Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 13 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 kwietnia 2025 r. w S.

sprawy S. J.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołania ubezpieczonej S. J. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 9 października 2023 r., znak (...)

oddala odwołanie.

Sędzia Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI U 1478/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 9 października 2023 roku, znak (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. stwierdził, że S. J. pobrała nienależnie świadczenia za okres od 1 października 2020 roku do 30 listopada 2022 roku w ramach podwyższenia emerytury do wysokości minimalnej emerytury wraz z odsetkami w łącznej kwocie 3 700,74 zł i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu tej kwoty wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, naliczonych za okres od następnego dnia po dniu wypłaty świadczenia tj. od 13 października 2020 roku do dnia wydania decyzji w kwocie 754,42 zł.

W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że zgodnie z art. 87 ust. 5 ustawy emerytalnej prawo do podwyższenia świadczenia do kwoty minimalnej nie przysługuje emerytom, którzy osiągają przychód przekraczający kwotę podwyższenia. Ubezpieczona w powyższym okresie otrzymywała natomiast przychody przekraczające kwotę podwyższenia, w konsekwencji pobrała nienależne świadczenia za okres od 1 października 2020 roku do 30 listopada 2022 roku.

S. J. odwołała się od powyższej decyzji, podnosząc, że przy podwyższeniu jej emerytury nie było mowy o wykazaniu dodatkowych okoliczności, nigdy nie była też wzywana do dodatkowych wyjaśnień ani dokumentów. Ubezpieczona zarzuciła organowi rentowego, iż teraz po trzech lata nakazuje jej zwrócić świadczenie, mimo że nikogo nie wprowadziła w błąd, ani nie przedłożyła nieprawdziwych dokumentów lub informacji. Podkreśliła, że przez te trzy lata pobierała świadczenie wyliczone przez ZUS w dobrej wierze, nie mając pojęcia, że mogą zachodzić okoliczności wpływające na jego zmniejszenie.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania w całości.

Sąd ustalił, co następuje:

S. J. w dniu 7 listopada 2016 roku wystąpiła do organu rentowego z wnioskiem o emeryturę.

Decyzją z dnia 20 września 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych przyznał S. J. prawo do emerytury od 3 listopada 2016 roku. Wysokość emerytury obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej wyniosła 874,32 zł. Wobec tego, że przyznana emerytura okazała się niższa od najniższej emerytury, emerytura została podwyższona do kwoty 1 000,00 zł.

Wydana decyzja zawierała pouczenie o tym, że osoba, która pobrała nienależne jej świadczenie jest zobowiązana do jego zwrotu oraz że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważane są świadczenia: wypłacane mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania (punkt III.1).

W punkcie VIII decyzja zawierała pouczenie, iż w przypadku podwyższenia emerytury do kwoty najniższej emerytury należy powiadomić organ rentowy o miesięcznej kwocie osiąganego przychodu z tytułu działalności polegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, w tym przychodu osiąganego za granicą. Podwyższenie emerytury z FUS do kwoty najniższej emerytury nie przysługuje w przypadku osiągania przychodu w wysokości przekraczającej kwotę tego podwyższenia.

Dowód:

- wniosek, k. 1-4 akt ZUS

- decyzja z 20.09.2017 r., k. 33 akt ZUS

Po nabyciu prawa do emerytury ubezpieczona pracowała na podstawie umowy zlecenia w (...) Centrum Sp. z o.o., a także w (...) Fundacji Ochrony (...) w S..

W latach 2018-2023 (...) Centrum Sp. z o.o. oraz (...) Fundacja Ochrony (...) w S. składały zaświadczenia o osiąganych przez ubezpieczoną dochodach z tytułu umów zlecania, z których wynikało, że przychody ubezpieczonej przekraczały kwotę podwyższenia do minimalnej emerytury. I tak ubezpieczona z tytułu pracy w (...) Fundacji Ochrony (...) ubezpieczona osiągała wynagrodzenie:

- 882,00 zł w styczniu 2020 roku,

- 1 071,00 zł w lutym 2020 roku,

- 1 020,00 zł w marcu 2020 roku,

- 1 003,00 zł w kwietniu 2020 roku,

- 714,00 zł w maju 2020 roku,

- 680,00 zł w czerwcu 2020 roku,

- 1 071,00 zł w lipcu 2020 roku,

- 1 173,00 zł w sierpniu 2020 roku,

- 1 071,00 zł we wrześniu 2020 roku,

- 1 122,00 zł w październiku 2020 roku,

- 1 122,00 zł w listopadzie 2020 roku,

- 1 020,00 zł w grudniu 2020 roku,

- 1 022,00 zł w styczniu 2021 roku,

- 1 098,00 zł w lutym 2021 roku,

- 1 262,70 zł w kwietniu 2021 roku,

- 1 152,90 zł w maju 2021 roku,

- 1 098,00 zł w czerwcu 2021 roku,

- 1 152,90 zł w lipcu 2021 roku,

- 1 207,80 zł w sierpniu 2021 roku,

- 1 043,10 zł we wrześniu 2021 roku,

- 1 207,80 zł w październiku 2021 roku,

- 1 152,90 zł w listopadzie 2021 roku,

- 1 098,00 zł w grudniu 2021 roku,

- 1 262,70 zł w styczniu 2022 roku,

- 1 200,00 zł w lutym 2022 roku,

- 1 200,00 zł w marcu 2022 roku,

- 1 140,00 zł w kwietniu 2022 roku,

- 1 200,00 zł w maju 2022 roku,

- 1 260,00 zł w czerwcu 2022 roku,

- 1 206,00 zł w lipcu 2022 roku,

- 1 206,00 zł w sierpniu 2022 roku,

- 1 320,00 zł we wrześniu 2022 roku,

- 1 260,00 zł w październiku 2022 roku,

- 1 260,00 zł w listopadzie 2022 roku,

- 1 520,00 zł w grudniu 2022 roku.

Z kolei z tytułu pracy w (...) -CENTRUM sp. z o.o. ubezpieczona osiągała wynagrodzenie:

- 1 470,00 zł w styczniu 2020 roku,

- 1 785,00 zł w lutym 2020 roku,

- 2 380,00 zł w marcu 2020 roku,

- 1 751,00 zł w kwietniu 2020 roku,

- 1 428,00 zł w maju 2020 roku,

- 1 360,00 zł w czerwcu 2020 roku,

- 1 785,00 zł w lipcu 2020 roku,

- 2 635,00 zł w sierpniu 2020 roku,

- 1 785,00 zł we wrześniu 2020 roku,

- 1 870,00 zł w październiku 2020 roku,

- 1 870,00 zł w listopadzie 2020 roku,

- 1 700,00 zł w grudniu 2020 roku,

- 1 870,00 zł w styczniu 2021 roku,

- 1 738,50 zł w lutym 2021 roku,

- 2 562,00 zł w marcu 2021 roku,

- 2 104,50 zł w kwietniu 2021 roku,

- 2 031,30 zł w maju 2021 roku,

- 1 830,00 zł w czerwcu 2021 roku,

- 1 921,50 zł w lipcu 2021 roku,

- 2 745,00 zł w sierpniu 2021 roku,

- 1 738,50 zł we wrześniu 2021 roku,

- 2 013,00 zł w październiku 2021 roku,

- 1 921,50 zł w listopadzie 2021 roku,

- 2 159,40 zł w grudniu 2021 roku,

- 2 104,50 zł w styczniu 2022 roku,

- 2 000,00 zł w lutym 2022 roku,

- 2 800,00 zł w marcu 2022 roku,

- 1 900,00 zł w kwietniu 2022 roku,

- 2 000,00 zł w maju 2022 roku,

- 2 100,00 zł w czerwcu 2022 roku,

- 2 100,00 zł w lipcu 2022 roku,

- 2 900,00 zł w sierpniu 2022 roku,

- 2 200,00 zł we wrześniu 2022 roku,

- 2 100,00 zł w październiku 2022 roku,

- 2 000,00 zł w grudniu 2022 roku.

Dowód:

- zaświadczenia o osiąganych dochodach, k. 48, 49, 50, 51, 58, 59 akt ZUS

- zeznania ubezpieczonej w wersji elektronicznej oraz protokół, k. 23-23v akt sprawy

Ubezpieczona, pomimo ciążącego na niej obowiązku, nie informowała organu rentowego od osiąganych przychodach, nie zwróciła bowiem uwagi na pouczenia zawarte pod decyzją przyznającą jej emeryturę.

Dowód: przesłuchanie ubezpieczonej w wersji elektronicznej oraz protokół, k. 23-23v akt sprawy

W dniu 9 października 2023 roku organ rentowy ujawnił nadpłatę emerytury za okres od 1 października 2020 roku do 30 listopada 2022 roku w kwocie 3700,74 zł plus odsetki w kwocie 754,42 zł. Organ rentowy uznał, że nadpłata powstała z przyczyn zaistniałych po stronie świadczeniobiorcy, nadpłata powstała z powodu zbyt późnego zawiadomienia o zmianie w uprawnieniu do świadczeń.

Zaskarżoną decyzją z dnia 9 października 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych stwierdził, że S. J. pobrała nienależnie świadczenia za okres 1 października 2020 roku do 30 listopada 2022 roku z tytułu kwoty podwyższenia do wysokości minimalnej emerytury wraz z odsetkami w łącznej kwocie 3700,74 zł i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu tej kwoty.

Niesporne, a nadto: notatka z 9.10.2023 r., k. 61 akt ZUS

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonej okazało się nieuzasadnione.

Stan faktyczny sprawy sąd ustalił na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach organu rentowego oraz dokumentów przedłożonych w toku postępowania sądowego. Wiarygodność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też Sąd uznał je za wiarygodne. Sąd nie znalazł również podstaw do zakwestionowania wiarygodności zeznań ubezpieczonej przesłuchanej na okoliczność przesłanek do stwierdzenia nienależnie pobranych świadczeń.

Stan faktyczny w istocie był niesporny, ponieważ ubezpieczona nie kwestionowała faktów na które powoływał się organ rentowy. W szczególności nie przeczyła, że w miesiącach od października 2020 do listopada 2022 roku osiągnęła przychód z tytułu wykonywania umów zlecenia w wysokościach wskazanych w wystawionych przez zleceniodawców zaświadczeniach. Kwestionując prawidłowość zaskarżonej decyzji ubezpieczona stała na stanowisku, że nie została pouczona o okolicznościach mających wpływ na wysokość świadczenia.

Zgodnie z treścią art. 87 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz.U. z 2024 r. poz. 1631) w przypadku gdy emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, łącznie z okresową emeryturą kapitałową albo emerytura przysługująca z Funduszu określona w art. 26, jest niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 i 3, emeryturę przysługującą z Funduszu, w tym emeryturę ustaloną ze zwiększeniem, o którym mowa w art. 26a, podwyższa się w taki sposób, aby suma tych świadczeń nie była niższa od tej kwoty, o ile ubezpieczony:

1) mężczyzna - osiągnął wiek emerytalny wynoszący 65 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 25 lat,

2) kobieta - osiągnęła wiek emerytalny wynoszący 60 lat i ma okres składkowy i nieskładkowy wynoszący co najmniej 20 lat.

Z kolei jak stanowi ust. 5 tego artykułu prawo do podwyższenia, o którym mowa w ust. 1, nie przysługuje emerytom, którzy osiągają przychód z tytułu działalności, o której mowa w art. 104 ust. 1-4, jeżeli przychód ten przekracza kwotę podwyższenia.

Zgodnie natomiast z art. 104 ust 1 cyt. ustawy prawo do emerytury lub renty ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu, na zasadach określonych w ust. 3-8 oraz w art. 105, w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 2 oraz z tytułu służby wymienionej w art. 6 ust. 1 pkt 4 i 6.

Za działalność podlegającą obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, o której mowa w ust. 1, uważa się zatrudnienie, służbę lub inną pracę zarobkową albo prowadzenie pozarolniczej działalności, z uwzględnieniem ust. 3. (ust 2)

Ubezpieczona decyzją z dnia 20 września 2017 roku nabyła prawo do emerytury, której wysokość – 874,32 zł okazała się niższa od najniższej emerytury wynoszącej 1 000,00 zł, wobec czego do tej właśnie kwoty organ rentowy podwyższył ubezpieczonej wysokość świadczenia. Bezsporne było również, że ubezpieczona z tytułu wykonywania umów zlecenia w okresie od 2020 roku (ale także wcześniej) osiągała przychód przekraczający kwotę podwyższenia emerytury, o czym jednak nie powiadomiła organu rentowego. W konsekwencji, po uzyskaniu informacji dotyczących zatrudnienia i wysokości osiąganego przez S. J. organ rentowy zaskarżoną w niniejszym postępowaniu decyzją stwierdził, że ubezpieczona pobrała nienależnie świadczenia za okres od 1 października 2020 roku do 30 listopada 2022 z tytułu kwoty podwyższenia do wysokości minimalnej emerytury wraz z odsetkami w łącznej kwocie 3 700,74 zł i zobowiązał ubezpieczoną do zwrotu tej kwoty.

W świetle ustaleń faktycznych poczynionych przez Sąd zaskarżoną decyzję uznać należało za prawidłową.

Stosownie do treści art. 84 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz. U. z 2025 r. poz. 350 w brzmieniu obowiązującym w dacie wyrokowania) osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11.

Zgodnie z art. 84 ust. 2 za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia.

Nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, a w pozostałych przypadkach - za okres dłuższy niż ostatnie 3 lata (ust. 3).

Jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający te świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane, kwoty nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych podlegają zwrotowi bez odsetek (ust. 11).

Tożsama regulacja znajduje się w art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych zgodnie z którym osoba która nienależnie pobrała świadczenie, jest obowiązana do ich zwrotu. Zarazem jednak zaznaczono, iż za nienależnie pobrane świadczenia w rozumieniu ust. 1 uważa się świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania.

Redakcja powołanego przepisu jednoznacznie wskazuje zatem, iż obowiązek zwrotu obejmuje wyłącznie świadczenia nienależnie pobrane, zaś zarzut pobrania nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego może być podniesiony tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bez podstawy prawnej i jedynie wówczas, gdy miała ona świadomość, iż wypłacone świadczenie jej się nie należy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2001 r., II UKN 338/00, OSNP 2003, nr 3, poz. 71).

Jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 września 2007 roku (I IK 90/07, OSNP 2008/19-2-/301), w prawie ubezpieczeń społecznych "świadczenie nienależnie pobrane" to nie tylko "świadczenie nienależne" (obiektywnie, np. wypłacane bez podstawy prawnej), ale także "nienależnie pobrane", a więc pobrane przez osobę, której można przypisać określone cechy dotyczące stanu świadomości (woli) lub określone działania (zaniechania).

Organ rentowy może domagać się zwrotu nienależnie pobranego świadczenia tylko wówczas, gdy ubezpieczonemu można przypisać złą wolę. Przyjmuje się, że obowiązek zwrotu obciąża tylko tego, kto przyjął świadczenie w złej wierze, wiedząc, że mu się ono nie należy, co dotyczy zarówno osoby, która została pouczona o okolicznościach, w jakich nie powinna pobierać świadczeń, jak też tej osoby, która uzyskała świadczenia na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd instytucji ubezpieczeniowej.

Sąd podziela stanowisko wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 6 marca 2012 roku (I UK 331/11, LEX nr 1165287), w którym podkreślono, że żądanie zwrotu nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego jest uzasadnione tylko względem osoby, która otrzymała świadczenie bez podstawy prawnej i tylko wówczas, gdy miała świadomość, że wypłacone świadczenie nie należy jej się. Pouczenie o okolicznościach, których wystąpienie spowoduje brak prawa do świadczeń nie może odnosić się indywidualnie do pobierającego świadczenie, gdyż nie da się przewidzieć, które z okoliczności przewidzianych w licznych przepisach wystąpią u konkretnego świadczeniobiorcy (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2006 r. (sygn. akt I UK 161/05, OSNP 2007/5-6/78). Pouczenie to musi być jednak na tyle zrozumiałe, aby pobierający świadczenie mógł je odnieść do własnej sytuacji. Ponieważ pouczenie dotyczy zmian w stanie faktycznym i prawnym w stosunku do stanu istniejącego w dacie przyznania świadczenia, pobierający świadczenie musi mieć możność skonfrontowania zmian, jakie zaszły w jego przypadku, z treścią pouczenia. Pouczenie zawiera element wyjaśnienia, jednakże nie można pouczeniu przypisywać cech uzasadnienia (prawnego i faktycznego) decyzji, w którym organ rentowy dokonuje wykładni stosownych przepisów. Celem pouczenia, o którym mowa nie jest więc wyczerpujące wyjaśnienie sytuacji prawnej i faktycznej ubezpieczonego, lecz pouczenie o konsekwencjach prawnych niezastosowania się emeryta do dyspozycji normy prawnej (por. też Wyrok Sądu Apelacyjnego w Poznaniu z dnia 21 lutego 2013 r., sygn. akt III AUa 1182/12, LEX nr 1294836; wyrok Sądu Apelacyjnego w Łodzi z dnia 6 listopada 2012 r., sygn. akt III AUa 1301/12, LEX nr 1237107).

Wydana przez ZUS w dniu 20 września 2017 roku decyzja przyznająca ubezpieczonej prawo do emerytury zawierała standardowe pouczenie o tym, że osoba, która pobrała nienależne jej świadczenie jest zobowiązana do jego zwrotu oraz że za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważane są świadczenia: wypłacane mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania (punkt III.1). Co istotne jednak - w punkcie VIII decyzja zawierała pouczenie, iż w przypadku podwyższenia emerytury do kwoty najniższej emerytury należy powiadomić organ rentowy o miesięcznej kwocie osiąganego przychodu z tytułu działalności polegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, w tym przychodu osiąganego za granicą. Podwyższenie emerytury z FUS do kwoty najniższej emerytury nie przysługuje w przypadku osiągania przychodu w wysokości przekraczającej kwotę tego podwyższenia.

W tej sytuacji uznać należy, że ubezpieczona została prawidłowo pouczona o okolicznościach, których wystąpienie spowoduje brak prawa do świadczenia, skoro doręczona jej decyzja organu rentowego zawierała szczegółowe informacje o wszystkich skutkach osiągania przychodu oraz o obowiązku i terminie informowania organu rentowego o osiąganiu owego przychodu. Wymieniała również wszystkie warunki, które decydowały o przewidzianym w art. 104 zawieszaniu i zmniejszaniu świadczenia w przypadku osiągania przychodu w kwocie przekraczającej jego wysokość graniczną. Co więcej, informowała ona ubezpieczoną o konsekwencjach pobrania nienależnego świadczenia oraz dodatkowo zobowiązywały ją, zgodnie z wymogami wynikającymi z przepisów rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 22 lipca 1992 roku w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty, do powiadamiania ZUS o wszelkich okolicznościach mających wpływ na prawo i wysokość świadczeń.

Zdaniem Sądu pouczenia zawarte w decyzji doręczonej ubezpieczonemu są jasne i zrozumiałe, albowiem wskazują wyraźnie, iż emeryt, któremu podwyższona została emerytura do kwoty najniższej emerytury zobowiązany jest powiadomić organ rentowy o miesięcznej kwocie osiąganego przychodu z tytułu działalności polegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, w tym przychodu osiąganego za granicą. Wskazano także, że podwyższenie emerytury z FUS do kwoty najniższej emerytury nie przysługuje w przypadku osiągania przychodu w wysokości przekraczającej kwotę tego podwyższenia. Co istotne, ubezpieczona aktualnie nie może zasłaniać się okolicznością faktycznego braku zapoznania się z tą informacją. N. pouczeń znajdujących się na odwrotnych stronach decyzji ZUS obciąża świadczeniobiorcę.

Uwadze Sądu nie uszło przy tym, iż pracodawcy ubezpieczonej informowali ZUS o osiąganych przez nią dochodach, nie było to jednak wystarczające. Nie budzi wątpliwości Sadu, iż to właśnie na ubezpieczonej ciążył obowiązek powiadomienia organu rentowego o osiąganiu określonego przychodu w danym roku rozliczeniowym i jego wysokości. Jak wynika z orzecznictwa wyraz „powiadomił” użyty w art. 138 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS wskazuje na czynne działanie ze strony osoby pobierającej świadczenie, wyraźnie ukierunkowane na uświadomienie organowi rentowemu zajścia określonych okoliczności. Bezwzględnym warunkiem jest więc to, aby źródłem tej informacji była osoba pobierająca świadczenie (ewentualnie jej pełnomocnik lub inny przedstawiciel prawny). Jeżeli bowiem organ rentowy uzyska informację o zajściu okoliczności z art. 138 ust. 5 od innej osoby, podmiotu (np. pracodawcy) będzie to stanowić "pozostały wypadek" w rozumieniu art. 138 ust. 5 in fine. Ciężar dowodowy faktu zawiadomienia organu rentowego spoczywa na osobie pobierającej świadczenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 lutego 2009r. II UK 204/08).

Nie można przy tym zgodzić się z odwołującą jakoby wystarczającym dla przyjęcia, iż ZUS wiedział o wysokości osiąganych przez nią przychodów był fakt, iż organ rentowy ustalał wysokość jej emerytury z uwzględnieniem odprowadzonych przez zleceniodawcę składek. To na ubezpieczonej bowiem ciążył obowiązek powiadomienia ZUS o uzyskiwaniu przychodów z tytułu wykonywania umowy zlecenia czego, co niewątpliwe nie uczyniła. Co istotne, organ rentowy nie ma obowiązku comiesięcznego sprawdzania czy pobierająca świadczenie w określonej wysokości nadal spełnia przesłanki konieczne do jego przyznania. Celem udzielanego pouczenia była możliwość pozyskania przez ZUS od ubezpieczonej konkretnej i dedykowanej informacji o wysokości pobieranych przychodów, po to, aby nie sam organ nie musiał comiesięcznie ustalać, czy wysokość osiąganych przychodów była większa od dopłaty do emerytury minimalnej.

W świetle powyższego brak jest podstaw do podważenia okoliczności, iż ubezpieczona pobrała nienależne świadczenia. Pouczenia zawarte w decyzji doręczonej ubezpieczonej są jasne i zrozumiałe, albowiem wskazują wyraźnie na obowiązek powiadamiania o miesięcznej kwocie osiąganego przychodu. Należy także podkreślić, że wymóg pouczenia ma charakter formalny. Oznacza to, że osoba, której umożliwiono zapoznanie się ze stosowną informacją (pouczeniem), nie może zasłaniać się okolicznością faktycznego braku zapoznania się z tą informacją. N. pouczeń znajdujących się na odwrotnych stronach decyzji ZUS obciąża świadczeniobiorcę. Jednocześnie z treści ww. pouczeń wyraźnie wynika, że to na ubezpieczonej spoczywał obowiązek powiadomienia organu rentowego o osiąganiu określonego przychodu w danym miesiącu rozliczeniowym i jego wysokości. Zawiadomienie organu rentowego o osiąganym przychodzie ma bowiem niebagatelne znaczenie z uwagi na to, że nie można żądać zwrotu kwot nienależnie pobranych świadczeń z ubezpieczeń społecznych za okres dłuższy niż ostatnie 12 miesięcy, jeżeli osoba pobierająca świadczenia zawiadomiła organ wypłacający świadczenia o zajściu okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty, a mimo to świadczenia były nadal wypłacane.

Reasumując zgodzić się należało z ZUS, iż w okresie wskazanym w zaskarżonej decyzji ubezpieczona pobrała nienależne świadczenia, a skoro tak to decyzja w przedmiocie zobowiązania odwołującej do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia odpowiada prawu.

Mając powyższe na uwadze, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. oraz powołanych powyżej przepisów, oddalił odwołanie S. J. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 9 października 2023 roku.

Sędzia Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Projekt uzasadnienia asystentki E. G. zaakceptowany,

3.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć ubezpieczonej,

4.  Przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

30.05.2025 sędzia Konrad Kujawa