Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 18 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 4 marca 2025 r. w S.

na rozprawie

sprawy K. R.

przeciwko Prezesowi Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego

o składki

na skutek odwołania K. R. od decyzji Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 25 lipca 2022 r., znak (...)-PT.402.362.2022

I.  zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że ustala, iż ubezpieczony K. R. nie ma obowiązku opłacania dodatkowej składki na ubezpieczenie emerytalno – rentowe za okres od 1 marca 2018 r.,

II.  zasądza od Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na rzecz ubezpieczonego K. R. kwotę 1 800 zł (tysiąc osiemset złotych), tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia tego orzeczenia do dnia zapłaty.

SSR del. Konrad Kujawa

Sygnatura akt: VI U 1126/22

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 25 lipca 2022 r., znak: (...)-PT.402.362.2022 Prezes Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego na podstawie art. 17 ust. 4 i 5 w związku z art. 36 ust. 1 pkt 1 oraz art. 39 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz. U. z 2022 r. poz. 933 z późn. zm.) stwierdził, że K. R. zobowiązany jest, począwszy od dnia 1 marca 2018 r., do opłacenia dodatkowej składki miesięcznej na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w kwocie 110,00 zł. W uzasadnieniu organ rentowy wskazał, że w okresie od 1 marca 2018 r. do 23 stycznia 2022 r. ubezpieczony prowadził działalność rolniczą na gruntach o powierzchni 99,4784 ha fizycznych, co stanowiło 71,028 ha przeliczeniowych, zaś od dnia 24 stycznia 2022 r. prowadzi działalność rolniczą w gospodarstwie rolnym o powierzchni 54,35 ha przeliczeniowych. W związku z powyższym zgodnie z zasadami określonymi w art. 17 ust. 4 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników K. R. zobowiązany jest do opłacania dodatkowej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe w wysokości 12% emerytury podstawowej.

Ubezpieczony wniósł odwołanie od tej decyzji podnosząc, że organ rentowy błędnie objął całość gruntów stanowiących współwłasność z jego bratem W., jako podstawę wyliczenia dodatkowej składki z uwagi na przekroczenie obszaru 50 ha przeliczeniowych. W szczególności ujęto dużą działką w obrębie S. o powierzchni 50,83 ha, która jest współwłasnością z jego bratem, ale faktycznie on sam użytkuje niewielką jej część. W dalszej argumentacji podniósł, że w zaistniałej sytuacji istnieją dwa indywidualne gospodarstwa rolne prowadzone odrębnie stosownie do posiadanych przez niego i jego brata udziałów, a jego własne gospodarstwo nie przekracza 50 ha. Ubezpieczony stwierdził, że każde z tych gospodarstw jest prowadzone niezależnie, a każdy z braci czyni nakłady wyłącznie na areał przez siebie posiadany. Ponadto wskazał, że nie prowadzą oni wspólnie gospodarstwa rolnego, tj. gospodarstwo stanowiące ich współwłasność nie jest prowadzone na rachunek kilku osób. W związku z powyższym wniósł o zmianę zaskarżonej decyzji poprzez ustalenie, iż nie jest on zobowiązany do opłacenia dodatkowej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za okres objęty decyzją.

W odpowiedzi na odwołanie Kasa Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego Oddział (...) w K. P. Terenowa w S. wniosła o jego oddalenie w całości.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. R. podlega ubezpieczeniu społecznemu rolników od 2013 roku, jako właściciel gospodarstwa rolnego położonego w M.. W zgłoszeniu z kwietnia 2019 roku zadeklarował powierzchnię gospodarstwa wynoszącą 27,4106 ha fizycznych, co stanowi 21,5343 ha przeliczeniowych.

Niesporne, a nadto:

- decyzja KRUS z 27.05.2015 r., k. 16 akt KRUS

- zgłoszenie z 29.04.2019 r., k. 69 akt KRUS

W dniu 18 stycznia 2018 r. została zawarta w formie aktu notarialnego umowa darowizny, mocą której J. R. darował swojemu synowi K. R. udział wynoszący 2/8 w niezabudowanej działce gruntu o numerze 9/6, położonej w obrębie ewidencyjnym S., o powierzchni 50,8363 ha.

Tego samego dnia J. R. darował swojemu drugiemu synowi – W. udział 2/8 w tej samej działce gruntu.

Dowód:

- akt notarialny z 18.01.2018 r., Repertorium A Nr 348/2018 - k. 36-38 akt KRUS

- akt notarialny z 18.01.2018 r., Repertorium A Nr 356/2018 – k. 45-48 akt KRUS

- zeznania ubezpieczonego, k. 240

Dnia 24 stycznia 2022 roku została zawarta umowa sprzedaży, zniesienia współwłasności oraz umowa darowizny pomiędzy M., J., W., J. i K. R., mocą której bracia K. i W. R. stali się jedynymi współwłaścicielami działki gruntu o numerze 9/6, położonej w obrębie ewidencyjnym S., o powierzchni 50,8363 ha.

Dowód: akt notarialny z 24.01.2022 r., k. 83-91 akt KRUS

Od 2018 r. do dnia 24 stycznia 2022 roku K. R. był wyłącznym właścicielem użytków rolnych o powierzchni 18,7461 ha fizycznych, co stanowiło 15,069 ha przeliczeniowych, które zostały zgłoszone do opodatkowania. Od 25 stycznia 2022 r. areał ten wzrósł do 21,487 ha fizycznych, co odpowiada 16,4328 ha przeliczeniowych.

Natomiast jako współwłaściciel w okresie od 2018 roku do 24 stycznia 2022 r. figurował w ewidencji podatników dla użytków rolnych o łącznej powierzchni udziału w gospodarstwie rolnym o łącznej powierzchni 80,7323 ha fizycznych użytków rolnych, co stanowi 55,959 ha przeliczeniowych, a od 25 stycznia 2022 r. – 50,5868 ha fizycznych, co odpowiada 37,9125 ha przeliczeniowych.

Dowód: zaświadczenie Burmistrza M. z 19.08.2022 r., k. 8-10 akt sprawy

Największa stanowiąca współwłasność działka użytków rolnych to ta o numerze 9/6, położona w obrębie ewidencyjnym S., o powierzchni 50,8363 ha. Drugim współwłaścicielem jest brat K. W. R..

Obaj bracia mają osobne domy w różnych miejscowościach i prowadzą osobne gospodarstwa rolne. Każdy z nich ma własne maszyny i urządzenia rolnicze i ponosi własne koszty. W. R. specjalizuje się głównie w uprawie choinek, a ubezpieczony K. R. – w uprawie truskawek.

Działkę o powierzchni 50,5863 ha w obrębie S. faktycznie podzielili między siebie w taki sposób, że na zdecydowanej większości znajdują się choinki uprawiane przez W., a na ok. 20 arach uprawa truskawek K. R., która łączy się z inną jego działką – także zajętą pod truskawki. Taką też powierzchnię zgłaszał do rozliczenia dopłat bezpośrednich.

W żadnym roku okresu 2018-2022 K. R. nie wnioskował o dopłaty bezpośrednie za areał przekraczający 50 ha fizycznych, jak również przeliczeniowych.

W. R. płaci podwyższone składki ubezpieczenia społecznego rolników, czego nie kwestionuje.

Dowód:

- zeznania świadka J. R., k. 135

- zeznania świadka W. R., k. 135v

- zeznania świadka R. M., k. 136

- zeznania świadka W. S., k. 136

- wniosek o przyznanie płatności na 2018 r., k. 11

- oświadczenie o powierzchni obszarów proekologicznych, k. 35

- wniosek o przyznanie płatności na 2019 r., k. 36

- wniosek o przyznanie płatności na 2020 r., k. 44

- wniosek o przyznanie płatności na 2021 r., k. 64

- wniosek o przyznanie płatności na 2022 r., k. 74

- oświadczenie z 16.09.2022 r., k. 108

- decyzje (...), k. 140-154

- faktury, k. 157-174

- mapa poglądowa, k. 155

- oświadczenie z 16.09.2022 r., k. 107

Pas truskawek K. R. na obu sąsiadujących ze sobą działkach ma ok. 10-15 metrów szerokości oraz ok. 250-300 metrów długości, przy czym rozszerza się z 10 do ok. kilkudziesięciu metrów. Z tej plantacji na wspólnej działce nr (...) w obrębie S. znajduje się jedynie trójkąt o wymiarach 66 metrów, na 45 metrów i powierzchni obecnie niecałych 20 arów.

Pole będące wspówłasnością braci jest przedzielone drogą – po jej lewej stronie znajduje się plantacja truskawek, zaś po prawej plantacja choinek.

Dowód:

- mapa ewidencji gruntów, k. 18

- protokół z wizji lokalnej, k. 220-221

- mapa poglądowa, k. 223-225.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego zasługiwało na uwzględnienie.

Przedmiotem oceny sądu jest decyzja Prezesa KRUS z 25 lipca 2022 r., którą organ rentowy stwierdził obowiązek opłacania dodatkowej składki miesięcznej na ubezpieczenie emerytalno-rentowe za K. R. za okres od 1 marca 2018 r., w wysokości 12% emerytury podstawowej.

Kwestionując prawidłowość decyzji odwołujący zarzucił organowi rentowemu błędne ustalenie stanu faktycznego w zakresie posiadanych przez niego gruntów. Wskazując, iż wraz ze swoim bratem W. R. w 2018 roku nabyli prawo własności nieruchomości rolnej, położonej w obrębie S. (działka nr (...)) o powierzchni 50,5 ha, podniósł, że tylko pewną jej część użytkuje i wyłącznie na niej zajmuje się hodowlą truskawek.

Stosownie do art. 17 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 208 – zwana dalej „ustawą”) składka miesięczna za każdego ubezpieczonego wynosi 10% emerytury podstawowej. Na mocy art. 17 ust. 4 rolnik, którego gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 50 ha przeliczeniowych, opłaca dodatkową składkę miesięczną w wysokości:

1) 12% emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych do 100 ha przeliczeniowych;

2) 24% emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 100 ha przeliczeniowych do 150 ha przeliczeniowych;

3) 36% emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 150 ha przeliczeniowych do 300 ha przeliczeniowych;

4) 48% emerytury podstawowej - w przypadku gdy gospodarstwo rolne obejmuje obszar użytków rolnych powyżej 300 ha przeliczeniowych.

Zgodnie zaś z ust. 5, w przypadku zmiany obszaru użytków rolnych gospodarstwa rolnego powodującego zmianę wymiaru dodatkowej składki miesięcznej, o której mowa w ust. 4, rolnikowi obowiązanemu do opłacania tej składki wydaje się decyzję w tej sprawie.

W tej sprawie rozstrzygnąć zatem należało, czy gospodarstwo rolne odwołującego obejmowało w spornym okresie taki obszar użytków rolnych, który uzasadniał zastosowanie w stosunku do niego dodatkowej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe, przy czym mając na uwadze treść art. 17 ust. 4 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników uwzględnić należało, że chodzi o faktyczne podsiadanie gruntów rolnych.

Organ rentowy wyliczając sporny areał uwzględnił w całości działkę gruntu o powierzchni 50,5863 ha w obrębie S., będącą współwłasnością ubezpieczonego i jego brata W. R., przez co w znaczący sposób wzrosła suma gruntów ubezpieczonego, przekraczając ustawowe 50 ha przeliczeniowych. Organ powołał się przy tym na domniemanie wynikające z art. 38 ustawy, zgodnie z którym przy ustalaniu podlegania ubezpieczeniu domniemywa się, że:

1) właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych lub dzierżawca takich gruntów, jeżeli umowa dzierżawy jest potwierdzona przez wójta, właściwego ze względu na miejsce położenia przedmiotu dzierżawy, prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach;

2) podatnik podatku rolnego lub podatku od dochodu z działów specjalnych prowadzi działalność rolniczą w rozmiarze wynikającym z zakresu opodatkowania;

3) jeżeli własność lub dzierżawa gruntów, o których mowa w pkt 1, przysługuje kilku osobom lub jeżeli obowiązek podatkowy, o którym mowa w pkt 2, ciąży na kilku osobach - każda z tych osób uczestniczy w prowadzeniu działalności rolniczej.

Domniemanie to – jak każde w polskim systemie prawnym – może podlegać obaleniu. Sąd podziela przy tym stanowisko wyrażone przez Sąd Apelacyjny w (...) w wyroku z dnia 14 września 2005 r. (III AUa 504/04, OSA 2006/10/31), że to z faktem prowadzenia działalności rolniczej, a nie samym faktem posiadania czy dysponowania własnością gospodarstwa rolnego, związany jest obowiązek ubezpieczenia. Ponadto domniemania wyrażone w art. 38 ustawy mogą być obalone odpowiednimi dowodami (tak też pośrednio w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 30 listopada 2005 r., I UK 59/05, OSNP 2006/19-20/310).

Natomiast zgodnie z trafnym orzeczeniem Sądu Apelacyjnego (...) z dnia 28 października 2010 r. (III AUa 500/10) prawu cywilnemu znana jest instytucja podziału rzeczy quod usum pomiędzy współwłaścicieli rzeczy, co oznacza, że każdemu z nich przysługuje prawo do korzystania z rzeczy wspólnej w sposób umówiony z pozostałymi właścicielami (art. 206 KC). Poprzez analogię przepis ten może mieć zastosowanie do posiadania (art. 346 KC) - tak też w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 1965 r., II CR 174/65, OSNC 1966/4/56). Zatem mimo współwłasności całej działki o powierzchni 50,5863 ha bracia R. mogli dokonać wewnętrznego umownego podziału rzeczy wspólnie im przypadającej.

Sąd uznał, że ubezpieczony obalił domniemanie wskazane w art. 38 ustawy, dowodząc, że nie użytkuje wspólnie z bratem całości działki, lecz podzielili jej faktyczne użytkowanie w sposób uwzględniający ich specjalizację, a truskawki uprawiane przez ubezpieczonego zajmują jedynie 20 arów, a więc niewielki ułamek działki o nr (...) w obrębie S..

Powyższe w ocenie Sądu zostało udowodnione przedłożonymi dokumentami - których autentyczności i prawidłowości strony nie kwestionowały – jak i wiarygodnymi, zdaniem Sądu, zeznaniami K. R., W. R., J. R., R. M. oraz W. S.. Sąd zwrócił przy tym uwagę, że zeznania ubezpieczonego, jako osoby najbardziej zainteresowanej pozytywnym rozstrzygnięciem niniejszej sprawy, mogłyby być choćby z tego powodu uznane za mało wiarygodne, jednak w niniejszej sprawie Sąd dał im wiarę w całości, albowiem nie ujawniła się żadna okoliczność, która mogłaby spowodować uznanie ich za niezgodne z prawdą. Były zupełnie zbieżne z zeznaniami świadków. Z kolei z dokumentów wynika, że wnioskując co rok o dopłaty bezpośrednie ubezpieczony oznaczał jedynie wspomniany ułamek działki nr (...) zajęty pod truskawki i w żadnym roku nie przekraczał 50 ha fizycznych upraw, a co za tym idzie – także hektarów przeliczeniowych.

W ocenie Sądu w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie budzi wątpliwości, że K. R. oraz W. R. są współwłaścicielami jednej działki o powierzchni łącznej nieco ponad 50 ha w obrębie S., jednakże prowadzą oni na tej powierzchni odrębne uprawy, będące częścią ich własnych gospodarstw rolnych. Mimo, że podział użytkowanych gruntów nie został zatwierdzony formalnie, to faktycznie obowiązywał. To W. R. – użytkując znacznie większą część tej działki, podlegał zwiększonej składce na ubezpieczenie społeczne rolników. Bracia ponoszą wszelkie koszty, w tym upraw, we własnym zakresie i każdy z nich otrzymuje własne korzyści ze swojej uprawy. Każdy ze współwłaścicieli we wniosku o dopłaty bezpośrednie zgłasza swoją część działki i uzyskuje dopłaty tylko do tej części którą użytkuje. Podobnie każdy z ubezpieczonych oblicza wysokość podatku uzależnioną od wielkości użytkowanego przez siebie gruntu. Każdy z braci zajmuje się odrębną produkcją rolną, na którą samodzielnie czyni nakłady i z której uzyskuje własny dochód nieprzypadający drugiemu. Odzwierciedleniem tego faktu jest również sposób przyznawania dopłat w sposób indywidualny dla każdego z nich.

Wobec powyższego, w ocenie Sąd Okręgowego zasadne jest przyjęcie, iż ubezpieczony wraz z bratem faktycznie użytkowali tylko wydzielone części z całego wspólnego terenu i w oparciu o wielkość w ten sposób wydzielonych działek powinna być ustalona wysokość składki miesięcznej na ubezpieczenie emerytalno-rentowe ubezpieczonego.

W rezultacie Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję Prezesa Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego z dnia 25 lipca 2022 r. w ten sposób, że ustalił brak obowiązku opłacania dodatkowej składki na ubezpieczenie emerytalno-rentowe przez K. R. za okres od 1 marca 2018 r. (punkt I sentencji).

O kosztach zastępstwa procesowego orzeczono na podstawie art. 98 § 1 i 1 ¹ k.p.c. w związku z § 2 pkt 4 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz. U. z 2023 r., poz. 1964). Sprawa dotyczy składek ubezpieczenia społecznego, a nie świadczeń z tego ubezpieczenia, więc koszty zastępstwa winny być obliczone od wartości przedmiotu sporu.

Sędzia Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego,

3.  Projekt uzasadnienia asystenta N. B. zaakceptowany,

4.  Przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

3.04.2025 sędzia Konrad Kujawa