uszczerbku w majątku powódki) co do wysokości powódka jednak nie udowodniła.

Co do zasady zgodzić należy się z tym, że w przypadku przedłużenia czasu trwania realizacji inwestycji z winy inwestora po stronie wykonawcy powstać może szkoda wyrażająca się kosztami ogólnymi budowy, ponoszonymi przez wykonawcę po umownie określonym terminie zakończenia zadania. Brak jest jednak podstaw do określenia wysokości tej szkody na kwotę wynoszącą 200.000 zł miesięcznie, tak jak to czyni powódka, konstruując żądanie zapłaty odszkodowania. Jak już wyżej wspomniano w tej wysokości strony określiły jedyne raty miesięcznego ryczałtowego wynagrodzenie powódki. Nawet jeżeli strony zawierając umowę kierowały się takim celem, aby miesięczna rata ryczałtowego wynagrodzenie powódki pokrywała jej szacunkowo wyliczone koszty ogólne budowy, to nie zwalnia to powódki – domagającej się odszkodowania na podstawie ar. 471 k.c. – do udowodnienia wysokości tak rozumianej szkody. Powódka domagając się tak określonego odszkodowania powinna więc w pierwszej kolejności przedstawić twierdzenia w zakresie tego, co składa się na poniesioną przez nią szkodę (jakie wydatki zaliczające się do ogólnych kosztów budowy i w jakich wysokościach powódka poniosła w okresie objętym żądaniem, a więc po przekroczeniu umownie określonego terminu zakończenia zadania inwestycyjnego), a w drugiej kolejności udowodnić fakt poniesienia wcześniej wyszczególnionych wydatków. Tymczasem powódka poprzestała na odwołaniu się do raty miesięcznego ryczałtowego wynagrodzenia, która nie odnosi się w ogóle do poniesionej przez powódkę – rozumianej w sposób opisany wyżej – szkody.

Tym samym roszczenie powódki o zapłatę kwoty odszkodowania, oparte o art. 471 k.c., podlega oddaleniu. Powódka nie przedstawiła nawet twierdzeń wskazujących na to, jakie wydatki składają się na tak rozumianą szkodę, nie udowodniła wysokości tych wydatków, poprzestała jedynie na stwierdzeniu, że ich wysokość wynika z łączącej strony umowy. Jak już wspomniano to ostatnie nie znajduje w umowie żadnego potwierdzenia.

Powództwo o zapłatę kwoty 1.113.000 zł podlegało więc oddaleniu.

Ocena dowodów:

Pozew w rozpoznawanej złożony został w listopadzie 2011 r. Zastosowanie znajdują więc przepisy działu IVa Kodeksu postępowania cywilnego zatytułowanego „Postępowanie w sprawach gospodarczych” (art. 479 ¹ -479 ²⁷ k.p.c.) w brzmieniu sprzed 3 maja 2012 r., a więc sprzed wejścia w życie Ustawy o zmianie ustawy kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw z dnia 16 września 2011 r. (Dz.U. Nr 233, poz. 1381), która uchyliła postępowanie odrębne w sprawach gospodarczych, jednakże z mocy przepisów przejściowych (art. 9 ust. 1 ustawy zmieniającej) zmiana ta dotyczyła postępowań wszczętych po dniu wejścia w życie ustawy, to jest postępowań wszczętych po dniu 3 maja 2012 r.

W postępowaniu w sprawach gospodarczych obowiązywał art. 479 ¹² § 1 k.p.c., zgodnie z którym: powód obowiązany był podać w pozwie wszystkie twierdzenia oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, że ich powołanie w pozwie nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później; w tym przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwutygodniowym od dnia, w którym powołanie ich stało się możliwe lub wynikła potrzeba ich powołania. Z kolei zgodnie z art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. w odpowiedzi na pozew pozwany obowiązany był podać wszystkie twierdzenia, zarzuty oraz dowody na ich poparcie pod rygorem utraty prawa powoływania ich w toku postępowania, chyba że wykaże, że ich powołanie w odpowiedzi na pozew nie było możliwe albo że potrzeba powołania wynikła później; w tym przypadku dalsze twierdzenia i dowody na ich poparcie powinny być powołane w terminie dwutygodniowym od dnia, w którym powołanie ich stało się możliwe lub powstała potrzeba ich powołania.

W oparciu o przytoczone wyżej przepisy stan faktyczny sprawy ustalony został w oparciu o dokumenty i inne dowody pisemne załączone przez powódkę do pozwu i przez pozwaną do odpowiedzi na pozew. Dowody powołane w późniejszych pismach procesowych zostały przez Sąd pominięte jako spóźnione, w świetle art. 479 ¹² § 1 k.p.c. i art. 479 ¹⁴ § 2 k.p.c. (postanowieniem wydanym 25 czerwca 2019 r., tj. na posiedzeniu, podczas którego zamknięto rozprawę, oddalono wszystkie dotychczas niedopuszczone dowody, powołane przez obie strony).

Oznacza to, że jako złożone po terminie prekluzyjnym zostały potraktowane twierdzenia i dowody powołane przez powódkę w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r. i w kolejnych składanych przez nią pismach procesowych, oraz twierdzenia i dowody powołane przez pozwaną w piśmie procesowym z 29 marca 2012 r. i w kolejnych składanych przez nią pismach procesowych.

Wyjaśnienia w tym miejscu wymaga, że z ogólnych reguł procesowych wynika, że powód ma obowiązek udowodnić istnienie swego roszczenia (art. 187 k.p.c. oraz art. 6 k.c.), natomiast przewidywanie zarzutów pozwanego już w pozwie i przeciwstawianie się tym potencjalnym zarzutom w sposób dowodowy nie jest objęte tym obowiązkiem. Od powoda należy więc wymagać, by już w pozwie zgłosił twierdzenia i stosowne dowody do wykazania swojego roszczenia, jednak z reguły nie można wymagać, by były to twierdzenia i dowody, które zakładają określoną obronę pozwanego i jego stanowisko w kwestii stosunku prawnego będącego podstawą roszczenia [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2006 r., V CSK 243/06]. O powstaniu „późniejszej potrzeby” przeprowadzenia dowodów niezawnioskowanych w pozwie mogą decydować okoliczności wyjątkowe, które sprawiają, że od powoda nie można było rozsądnie wymagać przewidzenia, że sformułowanie dodatkowego wniosku dowodowego będzie konieczne w celu wykazania zasadności powództwa [por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia z dnia 8 lutego 2007 r. I CSK 435/06].

Na tej podstawie pominięciu podlegały twierdzenia i dowody powołane przez powódkę w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r. Nie wystąpiły żadne wyjątkowe okoliczności, które uzasadniałyby powołanie przez stronę powodową nowych twierdzeń i dowodów dopiero w piśmie złożonym w ustosunkowaniu się do odpowiedzi na pozew. Powódka wywodziła swoje roszczenia z umowy o roboty budowlane, domagając się m.in. zapłaty wynagrodzenia (za roboty podstawowe oraz roboty dodatkowe). Już w pozwie powinna więc udowodnić fakt zawarcia umowy i jej wykonania. O ile co do faktu zawarcia umowy (jak również jej treści) między stronami nie ma sporu, o tyle fakt wykonania umowy pozostaje kwestią sporną. Przedmiot umowy składał się z ponad 40 obiektów, w pozwie powódka nie przedstawiła twierdzeń ani dowodów wskazujących na to, które obiekty miałoby być wykonane w całości, a które w części, które zostały przedstawione do odbioru, odebrane przez pozwaną, bądź objęte odmową odbioru. Twierdzenia takie po stronie powódki (oraz dowody na ich poparcie) pojawiły się dopiero w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r., tym samym należy je uznać za spóźnione. Dodać przy tym należy (odwołując się w tym miejscu do rozważań w uzasadnienia obejmującej ocenę prawną), że dla wykazania tych faktów potrzebne były wiadomości specjalne, powódka takiego dowodu jednak nie powołała.

W okolicznościach rozpoznawanej sprawy nie można też przyjąć, że sposób obrony pozwanej spowodował po stronie powódki potrzebę powołania nowych dowodów, pozwana nie powołała się bowiem na żadne fakty tamujące bądź niweczące, w związku z którymi pojawiłaby się potrzeba powołania nowych dowodów. Sposób obrony pozwanej w niniejszej sprawie sprowadzał się w istocie do zaprzeczenia faktom prawotwórczym, które powódka miała obowiązek przytoczyć i udowodnić w pozwie (art. 187 k.p.c. oraz art. 6 k.c.).

Zgodzić należy się z tym, że potrzeba powołania nowych dowodów może pojawić się, jeżeli sposób obrony pozwanego sprowadza się do złożenia oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności pozwanego z wierzytelnościami dochodzonym przez powoda w pozwie. Należy mieć na uwadze, że oświadczenie o potrąceniu, o którym mowa w art. 499 k.c., jest czynnością materialnoprawną powodującą – w razie wystąpienia przesłanek określonych w art. 498 § 1 k.c., nazywanych w skrócie myślowym „stanem potrącalności” – umorzenie wzajemnych wierzytelności. Z kolei zarzut potrącenia jest czynnością procesową, polegającą na żądaniu oddalenia powództwa w całości lub w części z powołaniem się na okoliczność, że roszczenie objęte żądaniem pozwu wygasło wskutek potrącenia. Oświadczenie o potrąceniu stanowi zatem materialnoprawną podstawę zarzutu potrącenia. Do dokonania potrącenia może dojść zarówno w ramach postępowania sądowego, jak i poza nim.

Przedstawione wyżej rozróżnienie między materialnoprawnym oświadczeniem o potrąceniu oraz procesowym zarzutem potrącenia ma istotne znaczenie na tle zasad regulujących prekluzję w powoływaniu nowych twierdzeń i dowodów w postępowaniu gospodarczym. O ile bowiem pozwany powołuje się w procesie na oświadczenie o potrąceniu złożone przed jego wytoczeniem, to ściślej mówiąc podnosi zarzut wygaśnięcia zobowiązania powoda na skutek potrącenia. W takiej sytuacji potrzeba powołania nowych dowodów nie pojawia się w związku ze sposobem obrony pozwanego, ten sposób obrony odnosi się bowiem do faktów, jakie miały miejsce przed procesem i były powodowi znane. Inaczej jest w sytuacji, kiedy w trakcie postępowania sądowego pozwany połączy złożenie oświadczenia woli o potrąceniu z podniesieniem zarzutu potrącenia. Podniesienie przez pozwanego w piśmie procesowym (np. w odpowiedzi na pozew) zarzutu potrącenia jest tym samym równoznaczne ze złożeniem oświadczenia o potrąceniu. W tej sytuacji sposób obrony pozwanego składającego w ramach procesu materialnoprawne oświadczenie woli w przedmiocie potrącenia swojej wierzytelności z wierzytelnością powoda dochodzoną pozwem rozszerza spór na płaszczyznę dotyczącą istnienia wierzytelności pozwanego, co uzasadnia powołanie nowych dowodów przez powoda na tej właśnie płaszczyźnie.

W rozpoznawanej sprawie wystąpiła pierwsza z omawianych wyżej sytuacji, pozwany złożył bowiem oświadczenie o potrąceniu swoich wierzytelności z tytułu kar umownych przed procesem (13 maja 2011 r.), a w procesie podniósł zarzut nieistnienia wierzytelności powódki, z uwagi na ich umorzenie w wyniku przedprocesowego potrącenia. Powódka już w pozwie winna więc przedstawić twierdzenia i dowody przemawiające za tym, że jej roszczenie w dacie złożenia pozwu istnieje, a więc nie zostało umorzone w wyniku złożonego przez pozwaną przed procesem oświadczenia o potrąceniu. Tymczasem powódka dopiero w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r. powołała twierdzenia i dowody dla wykazania, że nie doszło do umorzenia wzajemnych wierzytelności w wyniku dokonanego przez pozwaną potrącenia. Fakt ten powódka wywodziła z tego, iż większość obiektów objętych umową miałaby zostać oddana przez powódkę w terminie, a pozostałe – te, których nie oddano – nie zostały miałyby nie być przedstawione do odbioru z przyczyn leżących po stronie pozwanej. Twierdzeń takich ani dowodów dla ich poparcia powódka w pozwie nie przedstawiła (ponownie należy się w tym miejscu odwołać do uzasadnienia w części obejmującej rozważania prawne, gdzie myśl ta została rozwinięta). Nie tylko nie było przeszkód, ale wręcz istniała potrzeba powołania tych twierdzeń i dowodów już w pozwie, skoro powódka tego obowiązku nie dopełniła, tym samym jej twierdzenia i dowody powołane w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r. zostały pominięte.

W odpowiedzi na stanowisko powódki wyrażone w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r. pozwana – w piśmie procesowym z 24 lutego 2012 r. i z 29 marca 2012 r. – wniosła o pominięcie twierdzeń i dowodów powódki jako objętych prekluzją obowiązującą w postępowaniu odrębnym w sprawach gospodarczych, na wypadek jednak dopuszczenia dowodów powołanych przez powódkę pozwana powołała dalsze dowody, będące konsekwencją stanowiska powódki obejmującego jej nowe twierdzenia i dowody z pisma procesowego datowanego na 8 lutego 2012 r. Z uwagi na to, że pominięte zostały twierdzenia i dowody powódki wyrażone w piśmie procesowym z 8 lutego 2012 r., taką samą decyzję należało podjąć wobec dowodów powołanych przez pozwaną w pismach procesowych z 24 lutego 2012 r. i 29 marca 2012 r. – również te dowody zostały więc pominięte (postanowieniem wydanym 25 czerwca 2019 r., tj. na posiedzeniu, podczas którego zamknięto rozprawę).

Ustalając stan faktyczny Sąd oparł się więc na dowodach z dokumentów załączonych do pozwu oraz do odpowiedzi na pozew, przede wszystkim na dowodach z dokumentów. Autentyczność przedłożonych wraz z tymi pismami procesowymi dokumentów, a także innych dowodów pisemnych, nie była przy tym kwestionowana przez strony. Odnośnie dowodów z dokumentów dodać trzeba, że złożona przez strony dokumentacja w znacznej części obejmowała dokumenty projektowe, techniczne, warsztatowe, specjalistyczne, o takim stopniu złożoności, że ich ocena wymagała wiadomości specjalnych. Materiał dowodowy obejmujący te dokumenty posłużył do wykonania opinii przez powołany w sprawie instytut, którego zadaniem było porównanie dokumentacji obrazującej zakres umownie zleconych robót z opisującą roboty dodatkowe dokumentacją wystawioną przez powódkę. Dokumenty złożone przez strony w dużej części posłużyły więc jako podstawa do wykonania opinii przez instytut, nie stanowiły natomiast dowodów, w oparciu o które Sąd orzekający w sprawie dokonywałby ustaleń faktycznych, Sąd nie dysponował bowiem wiedzą specjalną pozwalającą na ocenę tych dokumentów pod takim kątem, jakiego wymagał rodzaj sporu między stronami.

W sprawie przeprowadzony został również – w trybie zabezpieczenia – dowód z oględzin dokonanych z udziałem biegłego sądowego, dopuszczony postanowieniem wydanym na rozprawie 25 stycznia 2012 r. Biegły sądowy dokonał oględzin stanu budowy (nieruchomości położonej w W. przy ulicy (...)), które zostały połączone z wykonaniem dokumentacji fotograficznej, a także w celu ustalenia i opisania zakresu prac wykonanych do 13 maja 2011 r. i opisanych szczegółowo w załączniku A do pozwu. Dowód ten został oceniony jako wiarygodny, poczynione przez biegłego w ramach oględzin spostrzeżenia, poparte dokumentacją fotograficzną opisaną zgodnie z zasadami sztuki budowlanej, mogły stać się podstawą formułowania na dalszym etapie postępowania wniosków dokonanych przez instytut, któremu zlecono wykonanie opinii zgodnie z wnioskiem powódki.

Przeprowadzono również dowód z zeznań zawnioskowanych przez strony w pozwie i w odpowiedzi na pozew świadków. Wskazać jednak trzeba, że dowód zeznań świadków w postępowaniu sądowym, w którym strona powodowa wywodzi swoje roszczenia z umowy budowlane, ma charakter jedynie uzupełniający w stosunku do dowodu z dokumentów. Proces budowlany jest bowiem procesem sformalizowanym, wszystkie czynności podejmowane przez strony wymagają sporządzenia pisemnych dokumentów (w postaci protokołów obiorów częściowych poszczególnych obiektów i podobiektów, próbnych rozruchów urządzeń, odbiorów dokonywanych przez inspektora nadzoru, pisemnych akceptacji projektantów bądź geodetów, itp.). Budowa realizowana przez pozwaną jako inwestora obejmowała 42 obiekty kluczowe. Rozmiar tej inwestycji był na tyle szeroki, a środki finansowe zaangażowane przez inwestora oraz wysiłek organizacyjny złożony przez wykonawcę na tyle znaczne, że co do zasady czynności między stronami odbywały się poprzez wymianę pism, a nie poprzez ustalenia ustne. Dlatego też zeznania świadków przesłuchanych w sprawie nie miały istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia, były jedynie posiłkowym dowodem w porównaniu do dowodów dokumentów (rola poszczególnych świadków zostanie omówiona w dalszej części uzasadnienia).

Co więcej wskazać trzeba, że zeznania świadków okazały się o tyle nieprzydatne dla rozstrzygnięcia, że świadkowie w znacznej części opisywali fakty potwierdzone dokumentami. Zeznania świadków były nieprecyzyjne i chaotyczne, co może usprawiedliwiać znaczny upływ czasu między datą przesłuchania, a opisywanymi przez świadków zdarzeniami, jak również dużym stopniem skomplikowania realizowanej przez powódkę inwestycji. W takich okolicznościach pierwszoplanową rolę w dokonywaniu ustaleń faktycznych odgrywają dowody z dokumentów.

Po drugie świadkowie w swoich zeznaniach w zasadzie nie relacjonowali faktów, jakie miały miejsce w przeszłości (taka jest istota dowodu z zeznań świadka w procesie cywilnym), zamiast tego świadkowie przedstawiali własną ocenę działanie pozostających w sporze stron. Tak przeprowadzone dowody zeznań świadków pozostają bez znaczenia dla rozstrzygnięcia, rolą świadków nie jest bowiem dokonywanie oceny zachowań stron pod kątem prawidłowości bądź nieprawidłowości podnoszonych przez nich w procesie argumentów. Po trzecie większość świadków nie ograniczała się do dokonywania spostrzeżeń o faktach (a więc do opisu pewnych stanów rzeczy bądź ciągu następujących po sobie zdarzenie), ale dokonywała fachowej oceny tych stanów rzeczy, wykorzystując posiadane wiadomości specjalne. Tak przeprowadzony dowód pozostaje bez znaczenia dla rozstrzygnięcia, w procesie cywilnym nie ma bowiem możliwości zastępowania dowodu z opinii biegłego dowodem z zeznań świadka.

Jak już wspomniano na wniosek strony powodowej, złożony w pozwie, przeprowadzony został dowód z opinii instytutu – Instytutu (...) – Wydziału (...) Politechniki (...) w W..

Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z 26 marca 2015 r., uzupełnione postanowieniem z 5 czerwca 2015 r., zgodnie z wnioskiem strony powodowej sformułowanym w pozwie, zobowiązywało instytut do ustalenia, czy prace wyszczególnione w załączniku A do pozwu, wykonane przez powódkę do 13 maja 2011 r., stanowią prace dodatkowe wobec zakresu prac objętego umową, a także zobowiązywało instytut do ustalenia, które z prac wyszczególnionych w załączniku A do pozwu wykraczały poza zakres rzeczowy zadania inwestycyjnego.

Instytut wykonał trzy opinie: opinię podstawą i dwie opinie uzupełniające, w ostatniej opinii dokonał ostatecznych wyliczeń, uwzględniając stanowiska obu stron, wyrażane w pismach procesowych. Wykonana przez instytut opinia obejmuje analizę całego materiału dowodowego złożonego do akt sprawy, co oznacza, że osoby wykonujące opinię wykorzystując swoje wiadomości specjalne sporządziły tabelę wskazującą, które roboty – spośród wszystkich robót zgłoszonych przez powódkę jako roboty dodatkowe – faktycznie są robotami wykraczającymi poza podstawowy zakres umowy (a więc właśnie robotami dodatkowymi), a które mieszczą się w podstawowym zakresie umowy (a więc mimo zakwalifikowania ich przez powódkę jako roboty dodatkowe są robotami podstawowymi). W opinii instytutu zastosowano przy tym systematykę odnoszącą się do numeracji dowodów przyjętej przez stronę powodową (analiza instytutu obejmowała kolejno dokonywane przez powódkę zgłoszenia robót dodatkowych).

Tak wykonana opinia obejmowała zakres szerszy, niż objęty zleceniem Sądu i zarazem po części okazała się nieprzydatna dla rozstrzygnięcia sprawy, przedmiotem sporu są bowiem jedynie te roboty, za które powódka wystawiła załączone do pozwu faktury VAT o numerach (...), kwalifikując je jako dodatkowe, a nie wszystkie roboty zgłoszone przez powódkę jako roboty dodatkowe. Obie strony zauważyły, że opinia odpowiadająca na pytanie, które prace są pracami dodatkowymi, wykonana została w zakresie szerszym, niż zakres żądania pozwu, tj. zauważyły, że instytut poddał ocenie wszystkie roboty zgłoszone przez powódkę jako dodatkowe pod kątem ich kwalifikacji do robót dodatkowych bądź podstawowych, a nie tylko te roboty dodatkowe, które objęte zostały dwoma załączonymi do pozwu są fakturami, wyszczególnionymi w załączniku A do pozwu (por. uwagi stron do opinii instytutu, wyrażone przez powódkę w piśmie procesowym z 6 września 2016 r. i przez pozwaną w piśmie procesowym z 5 kwietnia 2017 r.).

Opinia wykraczająca swoim zakresem poza zlecenie Sądu nie jest jednak dotknięta wadą, istotne dla sprawy jest bowiem to, że opinia w sposób kategoryczny (jednoznacznie) odpowiada na pytania zawarte w postanowieniu w odniesieniu do robót, za które powódka wystawiła załączone do pozwu faktury VAT o numerach (...). W pozostałym zakresie – nie objętym postanowieniem Sądu – rozważania dokonane przez instytut oraz wyprowadzone przez niego wnioski zostały pominięte, nie stanowią bowiem dowodu w rozumieniu art. 278 § 1 k.p.c., w tym zakresie nie dopełniono bowiem wymogu z art. 278 § 1 k.p.c. w postaci „wezwania biegłego w celu zasięgnięcia opinii”.

Z uwagi na szerszy niż objęty postanowieniem Sądu zakres opinii wykonanej przez instytut pojawiła się potrzeba ustalenia, jakie pozycje z opinii instytutu dotyczą prac, które po pierwsze są objęte żądaniem pozwu (a więc stanowią prace, za które powódka wystawiła załączone do pozwu faktury VAT o numerach (...)), a po drugie nie zostały uznane przez pozwaną, mieć należy bowiem na uwadze, że pozwana w pismach zatytułowanych „warunkowe oświadczenie o potrąceniu” uznała część prac wykonanych przez powódkę jako prace dodatkowe. W tej sytuacji na rozprawie 12 lipca 2018 r. strona powodowa została zobowiązana do złożenia pisma przygotowawczego ze wskazaniem, które pozycje z opinii Politechniki (...) dotyczą tych prac, które są pracami dodatkowymi wymienionymi w załącznikach do faktur o numerach (...) i zarazem nie zostały uznane przez stronę pozwaną w załącznikach do pism zatytułowanych „warunkowe oświadczenia o potrąceniu” z 2 listopada 2011 r. i z 14 listopada 2011 r. Powódka wykonała to zobowiązanie składając pismo procesowe z 10 sierpnia 2018 r. W dalszej kolejności pozwana została zobowiązana do zajęcia stanowiska wobec tez powódki wyrażonych w piśmie procesowym z 10 sierpnia 2018 r. (postanowienie z 2 października 2018 r.), po czym pozwana wykonała to zobowiązanie składając 31 października 2018 r. pismo procesowe opatrzone datą 10 sierpnia 2018 r. Pozwana potwierdziła, że prace wymienione przez powódkę w piśmie z procesowym z 10 sierpnia 2018 r. stanowią roboty dodatkowe, które nie zostały uznane za prace dodatkowe przez pozwaną. Tym samym przyjąć należało, że między stronami nie ma sporu co do tego, które z prac objętych opinią instytutu zaliczają się do zakresu robót, za które powódka domaga się w pozwie wynagrodzenia za wykonanie robót dodatkowych.

Wykonana przez instytut opinia, kwalifikująca poszczególne roboty jako podstawowe bądź dodatkowe, została uznana za wiarygodny dowód w sprawie. Ocena tego dowodu została przeprowadzona z uwzględnieniem, że przedmiotem opinii biegłego/instytutu nie jest przedstawienie faktów, lecz ich ocena na podstawie wiedzy fachowej (wiadomości specjalnych). Opinia biegłego/instytutu ma na celu ułatwienie Sądowi należytej oceny zebranego materiału wtedy, gdy potrzebne są wiadomości specjalne, nie może natomiast sama być źródłem materiału faktycznego sprawy. Złożona w niniejszej sprawie opinia, skorygowana opinią uzupełniającą spełnia wszelkie kryteria, jakie wymagane są od tego środka dowodowego. Redakcja opinii uzupełniającej została dokonana w taki sposób, że w odniesieniu do każdego dowodu przedstawiono w poszczególnych rubrykach wskazanie zakresu prac, podwykonawcę który je wykonywał, ewentualnie dowody powiązane, z kolei w rubryce tabeli „opis sprawy” osoby sporządzające opinię przedstawiły krótki opis stanu faktycznego sprawy oraz uzasadnienie dla swoich wniosków. Istota zlecenia udzielonego instytutowi polegała na tym, aby z wykorzystaniem wiedzy specjalnej osób wykonujących opinię dokonać oceny zgromadzonych w sprawie dokumentów w sposób, jakiego nie zdołałaby uczynić osoba nieposiadająca takiej wiedzy. Istota dowodu z opinii biegłego/instytutu polega bowiem na tym, że biegli, w odróżnieniu od świadków, nie mają w zasadzie za zadanie przedstawiać swoich spostrzeżeń o faktach istotnych dla rozstrzygnięcia sprawy, mają natomiast udzielać sądowi wiadomości specjalnych, przy czym opinie swoje formułują oni dopiero w danym procesie (art. 278 k.p.c.). Innymi słowy w rozpoznawanej sprawie osoby wykonujące opinię na podstawie opisu zakresu robót objętych umową stwierdzali, czy w dany przypadek dotyczy robót podstawowych objętych umową, czy robót dodatkowych, czego Sąd – nie posiadając wiadomości specjalnych – nie jest w stanie uczynić. Prace przy wykonywaniu opinii polegały więc na porównawczej analizie umowy i dokumentacji budowlanej z dokumentacją wystawioną przez powódkę opisującą roboty dodatkowe. W ocenie Sądu sposób, w jaki instytut wykonał tą opinię jest jasny co do sformułowanych wniosków i czytelny co do przyjętej przez osoby sporządzające opinię metodologii, prowadzącej do ostatecznego zredagowania tych wniosków. Dlatego też w ocenie Sądu nie było podstaw do zlecenia instytutowi dalszych opinii uzupełniających mimo tego, że strony złożyły nasze wnioski dowodowe w tym zakresie, domagając się kolejnych opinii uzupełniających, w tym przesłuchania osób, które złożyły opinię na rozprawie. Złożone w tym względzie wnioski dowodowe stron zostały oddalone postanowieniem wydanym na ostatnim posiedzeniu poprzedzającym zamknięcie rozprawy (postanowienie z 25 czerwca 2019 r. – k. 10032v).

Zgodnie z wnioskiem powódki złożonym w pozwie zlecony również został dowód z opinii biegłego sądowego J. C. (1). Przedmiotem opinii była ocena jednego z projektów wykonawczych (projekt wykonawczy podajnika dwuślimakowego), wykonanego na zlecenie pozwanej, co do którego między stronami istniał spór po pierwsze na płaszczyźnie takiej, czy projekt ten w ogóle był konieczny do wykonania zadania, po drugie na płaszczyźnie takiej, czy został wykonany w sposób zgodny z zasadami sztuki. Fakty, do których ustalenia zmierzała opinia biegłego sądowego J. C. (1), w ostatecznym rozrachunku nie miały decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia – jak bowiem wyjaśniono w części uzasadnienia obejmującej ocenę prawną – na powódce spoczywał ciężar wykazania faktu wykonania i przedstawienia do odbioru wszystkich kluczowych elementów robót, a temu obowiązkowi powódka nie sprostała. Tym samym nawet gdyby powódka udowodniła, że projekt wykonawczy jednego z elementów jednego z obiektów nie był przez pozwaną prawidłowo wykonany, to i tak po stronie pozwanej powstało uprawnienie do odstąpienia od umowy z uwagi na niewywiązanie się przez powódkę z pozostałej części zadania. Tym samym ostatecznie odstąpiono od zlecenia biegłemu sądowemu J. C. (1) dalszych opinii uzupełniających. Postanowienie w tym przedmiocie zostało wydane na posiedzeniu poprzedzającym zamknięcie rozprawy (postanowienie z 25 czerwca 2019 r. – k. 10032v).

Dowody z zeznań przesłuchanych świadków, jak już wspomniano wyżej, mogą stanowić jedynie uzupełniający materiał dowodowy i ostatecznie nie przyczyniły się do dokonania ustaleń faktycznych istotnych dla rozstrzygnięcia, ustalenia zostały bowiem oparte przede wszystkim na w dowodach z dokumentów.

Poniżej przedstawiono rolę poszczególnych świadków oraz zakres opisanych przez nich faktów:

-

A. M. – dyrektor ds. głównego wykonawstwa powódki, świadek brał udział w całym procesie do dnia odstąpienia od umowy, wyjaśnił przyczyny, dla których budowa nie była realizowana od marca 2009 r. do marca 2010 r. (brak finansowania), opisał okoliczności podpisania aneksów, zeznania świadka są zgodne z linią przyjętą przez powódkę w procesie i powielają wskazywane przez nią w pismach procesowych przyczyny niezrealizowania wszystkich obiektów w określonym umową terminie;

-

Z. S. – kierownik kontraktu, przedstawiciel powódki, do jego obowiązków należało rozliczanie kontraktów relacji z inwestorem, zgłaszanie podwykonawców i koordynacja, świadek wyjaśnił okoliczności braku finansowania robót, opisał potwierdzone dokumentami czynności polegające na przekazywaniu przez powódkę dokumentacji projektowej, zeznał że nie otrzymali projektu konstrukcji zawieszenia big-bagów, ale jednocześnie wyjaśnił, iż zakres umowy nie wskazywał na obowiązek wykonania tej konstrukcji, opisał poszczególne spotkania stron, z których sporządzone zostały pisemne notatki, opisał sposób i tryb dokonywania odbiorów obiektów, opisał poszczególne urządzenia będące przedmiotem umowy, w tym podlegający awariom żurawik;

-

Z. K. (1) – świadek powołany na wniosek pozwanej, zajmował się branżą elektryczną jako inspektor branżowy w zakresie elektryki i automatyki, zeznał że projekty przekazywane były na bieżąco (nie było sytuacji aby jakiś projekt spowodował przestój, występujące przestoje spowodowane były innymi okolicznościami), wyjaśnił, że powódka miała obowiązek analizy dokumentacji – ale często projekty nie były analizowane – projektant mógł dopiero na etapie analizy ujawnić braki lub błędy projektowe, wyjaśnił że powódka nie zawsze terminowo przekazywała dokumentacje swoim podwykonawcom,

-

B. K. – kierownik budowy z ramienia powódki, zastąpił poprzednio pełniącego tą funkcje W. G., objął swoje obowiązki kiedy inwestycja była już w trakcie realizacji, świadek zeznał, że dokumentacja spływała przez cały czas trwania inwestycji, strony miały świadomość, że będzie potrzeba uzupełnienia dokumentacji projektowej o dokumentację wykonawczą, opisał że doprojektowanie następowało z inicjatywy powódki, szacunkowo ocenił, że powódka otrzymała 50-60 % dokumentacji w terminie, wyraził pogląd, iż nie było żadnego koordynatora do nadzoru nad dokumentacją techniczną [generalnego projektanta], przedstawił również okoliczności odwołania go z funkcji kierownika budowy oraz własną ocenę zdarzeń z 13 maja 2011 r., a także opisał tryb dokonywania odbiorów;

-

W. W. (2) – na zlecenie powódki w ramach działalności gospodarczej swojej firmy wykonywał doradztwo i koordynację robót montażowych instalacji (...), pracował od maja 2010 r. do maja 2011 r., świadek zeznał, że była przygotowana dokumentacja, ale niekompletna, brak było koordynacji branżowych projektów, zgłosił wiele błędów i braków projektowych, zgłoszenia te nie były kwestionowane (z wyjątkiem kwestii spornej dotyczącej odprowadzania kodensatorów składnic wodnych spalin), zeznał też, że w żadnym projekcie nie było przewidziane instalowanie big-bagów;

-

R. R. – kierownik montażu spółki (...), do jego obowiązków należał montaż urządzeń tej spółki, świadek przedstawił okoliczności wykonywania rurociągów turbinowych, w tym przerabiania dokumentacji projektowej;

-

A. J. – pracownik powódki, główny specjalista ds. technologii i instalacji, świadek zeznał, że w jego ocenie dokumentacja była przekazywana w sposób przypadkowy, nie było zbieżności z ciągiem technologicznym budowy;

-

T. S. (1) – technolog inspektor odpowiedzialny za koordynację zespołu technologicznego, zatrudniony przez pozwaną na podstawie umowy o pracę, świadek brał udziału w inwestycji od początku, w czasie budowy pełnił funkcje inspektora odpowiadającego za jakość wykonania prac w zakresie produkcji instalacji węgla drzewnego, wyjaśnił, jaką rolę spełniał przenośnik ślimakowy (to podajnik sieczki słomianej do kotła biomasowego, element instalacji energetycznej w obiekcie OE.1 – budynek główny elektrociepłowni), przedstawił okoliczności, w jakich urządzenie zostało wykonane w O. i zamontowane w 2010 r., opisał, że urządzenie nie działało prawidłowo, zmiana tego urządzenia została dokonana przez powódkę po uzgodnieniu z projektantem, usuwane były kolejne usterki, ostatecznie naprawa została wykonana przez pozwaną, świadek poddał ocenie projekt technologiczny całej brykieciarni, który ocenił jako prawidłowy;

-

A. K. (1) – świadek był prezesem zarządu pozwanej w czasie realizacji inwestycji, był odpowiedzialny za jej realizację, kierował zespołem technologów inspektorów którzy mieli zadania nadzorcze, w zakresie jego zadań była współpraca z biurem projektowym, takie obowiązki wykonywał przez cały okres realizacji zadania, świadek wyjaśnił, że inwestycja miała finansowanie z trzech źródeł: wkład własny, dotacja unijna kredyt bankowy, opisał problemy z kredytowaniem oraz związany z tym aneks do umowy, wyjaśnił, że w mocy aneksu w okresie przestoju powódka otrzymała dodatkowo 215.000 zł, zeznał, że powódka deklarował posiadanie zasobów kadrowych – tymczasem kadra opierała się na systemie podwykonawstwa; wyjaśnił że część dokumentacji technologicznej jest możliwa do wykonania dopiero po uzyskaniu danych do projektowania od wybranego dostawcy urządzenia, nabywaniem zajmowała się powódka, nie było sytuacji aby budowa stanęła z powodu braku projektu, opisał sposób i tryb przekazywania dokumentacji, wyjaśnił że w interesie pozwanej nie było rozwiązywanie umowy z powódką, ale powódka stosowała na budowie „strajk włoski”, nie dotrzymywała terminów ze względu na zbyt małe zaangażowanie;

-

B. B. – świadek wykonywał projekt instalacji dla biura projektów na zamówienie pozwanej, nie pełnił nadzoru autorskiego, utrzymywał kontakt z W. W. (2);

-

T. S. (2) – świadek zatrudniony w (...) S.A. w charakterze projektanta, podwykonawca powódka, opisał w jaki sposób jego zespół dostarczał podzespoły automatyki z montażem, z wyjątkiem branży elektrycznej;

-

M. R. – świadek odpowiedzialny za dział automatyki, asystent projektanta w firmie odpowiedzialnej za realizacje automatyki – (...) S.A., potwierdził niesporną okoliczność, że prace wykonywane były najpierw na zlecenie powódki, a potem pozwanej;

-

M. K. (1) – zatrudniony w (...) S.A., świadek ma wiedzę o tym, że nastąpiło zerwanie umowy w relacjach między stronami procesu, potwierdził, że obiekty w postaci systemów (...) nie zostały w całości skończone do 13 maja 2011 r., przy czym wyjaśnił, że automatyka jest zawsze ostatnim elementem, musieli więc czekać na zakończenie prac w innych branżach;

-

Z. C. – koordynator projektu, zatrudniony przez (...) (podwykonawcę powódki), świadek uczestniczył przy realizacji robót montażowych elektrociepłowni, przedstawił okoliczności awarii podajnika dwuślimakowego;

-

Z. J. (1) – świadek zatrudniony jako główny mechanik przez (...), przedstawił okoliczności awarii podajnika dwuślimakowego;

-

D. Z. – pomocnik kierownika budowy w firmie (...) sp. z o.o. w R., która była podwykonawcą powoda, świadek nie pamiętał żadnych okoliczności związanych ze sprawą;

-

M. H. – pracownik firmy (...) sp. z o.o. w R., opisał jak jego firma wykonywała zadania;

-

J. R. – prezes zarządu (...) sp. z o.o. w R.; wyjaśnił okoliczności prowadzenia rozmów o dokończenie robót z pozwaną;

-

P. S. – koordynator ze strony (...) sp. z o.o. (podwykonawca powódki), świadek wykonał ułamek prac polegających na przyłączeniu części instalacji odsalania układów chłodzenia i instalacji dozowania biocydu do układów chłodzenia;

-

Adria S. – pracownik PRUH (...) (podwykonawca powódki), kierownik robót swojej spółki, świadek nie pamiętał okoliczności sprawy;

-

P. K. – zatrudniony przez (...) sp. z o.o. (podwykonawcę powódki), świadek nic nie wiedział o okolicznościach sprawy;

-

T. B. – zatrudniony przez (...) sp. z o.o. w P. (podwykonawcę powódki), wyjaśnił, że spółka wykonywała prace elektryczne przy budowie elektrociepłowni, opowiadał o problemach z projektem;

-

K. K. (1) – dyrektor realizacji kontraktów (...) sp. z o.o. w P., świadek nie pamiętał okoliczności sprawy;

-

J. W. (1) – pracownik i wiceprezes zarządu (...) S.A., wyjaśnił, że jego firma podjęła próbę uruchomienia instalacji zamontowanej przez pozwaną;

-

K. M. – generalny projektant, wykonywał pracę na zlecenie spółki pozwanej, zlecenie było dla (...) S.A., świadkowi okazano dokumentację powykonawczą – świadek zeznał, że powstała na zlecenie pozwanej, wyjaśnił że dokumentacja powykonawcza została wykonana po zakończeniu inwestycji, opisał korespondencję mailową w sprawie błędów powódki w czasie realizacji inwestycji, wyraził opinię, że nadzór autorski był przez jego firmę wykonywany;

-

M. S. – pracownik (...) S.A., zatrudniony na stanowisku projektanta, świadek nie pamiętał szczegółów sprawy;

-

M. K. (2) – pełnił nadzór autorski z ramienia (...) S.A.;

-

S. N. (1) – pełnił nadzór autorski z ramienia (...) S.A.;

-

M. P. (2) – członek rady nadzorczej pozwanego, ocenia działania powódki jako „strajk włoski”;

-

P. T. – członek rady nadzorczej (...) S.A. z siedzibą w P., która jest właścicielem pozwanej;

-

M. M. – reprezentował (...) sp. z o.o. sp.k., wykonywał prywatną opinię w przedmiocie ślimaka;

-

J. P. (2) – uczestniczył w opracowaniu ekspertyzy dotyczącej ustalenia przyczyny nieprawidłowej pracy podajnika dwuślimakowego, wykonywał prywatne opinie na zlecenie powódki;

-

A. K. (2) – wykonywał prywatną opinię w przedmiocie podajnika dwuślimakowego;

-

R. K. – podwykonawca powódki, pracownik i przez pewien czas prezes zarządu PRUH (...) z siedzibą w S.;

-

Z. K. (2) – kierownik robót instalacyjnych i technologicznych, zatrudniony przez powódkę na umowy o pracę;

-

Z. Ś. – kordynator robót elektrycznych ze strony powódki;

-

M. W. – pracownik spółki (...) S.A., zatrudniony w tej spółce jako kierownik projektu, świadek zeznał, że nie ma wiedzy na temat umowy z powódką, potwierdził, że praca przy systemach (...) oraz systemie nadrzędnym nie zostały ukończone do 13 maja 2011 r.;

-

A. W. – świadek zeznał, że powódka to jego rodzinna firma, świadek założył tą firmę, a obecnie prowadzi ją syn świadka, wyjaśnił że był przewodniczącym rady nadzorczej, brał udział w kilku spotkaniach, ale nie uczestniczył czynnie w realizacji inwestycji;

-

M. P. (3) – autorka pierwotnego projektu budowlanego dotyczącego zakładów wytwórstwa węgla drzewnego, z zawodu architekt projektant, opracowywała pierwotny projekt zagospodarowania terenu i projekt architektoniczno-budowlany, świadek nie ma wiedzy, czego dotyczy sprawa;

-

J. C. (2) – kierownik projektu, zatrudniony w (...) S.A., świadek wyjaśnił, że inwestycja była podzielona na węzły projektowe, zadaniem świadka było uzyskanie efektu całości inwestycji, tak aby projekt obejmował wszystkie branże i wszystkie przedmioty inwestycji, świadek wyraził przekonanie, że projekt wstępny i projekt budowlany powstały jednocześnie, wyjaśnił, że w toku inwestycji zmieniały się oczekiwania inwestora co do projektu wstępnego i projektu budowlanego, były to zmiany istotne, ale nie wpływające na osiągi parametrów głównych;

-

P. M. – konstruktor instalacji paleniskowej, świadek sporządził projekt całej instalacji paleniskowej za wyjątkiem podajnika dwuślimakowego, wykorzystując swoją wiedzę specjalną przedstawił przyczyny zniszczenia podajnika i opisał rodzaj jego wad;

-

R. Z. – świadek udział w pracach projektowych kotłach OS 14, jako kierownik działu nadzorował przygotowanie instalacji przykotłowych, potwierdził, że w jego pracowni zaprojektowano podajnik dwuślimakowy;

-

Z. J. (2) – prezes zarządu Zakładów (...) ( (...)) S.A. w Ł., S. nie miał wiedzy na temat sprawy;

-

M. P. (4) – zastępca dyrektora (...) S.A. w Ł., świadek potwierdził że jako spółka mieli za zadanie dokonać uruchomienia pewnych podzespołów, świadek nie pamiętał szczegółów;

-

M. Ż. – pracownik powódki, inżynier budownictwa, świadek opowiedział o wykonywanych obiektach, stwierdził że żurawik nie został wykonany do 13 maja 2011 r., jego zdaniem pozwana otrzymała 97 % dokumentacji powykonawczej;

-

J. W. (2) – projektant instalacji sanitarnych, podwykonawca generalnego projektanta i podwykonawcy (...) sp. z o.o. w W., świadek nie znał umowy łączącej strony, zeznał że dokumentację projektową wykonywał w terminach określonych umową;

-

L. M. – projektant (...) sp. z o.o. w W., świadek zeznał, że nadzór autorski był zapewniany przez cały czas realizowania inwestycji wykonywany przez jego osobiście;

-

D. O. – kierownik pracowni projektowej branży budowlanej, która sporządzała projekt, pracownik (...) S.A., świadek nie pamiętał czy umowa przewidywała, że jego firma będzie wykonywać nadzór autorski, potwierdził że opracowywany przez jego firmę projekt składa się z kilkudziesięciu częściowych projektów, które mogły realizować różne osoby, świadek oświadczył, że finalnie ukończył projekt S. N. (2) - to on był postrzegany jako osoba sprawująca nadzór autorski;

-

A. S. – zatrudniony przez (...) S.A., świadek zeznał, że wykonywał projekt technologiczny, nie pamiętał okoliczności sprawy;

-

J. B. – pracownik E.-Mech w W., świadek wykonywał prace ślusarskie i montażowe, zatrudniony był na stanowisku brygadzista mechanik utrzymania ruchu, uczestniczył w oględzinach podajnika dwuślimakowego po jego awarii, wykorzystując swoją wiedzę specjalną opowiedział o przyczynach jego awarii;

-

W. K. – kierownik budowy zatrudniony przez pozwaną od 13 maja 2011 r. do zakończenia i do oddania obiektu do użytku, świadek wymienił obiekty, których jego zdaniem powódka nie ukończyła, wyjaśnił, że do żadnego obiektu nie było kompletnej dokumentacji powykonawczej;

-

D. F. – świadek prowadzi działalność gospodarczą w zakresie nadzoru nad wykonywaniem usług budowlanych, pełnił rolę inspektora nadzoru inwestorskiego robót budowlanych ze strony pozwanej, uczestniczył w odbiorach, wyjaśnił, że odbiór nie może się odbyć bez prawidłowej dokumentacji powykonawczej, przedstawił własną ocenę czego brakowało w poszczególnych obiektach;

-

S. M. – inspektor nadzoru inwestorskiego ze strony pozwanej, opisał okoliczności związane z odstąpieniem od umowy;

-

M. L. – wiceprezes ds. technicznych (...) S.A., później prezes zarządu tej spółki, pełniącej rolę podwykonawcy powódki, zeznał, że jego firma odpowiadała za realizację automatyki, świadek nie pamiętał szczegółów realizacji inwestycji;

-

A. T. – kierownik robót ds. sanitarnych zatrudniony przez (...) sp. z o.o. sp.k., świadek zeznał, że najpierw był podwykonawcą powódki, a później wykonywał prace na zlecenie pozwanej, jego firma realizowała prace przy instalacjach zewnętrznych;

-

R. B. (1) – wykonywał prace w zakresie posadzek w hali magazynowej na zlecenie powódki, świadek nie pamięta okoliczności sprawy;

-

K. K. (2) – świadek wykonywał prace jako (...) sp. z o.o. sp.k., zeznał, że jego spółka wykonywała prace polegające na budowie placów i dróg oraz sieci ppoż i kanalizacji deszczowej sanitarnej na zlecenie powódki, zeznał, że prace zostały wykonane w terminie umownym, nie otrzymał informacji o zastrzeżeniach, świadek nic nie wie o relacjach stron;

-

W. P. (1) – pracownik firmy (...), firma ta otrzymała zlecenie od pozwanej na asystę techniczną i współzarządzanie projektem po tym, gdy doszło do odstąpienia od umowy z powódką, świadek zeznał, że obiekt nie był ukończony, świadek brał udział w inwentaryzacji, przedstawił czego brakowało w poszczególnych obiektach;

-

G. S. – świadek zeznał, że jego firma na zlecenie pozwanej dokonywała przeglądu inwentaryzacji wszystkich wad i usterek w obiektach, czynności te były wykonywane 18-21 maja 2011 r., świadek opowiedział o usterkach stwierdzonych w obiektach;

-

E. B. – świadek był zatrudniony przez pozwaną w ramach umowy zlecenia jako członek komisji inwentaryzacyjnej, nie potrafi zidentyfikować poszczególnych obiektów;

-

W. P. (2) – inspektor nadzoru ds. elektrycznych z ramienia pozwanej, świadek opowiada w procedurze przeprowadzenia odbiorów, wyjaśnił, które obiekty jego zdaniem były ukończone, opowiedział o czynnościach inwentaryzacji obiektów po 13 maja 2011 r.;

-

B. S. – świadek był wykonawcą pozwanej do wykonania podlewek pod konstrukcję w obiekcie hali w W., świadek nie pamiętał czy wykonywał prace na spornym obiekcie w czasie, kiedy realizowała je powódka;

-

C. P. – świadek brał udział w realizacji inwestycji z ramienia firmy (...) sp. z o.o., pełnił funkcję prezesa zarządu tej spółki, nie miał wiedzy na temat relacji między stronami procesu;

-

A. C. – autor technologii chemicznego oczyszczania i również wykonawca na zlecenie firmy (...) w G., świadek nic nie wiedział na temat okoliczności dotyczących sprawy;

-

L. K. – świadek związany z firmą (...) sp. j. w S., która miała mają umowę z pozwaną do wykonania transporterów, świadek był w stanie opowiedzieć o wykonywanym przez jego firmy fragmencie tych prac;

-

R. B. (2) – uczestnik realizacji inwestycje elektrociepłowni w W. z ramienia (...), wyjaśnił, że spółka ta i spółka pozwana spółka są podmiotami powiązanymi, świadek pełnił rolę członka rady nadzorczej pozwanej, uczestniczył w spotkaniu, które miało miejsce 8 kwietnia 2011 r. i którego celem było opracowanie harmonogramu zakończenia inwestycji, świadek wyjaśnił, że (...) i pozwana spółka nie zaakceptowały treści notatki sporządzonej przez wykonawcę, ponieważ przedstawiciele tych spółek nie zgadzali się z tezami zawartymi w notatce.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania:

O kosztach procesu rozstrzygnięto na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. z zastosowaniem zasady odpowiedzialności za wynik sprawy przy założeniu, że pozwana wygrała sprawę w całości, pozostawiając szczegółowe wyliczenie kosztów referendarzowi sądowemu po uprawomocnieniu się orzeczenia kończącego postępowanie w sprawie.