Treść orzeczenia VI U 1872/12 - Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

VI U 1872/12 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Okręgowy w Szczecinie z 2014-01-22

Sygn. akt VI U 1872/12

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 22 stycznia 2014 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Katarzyna Herman

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 stycznia 2014 r. w S.

sprawy T. I. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość kapitału początkowego i prawo do emerytury

na skutek odwołania T. I. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 16 lutego 2012 roku znak: (...)

oraz z dnia 6 marca 2012 roku znak: (...)

I. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 16 lutego 2012r. w ten sposób, że przyznaje T. I. (1) prawo do obliczenia kapitału początkowego:

a) przy zaliczeniu dodatkowo do okresów składkowych okresów od 1 września 1965r. do 23 lipca 1968r., od 24 października 1968r. do 3 grudnia 1968r. oraz od 2 stycznia 1990r. do 31 stycznia 1992r.;

b) przy przyjęciu, że jego wynagrodzenie stanowiące podstawę wymiaru składki wynosiło:

- w roku 1977 – 31.848 (trzydzieści jeden tysięcy osiemset czterdzieści osiem) złotych;

- w roku 1978 – 31.693,20 złotych (trzydzieści jeden tysięcy sześćset dziewięćdziesiąt trzy złote i dwadzieścia groszy);

- w roku 1979 – 32.807 (trzydzieści dwa tysiące osiemset siedem) złotych;

- w roku 1980 – 109.400 (sto dziewięć tysięcy czterysta) złotych;

- w roku 1981 – 136.076 (sto trzydzieści sześć tysięcy siedemdziesiąt sześć) złotych;

- w roku 1982 – 153.920 (sto pięćdziesiąt trzy tysiące dziewięćset dwadzieścia) złotych;

- w roku 1983 – 208.194 (dwieście osiem tysięcy sto dziewięćdziesiąt cztery) złote;

- w roku 1984 – 213.593 (dwieście trzynaście tysięcy pięćset dziewięćdziesiąt trzy) złote;

- w roku 1985 – 232.344 (dwieście trzydzieści dwa tysiące trzysta czterdzieści cztery) złote;

- w roku 1986 – 283.538 (dwieście osiemdziesiąt trzy tysiące pięćset trzydzieści osiem) złotych;

- w roku 1987 – 408.618 (czterysta osiem tysięcy sześćset osiemnaście) złotych;

- w roku 1988 – 596.824 (pięćset dziewięćdziesiąt sześć tysięcy osiemset dwadzieścia cztery) złote;

- w roku 1989 – 2.325.903 (dwa miliony trzysta dwadzieścia pięć tysięcy dziewięćset trzy) złote;

- w roku 1990 – 28.862.797 (dwadzieścia osiem milionów osiemset sześćdziesiąt dwa złote i siedemset dziewięćdziesiąt siedem) złotych;

- w roku 1991 – 21.861.093 (dwadzieścia jeden milionów osiemset sześćdziesiąt jeden tysięcy dziewięćdziesiąt trzy) złote;

II. zmienia zaskarżoną decyzję z dnia 6 marca 2012 roku w ten sposób, że przyznaje T. I. (1), poczynając od 1 stycznia 2012 roku, prawo do emerytury, obliczonej przy uwzględnieniu dodatkowo okresów ubezpieczenia i wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składki określonych w punkcie I. niniejszego wyroku;

III. oddala odwołania w pozostałym zakresie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 16 lutego 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ustalił T. I. (1) wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 109.967,44 zł, przyjmując jako podstawę wymiaru 820,19 zł. Okresy składkowe zostały uwzględnione w wymiarze 26 lat, 11 miesięcy i 26 dni. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 81,63 %, zaś średnie dalsze trwanie życia ubezpieczonego ustalono na 209 miesięcy.

Z kolei decyzją z dnia 6 marca 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił T. I. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze.

Ubezpieczony odwołał się od obu powyższych decyzji, wnosząc o ich zmianę poprzez uwzględnienie przy ustalaniu kapitału początkowego rzeczywistych zarobków otrzymywanych przez niego w latach 1977-1982. Podkreślił, że jego zarobki w całym okresie jego zatrudnienia przekraczały średnią krajową. Dodatkowo wniósł o uwzględnienie w jego ogólnym stażu ubezpieczeniowym okresy pracy w charakterze agenta (...) od 2 stycznia 1990 r. do 30 stycznia 1992 r. oraz okresu wykonywania działalności gospodarczej i okresu zatrudnienia w spółce (...). Dodatkowo wskazał, że pracował ponad 15 lat w warunkach szczególnych. Ubezpieczony w tym zakresie wniósł o doliczenie do jego stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia od 30 marca 1973 r. do 31 grudnia 1989 r., wskazując że w tym czasie pracował jako kierowca samochodu ciężarowego powyżej 3,5 tony oraz jako pracownik – wydawca paliw płynnych/kierowca samochodu ciężarowego pow. 3,5 tony.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie obu odwołań. W uzasadnieniu wskazał, że w ogólnym stażu ubezpieczeniowym T. I. nie uwzględnił okresu zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej z uwagi na brak zaświadczenia jednostki gospodarki uspołecznionej, z którą była zawarta umowa, stwierdzającego,w jakim okresie ubezpieczony był objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym. Odnośnie przyjętych przez organ rentowy za udowodnione zarobków ubezpieczonego wyjaśniono, że zarobki z lat 1973-1977, 1984-1988 ustalono na podstawie przedłożonych przez ubezpieczonego dokumentów, tj. kart wynagrodzeń za lata 1973-1977, angaży za lata 1984-1988, jako dochody za lata 1992-1998 przyjęto podstawę wymiaru składek z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej, natomiast za pozostałe lata, w których ubezpieczony pozostawał w zatrudnieniu, a nie udokumentował zarobków, przyjęto wynagrodzenie minimalne. Odnośnie możliwości przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie udokumentował 15 lat pracy w warunkach szczególnych.

Postanowieniem z dnia 27 listopada 2012 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie połączył sprawy z obu odwołań T. I.do wspólnego rozpoznania i wyrokowania.

Na rozprawie w dniu 8 stycznia 2013 r. ubezpieczony dodatkowo wniósł o uwzględnienie w jego ogólnym stażu ubezpieczeniowym okresu odbywania praktycznej nauki zawodu od dnia 1 września 1965 r. do 22 czerwca 1968 r. oraz okresu pracy w (...) w W.w okresie od 24 października 1968 r. do 3 grudnia 1968 r.

Na rozprawie w dniu 26 lutego 2013 r. ubezpieczony podał, że odnośnie okresu pracy na podstawie umowy agencyjnej domaga się zarówno doliczenia tego okresu do jego stażu ubezpieczeniowego, jak i uwzględnienia rzeczywiście osiąganych zarobków z tego okresu

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

T. I. (1)urodził się w dniu (...)r.

Niesporne.

W dniu 27 stycznia 2012 r. T. I. (1) złożył w organie rentowym wniosek o wcześniejszą emeryturę.

Ubezpieczony przystąpił do Otwartego Funduszu Emerytalnego, jednakże złożył wniosek o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w OFE za pośrednictwem ZUS na dochody budżetu państwa.

Ubezpieczony nie pozostawał w zatrudnieniu na dzień złożenia wniosku (od dnia 10 marca 2008 r. ma przyznane prawo do renty z tytułu częściowej niezdolności do pracy)

Organ rentowy uznał za udowodnione przez ubezpieczonego na dzień 31 grudnia 1998 r. 26 lat 11 miesięcy i 26 dni ogólnego okresu ubezpieczenia (okresy składkowe). Organ rentowy w stażu ubezpieczeniowym T. I. uwzględnił okresy zatrudnienia: od 26 listopada 1969 r. do 12 marca 1973 r., od 23 marca 1973 r. do 31 grudnia 1989 r., od 1 lutego 1992 r. do 31 grudnia 1998 r.

Niesporne, a nadto dowody:

- wniosek z 27.01.2012 r. – k. 1-3 plik II akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudnienia - k. 19 plik II akt rentowych;

- wniosek o przekazanie środków z OFE do budżetu – k. 65 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego - k. 68 akt sprawy;

- pismo ZUS z 4.02.2013 r. - k. 90 akt sprawy.

Decyzją z dnia 16 lutego 2012 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. z urzędu ustalił T. I. (1) wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku na 109.967,44 zł, przyjmując jako podstawę wymiaru kapitału początkowego kwotę 820,19 zł. Do obliczenia wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego przyjęto wynagrodzenia z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1973 r. do 31 grudnia 1982 r. w kwotach: 1973 r. – 37549,00 zł, 1974 r. – 50161,00 zł, 1975 r. – 52341,00 zł, 1976 r. – 60516,00 zł, 1977 r, - 20311,00 zł, 1978 r. – 18400,00 zł, 1980 r. – 24000,00 zł, 1981 r. – 28800,00 zł, 1982 r. – 48000,00 zł. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 67,18%.

Okresy składkowe zostały uwzględnione w wymiarze 26 lat, 11 miesięcy i 26 dni. Organ rentowy w stażu ubezpieczeniowym T. I. uwzględnił okresy zatrudnienia: od 26 listopada 1969 r. do 12 marca 1973 r., od 23 marca 1973 r. do 31 grudnia 1989 r., od 1 lutego 1992 r. do 31 grudnia 1998 r.

Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do dnia 31 grudnia 1998r. wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 81,63 %, zaś średnie dalsze trwanie życia ustalono na 209 miesięcy.

Niesporne, a nadto dowody:

- decyzja z 16.02.2012 r. – k. 9 plik KPU;

- wyliczenie wwpw KPU – k. 10 plik I akt rentowych KPU;

- wykaz wprowadzonych okresów ubezpieczenia – k. 5 plik KPU.

Od 1 września 1965 roku T. I. (1)rozpoczął naukę w Zasadniczej Szkoły Zawodowej dla Pracujących przy Fabryce (...)w W., przyuczając się do zawodu tokarza. Ubezpieczony do szkoły tej uczęszczał przez dwa lata, przy czym w roku szkolnym 1965/1966 do pierwszej klasy oraz w roku szkolnym 1966/1967 do drugiej klasy. W roku szkolnym 1967/1968 ubezpieczony przeniósł się do W., gdzie kontynuował naukę w trzeciej klasie Zasadniczej Szkoły (...). Szkołę ukończył w dniu 22 czerwca 1968 roku.

Od dnia 1 września 1965 r. ubezpieczony był zatrudniony w Fabryce (...) w W. jako uczeń praktycznej nauki zawodu na podstawie indywidualnej umowy o pracę zawartej z pracodawcą. Przez cały okres tego zatrudnienia otrzymywał wynagrodzenie za pracę. Z dniem 11 listopada 1967 r. stosunek pracy został rozwiązany. Za ubezpieczonego przez cały okres odbywania praktycznej nauki zawodu pracodawca opłacał składki na ubezpieczenie społeczne.

Od dnia 13 października 1967 r. ubezpieczony podjął zatrudnienie w Zakładach (...) w W. jako uczeń praktycznej nauki zawodu. Otrzymywał w tym czasie wynagrodzenie za pracę. Za ubezpieczonego przez cały okres odbywania praktycznej nauki zawodu pracodawca opłacał składki na ubezpieczenie społeczne. Po ukończeniu szkoły ubezpieczony kontynuował zatrudnienie w Zakładach (...) w W. do dnia 23 lipca 1968 r. Z tym dniem został zwolniony wobec samowolnego porzucenia pracy. Następca prawny (...) wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy, w którym potwierdził okres zatrudnienia od dnia 13 października 1967 r. do 23 lipca 1968 r.

Niesporne, a nadto dowody:

- kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych - k. 6 plik I akt rentowych;

- akta osobowe z okresu zatrudnienia w (...)– koperta k. 44 akt sprawy – życiorys z 24.11.1969 r., kwestionariusz osobowy, odpis świadectwa szkolnego z 22.06.1968 r.;

- świadectwo ukończenia szkoły z 22.06.1968 r. - k. 66 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego - k. 28-29 w zw. z k. 67-69 akt sprawy;

- świadectwo pracy z 13.03.2013 r. – k. 99 akt sprawy;

- pismo z 4.03.2013 r. – k. 123 akt sprawy;

- świadectwo pracy z 4.04.2013 r. - koperta k. 124 akt sprawy;

- dokumentacja osobowa z okresu zatrudnienia w (...) w W. - koperta k. 124 akt sprawy: skierowanie na badanie lekarskie z 10.06.1968 r., karta zgłoszenia się do pracy z 19.07.1968 r., wniosek o rozwiązanie stosunku pracy z 13.08.1968r., pismo o zwolnieniu z pracy z dnia 19.10.1968 r. i 25.10.1968 r., karta obiegowa zmiany z 23.07.1968 r., podanie o zatrudnienie z 10.06.1968 r. wraz z adnotacją o zgodzie, życiorys z 10.06.1968 r., umowa o zatrudnienie w celu nauki zawodu z 13.10.1967 r.;

- dokumentacja osobowa z okresu zatrudnienia w (...)w W.– koperta k. 127 akt sprawy, w szczególności: podanie do szkoły, karta obiegowa zmiany z 1965 r., karta ewidencji personalnej, umowa o naukę zawodu, karta obiegowa zwolnienia z pracy 11.11.1967 r.

W okresie od 24 października 1968 r. do 3 grudnia 1968 r. T. I.był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w W.na stanowisku pomocnika tokarza. Rozwiązanie tej umowy o pracę nastąpiło na skutek samowolnego porzucenia pracy, z dniem 3 grudnia 1968r.

Niesporne, a nadto dowody:

- akta osobowe T. I. z okresu zatrudnienia w S. G. – koperta k. 44 akt sprawy – życiorys z 24.11.1969 r., świadectwo pracy z 14.10.1969 r.;

- karta przebiegu zatrudnienia - k. 19 plik II akt rentowych;

- pismo ZUS z 4.02.2013 r. - k. 90 akt sprawy.

Następnie, w okresie od 26 listopada 1969 r. do 12 marca 1973 r. ubezpieczony podjął zatrudnienie w pełnym wymiarze czasu pracy w (...)”. Początkowo zatrudniono go na stanowisku tokarza stażysty – odbywał staż dla absolwentów zasadniczej szkoły zawodowej. W okresie od 29 października 1970 r. do 15 października 1972r. ubezpieczony odbywał zasadniczą służbę wojskową. Po powrocie z wojska do pracy od dnia 2 listopada 1972 r. powierzono mu obowiązki kierowcy samochodowego.

Niesporne, a nadto dowody:

- świadectwo pracy – k. 7 plik I akt rentowych;

- wyciąg z książeczki wojskowej – k. 9 plik I akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudnienia - k. 19 plik II akt rentowych;

- informacja S. G. – k. 43 akt sprawy,

- akta osobowe z okresu zatrudnienia w S. G. – koperta k. 44 akt sprawy, w szczególności: angaż z 26.11.1969 r., angaż z 2.11.1972 r.

W okresie od 23 marca 1973 r. do 31 grudnia 1989 r. ubezpieczony zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, kolejno na stanowiskach:

- kierowcy w okresie od 23 marca 1973 r. do 9 października 1984 r.;

- kierownika stacji paliw w okresie od 10 października 1984 r. do 31 grudnia 1989 r.

W tym czasie pracodawcą ubezpieczonego początkowo było (...) Przedsiębiorstwo (...) w S., a od dnia 1.02.1977 r. w związku z reorganizacją - Przedsiębiorstwo (...) w S..

Zajmując u tego pracodawcy stanowisko kierowcy ubezpieczony pracował w warunkach szczególnych, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy kierując samochodami ciężarowym o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony. Rozwoził wówczas samochodami ciężarowymi materiały budowlane na budowy obsługiwane przez pracodawcę. Ubezpieczonemu oprócz prac kierowcy samochodów ciężarowych pow. 3,5 tony (samochody typu K., B., T., S.) pracodawca nie powierzał do roku 1984 żadnych innych prac.

Z kolei zajmując stanowisko kierownika (...)ubezpieczony pracował na stacji paliw zaopatrującej jednostki sprzętowe na placach budowy w paliwo i materiały eksploatacyjne, takie jak smary, oleje, rozpuszczalniki, paliwa i płyny eksploatacyjne. Stacja paliw, na której pracował była otwarta w godzinach od 7 do 17 (czasem dłużej w zależności, o której z budów zjeżdżały pojazdy do bazy). Na stacji poza ubezpieczonym pracował jeszcze jeden pracownik, który zajmował się wyłącznie pracą na terenie stacji. Do podstawowych obowiązków ubezpieczonego należało wówczas rozwożenie paliwa cysterną (samochodem marki (...)- pow. 3,5 tony) na budowy obsługiwane przez (...), gdzie zaopatrywał w paliwo sprzęt budowlany. Prace te wykonywał przez co najmniej 80-90 % czasu pracy, przy czym prace te zajmowały często powyżej 8 godzin dziennie. W pozostałym czasie – jeżeli nie było wyjazdów, lub jeżeli trwały one mniej niż 8 godzin ubezpieczony przebywał na terenie stacji, gdzie zajmował się prowadzeniem magazynu paliw, wydawaniem i przyjmowaniem paliw z (...)oraz materiałów eksploatacyjnych, tankowaniem pojazdów, prowadzeniem zbiórki zużytych olejów. Do zadań ubezpieczonego należało również prowadzenie kartoteki obrotu magazynowego, w tym celu dokonywał codziennego pomiaru paliwa, co zajmowało mu ok. 5 min. Dokonywał również odczytów liczników sumujących z 6 dystrybutorów i sporządzał zapotrzebowanie na paliwa i materiały.

Dowody:

- świadectwo pracy z 4.07.1990 r. – k. 10 plik I akt rentowych;

- karta przebiegu zatrudnienia - k. 19 plik II akt rentowych;

- zeznania świadka A. P. (1) – k. 4 i 58-58v akt sprawy;

- zeznania świadka R. M. – k. 5 i 57-58 akt sprawy;

- zeznania świadka J. Ł.– k. 6 i 58v-59 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego T. I. (1) - k. 28-29 w zw. z k. 67-68 akt sprawy;

- dokumentacja w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...) w teczce stanowiącej załącznik do akt: zakres czynności służbowych na stanowisku kierownika stacji paliw, aneks nr (...) do zakresu czynności służbowych, angaż z 10.10.1984 r., deklaracja z 9.10.1984 r., ramowy zakres obowiązków kierowcy operatora.

W okresie zatrudnienia w (...) na stanowisku kierowcy w okresie od 1 lutego 1977 r. do 31 grudnia 1979 r. wynagrodzenie zasadnicze T. I. (1) było określone stawką godzinową, która wynosiła:

- od dnia 1.01.1976 r. – 8,50 zł/godz.,

- od dnia 2.05.1977 r. – 9,50 zł/godz.,

- od dnia 1.06.1978 r. – 10,50 zł/godz.,

- od 1.01.1980 r. – 13,00 zł/godz.,

- od dnia 1.05.1982 r. – 23,00/godz.,

- od dnia 1.09.1982 r. do 31.12.1982 r. – 29,50 zł/godz.,

- od dnia 1.01.1983 r. 31,50 zł/godz.

Faktycznie przez większość zatrudnienia zarówno T. I., jak i pozostali kierowcy pracowali w akordzie, co znacznie zwiększało wysokość należnego im wynagrodzenia. W okresach kiedy byli wynagradzani stawką godzinową, często pracowali w godzinach nadliczbowych, otrzymując z tego tytułu stosowne dodatki. Co miesiąc otrzymywali też premię. W razie awarii pojazdu kierowanego przez daną osobę, na czas naprawy pojazdu (zazwyczaj kilka dni) osoba ta była kierowana do pracy w warsztacie, do pomocy w usuwaniu awarii. Za czas pracy w warsztacie ((...)) wypłacany był wówczas kierowcy specjalny dodatek ((...)).

W tym czasie T. I. otrzymywał również stałe dodatki: dodatek spedycyjny za obsługę codzienną wynoszący od 1.02.1977 r. 26 zł dziennie (nie więcej niż 650 zł miesięcznie) oraz dodatek stażowy w wysokości:

- 5% od 30.03.1978 r.,

- 10% od 1.10.1980 r.,

- 15 % od 21.12.1984 r.,

- 16% od 1.07.1986 r.,

- 17% od 14.12.1986 r.,

- 18% od 14.12.1987 r.,

- 19% od 14.12.1988 r.

- 20% od 14.12.1989 r.

Z dniem 9.10.1984 r. ubezpieczonemu powierzono obowiązki kierownika (...)z wynagrodzeniem miesięcznym wynoszącym 6.500 zł. Od 1.01.1985 r. ubezpieczony otrzymywał wynagrodzenie podstawowe w wysokości 8.000 zł, od 1.08.1985 r. - 8.500 zł, od 1.07.1986 r. - 15,400 zł, w listopadzie 1986 r. 11270,00 zł, od 1.12.1986 r. – 16.000 zł,– 19.500 zł, od 1.03.1988 r. 25.100 zł, od 1.08.1988 r. 33.500 zł,, od.1.02. 1089 r. 46.900 zł, od 1.04.1989 r. 60.000zł, w maju 1989 r 72.000 zł, w lipcu 1989 r. 93.600 zł, w sierpniu i wrześniu 1989 r. 140.000,00zł, w październiku 1989 r. 168.000,00zł, w listopadzie 1989 r. 230200 zł, w grudniu 1989 r. 345.300zł.

Według kart wynagrodzeń w latach 1980 - 1989 ubezpieczonemu z tytułu zatrudnienia w (...) wypłacono wynagrodzenie, na które składało się:

- w 1980 r. – wynagrodzenie dniówkowe, akord, dodatki, PSK, premie, wyrównanie, nadgodziny 50%, nadgodziny 100%, dyżur, obsługa codzienna, spedycja, dodatek stażowy, wynagrodzenie za urlop, oszczędność ogumienia, posiłki regeneracyjne.

- w 1981 r. – wynagrodzenie, wynagrodzenie z tytułu przestoi, wynagrodzenie za wolne soboty, za dyżury, dodatek stażowy, dodatek ST. OOO, obsługa codzienna, spedycja, D.N, wynagrodzenie za urlop, za pracę w nocy, wyrównanie, premie, nadgodziny 50%, nadgodziny 100%, dodatek szkolny, posiłki regeneracyjne, czynności ładowcze.

- w 1982 r. - wynagrodzenie dniówkowe, akord, dodatek nocny, wyrównanie, WS, premie, przestoje, warsztat, nadgodziny 50%, nadgodziny 100%,, obsługa codzienna, spedycja, staż i dodatek, ST. OOO, posiłki regeneracyjne, PSK, nagroda 0,5, pranie odzieży, urlop.

- w 1983 r. – wynagrodzenie dniówkowe , staż, codzienna obsługa, spedycja, nadgodziny 50%, nadgodziny 100%, wyrównanie premii, akord, urlop, dodatek CWN, nagroda z okazji 22 lipca, ekwiwalent za pranie odzieży roboczej i posiłki regeneracyjne, premia za oszczędność ogumienia i PSK

- w 1984 r. – urlop, pranie odzieży, nagroda z okazji 22 lipca, Zakładowy Fundusz Pracy, inne dodatki, dodatek funkcyjny, dodatek stażowy, spedycja, codzienna obsługa, nadgodziny 50%, nadgodziny 100%, CWN, premia, dniówka, akord,

- w 1985 r. – płaca zasadnicza, premia, staż, inne/funkcyjne, nagroda z N.M. urlop, ekwiwalent za pranie, nagroda z ZFN.

- w 1986 r. - płaca zasadnicza, dodatek funkcyjny, dodatki inne, dodatki specjalne, dodatek stażowy, premia motywacyjna, zasiłek chorobowy, jednorazowa wypłata wynosząca w marcu 1986 r. 21.114 zł,

- w 1987 r. - płaca zasadnicza, dodatki funkcyjne, dodatki inne, premie, dodatek stażowy, premie motywacyjne, nagrodę 0,5, nagrody z ZFN, zasiłek chorobowy,

- w 1988 r. płaca zasadnicza, dodatki funkcyjne, dodatki inne, premie, dodatek stażowy, premie motywacyjne, nagrody z ZFN, zasiłek chorobowy,

- w 1989 r. płaca zasadnicza, dodatki funkcyjne, dodatki inne, premie, dodatek stażowy, dodatki cenowe, nagrody z ZFN, nagroda 0,5, zasiłek chorobowy, nagroda jubileuszowa.

W styczniu 1990 r. wypłacono ubezpieczonemu ekwiwalent za niewykorzystany urlop w kwocie 196.400,00zł.

W latach 1977-1989 T. I. (1) otrzymał tytułem wynagrodzenia za pracę stanowiącego podstawę wymiaru składki co najmniej:

w roku 1977 – kwotę 31.848 zł, na którą złożyło się:

- wynagrodzenie za styczeń 1977 r. otrzymane w (...) w kwocie 5.111 zł;

- wynagrodzenie za okres luty – marzec 1977 r. : wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 4794 zł ( 63 dni x 8 godzin pracy x 8,50 zł/godz. = 4.284 zł + 10 dni x 6 godzin pracy x 8,50 zł/godz. = 510 zł) + dodatek za obsługę codzienną 1898,00 zł (73 dni x 26 zł), łącznie 6692 zł;

- wynagrodzenie za okres kwiecień – grudzień 1977 r.: wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 14.497 zł (169 dni x 8 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 12.844,00 zł + 29 dni x 6 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 1.653,00 zł) + dodatek za obsługę codzienną w kwocie 5.148,00 zł (198 dni x 26 zł), łącznie 19.645,00 zł.

w roku 1978 – kwotę 31.693,20 zł, na którą złożyło się:

- wynagrodzenie za okres styczeń – maj 1978 r.: wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 9.496,20 zł (107 dni x 8 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 8.132,00 zł + 16 dni x 6 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 912,00 zł x 5% dodatek stażowy) + dodatek za obsługę codzienną 3198,00 zł (123 dni x 26 zł), łącznie 12.694,20 zł;

- wynagrodzenie za okres czerwiec – grudzień 1978 r.: wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 14.544 zł (147 dni x 8 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 12.348,00 zł + 24 dni x 6 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 1.512,00 zł x 5% dodatek stażowy) + dodatek za obsługę codzienną w kwocie 4.446,00 zł (171 dni x 26 zł), łącznie 18.999 zł.

w roku 1979 – kwotę 32.807 zł, na którą złożyło się:

- wynagrodzenie zasadnicze w kwocie 25.137 zł (255 dni x 8 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 21.420,00 zł + 40 dni x 6 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 2520,00 zł x 5% dodatek stażowy) + dodatek za obsługę codzienną w kwocie 7670,00zł (295 dni x 26 zł)

w roku 1980 – kwotę 109.400 zł, na którą złożyło się: wynagrodzenie dniówkowe: 10.487,00zł, akord 60.489,00 zł, dodatki 239,00 zł, premie 8.999,00zł, wyrównanie 2296,00zł, nadgodziny 50% 2.366,00zł, nadgodziny 100% 9.000,00zł, dyżur 536,00zł, obsługa codzienna 1.656,00zł, spedycja 3.883,00zł, dodatek stażowy 2.362,00 zł, wynagrodzenie za urlop 7.096,00 zł.

w roku 1981 – kwotę 136.076 zł, na którą złożyło się: wynagrodzenie 49.817,00 zł, wynagrodzenie z tytułu przestoi 9.558,00zł, wynagrodzenie za wolne soboty 5.940,00zł, za dyżury 1.534,00zł, dodatek stażowy 12.904,00zł, dodatek ST. OOO 5.032,00zł, obsługa codzienna 956,00zł, spedycja 8.736,00zł, D.N 11.347,00zł, wynagrodzenie za urlop 3.540,00zł, za pracę w nocy 452,00zł, wyrównanie 1.008,00zł, premie 8.552,00zł, nadgodziny 50% 3.394,00zł, nadgodziny 100% 12.502,00zł, czynności ładowcze 804,00zł.

w roku 1982 – kwotę 153.920 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie dniówkowe 14.305,00 zł, akord 61.654,00 zł, dodatek nocny 1.956,00 zł, wyrównanie 442,00 zł, premie 17.379,00 zł, przestoje 3.347,00zł, warsztat 4.660,00 zł, nadgodziny 50% 2699,00 zł, nadgodziny 100% 18.231,00 zł, obsługa codzienna 1.255,00 zł, spedycja 9.403,00 zł, dodatek stażowy 6.648,00zł, ST. OOO 4.460,00 zł, wynagrodzenie za urlop 7.478,00 zł.

w roku 1983 – kwotę 208.194 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie dniówkowe 7.495,00 zł, akord 83.468,00 zł, staż 9.328,00 zł, codzienna obsługa 3.005,00 zł, spedycja 10.344,00 zł, nadgodziny 50% 4.487,00 zł, nadgodziny 100% 22.677,00 zł, wyrównanie premii 36.490,00 zł, urlop 13.589,00 zł, dodatek CWN 17.311,00 zł.

w roku 1984 – kwotę 213.593 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie dniówkowe 3.483,00 zł, akord 70.852,00 zł, urlop 32.191,00 zł, inne dodatki 7.390,00 zł, dodatek funkcyjny 5.467,00 zł, dodatek stażowy 7.772,00 zł, spedycja 7.656,00 zł, codzienna obsługa 2.329,00 zł, nadgodziny 50% 3.288,00 zł, nadgodziny 100% 14.026,00 zł, CWN 20.760,00 zł, premia 38.379,00 zł.

w roku 1985 – kwotę 232.344 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie zasadnicze 94.953,00 zł, premie 62.294,00 zł, dodatki inne 38.855,00 zł, dodatek funkcyjny 13.466,00 zł, stażowy 14.083,00 zł, wynagrodzenie za urlop 8713,00 zł.

w roku 1986 – kwotę 283.538 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie zasadnicze 139.870,00 zł, dodatek funkcyjny 14.330,00 zł, dodatki inne 56.490,00 zł, dodatki specjalne 35.530,00 zł i 8.150,00 zł, dodatek stażowy 12.880,00zł, zasiłek chorobowy 8.280,00zł, premia motywacyjna 8,000 zł.

w roku 1987 – kwotę 408.618 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie zasadnicze 226.248,00 zł, dodatki funkcyjne 30.392,00 zł, dodatki inne 33.390,00 zł, premie 41.768,00 zł, dodatek stażowy 14.280,00 zł, zasiłek chorobowy 45.540,00 zł, premie motywacyjne 17,000 zł.

w roku 1988 – kwotę 596.824 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie zasadnicze wraz z dodatkiem funkcyjnym 376.576,00 zł, dodatki inne 47.363,00 zł, premie 75.273,00 zł, dodatek stażowy 21.500,00 zł, premie motywacyjne 46.092,00 zł, zasiłek chorobowy 30.020.00 zł.

w roku 1989 – kwotę 2.325.903 zł, na którą złożyło się wynagrodzenie zasadnicze 1.438.762,00 zł, dodatki funkcyjne 203.350,00 zł, dodatki inne 46.755,00 zł, premie 327.728,00 zł, dodatek stażowy 54.429,00 zł, zasiłek chorobowy 23.700,00 zł, dodatek cenowy 125.159,00 zł i nagroda jubileuszowa 76.000,00 zł.

Dowody:

- karty wynagrodzeń z lat 1980-1989 – k. 40 akt sprawy;

- zeznania świadka R. M. – k. 57-58 akt sprawy;

- zeznania świadka A. P. (1) – k. 58-58v akt sprawy;

- zeznania świadka J. Ł. – k. 58v-59 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego T. I. (1) - k. 28-29 w zw. z k. 67-68 akt sprawy;

- dokumentacja w aktach osobowych ubezpieczonego w teczce stanowiącej załącznik do akt: pismo z 12.06.1986r., angaż z 15.01.1985r., podanie z 4.10.1984r., , angaż z 10.10.1984r., karta obiegowa z 24.02.1981r., przyznanie dodatku dziennego za obsługę z 14.07.1976r., z 16.06.1976r. , z 10.06.1976r., angaż z 3.02.1976 r.,

- dokumentacja w pliku I akt rentowych karta 15a i nast., w szczególności: angaż z 4.06.1977 r., angaż z 23.05.1977 r., angaż z 22.06.1978 r., angaż z 6.03.1980 r., angaż z 6.05.1982 r., angaż z 28.11.1982 r., angaż z 4.02.1983 r., karta obiegowa z 1986 r. (k.15AH), umowa o prace dodatkowe spedycyjne z 22.12.1980 r., i z 1.05.1984 r. umowa o prace dodatkowe z 1.10.1988 r., angaż z 10.10.1984 r., angaż z 18.01.1985 r., angaż z 8.02.1985 r., angaż z 20.08.1985 r., angaż z 30.04.1986 r., angaż z 20.06.1986 r., angaż z 27.10.1986 r., angaż z 22.08.1987 r., angaż z 29.01.1988 r., angaż z 1.02.1988 r., angaż z 1.08.1988 r., angaż z 21.01.1989 r., angaż z 14.02.1989 r., angaż z 18.04.1989 r., angaż z 8.06.1989 r., angaż z 26.06.1989 r., angaż z 25.08.1989 r., angaż z 16.10.1989 r.;

- ekspertyza księgowa – k. 136-178, opinia uzupełniająca – k. 209 akt sprawy;

- pismo ZUS z 27.08.2013 r. – k. 192-193 akt sprawy.

W dniu 28 grudnia 1989 r. T. I. (1)zawarł z Przedsiębiorstwem (...)w S.umowę agencyjną, na podstawie której od dnia 2 stycznia 1990 r. prowadził w imieniu zleceniodawcy, na własny rachunek i ryzyko, warsztat naprawy samochodów i sprzętu na terenie (...)w S.((...)) przy ul. (...). Ubezpieczony świadczył wówczas usługi w zakresie wykonywania napraw i obsługi technicznej oraz innych zleceń na rzecz (...)i firm zewnętrznych, jak również na rzecz osób prywatnych. Ubezpieczony jako agent zatrudniał 14 pracowników. Zgodnie z zapisem § 12 umowy agencyjnej pracownicy zatrudnieni u Agenta posiadali takie same obowiązki i prawa jak pracownicy (...).

Zgodnie z zapisem zamieszczonym w § 18 umowy, agent zobowiązał się rozliczać w okresach miesięcznych ze zobowiązań finansowych wobec (...). W § 30 umowy wskazano, że agentowi przysługuje ubezpieczenie społeczne na zasadach określonych zgodnie z ustawą z 19.12.1975 r. i rozporządzeniem Rady Ministrów z 31.12.1975 r. w sprawie wykonywania ustawy o ubezpieczeniach społecznych osób wykonujących pracę na rzecz j.g.u. na podstawie umowy agencyjnej.

W czasie obowiązywania umowy agencyjnej w okresie od 2 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 1991 r. składkę na ubezpieczenie społeczne za każdy miesiąc opłacali w odpowiednich częściach (...) oraz agent. T. I. obciążającą go należność z tytułu składki za ubezpieczenie społeczne za siebie, jak również za pozostałych pracowników systematycznie - co miesiąc - wpłacał bezpośrednio do kasy zakładu pracy. Następnie zakład pracy rozliczał się na podstawie deklaracji rozliczeniowych bezimiennych

W związku z likwidacją (...) i przejęciem zobowiązań (...) przez (...) w okresie od dnia 1 stycznia 1992 r. do dnia 31 stycznia 1992 r. (...) w S. przejęło jako przyszły następca prawny likwidowanego przedsiębiorstwa (...) wszelkie zobowiązania z tytuły umowy agencyjnej z dnia 28.12.1989 r., zawartej z T. I.. Zmieniono § 30 umowy, który otrzymał brzmienie „wszelkie zobowiązania z tytułu ubezpieczenia społecznego i (...) zarówno Agenta jak i jego pracowników przejmuje (...). W § 4 aneksu wskazano, że nakłady finansowe z rozliczeń Agenta i jego pracowników poniesione przez (...) (m.in. z tytułu ubezpieczenia społecznego) po rozliczeniu pokryje T. I. – Agent.

Z dniem 31 stycznia 1992 r. umowa agencyjna wygasła na zasadzie porozumienia stron.

Dowody:

- kwestionariusz dotyczący okresów składkowych i nieskładkowych - k. 6 plik I akt rentowych;

- oświadczenie z 18.03.2008 r. – k. 16 plik I akt rentowych;

- legitymacja ubezpieczeniowa – k. 19 plik I akt rentowych;

- pisemne zeznania A. P. (1) z 26.03.2012 r. – k. 4 akt sprawy;

- pisemne zeznania R. M. z 26.03.2012 r. – k. 5 akt sprawy;

- umowa agencyjna z 28.12.1989 r. – k. 7-10 akt sprawy;

- deklaracja wekslowa z 28.12.1989 r. – k. 11 akt sprawy;

- aneks do umowy z 1.06.1990 r. – k. 16 akt sprawy;

- aneks do umowy agencyjnej z dnia 2.01.1992 r. – k. 12 akt sprawy;

- pismo do US w S. z 31.01.1992 r. – k. 13 akt sprawy;

- przekazanie pracowników z 3.02.1992 r. – k. 14 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego T. I. (1) - k. 28-29 w zw. z k. 67-68 akt sprawy;

- zeznania świadka J. B. (1) – k. 129v-130 akt sprawy;

- zeznania świadka E. D. (1) – k. 130-131 akt sprawy;

- dokumentacja dotycząca prowadzenia działalności na podstawie umowy agencyjnej w segregatorze stanowiącym załącznik do akt: w szczególności: umowa agencyjna z 28.12.1989 r.., aneks nr (...)z 1.06.1990 r., aneks (...).01.1992 r., pismo do US w S.z 31.01.1992 r., pismo z 3.02.1992 r.- przekazanie pracowników, zaświadczenia Rp7 dotyczące pracowników ubezpieczonego, karty wynagrodzeń pracowników z lat 1990 – 1992, nota księgowa nr (...)z 17.02.1992 r., nota księgowa nr (...)z dnia 13.01.1992 r., nota księgowa nr (...)z 13.12.1991 r., nota księgowa nr (...)z 30.10.1991 r., nota księgowa nr (...)z 30.09.1991 r., dowód wpłaty z 16.11.1991 r. nr (...)(ZUS za m-c 08 i 09/ 1991 r. 760.000 zł), nota księgowa nr (...)z 31.08.1991 r., dowód wpłaty z 1.08.1991 r. nr (...)ZUS za m-c 07/91 r. 380.000 zł), nota księgowa nr (...)z 30.06.1991 r., , dowód wpłaty z 12.07.1991 r. nr (...)(ZUS 380.000 zł), nota księgowa nr (...)z 31.03.1991 r., nota księgowa nr (...)z 31.05.1991 r., dowód wpłaty z 13.06.1991 r. nr (...)(ZUS 380.000 zł), nota księgowa nr (...)z 10.05.1991 r., dowód wpłaty z 16.05.1991 r. nr (...)(ZUS 1.373,356 zł), nota księgowa nr (...)z 28.02.1991 r. dowód wpłaty z 15.03.1991 r. nr (...)(ZUS/II/91 679.945 zł), , nota księgowa nr (...)z 31.01.1991 r., dowód wpłaty z 18.02.1991 r. nr (...)(ZUS 322.950 zł), nota księgowa nr (...)z 31.12.1990 r., dowód wpłaty z 18.01.1991 r. nr (...)(ZUS/XII/90 738.445 zł),nota księgowa nr (...)z 30.11.1990 r., dowód wpłaty z 17.10.1990 r. nr (...)(ZUS XI/90 447.050 zł), nota księgowa nr (...)z 22.01.1992 r. (korekta za X/91 r.), dowód wpłaty z 19.11.1990 r. nr(...)(ZUS m-c X/90 586.740 zł, nota księgowa nr (...)z 30.09.1990 r., dowód wpłaty z 28.12.1990 r. nr (...)(ZUS 656.872 zł), nota księgowa nr (...)z 31.08.1990 r., dowód wpłaty nr (...)(ZUS VII/90 652.270 zł), nota księgowa nr (...)z 31..07.1990 r., dowód wpłaty z 16.08.1990 r. nr (...)(ZUS VII/90 493.585 zł), nota księgowa nr (...)z 30.06.1990 r.,, dowód wpłaty nr (...)(ZUS VI/90 341.310 zł), nota księgowa nr (...)z 30.05.1990 r., dowód wpłaty nr (...)(ZUS V/90 345.975 zł), nota księgowa nr (...)z 30.04.1990 r., dowód wpłaty nr (...)(ZUS IV/90 12.750 zł), nota księgowa nr (...)z 31.03.1990 r., dowód wpłaty nr (...)(ZUS III/90 436.850 zł), nota księgowa nr (...)z 28.02.1990 r., dowód wpłaty nr (...)(ZUS m-c II/90 386.142 zł), nota księgowa nr (...)z 31.01.1990 r., dowód wpłaty nr (...) (ZUS I/90 271.760 zł).

Działalność ubezpieczonego jako agenta w warsztacie była dochodowa, ubezpieczony zatrudniał kilkunastu pracowników, których dochody również przekraczały wysokość przeciętnych zarobków.

W całym okresie pracy w ramach umowy agencyjnej nie zdarzyło się, aby ubezpieczony uzyskał przeciętny miesięczny dochód z wykonywania umowy na poziomie nie przekraczającym 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej.

Ubezpieczony wpłacał do kasy (...) 50% składki ZUS.

W 1990 r. z całą pewnością dokonał wpłat składek z tytułu własnego ubezpieczenia w następującej wysokości:

- za styczeń 271.760 zł,

- za luty 386.142 zł,

- za marzec 436.850 zł,

- za kwiecień 12.750 zł,

- za maj 345.975 zł,

- za czerwiec 341.310 zł,

- za lipiec 493.585 zł,

- za sierpień 652.270 zł,

- za wrzesień 656.872 zł,

- za październik 586.740 zł,

- za listopad 447.050 zł,

- za grudzień 1990 r. 738.445 zł.

W 1991 r. z całą pewnością dokonał wpłat składek z tytułu własnego ubezpieczenia w następującej wysokości:

- za styczeń 322.950 zł

- za luty 679.945 zł

- za marzec 1.373,356 zł,

- za kwiecień 380.000 zł,

- za maj 380.000 zł,

- za lipiec 380.000 zł,

- za sierpień i wrzesień 760.000 zł.

Pozostałe 50 % należności z tytułu składki zostało opłacone przez (...).

Dochody ubezpieczonego z tytułu zatrudnienia w ramach umowy agencyjnej w latach 1990-1991, stanowiące podstawę wymiaru opłaconej wspólnie przez ubezpieczonego (50%) i pracodawcę (50%) składki (100%) wynosiły:

- w roku 1990 – 28.862.797 zł;

- w roku 1991 – co najmniej 21.861.093 zł

Dowody:

- ekspertyza księgowa – k. 136-178 akt sprawy;

- zeznania ubezpieczonego T. I. (1) - k. 28-29 w zw. z k. 67-68 akt sprawy;

- zeznania świadka E. D. (1) – k. 130-131 akt sprawy;

O okresie od dnia 1 lutego 1992 r. do 31 grudnia 2006 r. ubezpieczony prowadził działalność gospodarczą. Składki z tego tytułu opłacał w okresie od 1.02.1992 r. do 28.02.2001 r.

Organ rentowy (na potrzeby ustalenia wysokości kapitału początkowego i prawa do wcześniejszej emerytury) w ogólnym stażu ubezpieczeniowym T. I. uwzględnił okres prowadzenia działalności gospodarczej od 1 lutego 1992 r. do 31 grudnia 1998 r.

Niesporne, a nadto dowody:

- zaświadczenie o wpisie do EGD – k. 20 plik I akt rentowych;

- potwierdzenie ubezpieczenia – k. 21-22 plik I akt rentowych.

W okresie od 2 listopada 2004 r. do 9 marca 2008 r. ubezpieczony podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu zatrudnienia w (...) sp. Z o.o. w M..

Niesporne, a nadto dowód: świadectwo pracy – k. 12 plik II akt rentowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołania okazały się w przeważającej mierze uzasadnione.

W pierwszej kolejności Sąd rozważył zasadność odwołania ubezpieczonego od decyzji w sprawie ustalenia kapitału początkowego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej jako: ustawa emerytalna), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (tj. na dzień 01.01.1999 r. – art. 196 ustawy).

Zgodnie z treścią przepisu artykułu 174 ust. 1-3 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12.

Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6; okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.

Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. Przepis artykułu 15 ust.1 ustawy stanowi, że podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Przy czym, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych (ust.4 pkt.1) i oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu (ust.4 pkt.2), itd. (ust.4 pkt. 3 i 4).

Kwestią sporną w niniejszym postępowaniu odnośnie decyzji ustalającej wysokość kapitału początkowego - pozostawała po pierwsze możliwość uwzględnienia w ogólnym stażu ubezpieczeniowym T. I.okresu odbywania praktycznej nauki zawodu w latach 1965-1968, okresu pracy w (...) w W.w okresie od 24 października 1968 r. do 3 grudnia 1968 r. oraz okresu wykonywania działalności w ramach umowy agencyjnej od 2 stycznia 1990 r. do 31 stycznia 1992 r. Dodatkowo ubezpieczony domagał się uwzględnienia w podstawie wymiaru kapitału wynagrodzenia rzeczywistej wysokości wypłaconego mu w okresie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie (...)w S.w latach 1977-1989 oraz w czasie prowadzenia działalności na podstawie umowy agencyjnej w latach 1990-1991.

Przystępując do rozpoznania niniejszej sprawy w pierwszej kolejności wskazać należy, że postępowanie w sprawach emerytalnych jest dwuetapowe. Przed organem rentowym sprawa emerytalna ma charakter administracyjno-prawny, a w postępowaniu stosuje się przepisy k.p.a. Organ rentowy ma ograniczoną swobodę prowadzenia postępowania dowodowego. Na etapie postępowania odwoławczego sprawa o emeryturę staje się już jednak sprawą cywilną, a tym samym do jej rozpoznania należy stosować przepisy k.p.c. Podstawowym celem tego postępowania jest rozstrzygnięcie sprawy po dostatecznym, wszechstronnym wyjaśnieniu okoliczności spornych. Według normy art. 473 k.p.c. w postępowaniu przed Sądem nie stosuje się żadnych ograniczeń dowodowych. Wynika z tego, iż każdy fakt może być dowodzony wszelkimi środkami, które Sąd uzna za pożądane i celowe. Sąd nie jest związany środkami dowodowymi określonymi dla dowodzenia przed organami rentowymi ( zob. uchwała Sądu Najwyższego z 21 września 1984 r. III UZP 48/84 LEX nr 14630; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 8.04.1999 r., OSNP 2000 /11/439; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 02.02.1996 r., II URN 3/95 ). Zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c., sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Należy mieć też na uwadze, że swobodna ocena dowodów dokonywana jest przez pryzmat własnych przekonań sądu, jego wiedzy i posiadanego zasobu doświadczeń życiowych, ale powinna także uwzględniać wymagania prawa procesowego oraz reguły logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i - ważąc ich moc oraz wiarygodność - odnosi je do pozostałego materiału dowodowego ( por. wyrok SN z 10 czerwca 1999 r. II UKN 685/98 OSNAPiUS 2000/17 poz. 655).

W sytuacji, gdy organ rentowy zakwestionował twierdzenia ubezpieczonego oraz przedstawione przez niego dowody, rzeczą Sądu było więc ustalenie na podstawie uzupełnionego materiału dowodowego, czy ubezpieczony rzeczywiście podlegał ubezpieczeniu społecznemu w okresie odbywania nauki zawodu w latach 1965-1968, w okresie zatrudnienia w (...) w W.od dnia 24 października 1968 r. do 3 grudnia 1968 r. oraz w okresie wykonywania działalności w ramach umowy agencyjnej od 2 stycznia 1990 r. do 31 stycznia 1992 r.

W ramach postępowania dowodowego Sąd dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego oraz jego archiwalnych aktach osobowych ściągniętych do akt sprawy głównej. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, oraz w sposób rzetelny, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne. Prymat wiarygodności przyznano także zeznaniom wszystkich przesłuchanych w sprawie świadków i korespondującym z nimi zeznaniom ubezpieczonego. Sąd miał przy tym na uwadze, ze zeznania ubezpieczonego, jako osoby najbardziej zainteresowanej pozytywnym rozstrzygnięciem niniejszej sprawy, mogłyby być choćby z tego powodu uznane za mało wiarygodne, jednak znalazły potwierdzenie w dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...), w Fabryce (...)w W.oraz w Zakładach (...), w (...)w S.. Wyjaśnienia ubezpieczonego znalazły również potwierdzenie w zeznaniach przesłuchiwanych świadków.

Oceniając zeznania świadków Sąd miał na względzie, że są oni osobami obcymi dla ubezpieczonego i nie mieli żadnego interesu w tym by nieprawdziwie zeznawać na korzyść T. I., narażając się jednocześnie na odpowiedzialność karną. Sąd w toku niniejszego procesu przeprowadził nadto dowód z dokumentacji osobowej T. I., znajdującej się aktualnie w posiadaniu ubezpieczonego, a związanej z jego zatrudnieniem na podstawie umowy agencyjnej. Wiarygodność i miarodajność powyższych dokumentów także nie mogła budzić najmniejszych wątpliwości – są to bowiem autentyczne dokumenty pochodzące z okresu, gdy T. I. faktycznie wykonywał pracę na podstawie umowy agencyjnej. Dokumenty te wprawdzie były przechowywane przez ubezpieczonego (a zatem podmiot zainteresowany rozstrzygnięciem niniejszej sprawy), a nie przez niezależne archiwum, jednak okoliczność ta zdaniem Sądu nie mogła podważyć wiarygodności przedłożonej przez ubezpieczonego dokumentacji (nie zakwestionował jej także organ rentowy). Co więcej, świadek E. D. (1), która w spornym okresie (od 1.01.1990 r. do 31.01.1992 r.) była zatrudniona u ubezpieczonego jako pracownik ds. rozliczeń księgowych i podatkowych potwierdziła autentyczność przedłożonych dokumentów rozliczeniowych. Również wygląd tejże dokumentacji – wyraźnie wiekowy – dokumentacja sprzed 20 lat – w ocenie Sądu nie budzi żadnych podejrzeń co do autentyczność dokumentów znajdujących się w segregatorze załączonym do akt.

W analizowanym postępowaniu Sąd uznał, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy okazał się wystarczający dla uznania zasadności odwołania ubezpieczonego w zakresie w jakim domagał się uwzględnienia w jego stażu ubezpieczeniowym jako okresów składkowych dodatkowo okresów praktycznej nauki zawodu od 1 września 1965 r. do 23 lipca 1968 r., okresu zatrudnienia w (...) w W.od 24 października 1968 r. do 3 grudnia 1968 r. oraz okresu prowadzenia działalności na podstawie umowy agencyjnej od 2 stycznia 1990 r. do 31 stycznia 1992 r.

Odnośnie pierwszego z tych okresów - od 1 września 1965 r. do 23 lipca 1968 r. - Sąd zwrócił uwagę, że przepis art. 6 ust. 2 pkt 3 cytowanej ustawy wskazuje, że okresem składkowym jest okres zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 roku.

Zatrudnianie młodocianych przed wskazaną powyżej datą odbywało się na podstawie następujących aktów prawnych: ustawy z dnia 2 lipca 1924 roku w przedmiocie prac młodocianych i kobiet (Dz.U. Nr 65, poz. 36), art. 117 rozporządzenia Prezydenta Rzeczpospolitej z dnia 7 czerwca 1927 roku o prawie przemysłowym (Dz.U Nr 53, poz. 468), dekretu z dnia 2 sierpnia 1951 roku o pracy i szkoleniu zawodowym młodocianych w zakładach pracy (z.U. Nr 41, poz. 311), ustawy z dnia 2 lipca 1958 roku o nauce zawodu, przyuczaniu do określonej pracy i warunkach zatrudnienia młodocianych w zakładach pracy oraz o wstępnym stażu pracy (Dz. U. Nr 45. poz. 226).

Zgodnie z art. 1 tej ostatniej ustawy, za młodociane uważało się osoby, które ukończyły 14 lat, a nie przekroczyły 18 roku życia. Stosownie do art. 2 tej ustawy (zmienionego na mocy art. 45 ustawy z dnia 15 lipca 1961 roku o rozwoju oświaty i wychowania) wzbronione było zatrudnianie osób, które nie osiągnęły 15 lat życia. Na mocy art. 3 ust.1 ustawy o nauce zawodu młodociani mogli być zatrudniani przez zakłady pracy tylko w celu:

1)nauki zawodu,

2)przyuczenia do określonej pracy,

3)odbycia wstępnego stażu pracy.

Przy czym - na podstawie art. 9 ust. 1 ustawy o nauce zawodu - zakład pracy, przyjmując młodocianego na naukę zawodu w celu przyuczenia do określonej pracy oraz odbycia wstępnego stażu pracy, był obowiązany zawrzeć z nim na piśmie umowę określającą zawód albo rodzaj pracy, w jakim młodociany będzie szkolony, czas trwania nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy lub wstępnego stażu pracy oraz zasadnicze obowiązki i uprawnienia młodocianego.

Zgodnie zaś z art. 10 ustawy o nauce zawodu okresy nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia.

Należy zwrócić uwagę, że w latach 1963 -1966 istniało szkolnictwo zawodowe, w ramach którego młodociani zdobywali wykształcenie zawodowe, pozostając w stosunku prawnym typu administracyjnego ze swoją szkołą. Jednocześnie mogli odbywać tzw. praktyczną naukę zawodu w jakimś zakładzie pracy, lecz jako uczniowie za wykonywaną pracę, co do zasady, nie otrzymywali wynagrodzenia, a ich czas pracy nie podlegał rygorom przewidzianym dla pracowników. Realizacja praktycznej nauki zawodu odbywała się w formie praktyk zawodowych i zajęć praktycznych i przebiegała według wydanego wcześniej harmonogramu. W takich też przypadkach to szkoła, a nie uczeń, zawierała z zakładem pracy „umowę o praktyczną naukę zawodu”. Między uczniem a zakładem pracy nie istniał żaden stosunek prawny. Obok tego typowego systemu szkolnictwa zawodowego zawierane były przez zakłady pracy z osobami młodocianymi (uczniami) i ich przedstawicielami ustawowymi umowy o naukę zawodu, które powodowały nawiązanie między tymi podmiotami stosunku pracy. W świetle powyższego uznać należy, iż podstawą zaliczenia okresów zatrudnienia młodocianego do okresów składkowych jest nawiązanie stosunku pracy (umowy o naukę zawodu) pomiędzy młodocianym a zakładem pracy (pracodawcą).

Na podstawie zgromadzonych w sprawie dowodów z dokumentów Sąd ustalił, iż T. I. (1), będąc uczniem (...)w W.(w latach 1965-1967), a następnie uczniem (...)(w latach 1967-1968) pozostawał w stosunku pracy na podstawie umowy o praktyczną naukę zawodu zawartej przez niego z tymi przedsiębiorstwami. Mianowicie z dokumentacji osobowej z okresu zatrudnienia w (...)w W.(podanie do szkoły, karta obiegowa zmiany z 1965 r., karta ewidencji personalnej, umowa o naukę zawodu, karta obiegowa zwolnienia z pracy 11.11.1967 r.) wynika jednoznacznie, że z dniem 1 września 1965 r. ubezpieczony został zatrudniony w Fabryce (...)w W.jako uczeń praktycznej nauki zawodu na podstawie indywidualnej umowy o pracę zawartej z pracodawcą. Ubezpieczony otrzymywał w tym czasie wynagrodzenie za pracę, a za cały okres odbywania praktycznej nauki zawodu pracodawca opłacał za niego składki na ubezpieczenie społeczne. Stosunek pracy z (...)w W.został wprawdzie rozwiązany z dniem 11 listopada 1967 r., jednakże było to związane wyłącznie ze zmianą przez ubezpieczonego szkoły i pracodawcy. Sąd zwrócił bowiem uwagę że z materiału dowodowego wynikało jednoznacznie, że w 1967 r. ubezpieczony przeniósł się do W., gdzie kontynuował naukę w trzeciej klasie (...) w W.i w tych też Zakładach został od dnia 13 października 1967 r. zatrudniony jako uczeń praktycznej nauki zawodu, na tożsamych warunkach jak u poprzedniego pracodawcy. Naukę w szkole ubezpieczony ukończył w dniu 22 czerwca 1968 r. (co wynika m.in. ze świadectwa ukończenia przezeń szkoły), jednakże zdaniem Sądu w analizowanym postępowaniu w stażu ubezpieczeniowego T. I.należało uwzględnić okres do dnia 23 lipca 1968 r. Sąd zwrócił bowiem uwagę, że po ukończeniu szkoły ubezpieczony kontynuował zatrudnienie w Zakładach (...)w W.właśnie do dnia 23 lipca 1968 r. Z tym dniem został zwolniony wobec samowolnego porzucenia pracy. Okoliczność ta znalazła potwierdzenie w dokumentacji znajdującej się w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu przedmiotowego zatrudnienia; co więcej następca prawny (...)wystawił ubezpieczonemu świadectwo pracy, w którym potwierdził okres zatrudnienia od dnia 13 października 1967 r. do 23 lipca 1968 r. Organ rentowy nie zakwestionował wiarygodności tejże dokumentacji.

Powyższe zdaniem Sądu dostatecznie uprawdopodobniło twierdzenia ubezpieczonego, że nauka zawodu była pobierana przez niego przy jego równoczesnym indywidualnym zatrudnieniu, a nie jako przedmiot praktyczny w programie nauki szkolnej. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że w okolicznościach ustalonego stanu faktycznego, nie ma wątpliwości, iż stosunek łączący ubezpieczonego z Fabryką (...) w W. (w okresie od 1 września 1965 r. do 11 listopada 1967 r.), a następnie z Zakładami (...) w W. (w okresie od 13 października 1967 r. do 23 lipca 1968 r.) był stosunkiem pracy. Przedmiotowy stosunek zatrudnienia obejmował ubezpieczonego przyjętego do pracy w celu nauki zawodu, obowiązanego jednocześnie do dokształcania się w szkole. Tym samym ubezpieczony w spornym okresie był nie tylko uczniem, lecz także pracownikiem (vide: wyrok SA w Rzeszowie z dnia 10.05.1994 r., III AUr 129/1994; wyrok SA w Białymstoku z dnia 20.01.1999 r., III AUa 754/1998; wyrok SN z dnia 07.09.1995 r., I PRN 43/1995; wyrok SA w Łodzi z dnia 26.02.1993 r., II AUr 45/1993).

Odnośnie okresu zatrudnienia od 24 października 1968 r. do 3 grudnia 1968 r. w (...) w W.Sąd zwrócił uwagę, że w toku niniejszego postępowania zostały przedłożone akta osobowe ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w S. G., w których znajdował się oryginał świadectwa pracy z 14.10.1969 r., w którym potwierdzono, że we wskazanym okresie T. I.był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) w W.na stanowisku pomocnika tokarza. Organ rentowy nie podważał autentyczności tegoż świadectwa pracy, co więcej w piśmie z dnia 4 lutego 2013 r. wprost przyznał, że okres ten będzie podlegał zaliczeniu do stażu pracy ubezpieczonego (k.90 akt sprawy).

Zdaniem Sądu materiał dowodowy okazał się również wystarczający dla ustalenia, że zaliczeniu do stażu ubezpieczeniowego powinien podlegać także okres prowadzenia przez ubezpieczonego działalności w ramach umowy agencyjnej łączącej go z Przedsiębiorstwem (...) w S.. Istota sporu w tym zakresie sprowadzała się do rozstrzygnięcia tego, czy istnieje prawna dopuszczalność zaliczenia do stażu ubezpieczeniowego tego okresu. Organ rentowy uznał bowiem za udowodniony fakt wykonywania przez ubezpieczonego w spornym okresie pracy na podstawie umowy agencyjnej zawartej z (...) w S., zanegował jednak możliwość uwzględnienia okresu tej pracy w stażu ubezpieczeniowym wskazując, iż środkiem dowodowym potwierdzającym ubezpieczenie osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umów agencyjnych są zaświadczenia zakładu, z którym umowa była zawarta, stwierdzające w jakim okresie osoba zainteresowana była objęta obowiązkiem ubezpieczenia. W ocenie organu rentowego przedłożone przez ubezpieczonego dokumenty w tym umowa agencyjna, noty księgowe oraz dowody wpłat nie mogły być podstawą zaliczenia spornego okresu do stażu pracy, gdyż nie zawierały informacji o zgłoszeniu T. I. do ubezpieczenia społecznego.

Mając na uwadze powyższe, na wstępie wyjaśnienia wymaga, iż zgodnie z treścią art. 6 ust. 2 pkt 13 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okresy składkowe uznaje się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy pracy na obszarze Państwa Polskiego wykonywanej na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywaniu takiej umowy (a) objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub (b) w których występowało zwolnienie od opłacania składki lub wykonywanej przed dniem 1 stycznia 1976 r., jeżeli umowa odpowiadała warunkom ubezpieczenia obowiązującym w tym dniu.

Mając na uwadze okres, którego doliczenia do stażu pracy domagał się ubezpieczony wskazać należy, że zastosowanie w niniejszej sprawie znajdują uregulowania dotyczące wykonywania umowy agencyjnej po dniu 1 stycznia 1976 r., tj. w szczególności przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (Dz. U. z 1983 r. Nr 31 poz. 146 tekst jednolity). Zgodnie z jej regulacjami, ubezpieczenie osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej miało charakter obowiązkowy i obejmowało osoby wykonujące stale i odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, zawartej z jednostkami gospodarki uspołecznionej. Umową agencyjną lub umową zlecenia w rozumieniu cytowanej ustawy była przy tym umowa, na podstawie, której osoba ją zawierająca zobowiązywała się do wykonywania określonych czynności w imieniu jednostki gospodarki uspołecznionej lub na rzecz tej jednostki, zaś pracę uważało się za wykonywaną stale, jeżeli umowa trwała nieprzerwanie co najmniej sześć miesięcy. Zgodnie z art. 4 i ust 1 art. 5 cytowanej ustawy obowiązek ubezpieczenia powstawał z dniem oznaczonym w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania, a ustawał z dniem rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Zgodnie zaś z art. 25 ust. 1 i art. 26 ust. 1 ustawy, składki na ubezpieczenie społeczne opłacane miały być za każdy miesiąc, w którym istniało ubezpieczenie, w odpowiednich częściach przez jednostkę gospodarki uspołecznionej, która zawarła umowę, i ubezpieczonego. Należy w tym miejscu odnotować także regulację art. 27 ust. 1 ustawy, zgodnie z którą jeżeli po upływie roku kalendarzowego okazałoby się, że w ciągu tego roku przeciętny miesięczny dochód z wykonywania umowy nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej, składki opłacone za ten rok podlegały zwrotowi, a roku tego nie wliczano do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy.

Z kolei w rozporządzeniu Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego w § 20 ust. 1 wskazano, że składka na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób z nimi współpracujących wynosi, z zastrzeżeniem § 21, 38% podstawy wymiaru składki. W ust. 2 z kolei wskazano, że składkę, o której mowa w ust. 1, w części wynoszącej 50%, pokrywa osoba, która zawarła umowę, za siebie i osoby z nią współpracujące, a w pozostałej części - jednostka gospodarki uspołecznionej. W § 22 ust. 1 rozporządzenia wskazano, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie stanowi dochód z wykonywania umowy podlegający podatkowi od wynagrodzeń, pomniejszony o opłacony podatek. W ust. 2 doprecyzowano, że jeżeli podatek od wynagrodzeń nie jest wymierzany od dochodu, lecz jest ustalany w kwocie ryczałtowej, podstawę wymiaru składek stanowi bieżąco zadeklarowany dochód, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia. W § 25 ust. 1 – 3 z kolei wskazano, że jednostka, która zawarła umowę, obowiązana jest bez uprzedniego wezwania rozliczać co miesiąc składki na ubezpieczenie osób wykonujących umowę i osób współpracujących oraz wypłacone tym osobom świadczenia podlegające finansowaniu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. Rozliczenie, o którym mowa w ust. 1, następuje w deklaracji rozliczeniowej, w której podana jest łączna liczba osób wykonujących umowę i osób współpracujących. Jednostka, która zawarła umowę, jest obowiązana bez uprzedniego wezwania przesłać do oddziału ZUS deklarację rozliczeniową i opłacić całość należnej składki na ubezpieczenie osób wykonujących umowę i osób współpracujących, po potrąceniu świadczeń finansowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły. Przepisy § 14 ust. 4 oraz § 15-18 stosuje się odpowiednio.

Mając powyższe regulacje na uwadze, w wyniku przeprowadzenia postępowania dowodowego Sąd uznał, że praca wykonywana przez ubezpieczonego jako agenta podlega w całości zaliczeniu do jego stażu ubezpieczeniowego jako okres składkowy. Na podstawie przedłożonych przez ubezpieczonego dokumentów dotyczących okresu wykonywania umowy agencyjnej, posiłkując się nadto dokumentacją już wcześniej złożoną w ZUS i do akt sprawy oraz zeznaniami świadków J. B. i E. D. Sąd ustalił bowiem, że niewątpliwie przez cały sporny okres T. I. (1) z tytułu wykonywania umowy agencyjnej był objęty ubezpieczeniami społecznymi na zasadach określonych w ustawie z 19 grudnia 1975 r.

Z ustaleń stanu faktycznego dokonanych zarówno w oparciu o treść umowy agencyjnej łączącej ubezpieczonego z (...) w S. oraz treść dowodów wpłat i not księgowych znajdujących się w dokumentacji przedstawionej przez ubezpieczonego, których wiarygodność i autentyczność nie została w żaden sposób podważona i zdaniem Sądu nie budziła wątpliwości, jednoznacznie w ocenie Sądu wynika, że obciążającą go należność z tytułu składki na swoje ubezpieczenie społeczne systematycznie wpłacał bezpośrednio do kasy zakładu pracy, a następnie zakład pracy przekazywał tę składkę - na podstawie deklaracji rozliczeniowych bezimiennych - do ZUS. Również przesłuchani w sprawie świadkowie pośrednio potwierdzili, że ubezpieczony systematycznie i regularnie wpłacał na rzecz pracodawcy stosowne wynagrodzenie. Mianowicie świadek J. B., dyrektor (...) wskazał, iż od momentu zatrudnienia współpraca z ubezpieczonym przebiegała bez jakichkolwiek zastrzeżeń. Podkreślił, że w sytuacji ewentualnego spóźnienia się z płatnością wystawione byłyby odpowiednie dokumenty księgowe, aby przypomnieć o płatności. Pamiętał także, że płatności były przez ubezpieczonego regulowane (k. 130 akt sprawy). Także świadek E. D. (1) – pracująca na stanowisku księgowej u ubezpieczonego wskazała, że nie przypomina sobie jakichkolwiek problemów z płatnościami. Wskazała, że nosiła pieniądze do kasy firmy. Pamiętała także, że (...) podchodziło do umów agencyjnych z dużym rygoryzmem. W ocenie Sądu wyjaśnienia tych osób znajdują pośrednio potwierdzenie w zapisie § 15 umowy, w którym podkreślono, umowa zostanie rozwiązana z winy agenta w trybie natychmiastowym w przypadku m.in. nieterminowego rozliczania się z zobowiązań wobec zleceniodawcy z tytułu zawartej umowy. Ubezpieczony wykonywał zaś umowę agencyjną nieprzerwanie do 31 stycznia 1992 r. została ona rozwiązana na mocy porozumienia stron.

Sąd zwrócił też uwagę, że w złożonych przez ubezpieczonego oryginalnych dokumentach dotyczących prowadzenia działalności agencyjnej, jeśli chodzi o rok 1991 znajdują się dowody opłacenia przez niego składek tylko za niektóre miesiące, tj.: dowód wpłaty z dnia 18.02.1991 r. za styczeń na kwotę 322.950 zł, z dnia 15.03.1991 r. za luty na kwotę 679.945 zł, z dnia 16.05.1991 r. na kwotę 1.373,356 zł, z dnia 13.06.1991 r. na kwotę 380.000 zł, z dnia 12.07.1991 r. na kwotę 380.000 zł, z dnia 1.08.1991 r. za lipiec na kwotę 380.000 zł oraz z dnia 16.11.1991 r. za sierpień i wrzesień na kwotę 760.000 zł. W ocenie Sądu nie stało to na przeszkodzie do ustalenia, że ubezpieczony faktycznie w roku 1991 podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy agencyjnej. Trzeba bowiem zwrócić uwagę, że stosownie do treści przepisu art. 27 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, jeżeli po upływie roku kalendarzowego okazałoby się, że w ciągu tego roku przeciętny miesięczny dochód z wykonywania umowy nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej, składki opłacone za ten rok podlegały zwrotowi, a roku tego nie wliczano do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy. Mając na uwadze wysokość udokumentowanych wpłat ubezpieczonego z tytułu składek, Sąd ustalił, że z pewnością dochód ubezpieczonego z wykonywania umowy osiągnął połowę najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej. Minimalne wynagrodzenie wynosiło bowiem wówczas od 1 stycznia 1991 r. - 550.000 zł (M.P.1990.48.367), od 1 kwietnia 1991 r. - 605.000 zł (M.P.1991.11.78), od 1 lipca 1991 r. - 632.000 zł (M.P.1991.21.149), od 1 października 1991 r. - 652.000 zł (M.P.1991.32.228) i od 1 grudnia 1991 r. - 700.000 zł (M.P.1991.42.292). Roczny minimalny dochód ubezpieczonego, który gwarantowałby mu objęcie ubezpieczeniami społecznymi z tytułu umowy agencyjnej wynosił zatem w tym roku 7365000 zł. Tymczasem biorąc pod uwagę dokonane przez ubezpieczonego wpłaty (przy przyjęciu, że składki wpłacone przez ubezpieczonego stanowiły 50% należnej składki, a kolejne 50% opłacał pracodawca oraz że składka wynosiła 38% podstawy wymiaru (dochodu) udowodniony dowodami wpłat dochód ubezpieczonego w roku 1991 wyniósł co najmniej 12516493 zł, a zatem przekraczał wysokość najniższego wynagrodzenia. Powyższe prowadziło w konsekwencji do uznania, że ubezpieczony w 1991 r. przez cały rok podlegał ubezpieczeniom społecznym z tytułu umowy agencyjnej.

Skoro w myśl art. 4 i 5 ust. 1 ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. obowiązek ubezpieczenia powstawał z dniem oznaczonym w umowie jako dzień rozpoczęcia wykonywania pracy, a ustawał natomiast z dniem rozwiązania lub wygaśnięcia umowy, w świetle zebranego w sprawie materiału dowodowego należało uznać za udowodniony zarówno fakt zatrudnienia ubezpieczonego w okresie od dnia 2 stycznia 1990 r. do 31 stycznia 1992 r., jak i okoliczność opłacania przez zakład pracy przez cały okres zatrudnienia ubezpieczonego na podstawie umowy agencyjnej składek na ubezpieczenie społeczne. Zdaniem Sądu ubezpieczony nie może ponosić ujemnych konsekwencji jedynie z tej przyczyny, że zakład pracy rozliczał się na deklaracjach bezimiennych, co zresztą było zgodne z obowiązującymi wówczas przepisami.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie przepisu art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję, orzekając jak w punkcie I.a sentencji.

Zasadne, chociaż tylko częściowo, okazało się również odwołanie ubezpieczonego od decyzji w sprawie ustalenia kapitału początkowego w zakresie w jakim domagał się on uwzględnienia w podstawie wymiaru kapitału początkowego dochodów uzyskanych w latach 1977-1991 w wysokości wynikającej z dostępnej dokumentacji płacowej.

Ustalając wysokość dochodów ubezpieczonego w latach 1977-1979 Sąd oparł się na jego dokumentacji płacowej - angażach znajdujących się w aktach rentowych (plik I) oraz w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...). Z kolei odnośnie lat 1980-1989 Sąd ustaleń dokonał w oparciu o karty wynagrodzeń ubezpieczonego ściągnięte do akt sprawy. Z kolei wyliczenia dochodu ubezpieczonego w latach 1990-1991 dokonano posiłkując się dokumentacją z okresu wykonywania pracy w ramach umowy agencyjnej przedłożoną przez ubezpieczonego (zielony segregator). Autentyczność dokumentacji płacowej ubezpieczonego nie była kwestionowana przez żadną stronę.

Szczegółową wysokość wynagrodzenia ubezpieczonego w poszczególnych latach Sąd ustalił, posiłkując się opinią biegłego z zakresu rachunkowości. W tym miejscu należy wskazać, iż według doktryny i praktyki, opinią biegłego jest osąd o okolicznościach faktycznych, stanach lub zdarzeniach, dla których poznania i wyjaśnienia wymagany jest określony zasób wiadomości specjalnych (wykraczających poza zakres wiadomości i doświadczenia życiowego ogółu osób inteligentnych i ogólnie wykształconych) z różnych dziedzin nauki, techniki, sztuki, rzemiosła czy obrotu gospodarczego oraz doświadczenia zawodowego, sformułowany i wyrażony w toku postępowania przez osobę wyznaczoną w tym celu przez Sąd, niezainteresowaną rozstrzygnięciem sprawy (a spełniającą wskazane wyżej kryteria - biegłego), ułatwiający zarazem Sądowi właściwą ocenę faktów i rozstrzygnięcie konkretnej sprawy (Komentarz do art.278 kodeksu postępowania cywilnego (Dz.U.64.43.296), [w:] A. Jakubecki (red.), J. Bodio, T. Demendecki, O. Marcewicz, P. Telenga, M.P. Wójcik, Kodeks postępowania cywilnego. Praktyczny komentarz, Zakamycze, 2005, wyd. II.). Natomiast zgodnie z przepisem art. 233 § 1 k.p.c. - sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Opinia biegłych ma na celu ułatwienie sądowi należytej oceny zebranego w sprawie materiału wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne. Nie może ona natomiast być sama w sobie źródłem materiału faktycznego sprawy ani tym bardziej stanowić podstawy ustalenia okoliczności będących przedmiotem oceny biegłych. Ustalenie stanu faktycznego należy do sądu orzekającego, a biegli powinni udzielić odpowiedzi na konkretne pytania dostosowane do stanu faktycznego sprawy. Opinia biegłego jest bowiem tylko dowodem, którego ocena należy do Sądu (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2006 roku, III UK 144/2005).

Zdaniem Sądu, sporządzona przez wyżej wskazanego biegłego opinia została oparta o zgromadzony w sprawie materiał dowodowy. Biegły, będący specjalistą z dziedziny rachunkowości, co do zasady prawidłowo dokonał obliczeń należności przysługujących ubezpieczonemu w zakresie wynagrodzenia będącego podstawą wymiaru składek w latach 1977-1991. Zgodnie ze wskazaniem Sądu, biegły wyliczył wysokość wynagrodzenia z uwzględnieniem wyłącznie składników wynagrodzenia, co do których na podstawie dostępnej dokumentacji płacowej można było ustalić, że z całą pewnością ubezpieczonemu przysługiwały. Ani ubezpieczony, ani organ rentowy nie wnieśli przy tym merytorycznych zarzutów odnośnie prawidłowości ustalenia przez biegłego czasu pracy ubezpieczonego w latach 1977-1979; strony nie zakwestionowały również wysokości przyjętych przez biegłego składników wynagrodzenia ubezpieczonego w latach 1980-1989 wynikających ze ściągniętych przez Sąd do akt sprawy kart wynagrodzeń ubezpieczonego z tego okresu. Organ rentowy zwrócił wyłącznie uwagę na drobne omyłki dotyczące pominięcia przez biegłego w latach 1982, 1986, 1987 i 1989 niektórych wypłaconych ubezpieczonemu składników wynagrodzenia, które są wliczane do dochodu stanowiącego podstawę wymiaru składki. Wyeliminowanie tych omyłek nie wymagało wiadomości specjalnych i sporządzenia opinii uzupełniającej, stąd też Sąd we własnym zakresie dokonał korekty opinii w tym zakresie dokonując prostego przeliczenia wynagrodzenia otrzymywanego przez ubezpieczonego w tych latach przy uwzględnieniu uwag organu rentowego.

Pozostałe zarzuty organu rentowego – odnośnie ewentualnych nieprawidłowości w wyliczeniu dochodu ubezpieczonego w latach 1977,1978, 1981, 1983, 1984 i 1990-1991 - Sąd uznał natomiast za bezzasadne. Organ rentowy ograniczył się bowiem de facto do wskazania, że nie przedłożono mu do wglądu dokumentacji płacowej w oparciu o którą biegły dokonał wyliczenia. W tym miejscu trzeba więc zwrócić uwagę, że biegły wyliczenia należnych ubezpieczonemu wynagrodzeń w okresie od 1977 do 1979 roku dokonał w oparciu o dokumentację płacową ubezpieczonego, która znajdowała się w aktach rentowych (plik I k. 15a i następne), z kolei wyliczenia wynagrodzeń ubezpieczonego za lata 1990-1991 r. dokonano w oparciu o dokumentację znajdującą się w zielonym segregatorze, który został przesłany organowi rentowemu do wglądu w styczniu 2013 r. (k. 69). Pozostała dokumentacja znajdowała się natomiast przez cały czas w jawnych aktach sprawy – dostępnych w każdym czasie dla pełnomocników organu rentowego w sekretariacie Sądu. Wyraźnie trzeba też podkreślić, iż organ rentowy jest zwykłą stroną procesu cywilnego, niewyposażoną przez ustawodawcę w żadne szczególne uprawnienia, w szczególności w zakresie dostępu do akt sprawy. Jeśli więc organ rentowy miał wątpliwości co do treści zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, mógł je swobodnie i bez przeszkód zweryfikować przez cały czas trwającego dość długo procesu.

Miarodajności opinii nie podważyły również zarzuty ubezpieczonego. T. I. co do zasady zgodził się przy tym z wyliczeniem biegłego, podnosząc wyłącznie, że w jego ocenie w latach 1977-1979 jego wynagrodzenie powinno być wyliczone tożsamo jak w roku 1980, tj. z uwzględnieniem wszystkich wypłacanych mu dodatków i premii. Nie przedstawił jednak żadnych dodatkowych dowodów, które pozwoliłyby na wyliczenie wynagrodzenia za te lata zgodnie z jego wnioskiem. Sąd nie neguje przy tym tego, że z całą pewnością w tych latach wynagrodzenie T. I. wynosiło znacznie więcej aniżeli wynika to z opinii biegłego, jednak uznał (mając na względzie orzecznictwo Sądu Najwyższego), że brak jest możliwości ustalenia wysokości tego wynagrodzenia w przybliżeniu, a jedyne co można zrobić, to ustalić minimalną jego wysokość, jaka z całą pewnością mu w tym czasie przysługiwała.

Reasumując - w zakresie spornych należności – Sąd uznał wydaną w sprawie ekspertyzę za miarodajną - z uwzględnieniem części zarzutów organu rentowego oraz po wyeliminowaniu we własnym zakresie drobnych omyłek biegłego w zakresie wynagrodzenia z lat 1977 – 1979. Sąd dostrzegł nadto, że biegły przyjął w okresie od lutego do kwietnia 1977 r. zaniżoną stawkę godzinową (8,00 zł), zamiast prawidłowej wynikającej ze znajdującego się w aktach osobowych T. I. angażu (8,5 zł); dodatkowo w latach 1978-1979 biegły nie uwzględnił wyliczając wysokość wynagrodzenia faktu, iż od 30 marca 1978 r. ubezpieczonemu przysługiwał stały dodatek stażowy w wysokości 5% (co także jasno wynika z dokumentów znajdujących się w aktach osobowych T. I.). Także i w tym zakresie Sąd dokonał więc samodzielnie korekty opinii.

Ustalając wysokość przysługującego ubezpieczonemu wynagrodzenia w latach 1977-1979 Sąd zauważył, iż ze znajdujących się w aktach rentowych (plik I) angaży wynikało, że stałe miesięczne wynagrodzenie ubezpieczonego w okresie zatrudnienia było określane według stawki godzinowej i wynosiło od dnia 1.01.1976 r. – 8,50 zł/godz., od dnia 2.05.1977 r. – 9,50 zł/godz., od dnia 1.06.1978 r. – 10,50 zł/godz. Dodatkowo ubezpieczonemu od 1.02.1977 r. wypłacano stały dodatek spedycyjny za obsługę codzienną w wysokości 26 zł dziennie (nie więcej niż 650 zł miesięcznie), a od 30.03.1978 r. dodatek stażowy w wysokości 5%. W tym miejscu podkreślenia wymaga - mając na uwadze zastrzeżenia organu rentowego – że fakt wypłacania ubezpieczonemu w latach 1977-1979 dodatku za obsługę codzienną w kwocie 26 zł dziennie oraz dodatku w wysokości 5% wynikał wprost z dokumentacji płacowej znajdującej się w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...). Mianowicie w aktach tych znajduje się karta osobowa z 30 lutego 1980 r., w której wskazano, że od 30.03.1978 r. ubezpieczonemu przysługuje dodatek za staż w wysokości 5% wynagrodzenia zasadniczego, od 1.10.1980 r. w wysokości 10%, a od 21.12.1984 r. w wysokości 15%. W aktach tych znajdują się również zlecenia z 16 czerwca 1976 i 14 lipca 1976r., w których wskazano, że od 1 maja 1976r. powierzono ubezpieczonemu wykonywanie czynności spedycyjnych (odbiór i zdanie ładunku, załatwianie formalności dokumentacyjnych, nadzór nad ładunkiem), za których wykonywanie otrzymać miał wynagrodzenie dzienne w wysokości 26 zł (nie więcej niż 650 zł miesięcznie).

Mając na uwadze powyższe, Sąd przyjął, że wynagrodzenie ubezpieczonego w okresie zatrudnienia w (...) w roku 1977 (w okresie od lutego do grudnia, bowiem w styczniu pracodawcą T. I. było jeszcze (...)) wyniosło co najmniej 26.337 zł. Biegły wyliczył, że w okresie zatrudnienia w (...) ubezpieczony w okresie od lutego do marca 1977 r. przepracował 63 dni po 8 godzin oraz 10 dni po 6 godzin. Stawka godzinowa w tym okresie wynosiła 8,50 zł (angaż z 3 lutego 1976 r. znajdujący się w aktach osobowych ubezpieczonego z okresu przedmiotowego zatrudnienia). Tym samym wynagrodzenie zasadnicze w tym czasie (luty – kwiecień) wyniosło 4794 zł ( 63 dni x 8 godzin pracy x 8,50 zł/godz. = 4.284 zł + 10 dni x 6 godzin pracy x 8,50 zł/godz. = 510 zł) – w tym zakresie Sąd dokonał korekty opinii biegłego. Z kolei wynagrodzenie zasadnicze za okres kwiecień – grudzień 1977 r. wyniosło 14.497 zł. Biegły wyliczył (i to jego wyliczenie przyjęto jako prawidłowe), że ubezpieczony przepracował w tym czasie 169 dni po 8 godzin oraz 29 dni po 6 godzin. Stawka godzinowa wynosiła w tym czasie 9,50 zł (169 dni x 8 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 12.844,00 zł + 29 x 6 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 1.653,00 zł). Dodatkowo doliczyć należało dodatek za obsługę codzienną w wysokości 26 zł dziennie (nie więcej niż 650 zł miesięcznie). Skoro ubezpieczony przepracował w okresie od lutego do grudnia 1977 r. łącznie 271 dni, przyjąć należało że wypłacono mu łącznie 7046 zł tytułem tego dodatku (271 x 26 zł).

Reasumując, w 1977 r. ubezpieczony z tytułu zatrudnienia w (...) w okresie od lutego do grudnia 1977 r. otrzymał wynagrodzenie wynoszące co najmniej 26.337 zł. Do wynagrodzenia tego doliczono kwotę 5511,00 zł (wynagrodzenie za styczeń 1977 r. otrzymane w (...) niesporne). Łącznie w roku 1977 r. ubezpieczony otrzymał więc wynagrodzenie wynoszące co najmniej 31.848 zł.

Wynagrodzenie ubezpieczonego w roku 1978 wyniosło co najmniej 31.693,20 zł. Biegły wyliczył bowiem, że w okresie zatrudnienia w (...) w roku 1978 ubezpieczony w okresie od stycznia do maja przepracował 107 dni po 8 godzin i 16 dni po 6 godzin. Stawka godzinowa w tym okresie wynosiła 9,50 zł (niesporne). Stąd biegły przyjął, że wynagrodzenie zasadnicze w tym czasie wyniosło 9044 zł (107 dni x 8 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 8.132,00 zł + 16 dni x 6 godzin pracy x 9,50 zł/godz. = 912,00 zł). Z kolei wynagrodzenie za okres od maja do grudnia 1978 r. biegły wyliczył na kwotę 13.850 zł. Biegły ustalił, że ubezpieczony przepracował w tym czasie 147 dni po 8 godzin oraz 24 dni po 6 godzin. Stawka godzinowa wynosiła w tym czasie, co było niesporne, 10,50 zł (147 dni x 8 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 12.348,00 zł + 24 dni x 6 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 1.512,00 zł). Dodatkowo biegły doliczył do wynagrodzenia zasadniczego otrzymanego przez ubezpieczonego w tym roku wypłacony mu dodatek za obsługę codzienną w wysokości 26 zł dziennie (nie więcej niż 650 zł miesięcznie). Skoro ubezpieczony przepracował w 1978 r. łącznie 294 dni biegły przyjął, że ubezpieczonemu wypłacono łącznie 7644 zł tytułem tego dodatku (294 x 26 zł). Sąd dokonał jednak korekty opinii biegłego w zakresie wyliczenia należności za rok 1978, gdyż z dokumentacji osobowej ubezpieczonego z okresu zatrudnienia w (...) wynikało, że od marca 1978 r. przysługiwał mu stały dodatek stażowy wynoszący 5% wynagrodzenia zasadniczego. Dodatek ten należało w ocenie Sądu doliczyć do dochodu ubezpieczonego stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, czego biegły jednak nie uczynił. Mając na uwadze powyższe Sąd wyliczył, że wynagrodzenie ubezpieczonego za okres styczeń – maj 1978 r. wynosiło de facto łącznie 9496,20 zł (9044 zł x 5% dodatek stażowy), zaś wynagrodzenie za okres czerwiec – grudzień 1978 r. - 14.544 zł (13850 zł x 5% dodatek stażowy). Reasumując, przyjąć należało, że w 1978 r. ubezpieczony z tytułu zatrudnienia w (...) otrzymał wynagrodzenie wynoszące co najmniej 31.693,20 zł (wynagrodzenie zasadnicze + dodatek stażowy + dodatek za obsługę codzienną).

Tożsame składniki wynagrodzenia (wynagrodzenie zasadnicze + dodatek stażowy + dodatek za obsługę codzienną) były ubezpieczonemu wypłacane również w 1979 r. Biegły wyliczył, że w 1979 ubezpieczony przepracował 255 dni po 8 godzin i 40 dni po 6 godzin. Stawka godzinowa wynosiła wówczas 10,50 zł, stąd biegły przyjął, że wynagrodzenie zasadnicze ubezpieczonego w tym czasie wynosiło 23940 zł (255 dni x 8 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 21.420,00 zł + 40 dni x 6 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 2520,00 zł). Biegły dokonując wyliczenia ponownie jednak nie dostrzegł, że ubezpieczonemu przysługiwał stały dodatek stażowy w wysokości 5%. Stąd Sąd dokonał tożsamej jak w 1978 r. korekty tego wyliczenia, poprzez doliczenie tego dodatku do wynagrodzenia wyliczonego przez biegłego. I tak Sąd wyliczył, że wynagrodzenie zasadnicze ubezpieczonego w 1979 r. wynosiło łącznie 25.137 zł (255 dni x 8 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 21.420,00 zł + 40 dni x 6 godzin pracy x 10,50 zł/godz. = 2520,00 zł x 5% dodatek stażowy). Sąd zwrócił również uwagę, że biegły pominął w swoim wyliczeniu fakt wypłacania ubezpieczonemu stałego dodatku za obsługę wynoszącego 26 zł dziennie, mimo iż z dokumentacji znajdującej się w aktach nie wynikało, aby pracodawca w roku 1979 zaprzestał wypłaty tego dodatku przyznanego ubezpieczonego od 1976 r. na czas nieokreślony. Stąd Sąd dokonał dodatkowo korekty wyliczenia biegłego poprzez doliczenie do dochodu ubezpieczonego również wypłaconego mu w roku 1979 dodatku za obsługę codzienną w łącznej kwocie 7670,00 zł. Wyliczenia dokonano poprzez pomnożenie liczby przepracowanych przez ubezpieczonego dni przez stawkę dzienną (295 dni x 26 zł.). Po dokonanych korektach Sąd przyjął więc, że wynagrodzenie ubezpieczonego w roku 1979 wynosiło co najmniej 32.807 zł.

Ustalając wysokość przysługującego ubezpieczonemu wynagrodzenia w latach 1980-1989 Sąd zauważył, że do akt sprawy złożono oryginały kart wynagrodzeń z tego okresu, z których wynika, że ubezpieczonemu wypłacano wynagrodzenie, którego składnikami były m.in.: pensja zasadnicza, akord, różne dodatki (m.in. za nadgodziny 50%, nadgodziny 100%, oszczędność ogumienia, obsługę codzienną, stażowy, funkcyjny, CWN, za pranie odzieży, spedycję). Ubezpieczonemu wypłacano również nagrody i premie. Na podstawie tych kart wynagrodzeń biegły dokonał prawidłowego wyliczenia wysokości wynagrodzenia ubezpieczonego w kolejnych latach, przyjmując przy wyliczeniu wyłącznie te składniki, które były brane pod uwagę przy obliczaniu podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w tych latach (wynagrodzenie dniówkowe, akord, dodatki (specjalne, dodatki za dyżur, obsługę codzienną, spedycję, stażowy, dodatek ST. OOO, funkcyjny, CWN, warsztat, dodatek nocny), wynagrodzenie za przestoje, premie, wyrównania, dodatki nadgodziny 50% i nadgodziny 100%, wynagrodzenie za urlop, wynagrodzenie chorobowe), a pominął przy wyliczaniu wszystkie te składniki wynagrodzenia, które nie podlegały oskładkowaniu (w 1980r. pominął dodatek za oszczędność ogumienia, PSK, posiłki regeneracyjne; w 1981 r. pominięto dodatek szkolny, posiłki regeneracyjne; w 1982 r. pominięto „ws”, posiłki regeneracyjne, PSK, nagrodę 0.5, ekwiwalent za pranie odzieży; w 1983 r. pominięto nagrodę z okazji 22 lipca, ekwiwalent za pranie odzieży roboczej i posiłki regeneracyjne oraz premię za oszczędność ogumienia i PSK; w 1984 r. pominięto ekwiwalent za pranie odzieży, nagrodę z okazji 22 lipca, nagrodę z ZFP; w 1985 r. pominięto nagrodę NM, nagrodę z ZFP, ekwiwalent za pranie odzieży; w 1986 r. pominięto nieokreśloną jednorazową wypłatę w wysokości 21.214 zł; w 1987 r. pominięto nagrodę 0,5, nagrodę z ZFN; w 1988 r. pominięto nagrodę z ZFN; w 1989 r. pominięto nagrodę 0,5, nagrodę z ZFN). Sąd uznał wyliczenia biegłego za prawidłowe w tym zakresie. Sąd miał przy tym uwagę, że organ rentowy de facto nie zakwestionował poprawności wyliczenia przez biegłego dochodów ubezpieczonego w tych latach, podzielając ustalenia biegłego w zakresie przyjętych do wyliczenia składników wynagrodzenia. Co więcej, organ rentowy – trafnie - wskazał dodatkowe składniki wynagrodzenia ubezpieczonego, które biegły pominął, a które podlegały uwzględnieniu w podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne (w 1982 r. dodatek ST. OOO, 1986 r. i 1987 r. premie motywacyjne, 1989 r. nagroda jubileuszowa oraz dodatek cenowy). Zastrzeżenia organu rentowego sprowadzały się wyłącznie do zakwestionowania zaliczenia przez biegłego do dochodu ubezpieczonego stanowiącego podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne w roku 1981 dodatku załadunkowego, a w latach 1983-1984 dodatku CWN, ze wskazaniem, że brak jest informacji co oznacza ten składnik wynagrodzenia. Sąd nie podzielił zastrzeżeń ZUS w tym zakresie.

Odnośnie dodatku CWN wypłaconego ubezpieczonemu latach 1983 i 1984 Sąd zwrócił uwagę, że analiza dostępnej dokumentacji płacowej i osobowej z okresu zatrudnienia ubezpieczonego w (...)oraz pisemnych zeznań R. M.(dyrektora naczelnego (...)) nie nasuwa żadnych wątpliwości, że pod pojęciem dodatku CWN należy rozumieć dodatek za pracę na terenie (...)w S.((...)) przy ul. (...). Mianowicie Sąd zwrócił uwagę, że skrótem CWN pracodawca posłużył się na dokumencie w postaci karty obiegowej zwolnienia z grudnia 1989 r., gdzie wskazano jako przyczynę „agent CWN od 1.01.1990 r.” (od 1 stycznia 1990 r. ubezpieczony jako agent przejął warsztat naprawczy). R. M.w pisemnych zeznaniach wskazał, że ubezpieczony podjął pracę jako Agent (...)na terenie (...). Dodatkowo Sąd zwrócił uwagę, że podobny dodatek wypłacono ubezpieczonemu w 1981 r. – wypłata została jednak odnotowana jako „warsztat”.

Odnośnie zaś wypłaconego ubezpieczonemu w 1981 r. dodatku załadunkowego Sąd zwrócił uwagę, że dodatek ten był wypłacany ubezpieczonemu na podstawie umowy o pracę dodatkową zawartej w dniu 22 grudnia 1980 r. (umowa – k. 15L plik I akt rentowych). Od dnia 1 stycznia 1981 r. pracodawca powierzył ubezpieczonemu wykonywanie dodatkowych czynności niewchodzących w zakres normalnych obowiązków kierowcy samochodu, tj. czynności ładowacza i czynności spedycyjnych. W umowie wskazano że za czynności ładowacza ubezpieczony będzie otrzymywał wynagrodzenie wg stawek akordowych, zaś za wykonywanie czynności spedycyjnych wynagrodzenie ryczałtowe w wysokości 1200 zł za miesiąc. W tabeli wynagrodzeń płaca za czynności ładowacza ujęto w rubryce dotyczącej pracy w akordzie. W ocenie Sądu nie powinno zatem budzić wątpliwości, że wynagrodzenie to stanowiło podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, gdyż było „zwykłym” wynagrodzeniem za wykonywanie czynności w ramach umowy o pracę (tyle że pracę dodatkową, nie zaś żadną ekstra należnością, wypłacaną ze źródeł niepodlegających oskładkowaniu.

Mając na uwadze powyższe, Sąd ustalając wysokość wynagrodzenia wypłacanego ubezpieczonemu w latach 1980-1989 przyjął, iż T. I.niewątpliwie otrzymywał wynagrodzenie odpowiadające wysokości wynagrodzenia w wysokości określonej przez biegłego sądowego (z uwzględnieniem uwag organu rentowego odnośnie zarobków z lat 1982, 1986-1987 i 1989). I tak, Sąd przyjął za biegłym, iż w roku 1980 dochody ubezpieczonego stanowiące podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne wyniosły łącznie 109.400 zł, w roku 1981 - 136.076 zł, w roku 1982 - 153.920 zł (Sąd dodatkowo do wyliczenia biegłego doliczył dodatek ST. OOO zgodnie z wnioskami ZUS k. 192v), w roku 1983 – 208.194 zł, w roku 1984 – 213.593 zł, w roku 1985 – 232.344 zł, w roku 1986 – 283.538 zł (Sąd dodatkowo do wyliczenia biegłego doliczył wypłaconą ubezpieczonemu premię motywacyjną zgodnie ze stanowiskiem ZUS k. 192v), w roku 1987 – 408.618 zł (Sąd dodatkowo do wyliczenia biegłego doliczył wypłaconą ubezpieczonemu premię motywacyjną zgodnie ze stanowiskiem ZUS k. 192v), w roku 1988 – 596.824 zł, w roku 1989 (Sąd dodatkowo do wyliczenia biegłego doliczył wypłaconą ubezpieczonemu nagrodę jubileuszową i dodatek cenowy zgodnie ze stanowiskiem ZUS k. 192v).

Na zakończenie, jako dodatkowy dowód na prawidłowość powyższych wyliczeń, trzeba zwrócić uwagę na fakt, że ubezpieczony w latach 1977-1984 zatrudniony był na stanowisku kierowcy. Na tożsamym stanowisku w tym samym okresie i w tym samym zakładzie zatrudniony był A. P. (1). W aktach rentowych A. P. prowadzonych przez ZUS O/S. znajduje się tymczasem zaświadczenie Rp-7 wystawione przez pracodawcę, dokumentujące wysokość zarobków tego pracownika w (...). Ustalone w niniejszym postępowaniu zarobki ubezpieczonego stanowiące podstawę wymiaru składek w latach 1977-1984 są porównywalne do zarobków A. P., wynikających ze wskazanego zaświadczenia Rp-7, uznanego przez organ rentowy za miarodajne (w oparciu o dane wpisane w tym zaświadczeniu ustalono wysokość wypłacanemu A. P. świadczenia).

Ustaleń odnośnie wynagrodzeń otrzymywanych przez ubezpieczonego w latach 1990 -1991 Sąd dokonał w oparciu o przedłożoną przez ubezpieczonego dokumentację związaną zatrudnieniem ubezpieczonego na podstawie umowy agencyjnej (zielony segregator) oraz ekspertyzę biegłego. W ocenie Sądu w oparciu o te dowody można precyzyjnie ustalić minimalną wysokość podstawy wymiaru składek ubezpieczonego za lata 1990 i 1991.

W przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (w brzmieniu na dzień uchwalenia) w § 20 ust. 1 wskazano, że składka na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób z nimi współpracujących wynosi, z zastrzeżeniem § 21, 38% podstawy wymiaru składki (od dnia 1 stycznia 1992 r. 40%). W ust. 2 z kolei wskazano, że składkę, o której mowa w ust. 1, w części wynoszącej 50%, pokrywa osoba, która zawarła umowę, za siebie i osoby z nią współpracujące, a w pozostałej części - jednostka gospodarki uspołecznionej. W § 22 ust. 1 rozporządzenia wskazano, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie stanowi dochód z wykonywania umowy podlegający podatkowi od wynagrodzeń, pomniejszony o opłacony podatek. W ust. 2 doprecyzowano, że jeżeli podatek od wynagrodzeń nie jest wymierzany od dochodu, lecz jest ustalany w kwocie ryczałtowej, podstawę wymiaru składek stanowi bieżąco zadeklarowany dochód, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia.

Mając na uwadze powyższe Sąd zwrócił uwagę, że z dokumentów źródłowych (dowody wpłat składki w kasie (...)) wynika, że w roku 1990 ubezpieczony wpłacił do kasy (...) tytułem składki ZUS: -za styczeń 271.760 zł, za luty 386.142 zł, w dniu 17.04.1990 r. za marzec 436.850 zł, za kwiecień 12.750 zł, za maj 345.975 zł, za czerwiec 341.310 zł, w dniu 16.08.1990 r. za lipiec 493.585 zł, za sierpień 652.270 zł, w dniu 28.12.1990 r. za wrzesień 656.872 zł, w dniu 19.11.1990 r. za październik 586.740 zł, w dniu 17.10.1990 r. za listopad 447.050 zł), w dniu 18.01.1991 r. za grudzień 1990 r. - 738.445 zł. Biegły dokonując wyliczenia osiąganego przez ubezpieczonego wynagrodzenia prawidłowo przyjął, że wpłacone kwoty stanowiły wyłącznie 50% należności tytułem należnej składki, a pozostałe 50% należności zostało za te okresy opłacone przez (...). Mając na uwadze powyższe, dokonując wyliczenia należnego ubezpieczonemu wynagrodzenia należało przyjąć, że w 1990 r. należne składki na ubezpieczenie społeczne T. I. wynosiły kolejno: za styczeń 543.520,00 (2x 271.760 zł) zł, za luty 772.284,00 zł (2x386.142 zł), za marzec 873.700 zł (2x436.850 zł), za kwiecień 25.500 zł (2x12.750 zł), za maj 691.956 zł (2x345.975 zł), za czerwiec 682.620,00 zł (2x341.310 zł), za lipiec 987.170 zł (2x493.585 zł), za sierpień 1.304.540 zł (2x652.270 zł), za wrzesień 1.313.744 zł (2x 656.872 zł), za październik 1.173.480 zł (2x586.740 zł), za listopad 894.100 zł (2x447.050 zł), za grudzień 1.476.890 zł (2x 738.445 zł). Dysponując tymi danymi biegły wyliczył wysokość dochodu ubezpieczonego w poszczególnych miesiącach, a w konsekwencji w ciągu roku 1990. Biegły wziął pod uwagę, że należna składka na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej w roku 1990 wynosiła 38% podstawy wymiaru składki. Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie stanowił dochód z wykonywania umowy podlegający podatkowi od wynagrodzeń, pomniejszony o opłacony podatek. Mając na uwadze powyższe biegły wyliczył, że dochód ubezpieczonego osiągnięty w 1990 r., od którego zapłacono składki na ubezpieczenia społeczne wyniósł łącznie 28.862.797 zł i taką też kwotę Sąd uznał za prawidłową.

Odnośnie roku 1991 Sąd ustalił, że dochody ubezpieczonego stanowiące podstawę wymiaru składki wynosiły co najmniej 21.861.093 zł.

Sąd zwrócił uwagę, że wprawdzie w dokumentacji źródłowej znajdują się dowody opłacenia przez T. I. składek wyłącznie za niektóre miesiące roku 1991 (dowód wpłaty z dnia 18.02.1991 r. za styczeń 322.950 zł, z dnia 15.03.1991 r. za luty 679.945 zł, z dnia 16.05.1991 r. 1.373,356 zł, z dnia 13.06.1991 r. 380.000 zł, z dnia 12.07.1991 r. 380.000 zł, z dnia 1.08.1991 r. za lipiec 380.000 zł, z dnia 16.11.1991 r. za sierpień i wrzesień 760.000 zł), to jednak nie stało to na przeszkodzie do precyzyjnego określenia minimalnej wysokości dochodu osiągniętego przez ubezpieczonego w roku 1991 r. Jak już bowiem ustalono i uzasadniono wyżej, niewątpliwie przez cały 1991 r. ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu z tytułu wykonywania umowy agencyjnej i opłacał składki na to ubezpieczenie.

Mając na uwadze powyższe Sąd w oparciu o dowody wpłat składek ustalił, że w miesiącach styczeń, luty oraz kwiecień 1991 r. dochody ubezpieczonego musiały wynosić 12.506.493 zł (przy przyjęciu, że składki wpłacone przez ubezpieczonego stanowiły 50% należnej składki, a kolejne 50% opłacał pracodawca oraz że składka wynosiła 38% podstawy wymiaru (dochodu).

Z kolei ustalenia wysokości dochodów ubezpieczonego w pozostałych miesiącach Sąd dokonał posiłkując się treścią przepisu § 22 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego, w którym wskazano, że podstawę wymiaru składek stanowi bieżąco zadeklarowany dochód, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia. Skoro więc – jak wyjaśniono i uzasadniono już wyżej – w roku 1991 ubezpieczony przez cały czas musiał być objęty ubezpieczeniem społecznym, za te miesiące musiał więc odprowadzić składki co najmniej w minimalnej przewidzianej ówczesnymi przepisami wysokości.

Przeciętne wynagrodzenie miesięczne w 1991 r. wyniosło 1.770 tys. zł, a w czwartym kwartale 1991 r. wyniosło 2.045 tys. zł i wzrosło w stosunku do trzeciego kwartału 1991 r. o 15,0%. Przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracowników w gospodarce uspołecznionej w I kwartale 1991 r. wynosiło 1.657.000 zł, w II kwartale 1.698.000 zł, zaś w trzecim kwartale 1991 r. wyniosło 1.778.589 zł.

Mając na uwadze powyższe Sąd ustalił, że w miesiącach marzec, maj i czerwiec podstawa wymiaru składki ubezpieczonego musiała wynosić co najmniej 2982600 zł (3 x 994.200 zł – 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w tym czasie). Z kolei w drugim półroczu 1991 r. w miesiącach lipiec- grudzień podstawa wymiaru składki musiała wynosić co najmniej 6.372.000zł (6x 1062000 – 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w tym czasie).

W tej sytuacji Sąd ustalając wysokość wynagrodzenia osiągniętego przez ubezpieczonego w 1991 roku przyjął, iż niewątpliwie otrzymywał on wynagrodzenie odpowiadające wysokości wynagrodzenia w wysokości określonej przez biegłego sądowego w miesiącach styczeń, luty i kwiecień, zaś w pozostałych miesiącach w wysokości odpowiadającej 60% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Łącznie dochody ubezpieczonego w roku 1991 r. wyniosły więc co najmniej 21.861.093 zł.

Mając na uwadze powyższe, na podstawie przepisu art. 477¹⁴ § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy zmienił zaskarżoną decyzję, orzekając jak w punkcie I.b sentencji.

W punkcie III wyroku Sąd oddalił odwołanie ubezpieczonego w pozostałym zakresie, tj. w zakresie jego wniosku o ustalenie wysokości należnego mu świadczenia przy przyjęciu, że do wynagrodzenia ustalonego przez biegłego dla lat 1977-1979 należy dodać wszystkie dodatki uwzględnione w roku 1980, wynikające z karty wynagrodzeń. Oceniając wniosek ubezpieczonego w tym zakresie Sąd zwrócił w pierwszej kolejności, że żadna ze stron niniejszego postępowania nie kwestionowała iż rzeczywiście w latach 1977-1979 ubezpieczony poza pensją zasadniczą, dodatkiem stażowym oraz dodatkiem za obsługę codzienną mógł mieć wypłacane podobnie jak w 1980 r. jeszcze inne należności. W ocenie Sądu w analizowanym stanie faktycznym należało jednak podzielić stanowisko organu rentowego w tym zakresie poprzez przyjęcie, że brak było podstaw prawnych do uwzględnienia wniosku ubezpieczonego. Sąd zwrócił bowiem uwagę, że brak jest w aktach pracowniczych i płacowych T. I. dokumentów wskazujących wysokość wypłaconych ewentualnie w tych latach innych niż już uwzględnione dodatków czy premii. W tym miejscu podkreślenia wymaga, że o ile strona pragnie uzyskać korzystne dla siebie rozstrzygnięcie, musi na okoliczność twierdzeń przedstawić sądowi dowody. Nie gołosłowne, hipotetyczne założenia, nie mające pokrycia w jakimkolwiek innym dowodzie, ale rzeczywiste dowody, pozwalające ustalić (tu – na gruncie niniejszej sprawy), jakie zarobki wnioskodawca faktycznie osiągnął w latach 1977-1979. Sąd zważył, iż dla celów ustalenia podstawy wymiaru świadczenia w żadnym razie nie może być wystarczające ustalenie wysokości wynagrodzenia jedynie "w przybliżeniu", w sposób jedynie prawdopodobny.

Uzasadnione w ocenie Sadu okazało się również odwołanie ubezpieczonego od decyzji z dnia 6 marca 2012 r. odmawiającej mu prawa do wcześniejszej emerytury.

T. I. (1) w toku niniejszego postępowania domagał się przyznania mu prawa do tzw. wcześniejszej emerytury, w związku z osiągnięciem przez niego wieku 60 lat i przepracowaniem ponad 15 lat w warunkach szczególnych. Ponieważ jest on jednak osobą urodzoną po dniu 31 grudnia 1948 roku, prawo do takiej emerytury mógł nabyć wyłącznie niejako w drodze wyjątku, po spełnieniu ściśle określonych przepisami wymogów.

I tak, zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej, ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 60 lat dla kobiet i co najmniej 65 lat dla mężczyzn, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W myśl przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej w brzmieniu obowiązującym na dzień złożenia przez ubezpieczonego wniosku o emeryturę (styczeń 2012 r.) ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32 (tj. w przypadku mężczyzn – 60 lat), 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1. okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2. okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu §2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o którym mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy. W załączniku do powyższego rozporządzenia, w wykazie A w dziale VIII, zatytułowanym „W transporcie i łączności”, w podtytule „Transport”, pod pozycją 3 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „prace kierowców do prac w warunkach szczególnych należą prace kierowców samochodów ciężarowych o dopuszczalnym ciężarze całkowitym powyżej 3,5 tony, specjalizowanych, specjalistycznych (specjalnych), pojazdów członowych i ciągników samochodowych balastowych, autobusów o liczbie miejsc powyżej 15, samochodów uprzywilejowanych w ruchu w rozumieniu przepisów o ruchu na drogach publicznych, trolejbusów i motorniczych tramwajów”; z kolei w dziale IV, dotyczącym prac chemii pod pozycją 19 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „przetwórstwo, magazynowanie, przepompowywanie, przeładunek, transport oraz dystrybucja ropy naftowej i jej produktów”.

W niniejszym postępowaniu koniecznym było zbadanie zasadności odwołania od decyzji odmawiającej T. I. (1) prawa do wcześniejszej emerytury, w której podstawą rozstrzygnięcia przez organ rentowy był brak u ubezpieczonego wymaganego stażu pracy w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze. Ubezpieczony wskazywał, ze w warunkach szczególnych pracował w okresie zatrudnienia od 23 marca 1973 r. do 31 grudnia 1989 r., kiedy to był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych w Przedsiębiorstwie (...) w S.. Organ rentowy wskazał, że ubezpieczony nie przedłożył świadectwa, w którym pracodawca potwierdziłby wykonywanie pracy w warunkach szczególnych w tym okresie.

Mając na uwadze powyższe, trzeba rozpocząć od podkreślenia, iż wydanie lub niewydanie przez pracodawcę świadectwa wykonywania pracy w szczególnych warunkach nie rodzi żadnych skutków materialnoprawnych. Jest to bowiem jedynie dokument prywatny (art. 245 k.p.c.), wydawany dla celów dowodowych, a okoliczności potwierdzone w nim przez pracodawcę podlegają weryfikacji zarówno w postępowaniu sądowym, jak i w postępowaniu przed organem rentowym. Określenie stanowiska pracy i jej charakteru wskazane w wystawionym przez pracodawcę świadectwie pracy nie wiąże zatem Sądu, który na podstawie całego zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego ocenia, czy ubezpieczony pracował – stale i w pełnym wymiarze czasu pracy – w warunkach szczególnych. Samodzielnie Sąd ustala również, jak zakwalifikować pracę danej osoby w odniesieniu do wykazu prac określonych w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. 1983 r. Nr 8 poz. 43 ze zm.). Dla oceny, czy pracownik pracował w szczególnych warunkach, nie ma bowiem istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej mu pracy. Praca w szczególnych warunkach to praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów prac wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze.

Mając powyższe na uwadze, w ramach postępowania dowodowego w niniejszej sprawie Sąd dopuścił dowód z dokumentów zawartych w aktach emerytalnych ubezpieczonego oraz w jego aktach osobowych z okresu zatrudnienia w spornym czasie. Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne. Prymat wiarygodności przyznał Sąd także zeznaniom świadków R. M., A. P. (1) oraz J. Ł. oraz korespondującym z nimi zeznaniom ubezpieczonego. Oceniając zeznania świadków Sąd miał na względzie, że przesłuchane osoby są osobami obcymi dla ubezpieczonego i nie mają żadnego interesu w tym, by nieprawdziwie zeznawać na korzyść ubezpieczonego, narażając się jednocześnie na odpowiedzialność karną. Zeznania przesłuchanych świadków były przy tym spójne, konsekwentne i zbieżne ze sobą wzajemnie, nie budząc jakichkolwiek wątpliwości Sądu co do ich wiarygodności.

W wyniku przeprowadzonego postępowania Sąd ustalił, iż w spornym okresie od 23 marca 1973 r. do 31 grudnia 1989 r. ubezpieczony zatrudniony był w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych kolejno na stanowiskach kierowcy w okresie od 23 marca 1973 r. do 9 października 1984 r. oraz kierownika stacji paliw w okresie od 10 października 1984 r. do 31 grudnia 1989 r. Początkowo zatrudniony był w (...) Przedsiębiorstwie (...) w S., a od dnia 1.02.1977 r. w związku z reorganizacją firmy w Przedsiębiorstwie (...) w S.. Powyższy okres zatrudnienia ubezpieczonego, którego długość nie była kwestionowana przez żadną ze stron, znajduje potwierdzenie w dokumentacji przedłożonej przez ubezpieczonego (świadectwo pracy, angaże).

Jednocześnie zgromadzony materiał dowodowy (w szczególności zeznania świadków i ubezpieczonego oraz zakresy obowiązków znajdujące się w aktach osobowych ubezpieczonego z przedmiotowego okresu zatrudnienia) dawał podstawy do przyjęcia, że praca wykonywana przez ubezpieczonego w ww. okresie była pracą w warunkach szczególnych.

Mianowicie Sąd zwrócił uwagę, że z zeznań świadków i ubezpieczonego wynika, że podczas zatrudnienia na stanowisku kierowcy w okresie od 23 marca 1973 r. do 9 października 1984 r. ubezpieczony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy kierował samochodem ciężarowym powyżej 3,5 tony. Ubezpieczony rozwoził materiały budowlane na budowy obsługiwane przez pracodawcę. bezpieczonemu oprócz prac kierowcy samochodów ciężarowych pow. 3,5 tony (samochody typu K. B., T., S.) pracodawca nie powierzał w okresie zatrudnienia na tym stanowisku żadnych innych prac.

Z kolei szczegółowa analiza zakresu obowiązków ubezpieczonego na stanowisku kierownika stacji paliw w okresie od 10 października 1984 r. do 31 grudnia 1989 r., w oparciu o dokumenty znajdujące się w jego aktach osobowych oraz o zeznania świadków R. M., A. P. (1), J. Ł. i samego ubezpieczonego pozwoliła bowiem na ustalenie, iż w ramach zajmowanego stanowiska ubezpieczony wykonywał czynności związane z magazynowaniem, przepompowywaniem, przeładunkiem, transportem oraz dystrybucją ropy naftowej oraz jej produktów wymienione w załączonym do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983r. wykazie A dział IV poz. 19 pkt 14.

Zajmując stanowisko kierownika (...)ubezpieczony pracował bowiem na stacji paliw zaopatrującej jednostki sprzętowe na placach budowy w paliwo i materiały eksploatacyjne takie jak smary, oleje, rozpuszczalniki, paliwa i płyny eksploatacyjne. Na stanowisku kierownika ubezpieczony miał przy tym obowiązki zbliżone do tych, jakie spoczywały na zwykłym pracowniku fizycznym. Do jego podstawowych obowiązków należało jednak (wynika to ponad wszelką wątpliwość tak z dokumentów, jak i z zeznań świadków) rozwożenie paliwa cysterną ((...)- pow. 3,5 tony) na budowy obsługiwane przez (...), gdzie zaopatrywał w paliwo sprzęt budowlany. Prace te wykonywał przez co najmniej 80-90 % czasu pracy, przy czym zajmowały mu one często powyżej 8 godzin dziennie. W pozostałym czasie – jeżeli nie było wyjazdów, lub jeżeli trwały one mniej niż 8 godzin - ubezpieczony przebywał na terenie stacji, gdzie zajmował się prowadzeniem magazynu paliw, wydawaniem i przyjmowaniem paliw z (...)oraz materiałów eksploatacyjnych, tankowaniem pojazdów, prowadzeniem zbiórki zużytych olejów. Taki zakres obowiązków ubezpieczonego znalazł potwierdzenie w pisemnym zakresie jego obowiązków, w którym wprost wskazano, że do jego zadań na stanowisku kierownika należało m.in. prowadzenie magazynu paliw, tankowanie pojazdów, prowadzenie zbiórki olejów zużytych. Z kolei w angażach z dnia 10.10.1984 r. (k.15L plik I akt rentowych), z 8.02.1985 r. ((...)plik I akt rentowych), z 29.01.1988 r. ((...)plik I akt rentowych) wskazano, że ubezpieczonemu przysługuje dodatek za rozwóz paliwa po budowach (co potwierdza prawdziwość twierdzeń o wykonywaniu w tym czasie także pracy kierowcy samochodu ciężarowego pow. 3,5 tony).

Nie uszło też uwadze Sądu, że z ustaleń stanu faktycznego dokonanych w oparciu o dokumentację znajdującą się w aktach osobowych ubezpieczonego wynika, że w tym czasie w zakresie swych obowiązków ubezpieczony miał także obowiązki o charakterze biurowym. Do jego zadań należało bowiem prowadzenie kartoteki obrotu magazynowego - w tym celu dokonywał codziennego pomiaru paliwa, co zajmowało ok. 5 min. Dokonywał również odczytów liczników sumujących z sześciu dystrybutorów i sporządzał zapotrzebowanie na paliwa i materiały. Zdaniem Sądu ze zgromadzonego materiału dowodowego wynika jednak, że prace te miały tylko marginalny charakter, natomiast przez większość czasu ubezpieczony wykonywał czynności związane z magazynowaniem, przepompowywaniem, przeładunkiem, transportem oraz dystrybucją ropy naftowej oraz jej produktów. Mając na uwadze powyższe Sąd uznał, że okoliczność ta nie miała wpływu na rozstrzygnięcie niniejszej sprawy. Zdaniem Sądu orzekającego nawet bowiem przy przyjęciu, że ubezpieczony wykonywał pewne czynności w warunkach nienarażających go bezpośrednio na działanie czynników szkodliwych dla zdrowia, nie oznacza to jeszcze, iż nie wykonywał on stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych. W pełni należy bowiem podzielić pogląd wyrażony przez Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 września 2009 r. (II UK 31/09, LEX nr 559949), że jeśli czynności ogólnie pojętej kontroli oraz dozoru inżynieryjno-technicznego wykonywane są stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na stanowisku pracy związanym z określoną w pkt 24 działu XIV wykazu A rozporządzenia z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.) kontrolą lub dozorem inżynieryjno-technicznym, to okres wykonywania tej pracy jest okresem pracy uzasadniającym prawo do świadczeń na zasadach przewidzianych w rozporządzeniu, niezależnie od tego ile czasu pracownik poświęca na bezpośredni dozór pracowników, a ile na inne czynności ściśle związane ze sprawowanym dozorem i stanowiące jego integralną część, takie jak sporządzanie związanej z nim dokumentacji. Czym innym jest bowiem wykonywanie czynności administracyjno-biurowych ściśle związanych ze sprawowaniem dozoru inżynieryjno-technicznego, a czym innym wykonywanie w ramach zakresu obowiązków również innych czynności, niemających związku z wykonywaniem bezpośredniego dozoru nad procesem produkcji. Wykonywanie takich czynności w ramach zakresu obowiązków na danym stanowisku pracy uniemożliwia sprawowanie dozoru stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, a w konsekwencji wyłącza zaliczenie takiego okresu zatrudnienia do pracy w szczególnych warunkach. Jednocześnie w wyroku z dnia 11 marca 2009 r. (sygn. akt II UK 243/08. Lex nr 550990) Sąd Najwyższy wyjaśnił, iż czynności obejmujące sporządzenie dokumentacji związanej z dozorem stanowią integralną część sprawowanego dozoru. Nie ma zatem podstaw do ich wyłączania i traktowania odrębnie. W sytuacji, gdy dozór inżynieryjno-techniczny jest pracą w szczególnych warunkach i praca polegająca na dozorze była wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy, nie ma żadnej potrzeby ustalania, ile czasu pracownik poświęcał na bezpośredni nadzór nad pracownikami, a ile na inne czynności, które również były związane z tym dozorem. Odróżnić jedynie należy czynności administracyjno - biurowe ściśle związane ze sprawowanym dozorem inżynieryjno - technicznym, stanowiące jego immanentną cechę, od czynności, które nie pozostają w żadnym związku z tym dozorem i stanowią dodatkowe obowiązki. Identyczny pogląd wyraził Sąd Najwyższy wyroku z dnia 30 stycznia 2007 r., I UK 195/07 (LEX nr 375610). W ocenie Sądu Okręgowego, w oparciu o powołane stanowisko Sądu Najwyższego, odniesione bowiem do okoliczności niniejszej sprawy, w której ubezpieczony nie wykonywał czynności związanych z nadzorem, ale bezpośrednio wykonywał pracę zaliczaną do prac w warunkach szczególnych, uznać należy, że wykonywanie przez ubezpieczonego prac biurowych było ściśle związane z wykonywaną pracą w warunkach szczególnych.

W wyniku tak poczynionych ustaleń faktycznych i na tle dokonanych rozważań prawnych, koniecznym było więc uznanie – przy wzięciu pod uwagę zasad doświadczenia życiowego oraz logiki - iż w okresie od 23 marca 1973 r. do 31 grudnia 1989 r. ubezpieczony pracował stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach szczególnych, a więc – w konsekwencji - że legitymuje się on okresem zatrudnienia w warunkach szczególnych przekraczającym 15 lat.

W myśl przepisu art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej - świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2.

W tym stanie rzeczy, na podstawie art. 477¹⁴ § 1 i 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych w ten sposób, że przyznał T. I. (1) prawo do emerytury od dnia 1 stycznia 2012 r. (tj. od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył on wniosek o emeryturę), obliczonej przy uwzględnieniu dodatkowo okresów ubezpieczenia i wynagrodzeń stanowiących podstawę wymiaru składki określonych w punkcie I wyroku.

Dodano: 20 lutego 2014, Opublikował(a): Katarzyna Szczerbińska
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Szczecinie
Osoba, która wytworzyła informację: Monika Miller-Młyńska
Data wytworzenia informacji: 22 stycznia 2014