Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 14 października 2025 r.

Sąd Okręgowy w(...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 14 października 2025 r. w S.

sprawy ubezpieczonego A. S.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o wstrzymanie wypłaty emerytury zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołania ubezpieczonego od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 31 sierpnia 2023 r., znak (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że nie wstrzymuje wypłaty emerytury rolniczej ubezpieczonego A. S. oraz ustala, że A. S. nie ma obowiązku zwrotu emerytury rolniczej za okres od 1 lutego do 31 sierpnia 2023 r.;

II.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz A. S. kwotę 360 zł (trzysta sześćdziesiąt złotych), tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

Sędzia Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI U 1445/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 31 sierpnia 2023 roku, znak (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego wstrzymał A. S. wypłatę emerytury z powodu nieudowodnienia 25 lat pracy w gospodarstwie rolnym. Jednocześnie zobowiązał ubezpieczonego do zwrotu kwoty 12 643,57 zł jak nienależnie pobranego świadczenia emerytalnego. W uzasadnieniu wskazał, że w okresie od 1 lutego 2023 roku nie przysługiwała ubezpieczonemu emerytura rolnicza, albowiem z uprawnień do emerytury rolniczej wyłączono okres pracy, o którym mowa w art. 20 ust. 2 ustawy o ubezpieczenie społecznym, co spowodowało brak prawa do świadczenia,

Od powyższej decyzji odwołał się A. S., wnosząc o jej zmianę i stwierdzenie, że wypłata świadczeń emerytalno-rentowych nie podlega wstrzymaniu od dnia 1 września 2023 roku, a także, że nie jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za okres od 1 lutego 2023 toku do 31 sierpnia 2023 roku.

W odpowiedzi na odwołanie Dyrektor Wojskowego Biura Emerytalnego w S. wniósł o oddalenie odwołania w całości oraz o zasądzenie od odwołującego na rzecz organu emerytalnego kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Postanowieniem z 26 sierpnia 2024 roku postępowanie w sprawie zostało zawieszone do czasu prawomocnego zakończenia sprawy toczącej się między tymi samymi stronami o podleganie ubezpieczeniu rolniczemu, od której rozstrzygnięcia zależało rozpoznanie tej sprawy.

Postanowieniem z 20 lutego 2025 roku postępowanie w sprawie zostało podjęte, wobec prawomocnego zakończenia sprawy prejudycjalnej.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. S. urodził się (...).

Niesporne

A. S., w związku z posiadaniem gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,15 ha przeliczeniowego i prowadzeniem działalności gospodarczej, od 12 stycznia 1998 roku podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Dodatkowo, od 26 października 1990 roku A. S. prowadzi działalność gospodarczą w ramach której w sezonie letnim zajmuje się przejazdami dorożką.

Dowód:

- decyzja z 26.01.1998 r., k. 12 akt KRUS

- wydruk (...), k. 150 akt KRUS

Decyzją z dnia 27 września 2004 roku Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdziła spełnienie przez A. S. warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej i obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

Z dniem 1 marca 2023 roku A. S. nabył prawo do emerytury z ubezpieczenia społecznego o symbolu (...).

Pismem z dnia 5 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. poinformował KRUS o przyznaniu ubezpieczonemu prawa do emerytury, wskazując jednocześnie jakie okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu zaliczono do ogólnego przebiegu zatrudnienia, w tym m.in. okresy od 19 lutego 2010 roku do 24 lutego 2010 roku oraz 4 listopada 2011 roku do 6 listopada 2011 roku.

W odpowiedzi ZUS poinformował KRUS, że A. S. w okresie od 19 do 24 lutego 2010 roku podlegał ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik, natomiast w okresie od 4 do 6 listopada 2011 roku podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu jako osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub świadczenie usług.

Niesporne

Decyzją z 19 lipca 2023 roku, znak: (...)-PT.402.179.2023, Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie wobec A. S. ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, a także emerytalno-rentowego za okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku oraz ustanie obowiązku opłacania składek od wymienionego dnia. W decyzji wskazano, że ubezpieczony podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę i podlegał powszechnym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie od 19 do 24 lutego 2010 roku, a od 4 do 6 listopada 2011 roku miał zawartą umowę zlecenia. Z tego względu organ wstecznie wyłączył go z ubezpieczenia społecznego rolników.

Ubezpieczony odwołał się od decyzji z dnia 19 lipca 2023 roku do sądu.

Sąd Okręgowy w (...)VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych wyrokiem z 12 listopada 2024 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt VI U 1213/23, zmienił zaskarżoną decyzję z dnia 19 lipca 2023 roku w ten sposób, że stwierdził, iż nie ustały rolnicze (...) za okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku.

W uzasadnieniu wyroku Sąd wskazał, iż podjęcie przez ubezpieczonego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w lutym 2010 roku oraz na mocy umowy zlecenia w listopadzie 2011 roku i nie poinformowanie o tym organu rentowego stanowiło naruszenie obowiązków ubezpieczonego i mogło być podstawą wyłączenia z ubezpieczenia społecznego rolników w myśl art. 5 a ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ubezpieczony nie zawiadomił organu rentowego o podjęciu pracy zarobowej, mimo że został pouczony o tym obowiązku. Jednocześnie Sąd uznał, iż w okolicznościach sprawy nie mogło to jednak powodować wyłączenia ubezpieczonego z datą wsteczną z ubezpieczenia społecznego rolników. Zauważył, iż zaskarżoną decyzją, wydaną w 2023 roku, organ rentowy ingeruje w kwestię ubezpieczenia społecznego odwołującego w odległej przeszłości, bo od 2010 roku, a wyłączenie obejmuje okres aż 13 lat. Organ rentowy pominął także okoliczności, iż podjęte przez ubezpieczonego działania w 2010 i 2011 roku miały zupełnie marginalne znaczenie dochodowe dla odwołującego, przede wszystkim z uwagi na ich krótki (kilkudniowy) okres trwania. Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy stwierdził, że organ rentowy dokonując oceny okoliczności sprawy zupełnie pominął zasadę proporcjonalności między wagą naruszenia przez odwołującego obowiązku złożenia stosownego zaświadczenia a skutkami tego naruszenia oraz naruszył zasadę zaufania obywateli do państwa wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP. Sąd Okręgowy podkreślił jednocześnie, iż wśród pouczeń udzielanych ubezpieczonemu przez KRUS nie było takiego, które by wyjaśniało przesłanki podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu rolniczemu w kontekście warunku jego trwania przez okres 3 lat przez rozpoczęciem działalności gospodarczej. Organ rentowy, nie pouczając o warunkach podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu rolniczemu, w tym że okres 3 lat nieprzerwanego ubezpieczenia rolniczego spełniony jest tylko wtedy, gdy nie wystąpiły w nim inne tytuły ubezpieczeń i wydając decyzje stwierdzające dalsze podleganie temu ubezpieczeniu, zastawił swoistą „pułapkę prawną” na ubezpieczonego. Reasumując, Sąd Okręgowy uznał, iż w okolicznościach niniejszej sprawy doszło do niezachowania konstytucyjnej cechy proporcjonalności między wagą naruszenia przez odwołującego obowiązku złożenia stosownej informacji, a skutkami tego naruszenia. Mając przede wszystkim na uwadze okres dodatkowego zatrudnienia, jak również okres wykluczenia z ubezpieczenia społecznego rolników (od 19 lutego 2010 roku) to wyłączenie go z tego ubezpieczenia sąd uznał za niesprawiedliwe i wywołujące zbyt drastyczne skutki w stosunku do wagi dokonanego naruszenia.

Wyrok jest prawomocny.

Niesporne, a nadto: wyrok Sądu Okręgowego z 12.11.2024 r. wraz z uzasadnieniem, k. 39-46 akt sprawy

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

W tej sprawie A. S. odwołał się od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z 31 sierpnia 2023 roku stwierdzającej wstrzymanie od 1 września 2023 roku wypłaty świadczenia emerytalnego z powodu nieudowodnienia wymaganych 25 lat pracy w gospodarstwie rolnym i domagającej się zwrotu nienależnie pobranych świadczeń za okres od 1 lutego 2023 roku do 31 sierpnia 2023 roku w kwocie 12 634,57 zł.

Kwestia podlegania A. S. ubezpieczeniom społecznym rolników za okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku, a w konsekwencji spełnianie warunków do przyznania emerytury rolniczej stanowiło przedmiot postępowania toczącego się przed tutejszym Sądem w sprawie pod sygnaturą akt VI U 1213/23, w której ubezpieczony odwołał się od decyzji ustalającej ustanie ubezpieczenia społecznego rolników za okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku. Prawomocnym wyrokiem z dnia 12 listopada 2024 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie uznał ostatecznie, że nie ustały rolnicze (...).

Zgodnie z art. 365 § 1 k.p.c., orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W piśmiennictwie i judykaturze podkreślono, że moc wiążąca prawomocnego orzeczenia sądu charakteryzuje się dwoma aspektami. Pierwszy z nich odnosi się tylko do faktu istnienia prawomocnego orzeczenia. Ten aspekt występuje, gdy w poprzednim postępowaniu, w którym zapadło prawomocne orzeczenie, nie brała udziału choćby jedna ze stron nowego postępowania, a nie jest ona objęta prawomocnością rozszerzoną. Nie można bowiem takiej strony obciążać dalszymi skutkami wynikającymi z prawomocnego orzeczenia.

Drugi aspekt mocy wiążącej prawomocnego orzeczenia jest określony jako walor prawny rozstrzygnięcia (osądzenia) zawartego w treści orzeczenia. Pozostaje on ściśle związany z powagą rzeczy osądzonej (art. 366 § 1 k.p.c.) i występuje w nowej sprawie pomiędzy tymi samymi stronami, choć przedmiot obu spraw jest inny. W nowej sprawie nie może być wówczas zastosowany negatywny (procesowy) skutek powagi rzeczy osądzonej polegający na niedopuszczalności ponownego rozstrzygania tej samej sprawy. Występuje natomiast skutek pozytywny (materialny) rzeczy osądzonej przejawiający się w tym, że rozstrzygnięcie zawarte w prawomocnym orzeczeniu (rzecz osądzona) stwarza stan prawny taki, jaki z niego wynika (zob. K. Piasecki, Wyroki sądów pierwszej instancji, sądów apelacyjnych oraz Sądu Najwyższego w sprawach cywilnych, handlowych i gospodarczych, rozdz. XIV Prawomocność wyroków i powaga rzeczy osądzonej; A. Góra – Błaszczykowska, Komentarz do art. 316 – 366 kpc, Legalis 2014, teza 6 do art. 365; A. Marciniak, K. Piasecki, Komentarz do kodeksu postępowania cywilnego, t. I, teza 7 do art. 365; por. także wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 lutego 2014 r., I UK 329/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2013 r., I UK 29/13).

Związanie stron (oraz wyjątkowo innych osób), o którym mowa w art. 365 k.p.c., polega na związaniu tych osób dyspozycją zawartej w sentencji wyroku skonkretyzowanej, zindywidualizowanej i trwałej normy prawnej wywiedzionej przez sąd z norm generalnych i abstrakcyjnych zawartych w przepisach prawnych. Inne sądy, organy państwowe oraz organy administracji publicznej, rozstrzygające w sprawach innych niż karne, są związane prejudycjalnie, czyli nie mogą dokonać odmiennej oceny prawnej roszczenia niż zawarta w prejudykacie, ale także nie mogą dokonać odmiennych ustaleń faktycznych (tak P. Telenga, Komentarz do art. 365 kodeksu postępowania cywilnego, LEX 2014, teza 2).

Prawomocne orzeczenie zyskuje moc wiążącą z chwilą uprawomocnienia się, a zatem z chwilą definitywnego zakończenia postępowania. W kolejnym postępowaniu, w którym pojawia się dana kwestia, nie może już ona podlegać ponownemu badaniu. Związanie orzeczeniem oznacza bowiem niedopuszczalność przeprowadzenia postępowania dowodowego w tej kwestii, nie tylko zaś dokonywania ustaleń sprzecznych. Zachodzi tu zatem ograniczenie dowodzenia faktów, objętych prejudycjalnym orzeczeniem, a nie tylko ograniczenie poszczególnego środka dowodowego (por. A. Zieliński, K. Flaga-Gieruszyńska, Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz, Legalis 2014, teza 4 do art. 365; A. Góra-Błaszczykowska, Komentarz..., teza 2 do art. 365; A. Jakubecki, Komentarz do art. 365 kodeksu postępowania cywilnego, LEX 2013, teza 4; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2014 r, V CSK 433/13; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 maja 2013 r., IV CSK 624/12; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 15 maja 2013 r., III UK 121/12; wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2011 r., I UK 239/10).

Nie budzi wątpliwości Sądu, że wynik postępowania toczącego się pod sygnaturą VI U 1213/23 miał prejudycjalne znaczenie dla postępowania w niniejszej sprawie. Ustalono bowiem, że w okresie od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku nie ustały rolnicze (...), co w konsekwencji oznacza, że nie powstała przerwa w ubezpieczeniu społecznym rolników.

Powyższe ustalenie niewątpliwie wiąże Sąd w niniejszym postępowania, w którym pojawia się kwestia braku uprawnień do świadczenia emerytalnego i jego zwrotu jako nienależnie pobranego. Organ rentowy wstrzymał wypłatę emerytury i nakazał zwrot wypłaconych świadczeń biorąc pod uwagę przesłankę braku 25 lat ubezpieczenia emerytalno-rentowego rolników, o którym mowa w art. 19 ust. 1 pkt 2 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz. U. z 2025 r., poz. 197).

Skoro w prawomocnie zakończonej sprawie VI U 1213/23 Sąd Okręgowy ustalił, że w okresie od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku ubezpieczony podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników, tym samym ubezpieczony wyczerpał przesłanki do przyznania mu prawa do emerytury rolniczej, w tym przede wszystkim ma wymagane 25 lat pracy w gospodarstwie rolnym.

Konsekwencją jest stwierdzenie braku podstaw do wstrzymania wypłaty świadczenia od 1 lutego 2023roku, a także braku podstaw do żądania zwrotu kwoty 12 634,57 zł za okres od 1 lutego 2023 roku do 31 sierpnia 2023 roku, która w ogóle nie jest nienależna w rozumieniu art. 138 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych w związku z art. 52 ust. 1 pkt 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników.

Z uwagi na powyższe Sąd w pkt I wyroku zmienił decyzję z dnia 31 sierpnia 2023 roku w ten sposób, że nie wstrzymuje wypłaty emerytury rolniczej ubezpieczonego A. S. oraz ustala, że A. S. nie ma obowiązku zwrotu emerytury rolniczej za okres od 1 lutego do 31 sierpnia 2023 roku.

W punkcie II sentencji – w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 99 k.p.c. oraz § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych - Sąd zasądził od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz ubezpieczonego kwotę 360,00 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z odsetkami w wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego, za czas od uprawomocnienia się wyroku do dnia zapłaty.

Sędzia Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego,

3.  Przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

3.11.2025 sędzia Konrad Kujawa