Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 marca 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ustalił wysokość kapitału początkowego K. Ś. (1) na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 129.155,73 zł. Organ ustalił przy tym, że do końca 1998 r. K. Ś. przebył 25 lat, 6 miesięcy i 8 dni okresów składkowych oraz 1 miesiąc i 5 dni okresów nieskładkowych.

Następnie, decyzją z tej samej daty ten sam organ rentowy przyznał K. Ś. (1) prawo do emerytury od 12 marca 2018 roku, tj. od daty osiągnięcia wieku emerytalnego. Wysokość emerytury została obliczona zgodnie z zasadami określonymi w art. 26 ustawy emerytalnej i wyniosła 2254,14 zł. Obliczono ją przy wzięciu pod uwagę kwoty 12615,59 zł z tytułu składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego z uwzględnieniem waloryzacji, kwoty zwaloryzowanego kapitału początkowego wynoszącej 482.392,56 zł oraz średniego dalszego trwania życia wynoszącego 219,60 miesięcy.

K. Ś. (1) odwołał się od obu tych decyzji zarzucając, iż organ rentowy uwzględnił tylko część jego okresów składkowych. Wskazał w tym zakresie, że pracował niemal nieprzerwanie od 1973 do 2001 roku, w związku z czym jego okresy składkowe powinny wynieść 27 lat, 11 miesięcy i 17 dni, a nie 25 lat, 6 miesięcy i 8 dni, jak ustalił organ. Ubezpieczony przedstawił też prawidłowe jego zdaniem wyliczenie wysokości swojego świadczenia, a także kapitału początkowego.

Dodatkowo na rozprawie pełnomocnik ubezpieczonego zarzucił, iż organ rentowy przyznając K. Ś. emeryturę nie wziął pod uwagę waloryzacji obowiązującej od marca 2018 roku.

Organ rentowy wniósł o oddalenie obu odwołań.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. Ś. (1) urodził się (...). W czasie swojej aktywności zawodowej był zatrudniony w następujących okresach i u następujących pracodawców:

- od 9 maja 1973 r. do 30 kwietnia 1975 r. – w Zarządzie (...);

- od 12 maja 1975 r. do 31 lipca 1989 r. – w Przedsiębiorstwie (...) w S..

Ponadto w okresie od 1 sierpnia 1989 r. do 6 maja 2001 r. prowadził pozarolniczą działalność gospodarczą pod firmą (...), odprowadzając z tego tytułu do ZUS należne składki. W okresach od 27 września do 1 listopada 1989 r., od 29 września do 23 października 2000 r. oraz od 8 listopada 2000 r. do 6 maja 2001 r. korzystał przy tym z zasiłków chorobowych.

Następnie, poczynając od 7 maja 2001 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał K. Ś. prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, które przysługiwało mu nieprzerwanie aż do nabycia uprawnień emerytalnych.

W dniu 15 lutego 2018 r. K. Ś. (1) złożył w organie rentowym wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury. Do wniosku nie dołączył jakichkolwiek nowych dokumentów. Ponieważ dotychczas nie ustalano dla niego kapitału początkowego, organ rentowy dokonał z urzędu ustalenia wysokości tego kapitału, biorąc pod uwagę wszystkie dokumenty dotychczas zgromadzone w aktach rentowych K. Ś..

Wniosek K. Ś. o przyznanie prawa do emerytury został rozpoznany poprzez wydanie zaskarżonych w niniejszym postępowaniu decyzji.

Niesporne, a nadto dowody: dokumenty w aktach ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Oba odwołania były pozbawione jakichkolwiek podstaw, a fakt ich złożenia i rodzaj podniesionych w nich zarzutów świadczyły wyłącznie o całkowitej nieznajomości przez ubezpieczonego treści obowiązujących przepisów prawa, odnoszących się do wyliczania wysokości kapitału początkowego i emerytury.

Stan faktyczny w rozpoznawanej sprawie był de facto niesporny, w całości oparty na dokumentacji złożonej przez organ rentowy. W szczególności brak było sporu co do tego w jakich okresach K. Ś. podlegał ubezpieczeniom społecznym – okresy podane przez ubezpieczonego w odwołaniu były zbieżne z tymi, które uwzględnił organ rentowy. Jedyna różnica dotyczyła daty końcowej podlegania przez K. Ś. ubezpieczeniom społecznym z tytułu prowadzenia działalności gospodarczej, gdyż ubezpieczony podał, że był to dzień 31 maja 2001 r., najwyraźniej zapominając, że od 7 maja 2001 r. przyznano mu prawo do renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy, a wcześniej przez pół roku pobierał zasiłek chorobowy i nie opłacał składek należnych do ZUS w związku z prowadzeniem działalności.

W tej sytuacji spór dotyczył wyłącznie sposobu wyliczenia wysokości kapitału początkowego i emerytury. O ile jednak organ zastosował przepisy obowiązującej ustawy emerytalnej (tj. ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych), o tyle ubezpieczony przedstawił w odwołaniu własną wizję sposobu wyliczania jego świadczenia i kapitału początkowego, nieopartą jednakże o jakiekolwiek faktycznie obowiązujące regulacje prawne.

K. Ś. (1) jest osobą urodzoną w roku 1953, która zatrudnienie podjęła po raz pierwszy w roku 1973. Do takich zaś osób odnosi się przepis art. 173 ust. 1 ustawy emerytalnej, stanowiący, że dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Dalej, w art. 173 ust. 2 i 3 ustawy emerytalnej wskazano także, iż kapitał początkowy stanowi równowartość kwoty obliczonej według zasad określonych w art. 174 pomnożonej przez wyrażone w miesiącach średnie dalsze trwanie życia ustalone zgodnie z art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat (ustęp 2) oraz, że wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (ustęp 3).

Zgodnie z treścią art. 196 ustawy emerytalnej, weszła ona w życie z dniem 1 stycznia 1999 r., co oznacza, że wartość kapitału początkowego ustala się właśnie na ten dzień (1 stycznia 1999 r.), a nie na żaden dzień późniejszy czy wcześniejszy. Co za tym idzie, kapitał początkowy stanowi, jak wskazuje się w doktrynie (vide: K. Antonów (red.) „Komentarz do ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, [w:] Emerytury i renty z FUS. Emerytury pomostowe. Okresowe emerytury kapitałowe. Komentarz) „ ustaloną na dzień 1 stycznia 1999 r. (art. 174 ust. 3) równowartość hipotetycznej emerytury pomnożonej przez tzw. średnie dalsze trwanie życia - wyrażone w miesiącach i ustalone na zasadach określonych w art. 26 ust. 3 dla osób w wieku 62 lat.”

Jak więc z powyższego wynika, z samej istoty kapitału początkowego wynika brak możliwości jego wyliczenia przy wzięciu pod uwagę okresów polegania przez K. Ś. ubezpieczeniom społecznym po dniu 31 grudnia 1998 r. Z kolei okresy przebyte przez niego do tej daty, organ rentowy, co jasno wynika z dokumentacji znajdującej się w aktach ZUS, uwzględnił w całości.

W powyższej sytuacji odwołanie K. Ś. od decyzji w sprawie ustalenia wysokości jego kapitału początkowego podlegało oddaleniu w całości jako oczywiście niezasadne.

Dla uspokojenia ubezpieczonego można jednak zauważyć, iż nie jest tak, że okresy podlegania przez niego ubezpieczeniom społecznym po 31 grudnia 1998 r. nie zostały w ogóle wzięte pod uwagę. Wysokość jego emerytury została bowiem wyliczona w oparciu o przepisy art. 25 i 26 ustawy emerytalnej, co oznaczało, że organ rentowy wziął pod uwagę, tak jak nakazał mu to ustawodawca, wysokość odprowadzonych przez K. Ś. za ten czas składek na ubezpieczenie emerytalne. W zaskarżonej decyzji o przyznaniu prawa do emerytury podano bowiem, że do obliczenia wysokości emerytury uwzględnione składki, wynoszące po zwaloryzowaniu 12615,59 zł – są to składki odprowadzone przez ubezpieczonego za okres poczynając od 1 stycznia 1999 roku.

W myśl bowiem art. 26 ust. 1 ustawy emerytalnej, emerytura stanowi równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia ustalonej w sposób określony w art. 25 przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na emeryturę danego ubezpieczonego. Mający zastosowanie z mocy tego odesłania przepis art. 25 ust. 1 ustawy wskazuje – jako podstawę obliczenia emerytury – kwotę składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, oraz zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175.

Składki na ubezpieczenie emerytalne gromadzone na indywidualnych kontach ubezpieczonych nie są wprawdzie inwestowane, lecz przeznaczone na bieżącą wypłatę świadczeń, jednak jako składnik podstawy obliczenia emerytury podlegają waloryzacji. W myśl art. 25 ust. 5 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, waloryzacja ta sprowadza się do pomnożenia zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składek przez wskaźnik waloryzacji, o jakim mowa w ust. 6-10 tego artykułu. W świetle art. 25 ust. 3 ustawy, składki te podlegają w pierwszym rzędzie waloryzacji rocznej, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za 2000 rok, natomiast waloryzacja kwartalna, uregulowana w art. 25a ustawy, stanowi jej uzupełnienie. Zgodnie z art. 25 ust. 4 ustawy, mechanizm waloryzacji ma charakter narastający i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany rok oraz podwyższenie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji (pomnożenie jej przez wskaźnik waloryzacji). Wskaźnik waloryzacji jest równy wskaźnikowi cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do poprzedniego roku powiększonemu o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w roku kalendarzowym poprzedzającym termin waloryzacji w stosunku do roku poprzedniego.

Roczna waloryzacja polega na tym, że w czerwcu danego roku waloryzuje się składki należne do końca poprzedniego roku kalendarzowego, a podlegające zaewidencjonowaniu na koncie ubezpieczonego do dnia 31 stycznia roku, w którym przeprowadzana jest waloryzacja (roku waloryzacji). Waloryzację roczną składek przeprowadza się w dniu 1 czerwca z tego względu, że wskaźnik owej waloryzacji za poprzedni rok ogłaszany jest do dnia 25 maja kolejnego roku. Waloryzacja składek przeprowadzana w danym roku oznacza więc podwyższenie (zwaloryzowanie) kwoty składek należnych do końca poprzedniego roku, a wpłaconych do dnia 31 stycznia roku waloryzacji. Wyznaczenie daty 31 stycznia jako dnia ustalenia stanu konta podlegającego rocznej waloryzacji, jest uzasadnione tym, że zgodnie z art. 47 ust. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (jednolity tekst: Dz.U. z 2015 r., poz. 121), wpłaty składek za dany miesiąc należy dokonać do określonego dnia następnego miesiąca, zatem wpłata składki za grudzień danego roku następuje w styczniu kolejnego roku.

W wyniku ostatniej rocznej waloryzacji przeprowadzonej przed przyznaniem ubezpieczonemu prawa do emerytury podwyższeniu wskaźnikiem waloryzacyjnym podlegają zatem składki należne do końca roku kalendarzowego poprzedzającego rok, w którym przeprowadzana jest ta waloryzacja. Natomiast składki należne za okres po zakończeniu tegoż roku obrachunkowego, które nie zostaną objęte kolejną roczną waloryzacją (gdyż ta nastąpi już po przyznaniu i obliczeniu wysokości świadczenia) podlegają waloryzacji kwartalnej, o jakiej mowa w art. 25a ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Przepis art. 25a cyt. ustawy (jak wprost wynika z treści przepisu) - ma zastosowanie przy ustalaniu wysokości emerytury do składek na ubezpieczenie emerytalne zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego po dniu 31 stycznia roku, za który przeprowadzono ostatnią waloryzację, o której mowa w art. 25; kwota tych składek waloryzowana jest kwartalnie. W ust. 2 wskazano przy tym, że w przypadku ustalania wysokości emerytury:

1) w pierwszym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za trzeci kwartał poprzedniego roku;

2) w drugim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za czwarty kwartał poprzedniego roku;

3) w trzecim kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za pierwszy kwartał danego roku;

4) w czwartym kwartale danego roku - ostatniej kwartalnej waloryzacji składek dokonuje się za drugi kwartał danego roku.

W trybie tego przepisu waloryzowana jest kwota składek zaewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego na ostatni dzień pierwszego miesiąca kwartału, za który przeprowadzana jest waloryzacja, powiększona o kwoty uzyskane w wyniku poprzednich waloryzacji kwartalnych (ust.3).

Zatem, podobnie jak w przypadku waloryzacji rocznych, także i w tym przypadku mechanizm waloryzacji ma narastający charakter i oznacza dodawanie kwoty wynikającej z poprzedniej waloryzacji i kwoty składek za dany kwartał oraz podwyższanie tak uzyskanej sumy wskaźnikiem waloryzacji. Natomiast wskaźnik waloryzacji jest wynikiem algorytmu podobnego do stosowanego przy waloryzacji rocznej, z tą różnicą, że chodzi o stosunek cen towarów i usług konsumpcyjnych ogółem w kwartale, z który przeprowadzana jest waloryzacja do poprzedniego kwartału, powiększony o wzrost realny sumy przypisu składek na ubezpieczenie emerytalne w kwartale, za który przeprowadzana jest waloryzacja w stosunku do kwartału poprzedniego.

Zastosowanie powyższych zasad oznacza, że podstawę obliczenia emerytury zawsze stanowi suma składek po ostatniej waloryzacji rocznej powiększona o poddane waloryzacji kwartalnej składki należne za dalszy okres do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc początkujący wypłatę.

Z kolei zasady waloryzacji kapitału początkowego określono w przepisie art. 173 ustawy emerytalnej. W ust. 4 tego przepisu wskazano, że pierwszej waloryzacji kapitału początkowego dokonuje się od dnia 1 czerwca 2000 r. przez pomnożenie tego kapitału wskaźnikiem wzrostu przeciętnego wynagrodzenia z 1999 r., pomniejszonego o naliczone i potrącone od ubezpieczonego składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe, w stosunku do przeciętnego wynagrodzenia za 1998 r. W ust. 5 wskazano, że drugiej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2001 r. dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-5, 9 i 10 oraz w art. 25a. Z kolei w ust. 5a przewidziano, że trzeciej waloryzacji przeprowadzanej od dnia 1 czerwca 2002 r. oraz kolejnych dokonuje się na zasadach określonych w art. 25 ust. 3-8 i 10 oraz w art. 25a.

W ocenie sądu organ rentowy ustalając wysokość świadczenia emerytalnego dla K. Ś. dostosował się do tych wszystkich zasad. Wysokość emerytury została więc obliczona prawidłowo.

Ubezpieczony domagał się natomiast dodatkowego zwaloryzowania jego świadczenia wskaźnikiem waloryzacji dla roku 2018. Żądanie to nie miało jednak oparcia w obowiązującym prawie.

Zasady dokonywania rocznej waloryzacji świadczeń określa przepis art. 88 ustawy emerytalnej, stanowiący, że: emerytury i renty podlegają corocznie waloryzacji od dnia 1 marca (ust. 1); waloryzacja polega na pomnożeniu kwoty świadczenia i podstawy jego wymiaru przez wskaźnik waloryzacji. W wyniku przeprowadzonej waloryzacji kwota świadczenia nie może ulec obniżeniu (ust. 2); waloryzacji podlega kwota świadczenia i podstawa jego wymiaru w wysokości przysługującej ostatniego dnia lutego roku kalendarzowego, w którym przeprowadza się waloryzację (ust. 3) oraz, że waloryzacja obejmuje emerytury i renty przyznane przed terminem waloryzacji. (ust. 4).

Świadczenie emerytalne dla K. Ś. zostało – zgodnie z wydaną w tej sprawie decyzją, której w tym zakresie ubezpieczony nie zaskarżył – przyznane ubezpieczonemu od 12 marca 2018 r., tj. od daty osiągnięcia przezeń wieku emerytalnego 65 lat. Tymczasem waloryzacja roczna za rok 2018 została przeprowadzona 1 marca 2018 r., a więc przed przyznaniem ubezpieczonemu prawa do świadczenia. Z mocy wyraźnego unormowania art. 88 ust. 4 świadczenie to nie mogło więc zostać zwaloryzowane wskaźnikiem waloryzacji za rok 2018.

W tej zatem sytuacji, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., sąd oddalił oba odwołania w całości, jako całkowicie bezzasadne.