Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 30 maja 2025 r.

Sąd Okręgowy (...)VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Aleksandra Mitros
Protokolant:	st. sekr. sądowy Joanna Wilczyńska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 maja 2025 r. w S.

sprawy Z. S.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość emerytury

na skutek odwołania Z. S.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 11 lipca 2024 r. znak: ENP/25/039356440

zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne Z. S. zatrudnionego w Spółdzielni (...) w M. na podstawie umowy agencyjnej wynosi:

- za okres od 2 do 31 stycznia 1989 r. – 17.800 zł;

- za okres od 1 lutego 1989 r. do 30 czerwca 1989 r. – 445.000 zł (89.000 zł x 5);

- za okres od 1 lipca 1989 r. do 30 września 1989 r. – 331.500 zł (110.500 zł x 3);

- za okres od 1 października 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. – 570.000 zł (190.000 zł x 3);

- za okres od 1 stycznia 1990 r. do 30 września 1990 r. – 5.400.000 zł (600.000 zł x 9);

- za okres od 1 października 1990 r. do 30 listopada 1990 r – 1.088.000 zł (544.080 zł x 2).

sędzia Aleksandra Mitros

Sygn. akt VI U 1197/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 11 lipca 2024 roku, znak (...), Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. odmówił ubezpieczonemu Z. S. ponownego przeliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego, wskazując, że zgodnie z art.114 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jedn. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 z późn. zm., dalej zwana ustawą emerytalną) prawo do świadczeń i ich wysokość ulega ponownemu ustaleniu na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, jeżeli po uprawomocnieniu się decyzji w sprawie świadczeń zostaną przedłożone nowe dowody, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość. Dalej wskazano, że przedłożona przez ubezpieczonego dokumentacja dotyczy jego żony i nie jest przesłanką do ponownego ustalenia wysokości jego świadczenia, wskazaną w art.114 ustawy emerytalnej.

Powyższą decyzję zaskarżył Z. S., który w odwołaniu wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie iż ubezpieczony w okresie od stycznia 1989 do grudnia 1990 posiadał okres składkowy z tytułu prowadzonej działalności gospodarczej w ramach umowy agencyjnej, zawartej ze Spółdzielnią (...) w M., ponieważ prowadził działalność gospodarczą na zasadach ogólnych, płacąc składki na ubezpieczenie społeczne za siebie, osoby współpracujące oraz zatrudnionych. Wniósł nadto o dopuszczenie dowodu z dokumentu w postaci kserokopii kalkulacji finansowej Agencyjnego Punktu Skupu prowadzonego przez ubezpieczonego na fakt wysokości składek na ubezpieczenie społeczne, jakie miał obowiązek płacić za siebie, osoby współpracujące i zatrudnionych pracowników oraz dowodu z dokumentu w postaci umowy o pracę J. S. wraz z decyzją ZUS z dnia 12 maja 2005 r. oraz potwierdzenia ubezpieczenia J. S., z których to dokumentów wynika, że J. S. była osobą współpracującą z ubezpieczonym Z. S. w okresie od 1 czerwca 1990 r. do 31 października 1990 r. jako agentem i z tego tytułu i w tym okresie podlegali oni ubezpieczeniu społecznemu zgodnie z decyzją (...). Ubezpieczony wniósł również o przeprowadzenie dowodu z:

-

decyzji z dnia 28 listopada 2008 r. o ustaleniu kapitału początkowego, w której jako stosunek podstawy wymiaru składek w 1990 roku został przyjęty przelicznik 5,9%, gdyż wskazano, że J. S. nie przedłożyła świadectwa pracy za okres 01.06.1990 do 31.10.1990, a także z uwagi na to, że zdaniem ZUS Z. S. nie figurował w bazie danych ZUS w tym okresie;

-

decyzji o ustaleniu kapitału początkowego J. S. z dnia 27 stycznia 2022 r., w której w oparciu o te same dane stosunek wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia dla tej osoby za okres od 1 stycznia 1990 r. do 31 października 1990 r. wyniósł 61,03%. Taka konstatacja organu – zdaniem odwołującego - znajdująca wyraz w decyzji dotyczącej osoby współpracującej z ubezpieczonym, świadczy o tym, iż J. S. i Z. S. w tym okresie podlegali ubezpieczeniu i odprowadzane były za nich składki. Ubezpieczony złożył również wniosek o dopuszczenie dowodów z zeznań świadków: B. G. (wiceprezesa ówczesnej Spółdzielni (...) w M.), K. K. (1) (pracownicy działu finansowego, zajmującej się rozliczeniem finansowym pracowników i agentów), J. R. (1) (zatrudnionej jako fakturzystka w Agencyjnym Punkcie Skupu ubezpieczonego) oraz z przesłuchania ubezpieczonego na okoliczność wysokości zarobków osiąganych przez ubezpieczonego, odprowadzania składek przez ubezpieczonego, wysokości tej składki oraz sposobu jej wyliczenia. W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał m.in., że zgodnie z obowiązującymi przepisami składki na ubezpieczenie społeczne za osobę prowadzącą działalność oraz osobę współpracującą były odprowadzane na wspólne konto (...). Skoro organ rentowy wydał wyżej wymienioną decyzję z dnia 4 października 1991 r. oraz zaświadczenie (...) z dnia 12 maja 2005 r., to – zdaniem ubezpieczonego - musiał sięgnąć do dokumentacji źródłowej jaką jest wspólne konto (...) ubezpieczonego i osoby współpracującej. Z tego – w ocenie ubezpieczonego - wynika, że nie polega na prawdzie stwierdzenie ZUS wyrażone w decyzji (...) z dnia 28 listopada 2008 r., że Z. S. figuruje w bazie danych Inspektoratu w M. od dnia 1 grudnia 1990 r. Powyższe wskazuje, że organ rentowy ma dostęp do konta (...) ubezpieczonego wraz z osobą współpracującą oraz pracownikami zatrudnionymi przez ubezpieczonego za lata 1989-1990, z którego wynika wysokość odprowadzanych składek na ubezpieczenie społeczne.

W odpowiedzi na odwołanie organ rentowy wniósł o jego oddalenie. W uzasadnieniu wskazał, że odwołanie nie może zostać uwzględnione. Organ rentowy przytoczył treść art. 173, 174 ust.1, art.15 ust.1 i 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity - Dz. U. z 2023 r., poz. 1251) oraz § 21 ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 11 października 2011 r. w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. Nr 237, poz.1412) Wskazał nadto, że zgodnie z art. 114 ustawy emerytalnej - w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:

l) po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;

2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Dalej organ rentowy podał, że decyzją z 4 grudnia 2007 organ rentowy ustalił wartość kapitału początkowego wnioskodawcy na 1 stycznia 1999, uwzględniając okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w M. od stycznia 1989 do grudnia 1990, jednak bez uwzględnienia za ten okres podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej przez wnioskodawcę działalności jako agent punktu skupu. W powyższej decyzji pozwany błędnie wskazał, że wnioskodawca udowodnił okresy składkowe w wymiarze 15 lat, 11 miesięcy tj. 191 miesięcy. Od tej decyzji wnioskodawca wniósł odwołanie, zarzucając pozwanemu nieuwzględnienie do wartości kapitału okresu zatrudnienia od stycznia 1989 do grudnia 1990 w Spółdzielni (...) w M. oraz nieuwzględnienie do podstawy wymiaru kapitału osiąganych w tym czasie zarobków. Do odwołania załączył kopię kalkulacji finansowej dla agencyjnego punktu sprzedaży i skupu (k. 29-32 pl. akt kapitałowych). Organ rentowy po stwierdzeniu, że decyzją z 4 grudnia 2007 r. nieprawidłowo ustalił kapitał początkowy, z urzędu, 10 stycznia 2008 r. wydał decyzję, którą ponownie ustalił wartość kapitału na 1 stycznia 1999 r. Powyższą decyzją przyjął okresy składkowe w wymiarze 17 lat, 10 miesięcy tj. 214 miesięcy. Ww. decyzja uwzględniała okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w M. od stycznia 1989 do grudnia 1990. Nadal jednak nie uwzględniała do podstawy wymiaru kapitału składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzenia działalności jako agent punktu skupu w ww. okresie. Przyczyną nieuwzględnienia składek z tytułu prowadzenia działalności agencyjnej, był fakt, że z przedłożonej kalkulacji finansowej nie wynika w jakiej wysokości i za jaki okres składki zostały faktycznie przez wnioskodawcę opłacone. Innych dowodów stwierdzających wysokość faktycznie opłaconych składek wnioskodawca nie przedłożył.

Decyzją z 10 stycznia 2008 r. pozwany uchylił decyzję z 4 grudnia 2007 r. Od decyzji z 10 stycznia 2008 r. wnioskodawca złożył odwołanie, w którym wnosił o uwzględnienie do wartości kapitału składek odprowadzonych w ww. spornym okresie. Sąd Okręgowy w Szczecinie wyrokiem z 4 czerwca 2008 r. oddalił to odwołanie - sygn. akt: VII U 1071/08. Wnioskodawca nie wniósł apelacji od tego wyroku, zatem jest prawomocny. Decyzją z 29 listopada 2023 r. w wyniku rozpatrzenia wniosku z 17 listopada 2023 r. organ rentowy odmówił ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego. Ubezpieczony złożył odwołanie od tej decyzji, w którym wskazał, że za okres od stycznia 1989 do grudnia 1990 organ rentowy powinien przyjąć do ustalenia wartości kapitału przynajmniej wynagrodzenie minimalne lub w oparciu o wysokość odprowadzonych składek na ubezpieczenie społeczne powinien ustalić wysokość osiąganych przez niego zarobków. Wnioskodawca w piśmie z 30 grudnia 2023 r. (przekazanym przez Sąd do ZUS 19 marca 2024 r.) zajął stanowisko wobec odpowiedzi organu rentowego na odwołanie, a do pisma załączył dowody w postaci kopii dokumentów dotyczących jego żony J. S. tj.:

- informacji Oddziału ZUS w L. z 26.09.2022 wskazującej, iż od 01.06.1990 do 3 1.10.1990 była osobą współpracującą z agentem i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniu społecznemu (k 86-87, pl. akt kapitałowych),

- umowy o pracę zawartej 01.03.1990 z (...) Agencyjnym Punktem, Skupu (...) (k 88-89, pl. akt kapitałowych)

- pisma (...) Oddziału w S. Inspektoratu w M. z 12.05.2005 potwierdzającego, że od 01.06.1990 do 31.10.1990 była osobą współpracującą z agentem i z tego tytułu podlegała ubezpieczeniu społecznemu (k 90-91, pl. akt kapitałowych),

- decyzji z 28.11.2008 o ustaleniu kapitału początkowego dla J. S. (k 92- 95, pl. akt kapitałowych)

- decyzji z 27.01.2022 o ponownym ustaleniu kapitału początkowego dla J. S. (k 96-99, pl. akt kapitałowych)

Dalej organ rentowy wskazał, że Sąd Okręgowy (...) postanowieniem z 22 maja 2024 r. sygn. akt VI U 103/24 odrzucił ww. odwołanie od decyzji z 29 listopada 2023 r. z uwagi na powagę rzeczy osądzonej, zaś w punkcie drugim wniosek ubezpieczonego o ponowne przeliczenie podstawy wymiaru kapitału początkowego w oparciu o dokumentację jego żony przekazał organowi rentowemu, celem jego rozpoznania w terminie 2 miesięcy i wydania decyzji.

Wykonując ww. postanowienie Sądu organ rentowy skarżoną obecnie decyzją z 11 lipca 2024 r., na podstawie art. 114 ustawy emerytalnej, odmówił przeliczenia świadczenia, ponieważ uznał, że wnioskodawcy nie dotyczy dokumentacja jego żony, która w ww. spornym okresie była osobą z nim współpracującą i była ubezpieczona z tego tytułu, dlatego nie może stać się podstawą do przeliczenia kapitału początkowego wnioskodawcy, a w konsekwencji - do ponownego ustalenia wysokości jego emerytury.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Z. S. urodził się (...).

Decyzją z dnia 4 grudnia 2007 r. organ rentowy ustalił ubezpieczonemu Z. S. wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. nie uwzględniając w kapitale początkowym ani okresu zatrudnienia wnioskodawcy w Spółdzielni (...) w M. od 2 stycznia 1989 do 30 listopada 1990 r. ani wynagrodzenia za ten okres. Organ rentowy uznał za udowodnione okresy składkowe w wymiarze 15 lat, 11 miesięcy tj. 191 miesięcy.

W dniu 2 stycznia 2008 r. ubezpieczony odwołał się tej od decyzji, wnosząc o uwzględnienie do kapitału początkowego okresu zatrudnienia od stycznia 1989 r. do grudnia 1990 r. w Spółdzielni (...) w M. oraz osiąganych w tym czasie zarobków. Do odwołania ubezpieczony załączył kopię kalkulacji finansowej dla agencyjnego punktu sprzedaży skupu oraz decyzję z 4 października 1991 r.

Decyzją z dnia 10 stycznia 2008 r. organ rentowy - po stwierdzeniu, iż decyzją z dnia 4 grudnia 2007 r. nieprawidłowo ustalił kapitał początkowy – z urzędu – ponownie ustalił wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. Do ustalenia wartości kapitału ZUS przyjął okresy składkowe w wymiarze 17 lat, 10 miesięcy tj. 214 miesięcy, w tym doliczył okres zatrudnienia w Spółdzielni (...) w M. od stycznia 1989 do grudnia 1990 roku. Organ rentowy nie uwzględnił do podstawy wymiaru kapitału początkowego wysokości składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej przez wnioskodawcę działalności jako agent punktu skupu w spornym okresie. Jednocześnie organ rentowy anulował decyzję z dnia 4 grudnia 2007 r.

W dniu 16 lutego 2008 r. ubezpieczony złożył odwołanie, w którym podtrzymał swoje wcześniejsze stanowisko w zakresie uwzględnienia przez organ rentowy do podstawy wymiaru kapitału początkowego wysokości odprowadzonych przez niego składek w spornym okresie.

Postępowanie w przedmiocie prawidłowości decyzji z dnia 10 stycznia 2008 r. toczyło się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie VII Wydziałem Ubezpieczeń Społecznych pod sygn. akt VII U 1071/08.

Prawomocnym wyrokiem z dnia 4 czerwca 2008 r. Sąd Okręgowy w (...) VII Wydział Ubezpieczeń Społecznych, po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z odwołania ubezpieczonego oddalił odwołanie od decyzji. W sprawie wysłano zostało do ubezpieczonego jedną przesyłkę sądową zawierającą odpowiedź na odwołanie i zawiadomienie (a nie wezwanie na rozprawę) o terminie rozprawy. Ubezpieczony mimo prawidłowego zawiadomienia o terminie rozprawy dniu 4 czerwca 2008 r. (wezwanie odebrał osobiście) na termin nie stawił się. Ponieważ żadna ze stron nie złożyła wniosku o uzasadnienie nie zostało ono sporządzone.

Decyzją z dnia 11 sierpnia 2023 r. organ rentowy – z urzędu – ponownie ustalił wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r. na kwotę 80.636,38 zł. Do obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego oraz wskaźnika wysokości tej podstawy przyjęto przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 kolejnych lat kalendarzowych, tj. z lat od 1 stycznia 1981 roku do 31 grudnia 1990 roku. Wskaźnik wysokości podstawy wymiaru kapitału początkowego wyniósł 76,23%. Podstawę wymiaru kapitału początkowego – 930,68 zł - ustalono w wyniku pomnożenia wskaźnika wysokości podstawy wymiaru wynoszącego 76,23% przez kwotę 1220,89 zł, tj. kwotę bazową określoną w ustawie emerytalnej. Okresy składkowe zostały uwzględnione w wymiarze 17 lat, 10 miesięcy i 0 dni, tj. tj. 214 miesięcy. Wskazano, że średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku 62 lat wynosi 209 miesięcy. Organ rentowy nadal nie uwzględnił do podstawy wymiaru kapitału początkowego wysokości składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu prowadzonej przez wnioskodawcę działalności jako agent punktu skupu od 2 stycznia 1989 r. do 30 listopada 1990 r.

Decyzją z dnia 20 października 2023 r. organ rentowy przyznał ubezpieczonemu emeryturę od 5 sierpnia 2023 r. tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego.

W dniu 17 listopada 2023 r. ubezpieczony złożył w organie rentowym wniosek o ponowne obliczenie świadczenia z uwzględnieniem przeliczonego kapitału początkowego, dołączając do wniosku odwołanie z dnia 16 lutego 2008 r.

Decyzją z dnia 29 listopada 2023 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych odmówił ubezpieczonemu ponownego ustalenia wartości kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 r., wskazując że kapitał początkowy ustalony decyzją z dnia 11 sierpnia 2023 r. jest nadal najkorzystniejszy.

Odwołanie od powyższej decyzji wywiódł Z. S., wnosząc o jej zmianę poprzez ustalenie, iż w okresie od stycznia 1989 r. do grudnia 1990 r. posiadał okres składkowy z tytułu umowy agencyjnej zawartej ze Spółdzielnią (...) w M. i w tym okresie osiągał przynajmniej minimalne wynagrodzenia, którego wysokość mogła zostać ustalona przez ZUS w oparciu o wysokości składek na ubezpieczenie społeczne, jakie były wnoszone za ubezpieczonego, osoby współpracujące oraz zatrudnionych prawników przez Spółdzielnię (...) w M.; ewentualnie o uchylenie zaskarżonej decyzji. W uzasadnieniu ubezpieczony nie zgodził się, iż kapitał początkowy ustalony decyzją z dnia 11 sierpnia 2023 r. jest najkorzystniejszy wskazując, iż w przyjętym przez organ rentowy okresie kolejnych 10 lat został uwzględniony okres świadczenia pracy na podstawie umowy agencyjnej w latach 1989 - 1990 bez wskazania wysokości zarobków za cały 1989 r. oraz za 11 miesięcy 1990 r. Ubezpieczony wskazał, iż odwołał się od decyzji z dnia 4 grudnia 2007 r. znak (...)-2005, którą ZUS przyjął, iż ubezpieczony w latach 1989 i 1990 nie pracował i nie zarobkował. W wyniku odwołania ZUS decyzją 10 stycznia 2008 r. uwzględnił ten okres w okresach składkowych, ale nie uwzględnił w podstawie obliczenia kapitału początkowego wysokości zarobków. Ubezpieczony wskazał, że pismem z dnia 16 lutego 2008 r. odwołał się od tej decyzji, jednakże odwołanie to nigdy nie zostało rozpoznane.

Sprawa z odwołania ubezpieczonego od decyzji z dnia 29 listopada 2023 r. toczyła się w Sądzie pod sygnaturą VI U 103/24.

W trakcie postępowania w sprawie VI U 103/24 w dniu 30 grudnia 2023 r. ubezpieczony przedłożył umowę o pracę J. S. z 1 marca 1990 r., pismo ZUS z 12 maja 2005 r., decyzję ZUS z 28 listopada 2008 r., decyzję ZUS z 27 stycznia 2022 r. wskazując, iż dokumenty te nie były przedmiotem oceny organu rentowego ani sądu powszechnego. Ubezpieczony wniósł o ustalenie podstawy wymiaru kapitału początkowego w oparciu o przedłożoną dokumentację dotyczącą jego żony.

Postanowieniem z dnia 22 maja 2024 r. Sąd w sprawie VI U 103/24 odrzucił odwołanie na podstawie art.199§1pkt 2 k.p.c. z uwagi na powagę rzeczy osądzonej; natomiast pismo ubezpieczonego z dnia 30 grudnia 2023 r. Sąd potraktował jako nowy wniosek ubezpieczonego o ponowne przeliczenie podstawy wymiaru kapitału początkowego w oparciu o dokumentację jego żony załączoną do odpowiedzi na odwołanie i w punkcie 2. postanowienia przekazał go Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S. celem rozpoznania w terminie 2 miesięcy i wydania decyzji.

W dniu 19 marca 2024 r. przekazano do organu rentowego pismo ubezpieczonego z dnia 30 grudnia 2023 r. Na skutek rozpoznania tego wniosku ubezpieczonego zapadła zaskarżona w niniejszym postępowaniu decyzja z dnia 11 lipca 2024 r.

Niesporne, a nadto:

- decyzja ZUS z 04.12.2007 r. k. 26 plik akt (...)

- wykaz wprowadzonych dochodów i okresów ubezpieczenia k. 24-25 plik akt (...)

- odwołanie z 02.01.2008 r. k. 29-30 plik akt (...)

- kalkulacja k. 31 plik akt (...)

- decyzja z 04.10.1991 r. k. 32 plik akt (...)

- decyzja ZUS z 10.01.2008 r. k. 35 plik akt (...)

- wykaz wprowadzonych okresów ubezpieczenia k. 34 plik akt (...)

- odwołanie z 16.02.2008 r. k. 2 akt sprawy o sygn. VII U 1071/08

- odpowiedź na odwołanie z 19.03.2008 r. k. 3 akt sprawy o sygn. VII U 1071/08

- zpo k. 9 akt sprawy o sygn. VII U 1071/08

- protokół z 04.06.2008 r. k. 11 akt sprawy o sygn. VII U 1071/08

- wyrok SO w Szczecinie z 04.06.2008 r. k. 12 akt sprawy o sygn. VII U 1071/08

- decyzja ZUS z 11.08.2023 r. k. 48 plik akt (...)

- decyzja ZUS z 20.10.2023 r. k. 12-13 plik akt ZUS

- wniosek z 17.11.2023 r. k. 16-17 plik akt ZUS

- odwołanie z 16.02.2008 r. k. 18 plik akt ZUS

- decyzja z dnia 29.11.2023 r. k.5- plik akt (...)

- odwołanie z dnia 11.12.2023 r. - k. 3-4 akt sprawy VI U 103/24

- pismo ubezpieczonego z dnia 30.12.2023 r. wraz z załącznikami k. 41-54 akt sprawy VI U 103/24

- postanowienie z dnia 22.05.2024 r. - k. 71 akt sprawy VI U 103/24

- zarządzenie z dnia 28.06.2024 r. k.82 akt sprawy VI U 103/24

- zwrotne potwierdzenie odbioru k.84 akt sprawy VI U 103/24

Od 1 września 1981 r. do 31 grudnia 1988 r. ubezpieczony pracował w Spółdzielni (...) w M. w charakterze kierownika Punku Skupu w M. oraz Kierownika D. Handlowego.

W okresie od 2 stycznia 1989 roku do 31 grudnia 1990 roku ubezpieczony był zatrudniony w Spółdzielni (...) w M. w pełnym wymiarze czasu pracy jako agent Punktu Skupu w M.. Ubezpieczony był agentem punktu skupu od ludności i sprzedaży hurtowej w M..

W dniu 2 stycznia 1989 r. Spółdzielnia (...) w M. (zwana dalej zleceniodawcą) zawarła z ubezpieczonym (zwanym dalej agentem) umowę o prowadzeniu na warunkach agencyjnych punktu skupu od ludności i sprzedaży hurtowej mieszczącego się w M. przy ul. (...). Zgodnie z §1 zleceniodawca powierzył agentowi prowadzenie od 2 stycznia 1989 r. na warunkach agencyjnych w imieniu zleceniodawcy punktu skupu i sprzedaży od ludności (producentów) od gospodarki uspołecznionej na rachunek i ryzyko agenta w godz. od 7.00 do 15.00. Zgodnie z § 4 umowy agent zobowiązuje się prowadzić punkt osobiście. Przy prowadzeniu punktu skupu agent może korzystać z pomocy członków rodziny, jak również zatrudniać pracowników. Agent jest pracodawcą osób u niego zatrudnionych. Stosownie do § 5 podstawowym obowiązkiem agenta jest prowadzenie skupu w sposób rzetelny i sprawny, (…) przestrzeganie obowiązujących godzin otwarcia punktu skupu z możliwością ich przedłużenia. Zgodnie z §7 agent zobowiązuje się wpłacić na rzecz zleceniodawcy w okresie do 10 każdego miesiąc za miesiąc ubiegły ustaloną w okresie do 10-go każdego miesiąca za miesiąc ubiegły odpłatność ustaloną w procencie od wykonanego obrotu jako prowizję za działalność handlową, w wysokości 5% od wykonanego obrotu. Agent zobowiązany jest wpłacić do 10 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły: od daty rozpoczęcia działalności, tj. od 02.01.1989 r. do 31.12.1989 r. kwotę 208.310,00 zł niezależnie od obrotów osiągniętych w punkcie sprzedaży – w punkcie skupu prowadzonych przez agenta. (…) W myśl § 8 umowy wykonywanie innej pracy przez agenta, niż określona w umowie wymaga zgody zleceniodawcy. Z tytułu pracy wykonywanej na podstawie niniejszej umowy agent jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym. W sprawie ubezpieczenia społecznego agenta decyzję wyda właściwy oddział ZUS. Osoby współpracujące z agentem podlegają ubezpieczeniu społecznemu po zawiadomieniu zleceniodawcy o rozpoczęciu przez nie pracy. Składniki za ubezpieczenie agenta i osób z nim współpracujących oraz pracowników zatrudnionych przez agenta przekazuje zleceniodawca do właściwego oddziału ZUS. Zleceniodawca prowadzi również rozliczenia z tytułu ubezpieczenia społecznego tych osób. Stosownie do § 11 strony zawierają umowę na czas nieokreślony z prawem jej wypowiedzenia w terminie sześciomiesięcznym (..). W § 16 wskazano, że integralną część umowy stanowi kalkulacja finansowa.

W kalkulacji finansowej do powyższej umowy na okres od 2 stycznia 1989 roku do 31 grudnia 1989 roku strony umowy ustaliły na cały okres: sprzedaż (obroty) 150.000.000,00 zł, koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo 2.499.725,00 zł (1,67%), w tym amortyzacja – 426.012,00 zł (0,28%), czynsze i dzierżawy – 201.793,00 zł (0,13%), składki na ubezpieczenia społeczne - 1.015.920,00 zł (0,68%), wydatki na zasiłki chorobowe pracowników oraz jednorazowe odszkodowania z tytułu wypadku przy pracy – 126.000,00 zł (0,09%). Wysokość zryczałtowanej odpłatności agenta 2.499.725,00 zł, wysokość odpłatności miesięcznej agenta - 208.310 zł (0,14%). W wyliczeniu pomocniczym do kalkulacji w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne wskazano, co składa się na zawartą w kalkulacji kwotę 1.015.920,00 zł:

agent 17.800 x 5 x 12 x 25% = 267.000, z tego obciążające agenta 14% - 149.520, obciążające Spółdzielnię 11% - 117.480

pracownicy – 5 osób na 190.000 x12 miesięcy x 38% = 866.400

(866.400 zł + 149.520 zł = 1.015.920,00 zł)

W piśmie z dnia 8 stycznia 1989 r. Zarząd Spółdzielni (...) (...) w M. – odnosząc się do wniosku ubezpieczonego z dnia 2 stycznia 1989 r. – wyraził zgodę na podwyższenie wymiaru składki ubezpieczeniowej na agencji w wysokości 5-krotnego najniższego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce uspołecznionej począwszy od lutego 1989 r.

W dniu 1 kwietnia 1989 r. Spółdzielnia (...) w M. (zwana dalej zleceniodawcą) zawarła z ubezpieczonym (zwanym dalej agentem) umowę o prowadzeniu na warunkach agencyjnych kiosku o/w mieszczącego się w M. o powierzchni 12,32 m ². Zgodnie z §1 zleceniodawca powierzył agentowi prowadzenie w imieniu zleceniodawcy punktu sprzedaży detalicznej na rachunek i ryzyko agenta. Punkt powinien być czynny przez sześć dni w tygodniu w godz. od 9.00 do 17.00. Stosownie do § 3 agent zobowiązuje się prowadzić punkt osobiście. Przy prowadzeniu punktu skupu agent może korzystać z pomocy członków rodziny, jak również zatrudniać pracowników. Agent jest pracodawcą osób u niego zatrudnionych. Stosownie do § 4 agent jest zobowiązany do sprawnej i rzetelnej obsługi klientów w zakresie sprzedaży detalicznej towarów. prowadzenie skupu w sposób rzetelny i sprawny, (…) przestrzeganie obowiązujących godzin otwarcia punktu skupu z możliwością ich przedłużenia. Zgodnie z §7 wskaźnik odpłatności agenta wynosi 2% od wykonanego obrotu w kiosku. W myśl § 8 agent zobowiązany jest wpłacić na rzecz zleceniodawcy powyższą odpłatność do dnia 5-go każdego miesiąca za miesiąc ubiegły: od daty rozpoczęcia działalności, tj. od 1 kwietnia 1989 r. do 31.12.1989 r. kwotę 9.813,00 zł niezależnie od osiągniętych obrotów. Stosownie do § 11 umowy wykonywanie innej pracy przez agenta, niż określona w umowie wymaga zgody zleceniodawcy.

Od 2 stycznia 1989 r. Z. S. zatrudnił w (...) Agencyjnym Punkcie Skupu (...) na stanowisku fakturzystki w pełnym wymiarze czasu pracy B. B.. Od tego samego dnia do 30 czerwca 1990 r. pracował u ubezpieczonego również M. R. (1) jako pracownik magazynowy w pełnym wymiarze czasu pracy.

W dniu 10 lipca 1989 r. ubezpieczony - agent zatrudnił w punkcie skupu sprzedawcą B. Ż., z wynagrodzeniem 50.000 zł., a od 1 sierpnia 1989 r. – zmienił wynagrodzenie B. B. na 800 zł na godzinę + 0.5% od obrotu. Od 1 września 1989 r. zatrudnił jako osobę współpracującą żonę - J. S. z podstawą ubezpieczenia 110.500,00 zł, z tą samą podstawą ubezpieczenia zatrudnił jako osobę współpracującą syna B. S. (1).

Z dniem 1 września 1989 r. ubezpieczony zatrudnił J. R. (1) z wynagrodzeniem 800 zł za godzinę i zmienił wynagrodzenie dla M. R. (1) i B. B..

W dniu 1 września 1989 r. Spółdzielnia (...) w M. (zwana dalej zleceniodawcą) zawarła z ubezpieczonym (zwanym dalej agentem) umowę o prowadzeniu na warunkach agencyjnych sklepu o/w nr 7 mieszczącego się w M. przy pl. (...) o powierzchni 47 m ². Zgodnie z §1 zleceniodawca powierzył agentowi prowadzenie w imieniu zleceniodawcy punktu sprzedaży detalicznej na rachunek i ryzyko agenta. Punkt powinien być czynny przez sześć dni w tygodniu w godz. od 9.00 do 17.00 (…). Zgodnie z § 8 agent wpłaca odpłatność na rzecz zleceniodawcy w terminie do 5-go każdego miesiąca za miesiąc poprzedni: od daty rozpoczęcia działalności, tj. od 1 września 1989 r. do 31.12.1989 r. kwotę 5.500,00 zł niezależnie od osiągniętych obrotów. Stosownie do § 11 umowy wykonywanie innej pracy przez agenta, niż określona w umowie wymaga zgody zleceniodawcy.

W piśmie z dnia 30 września 1989 r. adresowanym do ubezpieczonego, dotyczącym zmiany podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, Spółdzielnia (...) w M. wskazała, że zgodnie z obwieszczeniem ministra pracy i polityki socjalnej z 1 sierpnia br. od 1 lipca 1989 r. najniższe wynagrodzenie pracowników uspołecznionych zakładów pracy podwyższone zostało do kwoty 22.100 zł . W związku z tym od miesiąca lipca podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne nie może być niższa od 22.100 zł oraz wyższa od 110.500 zł dla agentów i osób z nim współpracujących. W związku ze zmianą miesięcznej podstawy wymiaru składek miesiąca lipca składki wynoszą:

Dla agenta: 25% od podstawy ubezpieczenia 110.500 zł, tj. kwota 27.625 zł, z tego 14% obciąża agenta – 15.470 zł.

Dla osoby współpracującej S. B.: 25% od podstawy 110.500 zł, tj. kwota 27.625 zł, z tego 14% obciąża agenta – 15.470 zł.

Z dniem 1 lipca 1989 r. miesięczna odpłatność agenta na rzecz Spółdzielni wyniesie 226.790 zł (paragraf 8 umowy), natomiast z dniem 1 września 1989 r. w związku z przyjęciem do współpracy żony J. S. miesięczna odpłatność wyniesie 242.260 zł. Pismo podpisała pełniąca obowiązki wiceprezesa B. G..

W dniu 24 stycznia 1990 r. ubezpieczony wniósł o rozwiązanie umowy agencyjnej dotyczącej kiosku o/w z dniem 31 stycznia 1990 r., na co uzyskał zgodę.

W kalkulacji finansowej do umowy z dnia od 2 stycznia 1989 roku dotyczącej punktu sprzedaży i skupu na okres od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 1989 roku strony umowy ustaliły na cały okres: sprzedaż (obroty) 910.000.000,00 zł, koszty ponoszone przez przedsiębiorstwo ogółem 17.520.024,00 zł (1,92%), w tym amortyzacja – 7.113.024,00 zł (0,78%), czynsze i dzierżawy, podatek od nieruchomości – 3.940.620,00 zł (0,43%), składki na ubezpieczenia społeczne zaliczka - 4.440.000,00 zł (0,49%), ubezpieczenie budynku w (...) – 173.630,00 zł (0,02%), wydatki na zasiłki chorobowe pracownika i jednorazowe odszkodowania powypadkowe agenta i pracownika (z tytułu wypadku przy pracy) – 1.465.000,00 zł (0,16%), naliczenia na fundusz socjalny i mieszkaniowy – 387.750,00 (0,04%). Wysokość zryczałtowanej odpłatności agenta 217.520.024,00 zł (1,92%), wysokość odpłatności miesięcznej agenta – 1.460.002,00 zł (0,16%). Wskazano nadto, że składkę za ubezpieczenie społeczne opłaca agent w wysokości:

1)  za agenta i osoby współpracujące 19% podstawy wymiaru składki

2)  za zatrudnionych pracowników 45% podstawy wymiaru składki.

Sposób ustalenia podstawy wymiaru składki p[oddano w piśmie z dnia 7 lutego 1990 r.

W wyliczeniu pomocniczym do kalkulacji na 1900 r. w zakresie składek na ubezpieczenia społeczne wskazano, co składa się na zawarte w kalkulacji składki ZUS::

agent 600.000 x 12 m-cy x 38% = 2.736.000

z tego

obciążające agenta 19% - 1.368.000 (0,15 %)

obciążające Spółdzielnię 19% - 1.368.000

pracownicy – 2 osoby x 200.000 x12 miesięcy = 4.800.000 x 45%=2.160.000 (0,24%)

osoby współpracujące

2 osoby x 200.000 = 400.000 x 12 = 4.800.000

4.800.000 x 38%=1.824.000

z tego

obciążające agenta 19% = 912.000 (0,10%)

obciążające Spółdzielnię 912.000

(łącznie składki na ZUS stanowią 0,49% całej odpłatności obciążającej agenta)

Aneksem z dnia 12 kwietnia 1990 r. do umowy agencyjnej z dnia 2 stycznia 1989 r. zmieniono § 7 pkt 1 umowy, nadając mu następujące brzmienie: agent zobowiązuje się wpłacić na rzecz zleceniodawcy w okresie do 10 każdego miesiąc za miesiąc ubiegły ustaloną w okresie do 10-go każdego miesiąca za miesiąc ubiegły odpłatność ustaloną w procencie od wykonania obrotu jako prowizję za działalność handlową w wysokości 5% od wykonanego obrotu. Agent zobowiązuje się wpłacić kwotę wykazaną w kalkulacji stałej miesięcznie w terminie jw., oraz ponosi koszty stałe związane z prowadzeniem punktu, które będą odfakturowane po otrzymaniu rachunku. Agent obowiązany jest wpłacić do dnia 10-go każdego miesiąca za miesiąc ubiegły: od daty rozpoczęcia działalności, tj. od 01.01.1990 r. do 31.12.1990 r. kwotę 1.460.002,00 zł niezależnie od obrotów osiągniętych w punkcie sprzedaży – w punkcie skupu prowadzonych przez agenta. (…) Niniejszy aneks obowiązuje od 1 stycznia 1990 r.

W dniu 30 maja 1990 r. Spółdzielnia wypowiedziała ubezpieczonemu umowę agencyjną dotyczącą punktu skupu od ludności zawartą w dniu 2 stycznia 1989 r. z dniem 30 listopada 1990 r. za 6-miesięcznym wypowiedzeniem.

Z dniem 31 października 1990 r. Spółdzielnia rozwiązała umowę agencyjną z 1 września 1989 r. na sklep Nr (...) w M..

W styczniu 1989 r. najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej wynosiło 17.800 zł miesięcznie. Za okres od 2 stycznia 1989 r. do 31 stycznia 1989 r. podstawa wymiaru składek ubezpieczonego wynosiła co najmniej 17.800 zł.

Od 1 lutego 1989 r. do 30 czerwca 1989 r. najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej wynosiło 17.800 zł miesięcznie. W tym czasie podstawa wymiaru składek ubezpieczonego wynosiła miesięcznie - 89.000 zł (5 x 17.800 zł), a łącznie za te pięć miesięcy - 445.000 zł.

Od 1 lipca 1989 r. do 30 września 1989 r. - najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej wynosiło 22.100 zł. W tym czasie podstawa wymiaru składek ubezpieczonego wynosiła miesięcznie – 110.500 zł (5 x 22.100 zł), czyli łącznie za te trzy miesiące - 331.500 zł

Od 1 października 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej wynosiło 38.000 zł. W tym czasie podstawa wymiaru składek ubezpieczonego wynosiła miesięcznie – 190.000 zł (5 x 38.000 zł), czyli łącznie za te trzy miesiące - 570.000 zł.

Od 1 stycznia 1990 r. do 30 września 1990 r. najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej wynosiło 120.000 zł. W tym czasie podstawa wymiaru składek ubezpieczonego wynosiła miesięcznie – 600.000 zł (5 x 120.000 zł), czyli łącznie za te dziewięć miesięcy - 5.400.000 zł.

Od 1 października 1990 r. do 30 listopada 1990 r. podstawa wymiaru składek ubezpieczonego wynosiła co najmniej 544.080 zł miesięcznie, czyli łącznie za dwa miesiące - 1.088.160 zł.

Dowód:

- świadectwa pracy z dnia 30.11.1990 r. oraz z dnia 05.07.1991 r. – w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- umowa agencyjna z 02.01.1989 r. dot. punktu skupu – w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- kalkulacja do umowy agencyjnej z 02.01.1989 r. wraz z wyliczeniem pomocniczym do niej - w aktach ubezpieczonego - agenta (karty nienumerowane)

- pismo Spółdzielni (...) w M. z dnia 02.01.1989 r. - w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- umowa agencyjna z 01.04.1989 r. dot. kioski o/w– w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- pismo Spółdzielni (...) w M. z dnia 10.07.1989 r. - w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- umowy o pracę z dnia 02.01.1989 r. oraz z dnia 01.04.1989 r. – akta osobowe B. B. ze Spółdzielni (...) w M. - karty nieponumerowane

- umowa o pracę B. B. z 01.08.1989 r.- w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- umowy o pracę z dnia: 02.01.1989 r.,01.04.1989 r., 01.08.1989 r. oraz z dnia 01.03.1990 r., pismo z dna 24.08.1990 r. – akta osobowe M. R. ze Spółdzielni (...) w M. - karty nieponumerowane

- dwa pisma Spółdzielni (...) w M. z dnia 31.08.1989 r. - w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- umowa agencyjna z 01.09.1989 r. dot. sklepu nr 7– w aktach osobowych ubezpieczonego (karty nienumerowane)

- kalkulacja do umowy agencyjnej z 02.01.1989 r. na 1990 r. wraz z wyliczeniem pomocniczym do niej - w aktach ubezpieczonego - agenta (karty nienumerowane)

- pismo z dnia 30 września 1989 r. - w aktach ubezpieczonego - agenta (karty nienumerowane)

- aneks do umowy agencyjnej z 02.01.1989 r. z dnia 12.04.1990 r. - w aktach ubezpieczonego - agenta (karty nienumerowane)

- wypowiedzenie umowy agencyjnej z 02.01.1989 r. z 30.05.1990 r. - w aktach ubezpieczonego - agenta (karty nienumerowane)

- wypowiedzenie umowy agencyjnej z 01.09.1989 r. z dnia 27.09.1990 r. - w aktach ubezpieczonego - agenta (karty nienumerowane)

- deklaracje rozliczeniowe za okres od grudnia 1988 r. do marca 1991 r. - akta składkowe płatnika składek Spółdzielni (...) w M. (...) 510- (...) tom 1.

J. S. została zgłoszona do ubezpieczeń społecznych przez Spółdzielnię (...) w M. jako osoba współpracująca z agentem Z. S. prowadzącym agencję na warunkach umowy zlecenia od 1 września 1989 r. i podlegała nieprzerwanie z tego tytułu ubezpieczeniu społecznemu do 31 października 1990 r.

Dowód:

- zgłoszenie z dnia 01.09.1989 r. – k.6 akt osobowych J. S. ze Spółdzielni (...) w M.

- zaświadczenie z dnia 10.04.1991 r. Spółdzielni (...) w M. k.7 akt osobowych J. S. ze Spółdzielni (...) w M.

J. R. (1) pracowała u Z. S. w (...) Agencyjnym Punkcie Skupu (...) jako fakturzystka w pełnym wymiarze czasu pracy od 1 września 1989 r. do 30 listopada1990 r., a następnie w ramach działalności gospodarczej Z. S.. J. R. (1) prowadziła księgę przychodów i rozchodów, w tej książce osobne wpisane były składki na agenta i osoby współpracujące a osobno za pracowników. Nieraz sama opłacała te składki. Najczęściej robił to sam agent. Z. S. pracował w punkcie skupu w pełnym wymiarze czasu pracy, ale zazwyczaj dłużej. Pracownicy szli do domu po pracy, a on zostawał.

Dowód:

- umowy o pracę z dnia 01.09.1989 r. oraz z dnia 01.03.1990 r. – akta osobowe J. R. ze Spółdzielni (...) w M. - karty nieponumerowane

- zeznania świadka J. R. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 85v

B. G. w okresie 1989 – 1990 pełniła funkcją p.o. wiceprezesa Spółdzielni (...) w M. do spraw handlu.

Składki na ubezpieczenie społeczne w części przypadającej na agenta - za agenta oraz osoby współpracujące były przez Z. S. regularnie opłacane na podstawie książeczki opłat składek. Co miesiąc sprawdzała to Spółdzielnia. Gdyby składki nie zostały przez agenta opłacone, kierowniczka działu ekonomicznego Spółdzielni - nieżyjąca już - J. B. nie mogłaby wystawić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych deklaracji rozliczeniowej za agenta i osoby współpracujące.

Dowód:

- zeznania świadka J. R. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 85v

- zeznania świadka B. G. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 49v

- zeznania świadka K. K. (2) w wersji elektronicznej oraz protokół k.50

- przesłuchanie ubezpieczonego w wersji elektronicznej oraz protokół k.85v-86

Spółdzielnia (...) w M. odprowadziła za ubezpieczonego do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych przypadającą na Spółdzielnię część składki na jego ubezpieczenia społeczne za okres od 2 stycznia 1989 r. do 30 listopada 1990 r. od wymienionych wyżej podstaw wymiaru składek. Przedsiębiorstwo rozliczało się z Zakładem Ubezpieczeń Społecznych w tamtym okresie w oparciu o deklaracje bezimienne. W latach 1989-1990 Spółdzielnia nie zalegała z opłatami składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.

W dniu 13 stycznia 1989 r. J. B. sporządziła deklarację rozliczeniową za grudzień 1988 r., w punkcie 1. deklaracji zatytułowanym: Zestawienie należności z tytułu składek wskazała 9 osób wykonujących umowy na zasadzie zryczałtowanej odpłatności oraz 4 osoby współpracujące. Wskazała 25 % jako wysokość składki, przy czym za osoby wykonujące umowę wskazała składki w kwocie 74.114 zł, a za osoby współpracujące - 9.000 zł. Od stycznia 1989 r. do lutego 1989 r. w deklaracjach rozliczeniowych w punkcie 1. deklaracji zatytułowanym: Zestawienie należności z tytułu składek J. B. wskazała 16 osób wykonujących umowy na zasadzie zryczałtowanej odpłatności oraz 5 osoby współpracujących. Składka nadal wynosiła 25 % , przy czym za osoby wykonujące umowę wskazano składki w kwocie 342.650 zł w styczniu 1989 r. i 347.100 zł w lutym 1989 r. W deklaracji rozliczeniowej za marzec 1989 r. wskazano 17 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności oraz 3 osoby współpracujące z tą samą wysokością składki 25%. W deklaracji za kwiecień 1989 r. osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności było 14 oraz 5 osób współpracujących z tą samą wysokością składki 25%. W deklaracji za maj 1989 r. osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności było 15, a osób współpracujących 7 – wysokość składki taka sam jak wcześniej. W deklaracji za czerwiec 1989 r. osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności było 14, a osób współpracujących 6 - z tą samą wysokością składki 25%. W lipcu 1989 r. deklaracja rozliczeniowa wskazuje 15 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności i 4 osoby współpracujące - nadal składka w wysokości 25 %. W sierpniu 1989 r. deklaracja rozliczeniowa wskazuje 14 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności i 5 osób współpracujących z tą samą składką 25 %. We wrześniu 1989 r. deklaracja rozliczeniowa wskazuje 11 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności i 5 osób współpracujących – składka nadal w wysokości 25 %. W październiku i listopadzie 1989 r. jest tyle samo osób na deklaracji rozliczeniowej co we wrześniu 1989 r. z tą samą składką. W grudniu 1989 r. na deklaracji rozliczeniowej znajduje się 11 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności i 12 osób współpracujących - z tą samą składką w wysokości 25 % . W styczniu 1990 r., lutym 1990 r. i marcu 1990 r. deklaracje rozliczeniowe wskazują po 10 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności i po 4 osoby współpracujące - wysokość składki uległa zmianie – wzrosła z 25 % do 38 % w całym 1990 r. W deklaracji za styczeń 1990 r. Spółdzielnia wskazała, że składki za 10 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności wyniosły 2.280.000 zł, czyli 228.000 zł za jedną osobę (tj. kwotę równą 38% od pięciokrotności najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej - od 600.000 zł). Taką samą kwotę składek wskazała w marcu 1990 r. za 10 osób. W kwietniu 1990 r. w deklaracji rozliczeniowej za 11 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności wskazano kwotę 2.508.000 zł (czyli również po 228.000 zł za jedną osobę). W deklaracji rozliczeniowej za maj 1990 r. za 10 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności wskazano składki w kwocie 9.881.130 zł, czyli po 988.113 zł za jedną osobę. W czerwcu 1990 r. i w lipcu 1990 r. na deklaracjach rozliczeniowych Spółdzielni znajduje się po 8 osób wykonujących umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności (z kwotą składek – w czerwcu 7.798.300 zł i w lipcu 8.853.100 zł). Od sierpnia 1990 r. deklaracje rozliczeniowe Spółdzielni sporządzane są na innym formularzu i zamiast zapisu osoby wykonujące umowy na zasadzie zryczałtowanej odpłatności pojawia się zapis: wykonujący umowy: opłacający podatek od wynagrodzeń i opłacający zryczałtowany podatek od wynagrodzeń. Zarówno w sierpniu 1990 r., jak i we wrześniu 1990 r. Spółdzielnia wskazała po osiem osób wykonujących umowy i opłacające podatek od wynagrodzeń - z kwotą składek na ubezpieczenie społeczne wynoszącą – w sierpniu – 9.155.860 zł, a we wrześniu – 3.726.946 zł. W październiku 1990 r. i w listopadzie 1990 r. na deklaracji rozliczeniowej wskazano osoby wykonujące umowę opłacające podatek od wynagrodzeń od dochodu. W październiku 1990 r wskazano 6 takich osób oraz kwotę składek za te osoby w wysokości 9.442.700 zł (po 1.180.333,75 zł za jedną osobę). W deklaracji rozliczeniowej za listopad 1990 r. wskazano 5 osób wykonujących umowę opłacających podatek od wynagrodzeń od dochodu oraz kwotę składek za te osoby w wysokości 534.800 zł (po 106.960 zł za jedną osobę). . W deklaracji rozliczeniowej za grudzień 1990 r. wskazano 4 osoby wykonujące umowę opłacające podatek od wynagrodzeń oraz kwotę składek za te osoby w wysokości 2.563.630 zł (po 640.907,5 zł za jedną osobę). Od kwietnia 1991 r. Spółdzielnia nie zatrudniała już agentów.

Wszystkie składki za osoby wykonujące dla Spółdzielni umowę na zasadzie zryczałtowanej odpłatności (za agentów) zostały przez Spółdzielnię opłacone.

Dowód:

- deklaracje rozliczeniowe za okres od grudnia 1988 r. do kwietnia 1991 r. - akta składkowe płatnika składek Spółdzielni (...) w M. (...) 510- (...) tom 1.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się w pełni uzasadnione. Stan faktyczny ustalony został na podstawie dowodów z dokumentów pozyskanych przez Sąd z archiwum Perfekcja – akt osobowych ubezpieczonego, w tym jego akt jako agenta, akt osobowych jego żony J. S., akt osobowych jego pracowników: B. B., J. R. (1) i R. M., akt płatnika składek Spółdzielni (...) w M., a także na podstawie zeznań świadków – pracownic Spółdzielni (...) w M. w spornym okresie – wiceprezesa zarządu B. G. i referenta do spraw ekonomicznych w dziale ekonomicznym Spółdzielni (...) oraz pracownicy ubezpieczonego J. R. (1) (fakturzystki, prowadzącej księgę przychodów i rozchodów). Sąd oparł się również na przesłuchaniu ubezpieczonego. Żadna ze stron nie kwestionowała prawdziwości i rzetelności zgromadzonych dokumentów, a także danych w nich zawartych. Dokumenty te zostały sporządzone w czasie, którego dotyczyły, przez uprawnione do tego osoby. Sąd w związku z tym również nie miał do nich zastrzeżeń i uznał je za w pełni wiarygodne. Za zasługujące na wiarę Sąd uznał również spójne, logiczne i znajdujące potwierdzenie w zgromadzonych dokumentach zeznania świadków. Za wiarygodne uznać należało również przesłuchanie ubezpieczonego, które było logiczne i konsekwentne, a nadto zgodne z dokumentarnym materiałem dowodowym i zeznaniami świadków.

Na wstępie wskazać należy, że okoliczność podlegania przez ubezpieczonego w okresie od 2 stycznia 1989 r. do 30 listopada 1990 r. ubezpieczeniom społecznym z tytułu wykonywania umowy agencyjnej nie była sporna. Organ rentowy zaliczył bowiem te okresy do okresów ubezpieczenia Z. S. na podstawie świadectwa pracy z dnia 5 lipca 1991 r. wydanego przez Spółdzielnię (...) w M. krótko po zakończeniu wykonywania przez ubezpieczonego tej umowy. Jedynym problemem, który pozostał do rozstrzygnięcia było zatem to czy i od jakiej podstawy wymiaru zostały za ubezpieczonego odprowadzone składki na ubezpieczenia społeczne. Organ rentowy przyjął bowiem za sporny okres jako podstawę wymiaru składek ubezpieczonego kwotę 0 zł.

Sąd uznał przy tym, że zachodzą podstawy do prowadzenia postępowania dowodowego w niniejszej sprawie. Zgodnie z art.114 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz.1251) dalej zwanej: ustawą emerytalną, w sprawie zakończonej prawomocną decyzją organ rentowy, na wniosek osoby zainteresowanej lub z urzędu, uchyla lub zmienia decyzję i ponownie ustala prawo do świadczeń lub ich wysokość, jeżeli:

1) po uprawomocnieniu się decyzji zostaną przedłożone nowe dowody lub ujawniono nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ na prawo do świadczeń lub ich wysokość;

2) decyzja została wydana w wyniku przestępstwa;

3) dowody, na podstawie których ustalono istotne dla sprawy okoliczności faktyczne, okazały się fałszywe;

4) decyzja została wydana na skutek świadomego wprowadzenia w błąd organu rentowego przez osobę pobierającą świadczenie;

5) decyzja została wydana w oparciu o inną decyzję lub orzeczenie sądu, które zostało następnie uchylone, zmienione albo stwierdzono jego nieważność;

6) przyznanie świadczeń lub nieprawidłowe obliczenie ich wysokości nastąpiło na skutek błędu organu rentowego.

Za Sądem Najwyższym wskazać należy, że prawomocny wyrok oddalający odwołanie od decyzji organu rentowego odmawiającej przyznania prawa do emerytury ma zatem powagę rzeczy osądzonej w sprawie z odwołania od decyzji wydanej wskutek złożenia wniosku na podstawie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej, jeżeli jej podstawą są te same okoliczności faktyczne i prawne, co przyjęte w uprzednim prawomocnym wyroku sądu. Natomiast wyrok w sprawie z zakresu ubezpieczeń społecznych nie ma powagi rzeczy osądzonej, jeśli dotyczy odmowy przyznania świadczenia z ubezpieczenia społecznego, a po jego uprawomocnieniu się organ rentowy wydał w trybie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej nową decyzję, opartą na nowych dowodach mających wpływ na ujawnienie rzeczywistego stanu faktycznego i jego prawidłową ocenę, gdyż wydanie nowej decyzji uprawnia ubezpieczonego do złożenia od niej odwołania i zobowiązuje sąd do sprawdzenia jej prawidłowości. Generalnie przyjmuje się, że powaga rzeczy osądzonej w rozumieniu art. 366 k.p.c. dotyczy tylko tych orzeczeń sądów ubezpieczeń społecznych, których podstawa faktyczna nie może ulec zmianie lub gdy odwołanie od decyzji organu rentowego zostało oddalone po stwierdzeniu niespełnienia prawnych warunków do świadczenia wymaganych przed wydanie decyzji. Właśnie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej pozwala na zmianę podstawy faktycznej poprzednio zapadłego rozstrzygnięcia sądowego. Jeśli bowiem zostaną spełnione przesłanki określone w tym przepisie, tj. wnioskodawca powoła nowe okoliczności lub przedstawi nowe dowody mające znacznie dla oceny jego prawa do świadczenia bądź jego wysokości, organ rentowy, a w przypadku wniesienia odwołania od negatywnej decyzji tego organu - sąd ubezpieczeń społecznych, może dokonać odmiennych niż w poprzednim postępowaniu sądowym ustaleń w zakresie stanu faktycznego sprawy i tę nową podstawę faktyczną roszczeń ubezpieczonego poddać ocenie w świetle przepisów prawa materialnego normujących warunki nabywania uprawnień emerytalnych lub rentowych. Na tym polega specyfika spraw z zakresu ubezpieczeń społecznych. I co jeszcze istotne, w razie złożenia odwołania od decyzji organu rentowego wydanej w trybie art. 114 ust. 1 ustawy emerytalnej nie obowiązuje prekluzja dowodowa, ograniczająca możliwość zgłaszania wniosków dowodowych do etapu postępowania administracyjnego poprzedzającego wydanie tejże decyzji. Ubezpieczony może zatem także w postępowaniu sądowym powoływać się na nowe okoliczności oraz dowody uzasadniające wznowienie postępowania w trybie tego przepisu i rzutujące na jego prawo do wnioskowanego świadczenia. (patrz: wyrok Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2018 r. III UK 53/17 , LEX nr 2515713).

Aprobując w pełni stanowisko Sądu Najwyższego, Sąd uznał, że w niniejszej sprawie zachodziła sytuacja opisana w punkcie 1 ustępu 1 przepisu art.114 ustawy emerytalnej, a mianowicie po uprawomocnieniu się decyzji kapitałowej ubezpieczony przedłożył nowe dowody i ujawnił nowe okoliczności istniejące przed wydaniem tej decyzji, które mają wpływ wysokość emerytury ubezpieczonego. Dokumentacja żony ubezpieczonego – umowa o pracę zawarta ze Z. S. 1 marca 1990 r. i uznanie przez ZUS części okresu jej pracy dla ubezpieczonego w charakterze osoby współpracującej jako okresu składkowego (od 1 czerwca 1990 r. do 31 października 1990 r.) - sama w sobie nie mogła wprawdzie doprowadzić do ustalenia wysokości podstawy wymiaru składek ubezpieczonego za sporny okres, jednak stanowiła pośredni dowód na to, że jednak ubezpieczony był pracodawcą zgłoszonym do ZUS oraz że w spornym okresie opłacał składki. Tymi dowodami z pewnością nie dysponował Sąd w sprawie VII U 1071/08, w której to nie było prowadzone żadne postępowanie dowodowe, a sam ubezpieczony nie stawił się na rozprawę, bo – jak twierdził w niniejszym postępowaniu i pisał w odwołaniu od decyzji z dnia 29 listopada 2023 r. – w ogóle o tej sprawie nie wiedział.

Mając na uwadze powyższe, Sąd przeprowadził w sprawie postępowanie dowodowe, które pozwoliło na poczynienie ustaleń dotyczących podstawy wymiaru składek ubezpieczonego w spornym okresie.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 i 3 ustawy emerytalnej dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy. Wartość kapitału początkowego ustala się na dzień wejścia w życie ustawy (tj. na dzień 1 stycznia 1999 r. – art. 196 ustawy). Stosownie do treści przepisu artykułu 174 ust. 1-3 ustawy emerytalnej, kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6; okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. Przepis artykułu 15 ust.1 ustawy stanowi, że podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Przy czym, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych (ust.4 pkt.1) i oblicza się stosunek każdej z tych sum kwot do rocznej kwoty przeciętnego wynagrodzenia, ogłoszonej za dany rok kalendarzowy, wyrażając go w procentach, z zaokrągleniem do setnych części procentu (ust.4 pkt.2), itd. (ust.4 pkt. 3 i 4).

Możliwość uwzględnienia wynagrodzenia osiągniętego w czasie zatrudnienia ubezpieczonego w spornym okresie na podstawie umowy agencyjnej łączącej go ze Spółdzielnią (...) w M. wynika z art. 6 ust. 2 pkt 13 ppkt a ustawy emerytalnej. Zgodnie z tym przepisem za okresy składkowe uważa się przypadające przed dniem 15 listopada 1991 r. okresy wykonywania pracy na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz współpracy przy wykonywania takiej umowy objętej obowiązkiem ubezpieczenia społecznego i okresy kontynuowania tego ubezpieczenia, za które opłacono składkę na to ubezpieczenie lub w których występowało zwolnienie od opłacania składki. Z powołanego przepisu wynika, że warunkiem zaliczenia okresów zatrudnienia na podstawie umowy agencyjnej i okresu współpracy przy jej wykonywaniu do okresów składkowych jest podleganie obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu z tytułu pracy na podstawie umowy agencyjnej lub z tytułu współpracy przy tej umowie oraz opłacenie składek na ubezpieczenie społeczne.

W spornym okresie sytuację prawną agentów wykonujących pracę na rzecz jednostek uspołecznionych (a taką jednostką była Spółdzielnia (...) w M.) regulowały przepisy ustawy z dnia 19 grudnia 1975 r. o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia (w brzmieniu wynikającym z teksu jednolitego tej ustawy zawartego w Dz. U. z 1983 r. Nr 31, poz.146, dalej zwana ustawą).

Zgodnie z art. 1 tej ustawy obowiązkowe ubezpieczenie społeczne określone ustawą, zwane dalej „ubezpieczeniem”, obejmuje osoby wykonujące stale i odpłatnie pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia, zawartej z jednostkami gospodarki uspołecznionej. Umową agencyjną lub umową zlecenia w rozumieniu ustawy, zwaną dalej „umową”, jest umowa, na podstawie której osoba ją zawierająca zobowiązuje się do wykonywania określonych czynności w imieniu jednostki gospodarki uspołecznionej lub na rzecz tej jednostki. Pracę uważa się za wykonywaną stale, jeżeli trwa nieprzerwanie co najmniej sześć miesięcy. Stosownie zaś do art. 4 i art. 5 ust.1 ustawy, obowiązek ubezpieczenia powstawał z dniem oznaczonym w umowie jako dzień rozpoczęcia jej wykonywania, a ustawał z dniem rozwiązania lub wygaśnięcia umowy. Zgodnie zaś z art. 25 ust. 1 i 26 ust. 1 ustawy, składki na ubezpieczenie społeczne opłacane miały być za każdy miesiąc, w którym istniało ubezpieczenie, w odpowiednich częściach przez jednostkę gospodarki uspołecznionej, która zawarła umowę i ubezpieczonego.

Natomiast w myśl art. 27 ust.1 ustawy jeżeli po upływie roku kalendarzowego okaże się, że w ciągu tego roku przeciętny miesięczny dochód z wykonywania umowy nie osiągnął połowy najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej składki opłacone za ten rok podlegają zwrotowi, a tego roku nie wlicza się do okresu ubezpieczenia wymaganego do uzyskania świadczeń na podstawie ustawy.

W niniejszej sprawie nie zaszła sytuacja opisana w art.27 ust.1 ustawy (czego dowodem jest wskazywana w kalkulacjach finansowych kwota sprzedaży i wymagana od agenta niezależnie od obrotów do zapłaty 5% prowizja stanowiąca miesięcznie kwotę 208.310 zł w 1989 r.), dlatego też możliwym było ustalanie podstawy wymiaru składek za cały sporny okres. Jak wynika z art.28 ust.1 ustawy wysokość składek na ubezpieczenie oraz wysokość części składki opłacanej przez jednostki gospodarki uspołecznionej i przez osoby, które zawarły umowę, jak również zasady, terminy i tryb opłacania składek oraz zasady pokrywania i rozliczania świadczeń pieniężnych wypłacanych przez jednostki gospodarki uspołecznionej określa Rada Ministrów w rozporządzeniu wykonawczym do tej ustawy. Od 1 stycznia 1989 r. do 31 grudnia 1989 r. – regulowały tę kwestię przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 31 grudnia 1975 r. w sprawie wykonania ustawy o ubezpieczeniu społecznym osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia. (Dz. U. z 1975 r. Nr 46, poz. 250 ze zm., dalej jako rozporządzenie z 1975 r.). Zgodnie z jego § 3 podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie osób, które zawarły umowę na zasadach zryczałtowanej odpłatności, stanowi podstawa wymiaru podatku od wynagrodzeń pomniejszona o ten podatek; jeżeli podatek od wynagrodzeń ustalony jest w kwocie ryczałtowej, przyjmuje się, że wynosi on 12%. (ust.1) Na wniosek osoby, która zawarła umowę na zasadach zryczałtowanej odpłatności, jednostka gospodarki uspołecznionej może podwyższyć podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie. (ust.2)

Stosownie jednak do § 3a tego rozporządzenia jeżeli czas pracy określony w umowie odpowiada co najmniej pełnemu wymiarowi czasu pracy obowiązującego pracowników jednostki gospodarki uspołecznionej (j.g.u.), która zawarła umowę, podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie ustalona stosownie do § 2 i § 3 ust. 1 nie może być niższa od kwoty najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej. Przepis ten znajduje zastosowanie do ubezpieczonego, ponieważ z jego umowy agencyjnej za okres od 2 stycznia 1989 r. do 30 listopada 1990 r., popartej zeznaniami świadków, wynika, że jego czas pracy odpowiadał pełnemu wymiarowi czasu pracy obowiązującego pracowników j.g.u. (agent był zobowiązany prowadzić punkt sprzedaży detalicznej osobiście - § 4 umowy z 2 stycznia 1989 r. - w godzinach od 7.00 do 15.00 - § 1 tej umowy)

W myśl § 9 rozporządzenia z 1975 r. składka na ubezpieczenie wynosi 25% podstawy jej wymiaru. (ust. 1) Składkę na ubezpieczenie osoby, która zawarła umowę, opłaca w części wynoszącej 14% podstawy jej wymiaru ta osoba, a w pozostałej części - jednostka gospodarki uspołecznionej. (ust.2) Zgodnie natomiast z § 12 rozporządzenia z 1975 r. podstawa wymiaru składek na ubezpieczenie i podstawa wymiaru świadczeń z ubezpieczenia nie mogą przekraczać pięciokrotnej kwoty najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej. Zgodnie z § 10 rozporządzenia z 1975 r. jednostki gospodarki uspołecznionej obowiązane są do wypłacania zasiłków chorobowych, macierzyńskich, porodowych, rodzinnych pogrzebowych, pielęgnacyjnych i świadczenia rehabilitacyjnego oraz do rozliczania co miesiąc składek na ubezpieczenie. Rozliczenie składek na ubezpieczenie i wypłacanych świadczeń następuje na podstawie deklaracji rozliczeniowej składanej we właściwym oddziale Zakładu. (ust.1) Kwoty wypłaconych przez jednostkę gospodarki uspołecznionej zasiłków i świadczeń rehabilitacyjnych jednostka ta zalicza na poczet należnych składek na ubezpieczenie. (ust.2) Składki na ubezpieczenie oraz deklarację rozliczeniową przekazuje jednostka gospodarki uspołecznionej do oddziału Zakładu w terminie do dnia 15 każdego miesiąca za miesiąc ubiegły. (ust.3)

Najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej kształtowało się w następujący sposób: od 1 stycznia 1989 r. - 17 800 zł, od 1 lipca 1989 r. - 22 100 zł, od 1 października 1989 - 38 000 zł, od 1 stycznia 1990 r. – 120.000 zł (zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 17 stycznia 1990 r. M.P. z 1990 r. Nr 2, poz. 17), we wrześniu - 368.000 zł (zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 14 sierpnia 1990 r. M.P. z 1990 r. Nr 32, poz. 256), a od 1 października 1990 r.- 440.000 zł (zarządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 27 września 1990 r. M.P. z 1990 r. Nr 36, poz. 292).

Z § 8 umowy z dnia 2 stycznia 1989 r. wprost wynika, że z tytułu pracy wykonywanej na podstawie niniejszej umowy agent jest objęty obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym. W sprawie ubezpieczenia społecznego agenta decyzję wyda właściwy oddział ZUS. Osoby współpracujące z agentem podlegają ubezpieczeniu społecznemu po zawiadomieniu zleceniodawcy o rozpoczęciu przez nie pracy. Składniki za ubezpieczenie agenta i osób z nim współpracujących oraz pracowników zatrudnionych przez agenta przekazuje zleceniodawca do właściwego oddziału ZUS. Zleceniodawca prowadzi również rozliczenia z tytułu ubezpieczenia społecznego tych osób. Zapisy umowy potwierdza treść kalkulacji finansowej z 2 stycznia 1989 r., stanowiąca – zgodnie z paragrafem 16 umowy – jej integralną część. Z kolei sposób obliczenia znajdujących się w kalkulacji kwot wyjaśniają „Wyliczenia pomocnicze do kalkulacji”. Na ich podstawie można ustalić, że na kwotę 1.015.920 zł przeznaczoną w kalkulacji na składki na ubezpieczenia społeczne składają się składki za agenta i za pięciu pracowników. Sposób ustalenia składek za agenta - 5x 17.800 (obowiązujące styczniu 1989 r. najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej) x 12 x 25% - wskazuje, że jako podstawę wymiaru składek agenta przyjęto pięciokrotność kwoty najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej. Potwierdzeniem tego jest treść pism Spółdzielni (...) z dnia stycznia 1989 r. oraz z dnia 30 września 1989 r. Z pierwszego wprost wynika, że Zarząd Spółdzielni - odnosząc się do wniosku ubezpieczonego z dnia 2 stycznia 1989 r. – wyraził zgodę na podwyższenie wymiaru składki ubezpieczeniowej na agencji w wysokości 5-krotnego najniższego wynagrodzenia obowiązującego w gospodarce uspołecznionej począwszy od lutego 1989 r. Z kolei w piśmie z dnia 30 września 1989 r. Spółdzielnia poinformowała ubezpieczonego, że od 1 lipca 1989 r. nastąpiła zmiana wysokości najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej i wynosi ono 22.100 zł oraz że w związku z tym składki od 1 lipca 1989 r. dla agenta wynoszą 25% od podstawy ubezpieczenia 110.500 zł, tj. kwotę 27.625 zł, z tego 14% obciąża agenta 15.470 zł, taka sama składka została podana dla osoby współpracującej B. S. (1). Z dniem 1 lipca 1989 r. w związku ze wzrostem składek za agenta i B. S. wzrosła miesięczna odpłatność na rzecz Spółdzielni do 226.790 zł. W piśmie tym wskazano również, że w związku z przyjęciem do współpracy od 1 września 1989 r. żony J. S. miesięczna odpłatność wyniesie 242.260 zł. (226.790 zł + 15.470 zł). Na podstawie tych dowodów Sąd przyjął, że za styczeń 1989 r. podstawę wymiaru składek ubezpieczonego stanowiło najniższe wynagrodzenie w gospodarce uspołecznionej, tj. kwota 17.800 zł (z uwagi na jednoznaczną treść pisma z 8 stycznia 1989 r. Spółdzielni), natomiast za pozostałe miesiące roku 1989 podstawę wymiaru składek ubezpieczonego stanowiła pięciokrotność najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej obowiązującego w danym miesiącu.

Okres wykonywania przez ubezpieczonego pracy jako agent od 1 stycznia 1990 r. do 30 listopada 1990 r. regulują - obowiązujące od 1 stycznia 1990 r. - przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 29 stycznia 1990 r. w sprawie wysokości i podstawy wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne, zgłaszania do ubezpieczenia społecznego oraz rozliczania składek i świadczeń z ubezpieczenia społecznego (Dz. U. z 1990, nr 7, poz. 41 dalej jako rozporządzenie z 1990 r.). W rozporządzeniu z 1990 r., które w rozdziale III regulowało kwestię składek na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób z nimi współpracujących, w § 20 ust. 1 i 2 wskazano, że składka na ubezpieczenie społeczne osób wykonujących pracę na rzecz jednostek gospodarki uspołecznionej na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia oraz osób z nimi współpracujących wynosi, z zastrzeżeniem § 21, 38% podstawy wymiaru składki. (ust.1) Składkę, o której mowa w ust. 1, w części wynoszącej 50%, pokrywa osoba, która zawarła umowę, za siebie i osoby z nią współpracujące, a w pozostałej części – jednostka gospodarki uspołecznionej. (ust.2) W § 22 ust. 1 wskazano, że podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie stanowi dochód z wykonywania umowy podlegający podatkowi od wynagrodzeń, pomniejszony o opłacony podatek. W ust. 2 doprecyzowano, że jeżeli podatek od wynagrodzeń nie jest wymierzany od dochodu, lecz jest ustalany w kwocie ryczałtowej, podstawę wymiaru składek stanowi bieżąco zadeklarowany dochód, nie niższy jednak od kwoty odpowiadającej 60% przeciętnego wynagrodzenia. Przy czym – zgodnie z § 3 tego rozporządzenia - podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne lub zaopatrzenie emerytalne, której wysokość, w myśl rozporządzenia, jest uzależniona od przeciętnego wynagrodzenia, ustala się miesięcznie poczynając od trzeciego miesiąca kalendarzowego każdego kwartału na okres trzech miesięcy na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału, ogłaszanego dla celów emerytalnych.

Rozporządzenie z 1990 r. w § 25 wskazuje, że jednostka, która zawarła umowę, obowiązana jest bez uprzedniego wezwania rozliczać co miesiąc składki na ubezpieczenie osób wykonujących umowę i osób współpracujących oraz wypłacone tym osobom świadczenia podlegające finansowaniu przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych. (ust.1) Rozliczenie, o którym mowa w ust. 1, następuje w deklaracji rozliczeniowej, w której podana jest łączna liczba osób wykonujących umowę i osób współpracujących. (ust.2) Jednostka, która zawarła umowę, jest obowiązana bez uprzedniego wezwania przesłać do oddziału ZUS deklarację rozliczeniową i opłacić całość należnej składki na ubezpieczenie osób wykonujących umowę i osób współpracujących, po potrąceniu świadczeń finansowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły. Przepisy § 14 ust. 4 oraz § 15–18 stosuje się odpowiednio. (ust.3)

Mając na uwadze powyższe, Sąd - w odniesieniu do okresu od stycznia 1990 r. do września 1990 r. – przyjął na podstawie kalkulacji finansowej za okres od 1 stycznia 1990 r. do 31 grudnia 1990 r. sporządzonej 31 marca 1990 r., że w tym okresie podstawę wymiaru składek nadal stanowiła pięciokrotność najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej. Również do tej kalkulacji przy wyliczaniu odpłatności zryczałtowanej przyjęto kwotę składek na ubezpieczenia społeczne (4.440.000,00 zł), w skład której – zgodnie z wyliczeniem pomocniczym - wchodziły składki za agenta liczone od stanowiącej w styczniu 1990 r. pięciokrotność najniższego wynagrodzenia w gospodarce uspołecznionej - kwoty 600.000 zł (120.000,00 zł x5), z tym że składka za agenta od 1 stycznia 1990 r. stanowiła już kwotę 38%, a agenta obciążała kwota równa 19%, czyli 1.368.000 zł (rocznie). Inaczej niż dla agenta wyliczono podstawę wymiaru dla dwóch osób współpracujących i była nią kwota 200.000 zł miesięcznie dla jednej osoby. Składka w ich przypadku również stanowiła 38% tej kwoty i w połowie obciążała ona agenta, a połowie Spółdzielnię. W związku z tym, że kalkulacja została opracowana i przyjęta ponad miesiąc po wejściu w życie cytowanego wyżej rozporządzenia z dnia 29 stycznia 1990 r. i nie została zmieniona do końca trwania umowy ubezpieczonego należało przyjąć, że ubezpieczony i Spółdzielnia od tej właśnie kwoty – 600.000,00 zł – odprowadzała za ubezpieczonego w okresie od 1 stycznia 1990 r. do 30 września 1990 r. składki na ubezpieczenie społeczne. Co do okresu od 1 października 1990 r. do 30 listopada 1990 r. Sąd uznał jednak – z uwagi na treść deklaracji rozliczeniowych Spółdzielni za agentów za te dwa miesiące – że składki były liczone inaczej niż w poprzednich miesiącach i w związku z tym za te dwa miesiące Sąd ustalił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonego zgodnie z paragrafem 22 ust.2 rozporządzenia z 1990 r. w zw. z paragrafem 3 tego rozporządzenia. Sąd ustalił, że do obliczeń należy przyjąć przeciętne miesięczne wynagrodzenie pracowników w gospodarce uspołecznionej za II kwartał 1990 r., tj. kwotę 906.800 zł, (która to wynika z obwieszczenia Prezesa GUS z dnia 7 sierpnia 1990 r., Monitor Polski nr 30 poz. 245), zaś 60 % tej kwoty odpowiada kwocie 544 080 zł (od 1 września 1990 r. do 30 listopada 1990 r.).

Mając na uwadze powyższe oraz treść § 3 rozporządzenia z 1990 r. Sąd ustalił, że podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne ubezpieczonego w okresie od 1 października 1990 r. do 30 listopada 1990 r. wynosiła co najmniej 544.080 zł miesięcznie, czyli łącznie za dwa miesiące 1.088.160 zł. Przemawiała za tym również kwota składek wskazana w deklaracjach rozliczeniowych za te dwa miesiące (w październiku 1990 r. wysoka, zaś w listopadzie 1990 r. niska).

Sąd nie miał przy tym żadnych wątpliwości co do tego, że wszystkie składki za ubezpieczonego zostały opłacone zarówno w części za którą odpowiadał agent, jak i w części, za którą odpowiadała Spółdzielnia. Fakt opłacenia składek wynika z deklaracji rozliczeniowych zawartych w aktach płatnika składek, w których ujęto zarówno agentów, jak i osoby współpracujące. Wszystkie wymienione w deklaracjach składki zostały niespornie zapłacone przez Spółdzielnię, która nie miała żadnych zaległości w opłacaniu składek w tym okresie. Deklaracja nie mogłaby być sporządzona, gdyby ubezpieczony nie opłacił swojej części składki, bowiem deklaracja wskazuje całą składkę, a nie tylko część, za którą odpowiadała Spółdzielnia. Fakt opłacania wszystkich należnych składek potwierdziły przesłuchane w charakterze świadków pracownice Spółdzielni, w tym wiceprezes B. G., której podpisy znajdują się na dokumentach ubezpieczonego ze spornego okresu, a także pracownica działu ekonomicznego - K. K. (1). Nie ma wątpliwości co do tego, że gdyby ubezpieczony zalegał z płatnościami swojej części składek do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, musiałoby to znaleźć odzwierciedlenie w postępowaniu w stosunku do niego nie tylko samej Spółdzielni, która odpowiadała za prawidłowość rozliczeń z ZUS-em agentów, ale także samego organu rentowego, który widząc sprzeczność pomiędzy treścią deklaracji rozliczeniowych a wysokością wpłaconych składek musiałby interweniować. Ponadto, jeżeli chodzi o rok 1990, to - jak wynika z paragrafu 25 ust.3 rozporządzenia z 1990 r. - Spółdzielnia od 1 stycznia 1990 r. jako jednostka, która zawarła z agentem umowę, była obowiązana bez uprzedniego wezwania przesłać do oddziału ZUS deklarację rozliczeniową i opłacić całość należnej składki na ubezpieczenie osób wykonujących umowę i osób współpracujących, po potrąceniu świadczeń finansowanych przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych, w terminie do 20 dnia każdego miesiąca za miesiąc ubiegły. W sytuacji więc braku zaległości w opłacaniu składek przez Spółdzielnię (...) w M. nie ma żadnych wątpliwości, że wszystkie składki za ubezpieczonego w spornym okresie zostały opłacone.

Uwzględniając powyższe ustalenia, Sąd – na podstawie zgromadzonego materiału dowodowego - ustalił podstawy wymiaru składek za sporny okres pracy ubezpieczonego w charakterze agenta dla Spółdzielni (...) w M., przy czym poza okresem od lutego 1989 r. do grudnia 1989 r. wysokość podstawy wymiaru należy traktować jako wysokość minimalną, która po złożeniu dodatkowych dowodów mogłaby ulec zmianie.

Reasumując - na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. - Sąd zmienił zaskarżoną decyzje w sposób opisany w sentencji wyroku.

sędzia Aleksandra Mitros