Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 12 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 października 2024 r. w S.

sprawy A. S.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o podleganie ubezpieczeniu społecznemu rolników

na skutek odwołania ubezpieczonego A. S. od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 19 lipca 2023 r., znak (...)-PT.402.179.2023

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 19 lipca 2023 r., znak (...)-PT.402.179.2023 w ten sposób, że stwierdza, iż nie ustały rolnicze (...) za okres od 19 lutego 2010 r. do 15 marca 2023 r.,

II.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz ubezpieczonego A. S. kwotę 180 zł (sto osiemdziesiąt złotych), tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia się tego orzeczenia do dnia zapłaty.

del. (...) Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI U 1213/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 19 lipca 2023 roku, znak: (...)-PT.402.179.2023, Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdził ustanie wobec A. S. ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego, a także emerytalno-rentowego za okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku oraz ustanie obowiązku opłacania składek od wymienionego dnia. W decyzji wskazano, że ubezpieczony podjął zatrudnienie na podstawie umowy o pracę i podlegał powszechnym ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu w okresie od 19 do 24 lutego 2010 roku, a od 4 do 6 listopada 2011 roku miał zawartą umowę zlecenia. Z tego względu organ wstecznie wyłączył go z ubezpieczenia społecznego rolników.

A. S. nie zgodził się z powyższą decyzją i wniósł o jej zmianę i stwierdzenie, że nie ustało ubezpieczenie społeczne rolników od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku. Ubezpieczony zaskarżonej decyzji zarzucił naruszenie art. 7 w zw. z art. 77 k.p.a. w zw. z art. 62 ust. 1 pkt 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, poprzez błędną ocenę dowodów tj. nieprawidłowe przyjęcie, że ze względu na fakt zatrudnienia w okresie od 19 do 24 lutego 2010 na ½ etatu ubezpieczenie społeczne odwołującego jako rolnika ustało, podczas gdy organ nie wywiązał się należycie z obowiązku informacyjnego wobec ubezpieczonego, który nie miał świadomości konsekwencji zatrudnienia w wymiarze ½ etatu.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Decyzją z dnia 16 października 2023 roku, znak (...), Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego działając z urzędu uchylił decyzję z dnia 15 marca 2023 roku znak 15/GE – (...)-1.W uzasadnieniu decyzji organ wskazał, iż w dniu 20 lipca 2022 roku P. Terenowa KRUS w S. otrzymała decyzję z dnia 19 lipca 2023 roku wyłączającą z ubezpieczenia społecznego rolników okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku z powodu zatrudnienia. Organ wskazał, iż po weryfikacji okresów ubezpieczenia stwierdzono, że z wymaganych 25 lat ubezpieczenia A. S. udowodnił jedynie 12 lat, 1 miesiąc i 7 dni. W tej sytuacji stwierdzono, że ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania emerytury rolniczej.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł ubezpieczony A. S., który zaskarżając decyzję w całości zarzucił jej naruszenie art. 44 ust. 2 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z dnia 20 grudnia 1990 roku poprzez przyjęcie, że ubezpieczony nie spełnia warunków do przyznania emerytury w wyniku błędnego przyjęcia, że odwołujący nie udowodnił 25 lat ubezpieczenia.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie.

Postanowieniem z dnia 21 grudnia 2023 roku roku Sąd połączył sprawy z odwołań A. S. do wspólnego rozpoznania i wyrokowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

A. S., w związku z posiadaniem gospodarstwa rolnego o powierzchni 1,15 ha przeliczeniowego i prowadzeniem działalności gospodarczej, od 12 stycznia 1998 roku podlegał ubezpieczeniu społecznemu rolników.

Dowód: decyzja z 26.01.1998 r., k. 12 akt KRUS

Dodatkowo, od 26 października 1990 roku A. S. prowadzi działalność gospodarczą w ramach której w sezonie letnim zajmuje się przejazdami dorożką.

Niesporne, a nadto: wydruk (...), k. 150 akt KRUS

Ubezpieczony z chwilą wstąpienia Polski do strefy S., zaczął obawiać się o dalszą możliwość prowadzenia swojej działalności gospodarczej. Wówczas też podjął próbę podjęcia zatrudnienia w firmie przewozowej (...) na stanowisku kierowcy busa. Zawarł umowę o pracę na okres próbny 5 dni, aby przekonać się czy da radę w tym charakterze pracować. Po odbyciu jednak dwóch kursów na rasie Ś. – S., ubezpieczony stwierdził, że ze względu na słaby wzrok nie da rady w ten sposób pracować, a szczególnie przejazdy nocą sprawiają mu duży kłopot. Dlatego też po upływie 5 dni nie podjął dalszego zatrudnienia. W listopadzie 2011 roku ubezpieczony ponownie podjął próbę podjęcia pracy w charakterze kierowcy busa. Zawarł wówczas umowę zlecenia ponownie z firmą (...), niemniej kiedy okazało się że nadal nie jest w stanie wykonywać tego rodzaju pracy, zrezygnował z niej.

Ubezpieczony nie informował KRUS o tych kilkudniowych okresach pracy, uznając, iż tak krótkie okresy nie mają żadnego znaczenia.

Dowód: zeznanie ubezpieczonego – k. 117-117v akt sprawy

Pismem datowanym na 15 czerwca 2004 roku, KRUS poinformował ubezpieczonego o zmianie przepisów ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników, w tym m.in. o tym, że ubezpieczeniu społecznemu rolników będą mogli nadal podlegać ci rolnicy i domownicy, którzy po co najmniej 3-letnim okresie nieprzerwanego podlegania ubezpieczeniu rolniczemu w pełnym zakresie z mocy ustawy, nie będąc pracownikami lub nie pozostając w stosunku służbowym, rozpoczynają prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej opodatkowanej zgodnie z przepisami o zryczałtowanym podatku dochodowym (karta podatkowa lub ryczałt) bądź współpracy przy prowadzeniu takiej działalności. Wskazano, iż zgodnie z powyższą ustawą, do dnia 14 lutego każdego roku osoby te, po rozliczeniu roku podatkowego zobowiązane będą złożyć Kasie zaświadczenie właściwego organu podatkowego o wysokości podatku należnego za rok poprzedni.

Dowód: pismo z 15.06.2004 r., k. 28 akt KRUS

Decyzją z dnia 27 września 2004 roku Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego stwierdziła spełnienie przez A. S. warunków do dalszego podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu działalności gospodarczej i obowiązek opłacania składki kwartalnej w podwójnej wysokości na ubezpieczenie wypadkowe, chorobowe i macierzyńskie oraz ubezpieczenie emerytalno-rentowe.

Na odwrocie decyzji znajdowały się pouczenia o tym, że rolnik lub domownik podlegający ubezpieczeniu społecznemu rolników przy jednoczesnym prowadzeniu pozarolniczej działalności gospodarczej lub wykonywaniu współpracy przy prowadzeniu tej działalności jest zobowiązany do poinformowania Kasy o zaprzestaniu prowadzenia działalności gospodarczej lub współpracy przy jej prowadzeniu, o zmianie formy opodatkowania prowadzonej działalności, a także o podjęciu zatrudnienia lub innych form aktywności zawodowej, rodzących obowiązek podlegania innemu niż rolnicze ubezpieczeniu społecznemu (pkt. 9).

Dowód: decyzja z 27.09.2004 r., k. 33 akt KRUS

Z dniem 1 marca 2023 roku A. S. nabył prawo do emerytury z ubezpieczenia społecznego o symbolu (...).

Pismem z dnia 5 czerwca 2023 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. poinformował KRUS o przyznaniu ubezpieczonemu prawa do emerytury, wskazując jednocześnie jakie okresy podlegania ubezpieczeniu społecznemu zaliczono do ogólnego przebiegu zatrudnienia, w tym m.in. okresy od 19 lutego 2010 roku do 24 lutego 2010 roku oraz 4 listopada 2011 roku do 6 listopada 2011 roku.

Dowód: pismo z 5.06.2023 r., k. 145 akt KRUS

W odpowiedzi ZUS poinformował KRUS, że A. S. w okresie od 19 do 24 lutego 2010 roku podlegał ubezpieczeniom społecznym i ubezpieczeniu zdrowotnemu jako pracownik, natomiast w okresie od 4 do 6 listopada 2011 roku podlegał ubezpieczeniom emerytalnemu rentowym, wypadkowemu i zdrowotnemu jako osoba wykonująca umowę agencyjną, umowę zlecenia lub świadczenie usług.

Dowód: pismo z 29.06.2023 r., k. 147 akt KRUS

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się zasadne.

Przedmiotem rozpoznawanego sporu była zasadność stwierdzenia przez organ rentowy ustania ubezpieczenia społecznego rolników w zakresie ubezpieczenia wypadkowego, chorobowego i macierzyńskiego oraz emerytalno-rentowego A. S. za okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku.

Zgodnie z art. 7 ust. 1 pkt 1 ustawy z 20 grudnia 1990 roku o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz.U. z 2024 r., poz. 90 ze zm.), ubezpieczeniu wypadkowemu, chorobowemu i macierzyńskiemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytkowy rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub działa specjalny. Zgodnie natomiast z art. 16 ust. 1 pkt 1 ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu podlega z mocy ustawy rolnik, którego gospodarstwo obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego lub dział specjalny. Przepisów ust. 1 oraz ust. 2 pkt 1 i 2 nie stosuje się do osoby, która podlega innemu ubezpieczeniu społecznemu lub ma ustalone prawo do emerytury lub renty, lub ma ustalone prawo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych (ust.3).

W myśl art. 37 ust. 1 ustawy, rolnik jest obowiązany, nie czekając na wezwanie, w ciągu 14 dni informować Kasę o okolicznościach mających wpływ na podleganie ubezpieczeniu i o zmianach tych okoliczności.

Dalej wskazać należy, iż zgodnie z art. 5a ust. 1 cytowanej wyżej ustawy, rolnik lub domownik, który podlegając ubezpieczeniu w pełnym zakresie z mocy ustawy nieprzerwanie przez co najmniej 3 lata, rozpocznie prowadzenie pozarolniczej działalności gospodarczej lub rozpocznie współpracę przy prowadzeniu tej działalności, podlega nadal temu ubezpieczeniu w okresie prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy prowadzeniu tej działalności, jeżeli spełnia jednocześnie następujące warunki:

1) złoży w Kasie oświadczenie o kontynuowaniu tego ubezpieczenia w terminie 14 dni od dnia rozpoczęcia wykonywania pozarolniczej działalności gospodarczej lub współpracy przy tej działalności;

2) jednocześnie nadal prowadzi działalność rolniczą lub stale pracuje w gospodarstwie rolnym, obejmującym obszar użytków rolnych powyżej 1 ha przeliczeniowego, lub w dziale specjalnym;

3) nie jest pracownikiem i nie pozostaje w stosunku służbowym;

4) nie ma ustalonego prawa do emerytury lub renty albo do świadczeń z ubezpieczeń społecznych;

5) kwota należnego podatku dochodowego za poprzedni rok podatkowy od przychodów z pozarolniczej działalności gospodarczej nie przekracza kwoty 3454 zł.

W tym wypadku organ rentowy zakwestionował podleganie A. S. ubezpieczeniu społecznemu rolników w związku z niepowiadomieniem o podleganiu przez niego powszechnemu ubezpieczeniu społecznemu w związku z zatrudnieniem na podstawie umowy o pracę zawartej na czas pięciu dni: od 19 do 24 lutego 2010 roku oraz umowy zlecenia zawartej na trzy dni: od 4 do 6 listopada 2011 roku.

Podjęcie przez ubezpieczonego zatrudnienia na podstawie umowy o pracę w lutym 2010 roku oraz na mocy umowy zlecenia w listopadzie 2011 roku i nie poinformowanie o tym organu rentowego stanowi naruszenie obowiązków ubezpieczonego i może być podstawą wyłączenia z ubezpieczenia społecznego rolników w myśl art. 5 a ust. 1 pkt 3 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Ubezpieczony nie zawiadomił organu rentowego o podjęciu pracy zarobowej, mimo że został pouczony o tym obowiązku. W okolicznościach niniejszej sprawy nie mogło to jednak powodować wyłączenia ubezpieczonego z datą wsteczną z ubezpieczenia społecznego rolników. Zaskarżoną decyzją, wydaną w 2023 roku, organ rentowy ingeruje w kwestię ubezpieczenia społecznego odwołującego w odległej przeszłości, bo od 2010 roku, a wyłączenie obejmuje okres aż 13 lat. Organ rentowy pominął także okoliczności, iż podjęte przez ubezpieczonego działania w 2010 i 2011 roku miały zupełnie marginalne znaczenie dochodowe dla odwołującego, przede wszystkim z uwagi na ich krótki (kilkudniowy) okres trwania. Jak wynika z wyjaśnień ubezpieczonego, podjął on pracę chcąc spróbować podjęcia nowego zatrudnienia, aby móc następnie zrezygnować z podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników. Po kilku kursach okazało się jednak, iż ubezpieczony nie jest jednaka w stanie pracować jako kierowca busa w tak długich trasach, więc zrezygnował z dalszej pracy. Ostatecznie, na skutek podjęcia pracy podlegał ubezpieczeniu społecznemu jedynie przez 5 dni w lutym 2011 roku oraz przez 3 dni w listopadzie 2011 roku. Jak wyjaśnił sam zainteresowany, nie informował KRUS o tych kilkudniowych okresach pracy, uznając, iż tak krótkie okresy nie mają żadnego znaczenia, dla jego ubezpieczenia jako rolnika.

Mając na uwadze powyższe, Sąd uznał iż, organ rentowy dokonując oceny okoliczności sprawy zupełnie pominął zasadę proporcjonalności, między wagą naruszenia przez odwołującego obowiązku złożenia stosownego zaświadczenia a skutkami tego naruszenia oraz naruszenia zasady zaufania obywateli do państwa wyrażonej w art. 2 Konstytucji RP. Zasada ta oznacza, że: 1) środki zastosowane przez prawodawcę muszą być w stanie doprowadzić do zamierzonych celów; 2) muszą one być niezbędne dla ochrony interesu, z którym są powiązane; 3) ich efekty muszą pozostawać w proporcji do ciężarów nakładanych na obywatela.

Sąd w pełni podziela stanowisko zajęte przez Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 5 sierpnia 2020 roku, sygn. akt I UK 37/19, dotyczące wykładni zastosowanego w niniejszej sprawie przez Prezesa KRUS artykułu 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Sąd Najwyższy wskazał w nim, że prokonstytucyjna wykładnia użytego w art. 83a ust. 1 ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych zwrotu „mają wpływ na to prawo lub zobowiązanie” musi zakładać granicę, poza którą nowe dowody czy ujawnione okoliczności przestają mieć wpływ na to prawo lub zobowiązanie. Granice te wyznacza test proporcjonalności z uwzględnieniem, czy przywrócenie stanu zgodnego z prawem i tym samym odwrócenie następstw niestaranności działania organu rentowego nie spowoduje w konkretnym przypadku daleko idących, negatywnych i nieodwracalnych konsekwencji dla ubezpieczonego. Sąd Najwyższy podkreślił, iż ocena prawa podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w zbiegu z pozarolniczą działalności gospodarczą (umowa prawa cywilnego) nie powinna pomijać zasady proporcjonalności, o której mowa w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności. Rygor ustania z mocy prawa rolniczego tytułu ubezpieczeń społecznych, po wielu latach opłacania składek, na zasadach i wymogach określonych przez zmodyfikowane warunki art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników, może prowadzić do zastosowania nieproporcjonalnie drastyczniej sankcji w zestawieniu z niezawinionym uchybieniem ubezpieczonego, który w dobrej wierze może być przekonany, że raz uzyskane uprawnienie do podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników nie zostanie przerwane przez podjęcie kilkudniowej pracy zarobkowej.

Trzeba przy tym podkreślić, że wśród pouczeń udzielanych ubezpieczonemu przez KRUS nie było takiego, które by wyjaśniało przesłanki podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu rolniczemu w kontekście warunku jego trwania przez okres 3 lat przez rozpoczęciem działalności gospodarczej.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego (w wyroku z dnia 25 października 2016 r., I UK 386/15) przedstawiony został pogląd, zgodnie z którym ocena prawa podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników w zbiegu z pozarolniczą działalnością gospodarczą nie powinna pomijać zasady proporcjonalności, o której mowa w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, art. 1 Protokołu Nr (...), sporządzonej dnia 4 listopada 1950 r. w R. (Dz.U. z 1993 r. Nr 61, poz. 284 ze zm.).

Brak pouczenia o warunkach podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu na zasadach ogólnych (bez uwzględnienia wyjątku wskazanego w art. 5a ustawy o ubezpieczeniu społecznemu rolników), prowadzi w okolicznościach tej sprawy do wniosku, że ubezpieczony swym zachowaniem nie przyczynił się do sformułowania przez organ rentowy błędnych ocen, a wręcz że przeciwnie - dochowując należytej staranności - podejmował on działania w zaufaniu do organu i wydawanych przez niego decyzji.

Organ rentowy, nie pouczając o warunkach podlegania obowiązkowemu ubezpieczeniu rolniczemu, w tym że okres 3 lat nieprzerwanego ubezpieczenia rolniczego spełniony jest tylko wtedy, gdy nie wystąpiły w nim inne tytuły ubezpieczeń i wydając decyzje stwierdzające dalsze podleganie temu ubezpieczeniu, zastawił swoistą „pułapkę prawną” na ubezpieczonego.

Reasumując, w przestawionych okolicznościach niniejszej sprawy doszło do niezachowania konstytucyjnej cechy proporcjonalności między wagą naruszenia przez odwołującego obowiązku złożenia stosownej informacji, a skutkami tego naruszenia. Mając przede wszystkim na uwadze okres dodatkowego zatrudnienia, jak również okres wykluczenia z ubezpieczenia społecznego rolników (od 19 lutego 2010 roku) to wyłączenie go z tego ubezpieczenia należy uznać za niesprawiedliwe i wywołujące zbyt drastyczne skutki w stosunku do wagi dokonanego naruszenia.

Mając powyższe na względzie, a podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że stwierdził, iż nie ustały rolnicze (...) za okres od 19 lutego 2010 roku do 15 marca 2023 roku.

Konsekwencją braku wyłączenia A. S. z rolniczych ubezpieczeń społecznych powinno być przyznanie prawa do emerytury rolniczej, stosownie do art. 19 ust. 1 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników. Po doliczeniu do okresu podlegania rolniczemu ubezpieczeniu 13 lat objętych zmienianą decyzją z 19 lipca 2023 r. odwołujący będzie legitymował się okresem ubezpieczenia przekraczającym 25 lat. Z tego względu decyzja z 16 października 2023 r. nie odpowiada prawu.

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c. w związku z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r., poz. 1935).

SSR del. Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego,

3.  Przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

3.12.2024