Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 7 maja 2013 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	St. sekr. sądowy Katarzyna Herman

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 7 maja 2013 r. w S.

sprawy S. B. (1)

przeciwko Prezesowi Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Likwidatorowi Funduszu Alimentacyjnego

o umorzenie należności z funduszu alimentacyjnego

na skutek odwołania S. B. (1)

od decyzji Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych – Likwidatora Funduszu Alimentacyjnego

z dnia 27 września 2012 roku nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że odracza do dnia 1 lutego 2014 roku termin płatności należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego za okres od grudnia 1998 roku do grudnia 2002 roku;

II.  oddala odwołanie w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 27 września 2012 roku, numer (...), Likwidator Funduszu Alimentacyjnego - Prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych odmówił S. B. (1)umorzenia należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego z tytułu wypłaty świadczeń z funduszu alimentacyjnego za okres od grudnia 1998 r. do grudnia 2002 r. w łącznej kwocie 7309,56 zł, wskazując iż nie stwierdzono, aby wnioskodawca znajdował się w szczególnie uzasadnionych okolicznościach, o których mowa w art. 68 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

S. B. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wskazując iż w związku z sytuacją finansową oraz zdrowotną nie jest aktualnie w stanie spłacać zadłużenia. Podniósł, że jest obecnie w trakcie rehabilitacji po zabiegu onkologicznym, kontynuuje leczenie radio- i chemioterapią, w związku z czym nie ma możliwości podjęcia zatrudnienia. Dodatkowo wskazał, że nie posiada żadnego majątku, mieszka „kątem” u obcych ludzi.

Likwidator Funduszu wniósł o oddalenie odwołania.

Na rozprawie w dniu 26 marca 2013 r. ubezpieczony zmodyfikował swój wniosek, wskazując że wnosi o odroczenie płatności zaległych świadczeń z funduszu, względnie o obniżenie wysokości potrąceń. Podał, że nie uchyla się od spłaty należności, obecnie jednak ma przyznane świadczenie rehabilitacyjne na okres 1 roku i zależałoby mu na tym, by odroczyć o ten rok płatność należności, bądź obniżyć wysokość potrąceń miesięcznych do 200 zł.

Pełnomocnik Prezesa ZUS nie ustosunkował się merytorycznie do tego wniosku, wskazując że nastąpi to, o ile S. B. skieruje do Prezesa ZUS kolejny, pisemny wniosek.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S.Wydział Alimentów w okresie od grudnia 1998 r. do grudnia 2002 r. włącznie wypłacał świadczenia z funduszu alimentacyjnego za zobowiązanego do alimentów S. B. (1)na rzecz jego synów - M. B.i R. B.. Świadczenia z funduszu alimentacyjnego były przyznane na podstawie wniosku o przyznanie świadczeń, tytułu wykonawczego - wyroku Sądu Wojewódzkiego w S.z dnia 20 czerwca 1995 r., sygn. akt I RC 2539/94 oraz protokołu komornika, stwierdzającego bezskuteczność egzekucji zasądzonych alimentów w kwotach: w okresie od grudnia 1998 r. do stycznia 2000 r. na rzecz M. B.po 100 zł miesięcznie i R. B.po 150 zł miesięcznie, następnie w okresie od lutego 2000 r. na rzecz M. B.po 200 zł miesięcznie i R. B.– po 250 zł miesięcznie.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek o przyznanie świadczeń z 8.01.1999 r. - k. nienumerowane w pliku I akt ZUS

- decyzja o przyznaniu świadczeń z funduszu alimentacyjnego z 12.01.1999 r. - k. nienumerowana w pliku I akt ZUS

- decyzja o zmianie wysokości świadczeń z funduszu alimentacyjnego z 24.02.2000 r. k. nienumerowana w pliku I akt ZUS

W kwietniu 2012 r. u S. B. (1) rozpoznano nowotwór złośliwy żołądka (gruczolakoraka częściowo sygnetowatokomórkowego). W lipcu 2012 r. wykonano u niego zabieg operacyjny resekcji żołądka. Następnie podjęto intensywne leczenie uzupełniające pod postacią chemio- i radioterapii (w okresie od sierpnia do grudnia 2012r.). Po przebytej operacji S. B. musi stosować dietę, kupować i zażywać środki farmaceutyczne. Leczenie nie jest jeszcze zakończone.

Orzeczeniem z dnia 20 listopada 2012 r. Powiatowy Zespół ds. Orzekania o Niepełnosprawności w G.zaliczył S. B.do osób o znacznym stopniu niepełnosprawności od lipca 2012 r. na okres do 30 listopada 2015 r., wskazując że S. B.jest niezdolny do pracy.

Bezsporne, a nadto dowody:

- dokumentacja medyczna w pliku II akt ZUS: wynik badania z 9.07.2012 r. - k. 19, karta informacyjna leczenia szpitalnego z 20.07.2012 r. - k. 19,

- dokumentacja medyczna w pliku I akt ZUS: ekspertyza histopatologiczna z 30.04.2012 r., - wynik badania z 17.05. 20112 r., , wynik badania z 5.04.2012 r.,

- dokumentacja orzeczniczo-lekarska tom I: zaświadczenie o stanie zdrowia z 12.12.2012 r. - k. 1, orzeczenie o stopniu niepełnosprawności z 20.11.2012 r. - k. 3, karty leczenia szpitalnego z 12.10.2012 r. - k. 4, z 5.10.2012 r. - k. 7, z 3.10.2012 r. k. 8, z 20.07.2012 r. - k. 9, z 6.11.2012 r. - k. 10, z 26.10.2012 r. - k. 11, z 31.10.2012 r. - k. 12, , z 5.10.2012 r. - k. 13, z 6.11.2012 r. - k. 14, z 7.09.2012 r. - k. 15-16, z 11.12.2012 r. - k. 17, z 3.10.2012 r. - k. 18, z 19.10.2012 r. - k. 21, z 31.10.2012 r. - k. 22, wynik badania z 9.07.2012 r. - k. 5,

- zeznania S. B. - k. 27v akt sprawy.

S. B. (1) jest osobą samotną, nie ma rodziców, nie utrzymuje kontaktów z byłą żoną i dziećmi. Nie posiada tytułu prawnego do żadnego lokalu, w związku z z czym wynajmuje od osoby prywatnej pokój wraz z używalnością kuchni i łazienki. Koszty z tego tytułu wynoszą 300 zł miesięcznie tytułem czynszu, co drugi miesiąc S. B. dodatkowo dokłada się do opłat: 50 zł opłata za energię elektryczną, 25 zł opłata za wodę.

Ubezpieczony nie posiada żadnego majątku. Ostatnim jego miejscem pracy była firma (...)w D., gdzie uzyskiwał wynagrodzenie netto 1510,80 zł. Ten stosunek pracy ustał z dniem 11 grudnia 2012 r., po rozwiązaniu go przez pracodawcę z powodu długotrwałej niezdolności S. B.do pracy na skutek choroby.

Decyzją z dnia 1 lutego 2013 r. ZUS O/S. przyznał S. B. prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okres od 10 grudnia 2012 r. do 4 grudnia 2013 r. z uwagi na rozpoznanie nowotworu złośliwego żołądka, po przebytej resekcji żołądka i leczeniu radio- oraz chemioterapią.

Bezsporne, a nadto dowody:

- kwestionariusz o sytuacji finansowej i rodzinnej - k. 15-16 plik II akt ZUS;

- zaświadczenie o zarobkach - k. 14 plik II akt ZUS;

- zaświadczenie o wymeldowaniu z 17.08.2012 r. - k. 12 plik II akt ZUS;

- informacja z centralnej ewidencji pojazdów z 5.01.2010 r. k. nienumerowana w pliku I akt ZUS;

- dokumentacja orzeczniczo-lekarska tom I: opinia lekarska z 22.01.2013 r. -k. 23;

- świadectwo pracy z 12.12.2012 r. w pliku akt ZUS dot. świadczenia rehabilitacyjnego;

- decyzja z 1.02.2013 r. w pliku akt ZUS dot. świadczenia rehabilitacyjnego;

- zeznania S. B. - k. 27v akt sprawy.

W dniu 6 sierpnia 2012 r. S. B. (1) złożył w organie rentowym wniosek o umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego. Wniosek został uzasadniony jego trudną sytuację zdrowotną i materialną.

Niesporne.

Przeciwko S. B. (1) prowadzone jest postępowanie egzekucyjne o zwrot wypłaconych kwot z funduszu alimentacyjnego. Na dzień wydania zaskarżonej decyzji zaległość z tego tytułu wynosiła 7309,56 zł.

Bezsporne, a nadto dowody:

- zestawienie wpłat - k. 20-23 plik II akt ZUS;

- zaświadczenie o dokonanych wpłatach z 25.07.2012 r. - k. 9-10 plik II akt ZUS;

- zajęcie wierzytelności z 11.04.2011 r. k. nienumerowana w pliku I akt ZUS;

- zajęcie wierzytelności z 28.05.2010 r. k. nienumerowana w pliku I akt ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie, jednak wyłącznie z uwagi na modyfikację żądania przez S. B..

Stan faktyczny w niniejszej sprawie co do zasady leżał poza sporem, Sąd ustalił go w oparciu o zgromadzone w toku postępowania sądowego dokumenty – zarówno te z akt prowadzonych przez Prezesa ZUS, jak i te przedłożone przez odwołującego w toku postępowania sądowego – a nadto w oparciu o dowód z niebudzących wątpliwości i mających oparcie w pozostałych dowodach zeznań S. B.. W takiej sytuacji ocenie Sądu podlegało jedynie to, czy w sprawie zachodzą przesłanki do zastosowania w przypadku ulg, o których mowa w art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych.

Zgodnie z treścią art. 17 nieobowiązującej już ustawy z dnia 18 lipca 1974 roku o funduszu alimentacyjnym (Dz.U z 1991r. Nr 45, poz. 200 z późn. zm. ), Zakład Ubezpieczeń Społecznych mógł w szczególnie uzasadnionych wypadkach umorzyć należności funduszu alimentacyjnego od osób zobowiązanych do alimentów oraz od osób, które bezpodstawnie pobrały świadczenia z tego tytułu. Na podstawie art. 16 cytowanej ustawy Zakład Ubezpieczeń Społecznych pobierał opłatę stałą w wysokości 5% od wypłaconego świadczenia na pokrycie kosztów działalności funduszu, która również podlega zwrotowi.

Obecnie kwestia ta jest regulowana przepisem art. 68 ust. 1 ustawy z dnia 28 listopada 2003 roku o świadczeniach rodzinnych (tekst jednolity Dz. U. z 2006 r. Nr 139 poz. 992 z późn. zm.), zgodnie z którym w szczególnie uzasadnionych przypadkach związanych z sytuacją zdrowotną lub rodzinną osoby, przeciwko której prowadzona jest egzekucja alimentów, lub osoby zobowiązanej do zwrotu bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu, likwidator może umorzyć, rozłożyć na raty lub odroczyć termin płatności należności likwidowanego funduszu z tytułu wypłaconych lub bezpodstawnie pobranych świadczeń z funduszu. Cytowany wyżej przepis nie definiuje, co należy rozumieć pod pojęciem "szczególnie uzasadnionych przypadków" w związku z czym zadanie to przypadło orzecznictwu sądowemu i doktrynie prawa. Jak wynika z wyroku Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 17 kwietnia 2007 r. (sygn. akt III AUa 336/08, Biul. SAKa z 2008 r. Nr 1, poz. 41; LEX nr 446757), do przyjęcia, iż zachodzi "szczególnie uzasadniony przypadek" pozwalający na umorzenie należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego nie wystarcza ustalenie, że zobowiązany aktualnie nie posiada środków utrzymania, ale konieczna jest także ocena, iż przy uwzględnieniu jego wieku, stanu rodzinnego, kwalifikacji zawodowych oraz rokowań zdrowotnych nie będzie on w stanie również w przyszłości spłacać tych należności bez narażania siebie i swojej rodziny na pozbawienie możliwości zaspakajania podstawowych potrzeb życiowych.

Zdaniem Sądu Okręgowego, by ustalić jakiekolwiek kryteria umorzenia należności wypłaconych z funduszu alimentacyjnego można zastosować wykładnię systemową i sięgnąć do podobnych uregulowań występujących w prawie ubezpieczeń społecznych. I tak przepis §3 rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 31 lipca 2003 r. w sprawie szczegółowych zasad umarzania należności z tytułu składek na ubezpieczenie społeczne (Dz. U. Nr 141, poz. 1365) określa kryteria oceny "szczególnie uzasadnionego przypadku". Zgodnie z tą regulacją Zakład może umorzyć należności z tytułu składek, jeżeli zobowiązany wykaże, że ze względu na stan majątkowy i sytuację rodzinną nie jest w stanie opłacić tych należności, ponieważ pociągałoby to zbyt ciężkie skutki dla zobowiązanego i jego rodziny, w szczególności - pozbawiałoby zobowiązanego i jego rodzinę możliwości zaspokojenia niezbędnych potrzeb życiowych, jak również w wypadku poniesienia strat materialnych w wyniku klęski żywiołowej lub innego nadzwyczajnego zdarzenia powodujących, że opłacenie należności z tytułu składek mogłoby pozbawić zobowiązanego możliwości dalszego prowadzenia działalności; przewlekłej choroby zobowiązanego lub konieczności sprawowania opieki nad przewlekle chorym członkiem rodziny, pozbawiającej zobowiązanego możliwości uzyskiwania dochodu umożliwiającego opłacenie należności.

Mając powyższe na uwadze, w rozpoznawanej sprawie Sąd uznał, że przywoływane przez odwołującego okoliczności nie uzasadniają wprawdzie całkowitego umorzenia zaległości zgodnie z jego wnioskiem, jednakże uzasadniają zastosowanie innej ulgi przewidzianej w przepisie art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych, tj. ulgi w postaci odroczenia terminu płatności należności.

W tym miejscu podkreślenia wymaga, że nie uszło uwadze Sądu, że odwołujący się wniosek o odroczenie płatności zadłużenia złożył dopiero w toku postępowania sądowego, a zaskarżona decyzja dotyczyła de facto wyłącznie odmowy umorzenia należności. Okoliczności te zdaniem Sądu nie wykluczały jednak możliwości zmiany wydanej przez organ rentowy decyzji poprzez uwzględnienie zmodyfikowanego roszczenia w tym zakresie. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że aczkolwiek norma art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych wybór określonej w tym przepisie ulgi pozostawia osobie zobowiązanej, w tym znaczeniu, że może ona wystąpić ze stosownym wnioskiem, to jednak podkreślenia wymaga, że organ, do którego skierowany jest ten wniosek nie jest związany zakresem tego wniosku. Likwidator na mocy art. 68 ust. 1 ustawy o świadczeniach rodzinnych został bowiem wyposażony w uprawnienie ("likwidator może...") do zastosowania określonych form i określonego zakresu odstąpienia od obowiązku dochodzenia należności funduszu ("...umorzyć, rozłożyć na raty lub odroczyć termin płatności") w zależności od oceny okoliczności każdego konkretnego "szczególnie uzasadnionego przypadku związanego z sytuacją zdrowotną lub rodzinną osoby, przeciwko której jest prowadzona egzekucja alimentów". Wyboru, czy w danych okolicznościach zastosować ulgę w postaci umorzenia należności, czy też odroczenia płatności lub rozłożenia płatności na raty ulgi likwidator dokonuje samodzielnie, niezależnie od wyboru przez osobę obciążoną zaległościami alimentacyjnymi konkretnej ulgi i złożenia przez nią wniosku w tym zakresie (tak: wyrok Sądu Najwyższego z 24 lutego 2012r., sygn. akt II UK 133/11).

Mając powyższe na względzie, trzeba wskazać, iż S. B. nie wykazał wprawdzie istnienia takich okoliczności, aby uzasadniały one całkowite umorzenie ciążących na nich zobowiązań wobec likwidowanego funduszu alimentacyjnego, niemniej jednak te okoliczności, których istnienie udowodnił uzasadniają zastosowanie wobec niego ulgi w postaci odroczenia terminu spłaty należności. Z niespornych ustaleń stanu faktycznego wynika bowiem, że S. B. (1) jest aktualnie osobą ciężko chorą. W 2012 r. rozpoznano u niego bowiem gruczolakoraka częściowo sygnetowatokomórkowego żołądka, co skutkowało koniecznością przeprowadzenia u niego radykalnej operacji (w lipcu 2012 r. został on poddany resekcji żołądka), a następnie poddania się intensywnemu leczeniu uzupełniającemu pod postacią chemio- i radioterapii. W związku z powyższym S. B. jest aktualnie osobą całkowicie niezdolną do pracy, musi kontynuować rehabilitację i leczenie (co zresztą potwierdził organ rentowy, przyznając mu prawo do świadczenia rehabilitacyjnego na okres roku - do listopada 2013 r.). W tym stanie rzeczy, w ocenie Sądu, stan zdrowia ubezpieczonego, powodujący u niego aktualnie niezdolność do pracy (przyznano ubezpieczonemu świadczenie rehabilitacyjne, stwierdzono znaczny stopień niepełnosprawności) ma charakter szczególny i czyni jego sytuację zdrowotną nietypową, wyjątkową. Tego rodzaju schorzenie, które dotknęło S. B. zostało przy tym zdiagnozowane stosunkowo niedawno, toteż nie można czynić odwołującemu zarzutu, że nie podjął żadnych działań zmierzających do dostosowania swojej sytuacji do faktu bycia osobą chorą. Choroba na którą cierpi ma nadto charakter bardzo poważny, rokowania w jej przypadku są niepewne, a okres kilkunastu miesięcy po jej zdiagnozowaniu ma zwykle kluczowe znaczenie jeśli chodzi o możliwość i skuteczność dalszego leczenia.

W ocenie Sądu również sytuacja rodzinna odwołującego – oceniana jednakże wyłącznie łącznie z sytuacją zdrowotną - uzasadnia odroczenie spłaty należności. S. B. jest bowiem osobą samotną, pozbawioną jakiegokolwiek oparcia w rodzinie.

Mając na uwadze wszystko powyższe Sąd uznał, iż w sprawie zachodzą szczególne okoliczności o jakich mowa w art. 68 ustawy o świadczeniach rodzinnych i na mocy art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił decyzję, orzekając o odroczeniu terminu spłaty należności likwidowanego funduszu alimentacyjnego do 1 lutego 2014r.

Ustalając datę, do której należało odroczyć termin spłaty należności, Sąd uznał, że istotne znaczenie ma określony przez ZUS O/S. czas pobierania przez S. B. świadczenia rehabilitacyjnego. Dodatkowo Sąd uznał, że uzasadnione jest odroczenie spłaty należności również przez okres dwóch kolejnych miesięcy po zakończeniu pobierania świadczenia rehabilitacyjnego, w czasie których ubezpieczony będzie mógł podjąć starania zmierzające do znalezienia pracy zarobkowej - celem m.in. spłaty swojego zadłużenia; ewentualnie - o ile stan jego zdrowia się nie poprawi w ciągu tych dwóch miesięcy (mając na uwadze terminy rozpatrywania przez ZUS wniosków o rentę) - otrzyma rentę z tytułu niezdolności do pracy, z której będzie możliwe dokonywanie dalszych potrąceń należności na rzecz Funduszu.

W punkcie II wyroku Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonego w części, w jakiej domagał się on umorzenia należności (art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c.).