Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2015 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Renata Sekinda

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 18 marca 2015 r. w S.

sprawy E. K. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania E. K. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 27 sierpnia 2014 roku nr (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznaje E. K. (1) prawo do emerytury, poczynając od 1 sierpnia 2014 roku;

II.  stwierdza brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie.

UZASADNIENIE

Decyzją z 27 sierpnia 2014 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. - odmówił E. K. (1) prawa do wcześniejszej emerytury z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. Organ rentowy uznał za udowodnione wykonywanie przez ubezpieczonego takiej pracy przez okres 7 lat, i 27 dni.

Ubezpieczony odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury. Wskazał, iż pracę w warunkach szczególnych wykonywał także w innych okresach; w szczególności w czasie pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w S. w latach 1976-1981 na stanowisku wytacznika, w okresie zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...) w latach 1981-1982 przy produkcji sztucznej skóry – skaju oraz w czasie ponownego zatrudnienia w Cegielni (...) w latach 1985-1988.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonej decyzji.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

E. K. (1) urodził się (...). Wniosek o wcześniejszą emeryturę złożył w organie rentowym w dniu 7 sierpnia 2014 roku. Na dzień 1 stycznia 1999 roku legitymował się udowodnionym okresem składkowym i nieskładkowym wynoszącym ogółem 25 lat.

Okoliczności niesporne, a nadto dowody – dokumenty w aktach ZUS O/S. dot. E. K..

W okresie od 25 października 1976r. do 30 maja 1981r. E. K. był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Przedsiębiorstwie (...) w S., znajdującym się w S. przy ul. (...), zajmując przez cały okres stanowisko wytacznika. Jego praca polegała na ręcznym wytaczaniu (przy pomocy taczki) z pieca wypalonych cegieł i wywożeniu ich na plac. Ilość wytoczonych przez E. K. cegieł była każdego dnia sprawdzana przez zatrudnioną na stanowisku magazyniera K. P. (1). E. K. codziennie wytaczał z pieca po kilka tysięcy cegieł.

Cegielnia produkowała w tym czasie z gliny dreny (używane w melioracji) oraz cegły kratówki. Znajdował się w niej tylko jeden piec, w którym produkcja odbywała się przez cały czas. Zadaniem E. K. było wejście w odpowiednim momencie do pieca we wskazanym miejscu i wytoczenie z niego wypalonych cegieł. Cegły były wypalane w temperaturze powyżej 1000 stopni C., toteż w miejscu, do którego wchodził E. K. było bardzo gorąco.

Dowody:

- świadectwo pracy – k. 7 plik (...) akt ZUS O/S. dot. E. K.;

- akta osobowe E. K. – k. 76 akt sprawy;

- zeznania E. K. – k. 39 w zw. z k. 81, w wersji elektronicznej k. 40 i oraz transkrypcja k. 65-69 i 96-97v akt;

- zeznania świadek K. P. (1) – k. 80, w wersji elektronicznej k. 83 oraz transkrypcja k. 87-88v akt;

- zeznania świadek Z. P. – k. 80, w wersji elektronicznej k. 83 oraz transkrypcja k. 88v-90 akt.

Następnie, w okresie od 1 czerwca 1981r. do 10 lipca 1982r. E. K. pracował w (...) przedsiębiorstwie (...) należącym do B. Ł. na stanowisku mistrza produkcji. B. Ł. w swoim przedsiębiorstwie zajmował się w tym czasie wyłącznie produkcją tkanin skóropodobnych, tzw. skaju. W tym czasie B. Ł. zatrudniał tylko trzech pracowników. E. K. był odpowiedzialny zarówno za nadzór nad pracą pozostałych osób i efektów ich pracy, jak i za samodzielne wymieszanie klejów i substancji chemicznych (rozpuszczalników, utwardzaczy, barwników) potrzebnych w procesie wytwarzania tworzyw skóropodobnych i tzw. flokowania. Praca była wykonywana w specjalnym pomieszczeniu produkcyjnym, gdzie przez całą dniówkę roboczą przebywali wszyscy pracownicy, w tym E. K.. Przygotowana przez E. K. substancja była wylewana na znajdujące się na taśmie tkaninę i papier; taśma przesuwała się następnie przez około dwadzieścia metrów pod żarówkami o dużej mocy, co miało na celu sklejenie wszystkich składników. W pomieszczeniu, w którym przebywali pracownicy panowała w związku z tym wysoka temperatura, stale unosiły się też opary z klejów i rozpuszczalników. E. K. dodatkowo sprzedawał wyprodukowany materiał klientom B. Ł.. Sprzedaż odbywała się prosto z taśmy produkcyjnej.

Dowody:

- świadectwo pracy – k. 10 plik KPU akt ZUS O/S.dot. E. K.;

- zeznania E. K. – k. 39 w zw. z k. 81, w wersji elektronicznej k. 40 i oraz transkrypcja k. 65-69 i 96-97v akt;

- zeznania świadka W. B. – k. 81, w wersji elektronicznej k. 83 oraz transkrypcja k. 93v-95 akt.

Wreszcie, w okresie od 5 grudnia 1985r. do 17 czerwca 1988r. E. K. ponownie zatrudnił się w tej samej cegielni, w której był zatrudniony wcześniej (w latach 1976-1981), przy wykonywaniu pracy tego samego rodzaju, jaką wykonywał wcześniej. W tym czasie cegielnia była własnością prywatną – pracodawcą E. K. była Cegielnia (...) A. S. i spółka, a E. K. zajmował stanowisko pracownika niewykwalifikowanego. W tym czasie wszyscy pracownicy zatrudniani w cegielni przy pracach fizycznych byli formalnie zatrudniani na takim właśnie stanowisku, niezależnie od tego, jakie prace faktycznie wykonywali. E. K. nadal faktycznie wykonywał jednak zadania wytacznika – wykonywał dokładnie te same czynności i w tym samym miejscu, co w czasie poprzedniego zatrudnienia w tej samej cegielni. W tym czasie w cegielni także była produkowana cegła kratówka i sączki drenażowe, a ponadto cegła pełna. Dodatkowo – po zwykłych godzinach pracy i za dodatkowym wynagrodzeniem – E. K. zajmował się też ręcznym załadunkiem wyprodukowanych cegieł na samochody, a niekiedy także zataczaniem cegieł do pieca (czyli wwożeniem taczką surówki do pieca).

Dowody:

- świadectwo pracy – k. 14 plik KPU akt ZUS O/S.dot. E. K.;

- zeznania E. K. – k. 39 w zw. z k. 81, w wersji elektronicznej k. 40 i oraz transkrypcja k. 65-69 i 96-97v akt;

- zeznania świadek Z. P. – k. 80, wersja elektroniczna k. 83 oraz transkrypcja k. 88v-90 akt;

- zeznania świadka A. B. – k. 80, wersja elektroniczna k. 83 oraz transkrypcja 90v-91v akt;

- zeznania świadka K. P. (2) – k. 80, wersja elektroniczna k. 83 oraz transkrypcja 92-92v akt

Począwszy od 4 listopada 1991r. E. K. został zatrudniony w Zakładzie (...) spółce z o.o. w S. na stanowisku montera konserwatora sieci kanalizacyjnej – kanalarza. Przez cały okres zatrudnienia, trwającego nieprzerwanie nadal wykonywał tam stale i w pełnym wymiarze czasu pracy pracę w warunkach szczególnych w kanałach ściekowych, wymienioną w wykazie A, dziale IX, poz. 1 pkt 1 stanowiącego załącznik nr 1 do zarządzenia nr 9 Ministra Administracji, Gospodarki Terenowej i Ochrony Środowiska z dnia 1 lipca 1983r. Do końca 1998r. korzystał przy tym ze zwolnień lekarskich wyłącznie w następujących okresach: od 12 sierpnia 1992r. do 17 sierpnia 1992r., od 30 sierpnia 1995r. do 20 września 1995r., od 2 grudnia 1997r. do 6 grudnia 1997r. Łącznie do końca 1998r. ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez 7 lat i 27 dni.

Dowody: świadectwo pracy w warunkach szczególnych i zaświadczenie o zatrudnieniu – k. 20, 23 pliku I akt ZUS O/S. dot. E. K..

S ąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 1b pkt 11 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2013 r. poz. 1440 z późn. zm.- dalej jako: ustawa emerytalna), ubezpieczonym urodzonym w okresie od dnia 1 lipca 1950r. do dnia 30 września 1950r. przysługuje - z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184 - emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 66 lat i 3 miesiące

W myśl przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy (tj. w dniu 1 stycznia 1999 roku) osiągnęli:

1)okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2)okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa oraz rozwiązania stosunku pracy - w przypadku ubezpieczonego będącego pracownikiem.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis §4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

W załączniku do powyższego rozporządzenia, w Wykazie A w dziale V, zatytułowanym „W budownictwie i przemyśle materiałów budowlanych”, pod pozycją 11. wskazano, iż pracami w szczególnych warunkach są „prace przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych”. Z kolei w dziale VII, zatytułowanym „W przemyśle lekkim”, pod pozycją 7 wskazano, że pracami w szczególnych warunkach są „prace przy produkcji tkanin powlekanych, gumowanych i wyrobów z tych tkanin”.

Rozporządzenie z 7 lutego 1983 roku jest aktem prawa powszechnego, odnoszącym się do pracowników wszystkich branż. Dodatkowo, w przepisie § 1 ust. 2 zamieszczono jednak upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych do ustalenia - w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych - w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. W praktyce upoważnienie to oznaczało jednak tylko tyle, że poszczególni ministrowie mogli ewentualnie doprecyzować rodzaje owych stanowisk pracy.

W przypadku branży, w jakiej w okresie pracy w cegielni był zatrudniony ubezpieczony, określenia stanowiska pracy, na których wykonywana jest praca w warunkach szczególnych dokonał Minister Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych w zarządzeniu z dnia 1 sierpnia 1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz do wzrostu emerytury lub renty. W zarządzeniu tym, w odniesieniu do działu V, poz. 11 wykazu stanowiącego jego załącznik doprecyzowano między innymi (punkt 7.), że pracami w warunkach szczególnych przy produkcji materiałów ogniotrwałych oraz wyrobów ceramicznych są prace robotników w przemyśle materiałów budowlanych wykonujących stale prace pomocnicze lub inne przy produkcji wyrobów ceramicznych lub materiałów ogniotrwałych.

Odnosząc się po powyższym wprowadzeniu do realiów niniejszej sprawy, trzeba przypomnieć, iż podstawą dokonanej przez organ rentowy odmowy przyznania ubezpieczonemu prawa do wcześniejszej emerytury był formalny brak świadectw wykonywania pracy w warunkach szczególnych potwierdzającego fakt wykonywania przez ubezpieczonego takiej pracy przez co najmniej 15 lat. Organ uznał bowiem za udowodnione – na podstawie przedłożonego przez ubezpieczonego świadectwa – tylko 7 lat i 27 dni takiej pracy. E. K. twierdził natomiast, że taką pracę wykonywał przez dłuższy okres; w szczególności w czasie pracy w cegielni położonej w S.-Płoni przy ulicy (...) oraz w czasie zatrudnienia w należącym do B. Ł. przedsiębiorstwie (...). W tej sytuacji sąd przeprowadził stosowne postępowanie dowodowe, mając na uwadze także utrwalone już w tej mierze orzecznictwo Sądu Najwyższego, zgodnie z którym fakt wykonywania pracy w szczególnych warunkach może być ustalany w postępowaniu odwoławczym także innymi środkami dowodowymi niż dowód z zaświadczenia zakładu pracy.

Sąd w niniejszej sprawie przeprowadził więc dowód z dokumentów (świadectw pracy i archiwalnych oryginalnych akt osobowych E. K. z okresu jego zatrudnienia w cegielni (...)), a nadto z przesłuchania ubezpieczonego i świadków celem ustalenia czy w spornych okresach E. K. faktycznie wykonywał pracę w warunkach szczególnych w łącznym wymiarze co najmniej 15 lat. Postępowanie to zakończyło się korzystnym dla ubezpieczonego wynikiem.

Po pierwsze bowiem, niewątpliwie do stażu pracy ubezpieczonego w szczególnych warunkach należało zaliczyć oba okresy zatrudnienia E. K. w cegielni w S.-Płoni. Pracodawca (a w zasadzie dwóch pracodawców, gdyż pierwszym pracodawcą ubezpieczonego było przedsiębiorstwo gospodarki uspołecznionej, zaś drugim – spółka cywilna, która przejęła cegielnię w ajencję) wprawdzie nie potwierdził formalnie, aby ubezpieczony w tym czasie wykonywał pracę w warunkach szczególnych, jednak z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika ponad wszelką wątpliwość, że ubezpieczony wykonywał pracę właśnie tego rodzaju. W tym miejscu trzeba zaakcentować, iż zdaniem sądu fakt niewystawienia ubezpieczonemu przez pracodawcę świadectwa pracy w warunkach szczególnych nie mógł mieć w tym przypadku istotnego znaczenia. Świadectwo takie nie jest dokumentem urzędowym w rozumieniu art. 244 § 1 i 2 k.p.c., gdyż podmiot wydający to świadectwo nie jest organem państwowym, ani organem wykonującym zadania z zakresu administracji państwowej. Tylko zaś dokumenty wystawione przez te organy stanowią zaś dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Natomiast świadectwo pracy traktuje się w postępowaniu sądowym jako dokument prywatny w rozumieniu art. 245 k.p.c., który stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie (wyrok Sądu Najwyższego z 16.06.2009r., sygn. akt I UK 24/09, niepubl.). W tej sytuacji brak jest przeszkód, by w toku postępowania sądowego dokonać ustaleń sprzecznych z treścią posiadanego przez osobę ubezpieczoną świadectwa pracy, o ile wyniki przeprowadzonego postępowania dowodowego pozwolą na przyjęcie, że zapisy zawarte w tym dokumencie nie odpowiadają prawdzie lub też przepisom prawa. Tak zaś stało się w tym przypadku.

Sąd uznał bowiem, opierając się zarówno o treść „zwykłych” świadectw pracy, jak i zeznania świadków, że w cegielni (...) w S.-Płoni E. K. wykonywał pracę wytacznika, tj. pracę robotnika w przemyśle materiałów budowlanych wykonującego stale prace pomocnicze lub inne przy produkcji wyrobów ceramicznych lub materiałów ogniotrwałych. Owymi pracami pomocniczymi były w przypadku E. K. prace związane z wyciąganiem (wytaczaniem) z pieca wypalonych produktów, tj. cegieł. Prace te były przez niego wykonywane ręcznie (przy użyciu taczki), w skrajnie niekorzystnych warunkach (w zapyleniu, w bardzo wysokiej temperaturze), stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. Fakt wykonywania przez E. K. takiej właśnie pracy potwierdzili świadkowie – osoby dla niego obce, które pracowały razem z nim w tym samym czasie w cegielni. Także w aktach osobowych dotyczących zatrudnienia E. K. w cegielni w okresie, gdy była ona przedsiębiorstwem gospodarki uspołecznionej wskazano jednoznacznie, iż wykonywał on wyłącznie pracę wytacznika. Sąd nie doszukał się powodów, dla których miałby odmówić wiary zeznaniom przesłuchanych w sprawie świadków – ich zeznania były spójne i zbieżne ze sobą; brak jest też podstaw, by doszukać się istnienia po ich stronie jakiegokolwiek interesu w tym, by mogli oni chcieć świadomie złożyć fałszywe zeznania na korzyść ubezpieczonego, narażając się tym samym na odpowiedzialność karną. Trzeba też zwrócić uwagę, że treść zeznań świadków koresponduje z twierdzeniami samego ubezpieczonego, ale przede wszystkim znajduje pokrycie w dokumentach znajdujących się w archiwalnych aktach osobowych E. K., do których wszak świadkowie nie mogli mieć wglądu. Dowody te układają się w jedną spójną i logiczną całość i pozwalają na przyjęcie, że ubezpieczony przez cały wymieniony wyżej okres wykonywał faktycznie pracę w szczególnych warunkach, tj. pracę wytacznika.

Sąd uznał ponadto, że pracę w warunkach szczególnych ubezpieczony wykonywał także w okresie zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...). Jak bowiem wynika ze zgromadzonych w sprawie dowodów w tym czasie E. K. pracował przy produkcji materiałów powlekanych, tzw. sztucznej skóry (skaju). Formalnie zatrudniony na stanowisku mistrza produkcji, faktycznie wykonywał wszystkie czynności z tą produkcją związane – bądź osobiście, bądź sprawując bezpośredni nadzór nad dwoma podległymi mu pracownikami. Praca przez niego wykonywana niewątpliwie była zaś pracą w warunkach szczególnych, skoro wiązała się z pracą w oparach szkodliwych substancji (rozpuszczalników, klejów) i wysokiej temperaturze (konieczność ogrzania nałożonych na tkaninę substancji celem ich utwardzenia). Fakt wykonywania przez ubezpieczonego takiej pracy wynika przy tym nie tylko z zeznań samego E. K. (choć do ich wiarygodności sąd nie miał najmniejszych zastrzeżeń), ale i z treści wystawionego mu świadectwa pracy, w którym wystawiający je w roku 2004 właściciel przedsiębiorstwa (...) wskazał, iż ubezpieczony pracował w przedsiębiorstwie zajmującym się laminowaniem i powlekaniem tkanin, wytwarzaniem materiałów budowlanych. Z zeznań przesłuchanego w sprawie świadka W. B., który pracował u B. Ł. po ubezpieczonym wynika przy tym, iż co najmniej do roku 1988 (kiedy to pracował tam ów świadek) B. Ł. nie zajmował się niczym innym jak tylko laminowaniem i powlekaniem tkanin (produkcją sztucznej skóry), a dopiero później próbował prowadzić działalność innego rodzaju. Pozwala to przyjąć, że E. K. pracował wyłącznie przy powlekaniu tkanin substancjami chemicznymi, a co za tym idzie – wykonywał w tym czasie pracę w warunkach szczególnych.

W tej koniecznym było przyjęcie, że ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych przez okres dłuższy niż 15 lat. Co za tym idzie, sąd na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję i przyznał E K. prawo do wcześniejszej emerytury od 1 sierpnia 2014 roku, czyli od pierwszego dnia miesiąca, w którym złożył on w organie rentowym wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury (art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej). Mając to na względzie, orzeczono jak w punkcie I. sentencji wyroku.

W punkcie II wyroku sąd stwierdził brak odpowiedzialności organu rentowego za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie. W myśl art. 118 ust. 1a ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zdanie drugie, organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego (ust. 1a). W analizowanym przypadku przyznanie prawa do świadczenia nastąpiło bowiem na skutek ustaleń faktycznych dokonanych przez sąd, a organ rentowy przy wydawaniu decyzji nie dysponował materiałem, który umożliwiał mu pozytywne rozpoznanie wniosku ubezpieczonego. Z uwagi na powyższe niemożliwym więc było przyjęcie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za niewydanie decyzji uwzględniającej wniosek ubezpieczonego o wcześniejszą emeryturę.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

SSO Monika Miller-Młyńska