Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia del. Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2024 r. w S.

sprawy ubezpieczonego J. A.

przeciwko Dyrektorowi Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji

o wysokość emerytury policyjnej

na skutek odwołania J. A. od decyzji Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 5 lipca 2017 r., nr (...)

I.  oddala odwołanie,

II.  zasądza od J. A. na rzecz Dyrektora Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami od dnia uprawomocnienia tego orzeczenia do dnia zapłaty.

SSR del. Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI U 2302/19

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 września 2017 r. Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji z urzędu na podstawie otrzymanej z IPN informacji, ponownie ustalił od dnia 1 października 2017 r. wysokość należnej J. A. emerytury policyjnej na kwotę 1 369,73 zł (1 152,45 zł netto).

Z powyższą decyzją nie zgodził się J. A., który w odwołaniu z 30 sierpnia 2017 r., zaskarżając decyzję w całości zarzucił jej:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 2 Konstytucji RP, polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego, co narusza zasadę ochrony praw nabytych i zasadę sprawiedliwości społecznej, a także zasadę zaufania obywatela do państwa i tworzonego przez nie prawa oraz niedziałania prawa wstecz, wynikające z zasady demokratycznego państwa prawnego;

-naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP polegające na arbitralnym obniżeniu przysługującego mu świadczenia emerytalnego, co stanowi nieproporcjonalne i nieuzasadnione naruszenie przysługującego mu prawa do zabezpieczenia społecznego po osiągnięciu wieku emerytalnego;

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 30 oraz art. 47 Konstytucji RP w zw. z art. 8 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności polegające na naruszeniu jego godności, prawa do ochrony czci, dobrego imienia, prawa do prywatności i prawa do poszanowania życia rodzinnego, poprzez przyjęcie, że jego służba stanowiła „służbę na rzecz totalitarnego państwa”, a tym samym arbitralne przypisanie mu - w akcie prawnym rangi ustawy - winy za działania związane z naruszeniami praw człowieka, których dopuszczali się niektórzy przedstawiciele władzy publicznej PRL oraz niektórzy funkcjonariusze organów bezpieczeństwa PRL, a do których on w żaden sposób się nie przyczynił;

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 45 ust. 1 w zw. z art. 10 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz art. 42 ust. 1 Konstytucji RP w zw. z art. 6 ust. 2 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na zastosowaniu represji bez wykazania winy indywidualnej, zastąpienie w tym zakresie władzy sądowniczej władzą ustawodawczą i odwróceniu w ten sposób zasady domniemania niewinności przez uznanie wszystkich funkcjonariuszy będących w służbie przed 31 lipca 1990 r. za winnych działań zasługujących na penalizację;

a w konsekwencji powyższych naruszeń:

- naruszenie przepisów prawa materialnego, tj. art. 64 ust. 1 i 2 w zw. z art. 67 ust. 1 w zw. z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP w zw. z art. 1 Protokołu nr (...) do Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności w zw. z art. 14 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, polegające na arbitralnym naruszeniu jego osobistych praw majątkowych i prawa do poszanowania mienia, które podlegają równej dla wszystkich ochronie, na skutek nieproporcjonalnego naruszenia jego prawa do zabezpieczenia społecznego, co stanowi przejaw nieuzasadnionej represji ekonomicznej.

W oparciu o powyższe zarzuty odwołujący wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji przez przyznanie mu świadczenia emerytalnego w dotychczasowej wysokości tj. w wymiarze 75% podstawy wymiaru.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości oraz o zasądzenie od odwołującego na jego rzecz kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Organ rentowy wskazał, iż zgodnie z brzmieniem art. 15 c ust. 1 ustawy z 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0% podstawy wymiaru - za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b;

2) 2,6% podstawy wymiaru - za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1 a oraz 2-4.

przy czym zgodnie z obostrzeniem zawartym w ust. 3, wysokość emerytury ustalonej zgodnie z ust. 1 i 2, nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury ogłoszonej przez Prezesa ZUS.

Organ rentowy stwierdził, że z informacji o przebiegu służby z dnia 11 kwietnia 2017 r. Nr (...) sporządzonej przez IPN wynika, że odwołujący w okresie od 16 czerwca 1978 r. do 31 stycznia 1990 r. pełnił służbę na rzecz totalitarnego państwa o której mowa w art. 13b cyt. ustawy, w konsekwencji organ rentowy dokonał ponownego przeliczenia świadczenia odwołującej o na zasadach określonych w art. 15c cytowanej ustawy.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

J. A. urodził się (...)

Niesporne

Służbę w Milicji Obywatelskiej rozpoczął 1 lipca 1969 r. We wniosku o zatrudnienie legitymował się wykształceniem średnim oraz ukończonym kursem wojskowym dla młodych dowódców i kursem marksizmu i leninizmu. Służbę podjął jako dzielnicowy w (...) S. – P.. W latach 1970-1978 awansował kolejno na stanowiska referenta, kierownika referatu i inspektora.

Dowód:

- wydruk z Biuletynu Informacji Publicznej IPN – k. 31,

- ankieta personalna – str. 15 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32,

- indywidualna karta przeglądu kadrowego – str. 174-175 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32.

W dniu 25 czerwca 1977 r. ukończył studia wyższe na kierunku prawno-administracyjnym oraz ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego w Wyższej Szkole (...) w S..

Dowód: dyplom ukończenia studiów wyższych – str. 37-39 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32.

21 listopada 1977 r. złożył wniosek ( (...)) o przeniesienie ze służby w Milicji Obywatelskiej do Służby Bezpieczeństwa, który został negatywnie zaopiniowany przez jego przełożonego z MO.

Dowód: Raport z 21.11.1977 – str. 136 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32.

17 maja 1978 r. złożył ponowny wniosek ( (...)). Tym razem wniosek został pozytywnie zaopiniowany. 16 czerwca 1978 r. został przyjęty do Służby Bezpieczeństwa na stanowisko inspektora w Wydziale Śledczym Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej w S..

Dowód: - Raport z 17.05.1978 – str. 146 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32

- notatka z 29.05.1978 – str. 148 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32

- indywidualna karta przeglądu kadrowego – str. 174-175 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32.

W pierwszej wniosku o awans w ramach służby w SB z 31 stycznia 1980 r. został oceniony jako funkcjonariusz pełny zapału i inicjatywy. Wskazano, że cechuje go sumienność, upór i dociekliwość w prowadzonych postępowaniach. Oceniono go jako aktywnego członka (...). W 1979 r. został odznaczony Brązową Odznaką „W służbie narodu” oraz Srebrną Odznaką „Za zasługi dla porządku publicznego”. W rezultacie awansował na stanowisko starszego inspektora.

Dowód: - wniosek awansowy z 31.01.1980 – str. 154 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32

- wniosek personalny – str. 156 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32.

Kolejne wnioski o awans z 30 czerwca 1981 roku oraz z 26 marca 1982 r. były uzasadniane w podobny sposób. W tym ostatnim podkreślono, że: „w trudnych sytuacjach stanu wojennego wykazał wiele poświęcenia i gotowości do pracy poza godzinami służbowymi”. W 1984 r. otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi.

Dowód: - wniosek awansowy z 30.06.1981 – str. 157 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32

- wniosek awansowy z 26.03.1982 – str. 165 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32

- indywidualna karta przeglądu kadrowego – str. 174-175 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32.

25 października 1989 r. złożył wniosek o zwolnienie ze służby, uzasadniając go sytuacją osobistą. Został zwolniony z dniem 31 stycznia 1990 r.

Dowód: - wniosek z 25.10.1989 – str. 176 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32

- świadectwo pracy – str. 189 akt IPN w wersji elektronicznej – k. 32.

Śledztwa, które J. A. prowadził w Wydziale Śledczym Komendy Wojewódzkiej MO w S., dotyczyły różnego rodzaju przestępstw: gospodarczych, politycznych, sabotażu, szpiegostwa. Prowadził m.in. sprawy dotyczące drukowania i kolportażu ulotek antyustrojowych. Ze względu na odejście ze służby 31 stycznia 1990 r. nie przechodził weryfikacji po zmianie ustrojowej. Nigdy nie służył w Policji lub innych służbach III RP.

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonego – k. 142-142 v.

Zaskarżoną decyzją z 5 lipca 2017 roku Dyrektor Zakładu Emerytalno-Rentowego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych ponownie ustalił od 1 października 2017 roku wysokość należnej J. A. emerytury, wskazując iż miesięczna wysokość świadczenia wynosi 1 369,73 zł.

Okres służby 16 czerwca 1978 r. do 31 stycznia 1990 r. w wymiarze 11 lat, 7 miesięcy i 15 dni uznano za okres określony w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 roku, liczony po 0,0%.

Dowód: decyzja z 5.07.2017 r., k. 7 w aktach emerytalnych, wysługa – k. 5 akt emerytalnych.

W dniu 11 kwietnia 2017 r. Instytut Pamięci Narodowej Komisja Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu Biura Udostępniania i Archiwizacji Dokumentów w W. wystawił informację o przebiegu służby J. A. w organach bezpieczeństwa państwa nr (...), w której potwierdzono, że odwołujący od 16 czerwca 1978 r. do 31 stycznia 1990 r. pełnił służbę w organach bezpieczeństwa państwa o których mowa w art. 13b ustawy z 18 lutego 1994 roku o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojtkowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Starzy Pożarnej, Służby Więziennej oraz ich rodzin ( Dz.U. z 2016 r. poz. 708).

Dowód: informacja o przebiegu służby z 11.04.2017 – k. 4 akt emerytalnych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego okazało się niezasadne.

Ustalając stan faktyczny sprawy Sąd oparł się na dowodach z dokumentów zgromadzonych w aktach organu rentowego, to jest w aktach personalnych pozyskanych z Instytutu Pamięci Narodowej, a także na treści przesłuchania ubezpieczonego.

Dowody z dokumentów (w tym elektronicznej wersji akt IPN) nie były kwestionowane przez strony i nie budziły wątpliwości Sądu, zostały one sporządzone przez uprawnione do tego osoby we wskazanym w dokumentach czasie, część z nich została podpisana osobiście przez ubezpieczonego (opinie służbowe) - nie było zatem podstaw, by je kwestionować. Zeznania ubezpieczonego były przydatne dla określenia zakresu czynności i rodzaju postępowań prowadzonych w Wydziale Śledczym Komendy Wojewódzkiej MO w S., do których należy również przestępstwa polityczne, w tym ściganie za druk i kolportaż ulotek antyustrojowych.

Spór w tej sprawie sprowadzał się do interpretacji przepisów ustawy z dnia 18 lutego 1994 r. o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (j.t. Dz. U. z 2020 r. poz. 723 ze zm., dalej jako: „ustawa zaopatrzeniowa”) regulujących zasady zmniejszenia wysokości świadczeń emerytalnych grupie ubezpieczonych, których służba pełniona w okresie przydającym pomiędzy 22 lipca 1944 r. a 31 lipca 1990 r. została zakwalifikowana jako służba na rzecz totalitarnego państwa oraz ich zastosowania do ustalonego w sprawie stanu faktycznego.

W dniu 1 stycznia 2017 r. weszła w życie ustawa z dnia 16 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Więziennej oraz ich rodzin (Dz. U. z 2016 r. poz. 2270, dalej jako: „ustawa zmieniająca”), na mocy której wprowadzono przepis art. 13b, ustalający katalog cywilnych i wojskowych instytucji i formacji, w których służba od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. jest uznawana za służbę na rzecz totalitarnego państwa.

Okresy służby ubezpieczonego na stanowiskach zajmowanych w latach 1981-1989 zostały wymienione w art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej.

Nadto ustawa zmieniająca wprowadziła zasady ustalania wysokości policyjnej emerytury. Stosownie do treści art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, w przypadku osoby, która pełniła służbę na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13b, i która pozostawała w służbie przed dniem 2 stycznia 1999 r., emerytura wynosi:

1) 0% podstawy wymiaru – za każdy rok służby na rzecz totalitarnego państwa, o której mowa w art. 13 b,

2) 2,6% podstawy wymiaru – za każdy rok służby lub okresów równorzędnych ze służbą, o których mowa w art. 13 ust. 1 pkt 1, 1a oraz 2-4.

Wysokość emerytury ustalonej zgodnie z tą regulacją nie może być wyższa niż miesięczna kwota przeciętnej emerytury wypłacanej przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, ogłoszonej przez Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (art. 15c ust. 3).

W związku z zarzutami dotyczącymi nieuzasadnionego przypisania ubezpieczonemu „służby na rzecz totalitarnego państwa” i wynikającemu z tego naruszenia jego dóbr osobistych w postaci godności i czci, ochrony do życia prywatnego, rodzinnego oraz decydowania o swoim życiu osobistym poprzez niczym niepoparte uznanie, że wykonywana przez niego przed 31 lipca 1990 rokiem służba na rzecz PRL stanowiła taki rodzaj służby - podnieść należy, że to ustawodawca w ramach przysługujących mu kompetencji określił wprost służbę, która we wskazanych przez niego jednostkach organizacyjnych struktur bezpieczeństwa PRL oraz we wskazanym przez ustawodawcę okresie stanowi „służbę na rzecz totalitarnego państwa”. Zgodnie przy tym z art. 13b ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, za służbę na rzecz totalitarnego państwa uznaje się służbę od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych w tym przepisie cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Kryterium formalne pełnienia służby w określonych cywilnych i wojskowych formacjach zostało wzmocnione poprzez wskazanie, że jest to służba na rzecz totalitarnego państwa. W Preambule ustawy lustracyjnej stwierdza się, że praca na rzecz totalitarnego państwa to praca albo służba w organach bezpieczeństwa państwa komunistycznego, lub pomoc udzielana tym organom, polegające na zwalczaniu opozycji demokratycznej, związków zawodowych, stowarzyszeń, kościołów i związków wyznaniowych, łamaniu prawa do wolności słowa i zgromadzeń, gwałceniu prawa do życia, wolności, własności i bezpieczeństwa obywateli, była trwale związana z łamaniem praw człowieka i obywatela na rzecz komunistycznego ustroju totalitarnego. Skoro zatem sam ustawodawca w preambule ustawy lustracyjnej stwierdził, jakie działania należy uznać za wykonywane na rzecz totalitarnego państwa, to wykładnia art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym powinna uwzględniać tę okoliczność, jest to bowiem jedyna legalna definicja służby na rzecz totalitarnego państwa.

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy - mając przy tym na uwadze stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w uchwale z dnia 16 września 2020 r., sygn. akt III UZP 1/20 (OSNP 2021/3/28) - Sąd doszedł do przekonania, iż konieczne jest dokonywanie ustaleń i oceny w indywidualnej sprawie odrębnie dla każdego ubezpieczonego, przez pryzmat działań jakie świadomie podejmował i jakich nie podejmował w ramach pełnienia służby od dnia 22 lipca 1944 r. do dnia 31 lipca 1990 r. w wymienionych w przepisie art. 13b cywilnych i wojskowych instytucjach i formacjach. Dla dokonania takiej oceny należy mieć na uwadze czym były i czemu służyły struktury totalitarnego państwa – jakim niewątpliwie była Polska Rzeczpospolita Ludowa – wymienione w tym przepisie oraz czy konkretny ubezpieczony dobrowolnie i świadomie pełnił służbę w tych strukturach.

Jednocześnie należy wskazać, że – w sytuacji braku rozstrzygnięcia przez siedem lat przez Trybunał Konstytucyjny o konstytucyjności bądź niekonstytucyjności omawianych przepisów ustawy zaopatrzeniowej – sporne przepisy ustawy zaopatrzeniowej powinny być stosowane z uwzględnieniem indywidualnych zachowań konkretnego ubezpieczonego.

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wymienionej uchwale kryterium „służby na rzecz totalitarnego państwa”, określone w art. 13b ust. 1 ustawy „powinno być oceniane na podstawie wszystkich okoliczności sprawy, w tym także na podstawie indywidualnych czynów i ich weryfikacji pod kątem naruszenia podstawowych praw i wolności człowieka”. Sąd powszechny, w świetle art. 473 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego (Dz.U. z 2020 r. poz. 1575, ze zm.), nie jest związany treścią informacji przekazanej przez Instytut Pamięci Narodowej (dalej: IPN). Jest ona dokumentem urzędowym i stanowi dowód potwierdzający zawarte w niej fakty, niemniej w razie stosownego zarzutu przeciwko osnowie tej informacji, sąd będzie zobowiązany do rekonstrukcji przebiegu służby wskazanej w informacji IPN dotyczącej konkretnego funkcjonariusza, celem ustalenia czy rzeczywiście zatrudnienie w jednostkach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej wypełniało znamiona służby na rzecz totalitarnego państwa.

SN dokonał również szerokiej analizy terminu „państwo totalitarne”, formułując między innymi wniosek, że nie każde zatrudnienie w ramach służby państwowej wiązało się z aktywnym wykonywaniem zadań i funkcji państwa totalitarnego, lecz mogło ograniczać się do wykonywania zwykłych, standardowych działań podejmowanych w służbie publicznej. Sąd powszechny może zatem badać wypełnienie przez funkcjonariusza znamion tej służby i prowadzić na jego wniosek postępowanie dowodowe. Dowód z zaświadczenia jest dokumentem urzędowym, a dowód ponad osnowę dokumentu obciąża stronę. Przedstawione przez ubezpieczonego dowody przeciwne „będą oczywiście podlegać swobodnej ocenie (art. 233 § 1 KPC) w myśl otwartego katalogu uwzględnianych okoliczności, w szczególności długości okresu pełnienia służby, jej historycznego umiejscowienia w okresie od 22 lipca 1944 r. do 31 lipca 1990 r., miejsca pełnienia służby, zajmowanego stanowiska czy stopnia służbowego (...) Przebieg procesu będzie oscylował wokół procesowych zasad dowodzenia i rozkładu ciężaru dowodów, z uwzględnieniem dowodów prima facie, domniemań faktycznych (wynikających chociażby z informacji o przebiegu służby) i prawnych oraz zasad ich obalania”. Innymi słowy, Sąd Najwyższy przypomniał zasady dotyczące domniemań odnoszących się do treści dokumentów urzędowych oraz procesowych możliwości obalenia tychże domniemań – z czym w całej rozciągłości zgadza się Sąd orzekający.

Ubezpieczony – jak wynika to z nie budzącego wątpliwości stanu faktycznego – pełnił służbę w Służbie Bezpieczeństwa od 16 czerwca 1978 r. do 31 stycznia 1990 r. na stanowiskach inspektora i starszego inspektora w Wydziale Śledczym KW MO S.. Świadomie kształtował swoją karierę w aparacie państwa: po kilku latach służby w K. Dzielnicowej MO ukończył studia wyższe na kierunku prawno-administracyjnym oraz ochrony bezpieczeństwa i porządku publicznego w Wyższej Szkole (...) w S., co pozwoliło mu wnioskować o zatrudnienie w Służbie Bezpieczeństwa. Począwszy od 16 czerwca 1978 r. szybko awansował, będąc bardzo pozytywnie ocenianym przez swoich przełożonych. W pierwszej wniosku o awans z 31 stycznia 1980 r. został oceniony jako funkcjonariusz pełny zapału i inicjatywy, sumienny, dociekliwy i prowadzący postępowania z uporem. Poza tym był określany jako aktywny członek (...). Już w drugim roku służby w SB został odznaczony Brązową Odznaką „W służbie narodu” oraz Srebrną Odznaką „Za zasługi dla porządku publicznego”. Kolejne wnioski o jego awans z 30 czerwca 1981 roku oraz z 26 marca 1982 r. były uzasadniane w podobny sposób. W tym ostatnim podkreślono, że: „w trudnych sytuacjach stanu wojennego wykazał wiele poświęcenia i gotowości do pracy poza godzinami służbowymi”. W 1984 r. otrzymał Srebrny Krzyż Zasługi.

Jak sam zeznał przed sądem J. A. prowadził śledztwa dotyczące różnego rodzaju przestępstw, a w tym politycznych i związanych ze ściganiem opozycji demokratycznej, dotyczących sabotażu i szpiegostwa. Ze względu na odejście ze służby 31 stycznia 1990 r. nie przeszedł weryfikacji po zmianie ustrojowej i nigdy nie służył w Policji wolnego państwa.

Nie budzi zatem wątpliwości, że ubezpieczony miał chronić interesy polityczne komunistycznego państwa i partii komunistycznej, której był wieloletnim członkiem. Wykazał się szczególnym nakładem służby w okresie wzmożenia represji komunistycznych, to jest w czasie stanu wojennego.

Innymi słowy, skarżący świadomie, dobrowolnie i z dużym zaangażowaniem pełnił służbę w strukturze milicji politycznej PRL. Z przebiegu służby ubezpieczonego i zadań stawianych jego służbie wynika, że z powodzeniem działał w strukturze mającej na celu m.in. utrzymanie dominującej - w stosunku do poszczególnych obywateli - roli komunistycznego państwa.

Wobec tego nie można uznać, że wieloletnia i wcale nie incydentalna służba odwołującego trwająca od 16 czerwca 1978 r. niemal do końca okresu działania służb politycznych PRL, była jedynie działalnością ograniczającą się do zwykłych, standardowych działań, czynności podejmowanych i wykonywanych w każdej służbie publicznej. Odwołujący mając wiedzę, jakie zadania realizuje pion Służby Bezpieczeństwa, angażował się w realizację zadań i funkcji państwa totalitarnego. Działania jednostek SB były bardzo pomocne, wręcz niezbędne do wykorzystania w pracy innych wydziałów, które bezpośrednio podejmowały działania operacyjne, polegające między innymi na inwigilacji, zbieraniu danych na temat życia prywatnego i intymnego, budowaniu sieci tajnych współpracowników, podsłuchach, donosach, dezinformacji, szantażach, itd.

Nie należy przy tym tracić z pola widzenia charakteru i roli organów bezpieczeństwa państwa w utrzymaniu dyktatury komunistycznej. W licznych publikacjach Instytut Pamięci Narodowej wykazał, że organy bezpieczeństwa w swoim działaniu stosowały metody naruszające podstawowe prawa człowieka, zaś kluczową rolę w tym systemie odgrywali funkcjonariusze zatrudnieni w tych strukturach, realizujący politykę zastraszania i inwigilowania społeczeństwa. Funkcjonariusze służb korzystali przy tym z licznych przywilejów materialnych i prawnych, czego przykładem były wyższe uposażenia za służbę, co skutkowało też przyznaniem emerytur w kwotach wyższych od przysługujących w ramach powszechnego ubezpieczenia emerytalnego.

Z samego faktu bycia cenionym i nagradzanym funkcjonariuszem SB wynika domniemanie faktyczne pełnienia służby na rzecz państwa totalitarnego, a ubezpieczony w żaden sposób tego domniemania nie obalił.

W trafnym postanowieniu z 28 sierpnia 2024 r. ( (...) 61/24) Sąd Najwyższy orzekł, że przy dokonywaniu oceny prawnej służby z perspektywy art. 13b ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy bierze się pod uwagę przede wszystkim formację, w której była pełniona służba, a także zajmowane stanowisko czy stopień służbowy oraz przebieg służby. Określenie formacji/instytucji ma istotne znaczenie z uwagi na to, że zakres i przedmiot ich działalności może prima facie potwierdzać, że były one bezpośrednio ukierunkowane na realizowanie charakterystycznych dla ustroju totalitarnego zadań i funkcji i takie zadania wykonywali wszyscy - bez wyjątku - funkcjonariusze służący w danej jednostce organizacyjnej, stanowiący jej strukturę, bez której niemożliwe byłoby wykonywanie przypisanych tej jednostce zadań. Nawet brak po stronie odwołującego się indywidualnych działań bezpośrednio zmierzających do naruszania podstawowych praw i wolności człowieka (na co powoływał się J. A.), samoistnie nie wyklucza takiej kwalifikacji. Skoro art. 13b ust. 1 ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy łączy służbę na rzecz totalitarnego państwa z samym podjęciem służby w instytucjach i formacjach wymienionych w tym przepisie, to istnieje domniemanie faktyczne (wynikające z informacji o przebiegu służby potwierdzającej służbę w tych jednostkach), że służba w nich była służbą na rzecz totalitarnego państwa. Domniemanie to może być obalone w procesie cywilnym. Nie jest jednak tak, że to na organie rentowym ciąży obowiązek udowodnienia (art. 6 KC w związku z art. 232 zdanie pierwsze KPC), że dany funkcjonariusz uczestniczył w łamaniu praw człowieka i obywatela. W sytuacji, gdy potwierdzona zostaje służba w instytucjach i formacjach wymienionych w art. 13b ustawy zaopatrzeniowej, ciężar dowodu przechodzi na ubezpieczonego.

Wobec powyższego, w ocenie Sądu ubezpieczony mógł mieć obniżoną emeryturę w oparciu o treść art. 15c ust. 1 ustawy zaopatrzeniowej, poprzez „wyzerowanie” okresu, w którym pełnił służbę w SB.

Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. - z wyżej wyjaśnionych już powodów - oddalił odwołanie ubezpieczonego.

Orzeczenie zawarte w punkcie II wyroku oparto na treści przepisu art. 98 i 99 k.p.c., mając na uwadze, że organ rentowy był reprezentowany przez radcę prawnego. Wysokość kosztów zastępstwa z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. z 2015 roku, poz. 1804).

SSR del. Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1. odnotować

2. odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć ubezpieczonemu z pouczeniem a apelacji oraz pełnomocnikowi organu (k. 150),

3. przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

14.01.2025