Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 października 2016 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	stażysta Michał Maśnik

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 20 października 2016 r. w S.

sprawy R. Ł. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w L.

o prawo do emerytury

na skutek odwołania R. Ł. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L.

z dnia 14 lipca 2016 roku i 23 sierpnia 2016 roku znak: ENS/1/019073531

I.  zmienia zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje R. Ł. (1), poczynając od 29 lipca 2016 roku, prawo do emerytury;

II.  zasądza od Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. na rzecz R. Ł. (1) kwotę 360 (trzystu sześćdziesięciu) złotych tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  stwierdza odpowiedzialność organu rentowego za niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania prawidłowej decyzji w niniejszej sprawie.

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 14 lipca 2016 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w O. odmówił R. Ł. (1) prawa do emerytury po osiągnięciu 60 roku życia, z uwagi na nieudowodnienie przez niego okresu 15 lat pracy w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze. W uzasadnieniu decyzji organ rentowy wskazał, że ubezpieczony udowodnił tylko 7 lat i 1 miesiąc pracy w warunkach szczególnych zamiast wymaganych 15 lat. Wyjaśnił też, że nie uznał jako pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia we (...) Przedsiębiorstwie (...) od 23.11.1973r. do 31.08.1990r., „ ponieważ dołączone do wniosku zaświadczenie z dnia 08.08.2001r. zostało wystawione przez archiwum. Informujemy, że do potwierdzenia zatrudnienia w szczególnych warunkach uprawnieni są wyłącznie pracodawcy lub ich następcy prawni.”

R. Ł. (1), reprezentowany przez pełnomocnika będącego adwokatem, odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę i przyznanie mu prawa do emerytury przy zaliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych okresu zatrudnienia w przedsiębiorstwie (...). Do wniosku dołączono przy tym świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach z 5 sierpnia 2016r., w którym Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe (...) w upadłości likwidacyjnej poświadczyło, że R. Ł. (1) w okresie od 9 lipca 1979r. do 31 sierpnia 1990r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowodorowym na stanowisku spawacza. Na poparcie swoich twierdzeń ubezpieczony zawnioskował ponadto o przesłuchanie świadków.

W związku ze złożeniem nowego dokumentu, w dniu 23 sierpnia 2016r. organ rentowy wydał kolejną decyzję odmawiającą R. Ł. prawa do emerytury. Tym razem w uzasadnieniu tej decyzji wskazano, iż „ Zakład nadal nie uznał jako pracy w szczególnych warunkach zatrudnienia we (...) Przedsiębiorstwie (...) od 23.11.1973 do 31.08.1990 na podstawie świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach z dnia 05.08.2016r., ponieważ podane stanowisko pracy jest niezgodne z powołanym Zarządzeniem nr 9 Ministra Budownictwa i Przemysłu Materiałów Budowlanych z dnia 01.08.1983r. Ponadto brak jest informacji, czy Przedsiębiorstwo Produkcyjno-Usługowe (...) Sp. z o.o. w P. jest następcą prawnym po (...) Przedsiębiorstwie (...). Brak jest również informacji, czy został Pan przekazany do (...) Sp. z o.o. na podstawie art. 23 ¹ Kodeksu Pracy, jak również czy ww. firma jest w posiadaniu niezbędnej dokumentacji do wystawienia świadectwa pracy w szczególnych warunkach z uwagi na fakt, iż wcześniejsze dokumenty za okres zatrudnienia we (...) Przedsiębiorstwie (...) wystawiało archiwum.”

R. Ł. (1) odwołał się także od tej decyzji, z tożsamą jak wcześniej argumentacją.

W odpowiedzi na odwołania organ rentowy wniósł o ich oddalenie w całości, podtrzymując argumentację wyrażoną w zaskarżonych decyzjach.

Postanowieniem z dnia 4 października 2016r., wydanym przez tutejszy sąd w sprawie o sygnaturze akt VI U 765/16, obie sprawy połączono do łącznego rozpoznania i wyrokowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

R. Ł. (1) urodził się w dniu (...). Jego łączny staż ubezpieczeniowy (udowodnione okresy składkowe i nieskładkowe) na dzień 1 stycznia 1999r. wynosił 26 lat, 3 miesiące i 20 dni.

Niesporne.

Wniosek o emeryturę ubezpieczony złożył w organie emerytalnym w dniu 27 czerwca 2016 roku. Do wniosku tego dołączył m.in.:

- świadectwo pracy z dnia 31.08.1990r. wystawione przez (...) Przedsiębiorstwo (...), dotyczące okresu pracy od 23 listopada 1973r. do 31 sierpnia 1990r., w którym wskazano, że w tym czasie był zatrudniony w pełnym wymiarze czasu pracy jako spawacz oraz że stosunek pracy został rozwiązany z uwagi na przekazanie do (...);

- świadectwo wykonywania pracy w szczególnych warunkach z 8 sierpnia 2001r., wystawione przez H. F., dyrektora Zakładu (...) we W., w którym zaświadczono że R. Ł. (1) był „ zatrudniony w (...) Przedsiębiorstwie (...) ul. (...) od 23.11.1973r. do 31.08.1990r., w tym w okresie od 23.11.1973r. do 31.08.1990r., stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym na stanowisku spawacz wymienionym w wykazie: Część A dział XIV poz. 12 pkt 1 stanowiącym załącznik do Zarządzenia nr 9 Ministra B.. i (...) M.. Budowlanych z dnia 1.08.1983r. w sprawie wykazu stanowisk pracy w zakładach pracy nadzorowanych przez M.. (...). i P.. M.. (...)., na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach uprawniające do wcześniejszego przejścia na emeryturę oraz wzrostu emerytury lub renty.;

- duplikat świadectwa pracy z 23.10.2014r. wystawiony przez (...) spółkę z o.o. w upadłości likwidacyjnej w P., podpisany przez kierownika ds. ekonomiczno-administracyjnych i płacowych J. S., w którym wskazano, że R. Ł. (1) był zatrudniony w tej spółce w okresie od 1 września 1990r. do 31 grudnia 1999r. w pełnym wymiarze czasu pracy jako spawacz gazowy i przez cały ten okres wykonywał pracę w szczególnych warunkach w charakterze spawacza.

Okoliczności niesporne, a nadto dowody – dokumenty w aktach ZUS O/L. dot. R. Ł.:

- wniosek o emeryturę – k. 1-7;

- świadectwa pracy i wykonywania pracy w warunkach szczególnych – k. 8-12.

Przed wydaniem zaskarżonej decyzji organ rentowy nie przeprowadził jakiegokolwiek postępowania wyjaśniającego dotyczącego okresu zatrudnienia R. Ł. we (...) Przedsiębiorstwie (...) – ani z udziałem samego R. Ł., ani z udziałem podmiotów, które wystawiła mu świadectwa wykonywania prac w szczególnych warunkach za okres zatrudnienia w tym przedsiębiorstwie.

Niesporne.

R. Ł. (1) w okresie zatrudnienia we (...) Przedsiębiorstwie (...) od 9 lipca 1979r. do 31 sierpnia 1990r. wykonywał wyłącznie prace spawacza. Identyczne prace wykonywał także w latach 1990-1999, w czasie zatrudnienia w Przedsiębiorstwie Produkcyjno-Usługowym (...). Przedsiębiorstwo to powstało po zlikwidowaniu (...) Przedsiębiorstwa (...); osoby zatrudnione w jednostce (...) I. (...)-1 L., przeszły do pracy w (...).

Dowody:

- dokumenty w aktach osobowych R. Ł. – w teczce k. 20 akt sądowych;

- wyjaśnienia (...) z 6.10.2016r. – k. 12 akt sądowych;

- wyjaśnienia R. Ł. (1) – k. 24v oraz w formie elektronicznej;

- kopia książeczki spawacza wydanej dla R. Ł. – k. 5-7 akt sądowych.

Formalne uprawnienia do spawania ubezpieczony posiada od 9 czerwca 1979r., kiedy to ukończył podstawowy kurs spawania gazowego.

Dowody: kopia książeczki spawacza wydanej dla R. Ł. – k. 5-7 akt sądowych.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Zgodnie z treścią przepisu art. 24 ust. 1b pkt 20 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2016 r., poz. 887 z późn. zm.; dalej jako: ustawa emerytalna) - mężczyznom urodzonym po dniu 30 września 1953 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego, wynoszącego co najmniej 67 lat, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a i 50e i 184.

W myśl z kolei przepisu art. 184 ust. 1 i 2 ustawy emerytalnej - ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje jednakże emerytura po osiągnięciu wieku przewidzianego w art. 32, 33, 39 i 40, jeżeli w dniu wejścia w życie ustawy osiągnęli:

1) okres zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze wymagany w przepisach dotychczasowych do nabycia prawa do emerytury w wieku 65 lat - dla mężczyzn oraz

2) okres składkowy i nieskładkowy, o którym mowa w art. 27 (co najmniej 25 lat dla mężczyzn).

Emerytura, o której mowa w ust. 1, przysługuje pod warunkiem nieprzystąpienia do otwartego funduszu emerytalnego albo złożenia wniosku o przekazanie środków zgromadzonych na rachunku w otwartym funduszu emerytalnym, za pośrednictwem Zakładu, na dochody budżetu państwa.

Wykaz prac zaliczanych do prac w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze zamieszczony został w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 z późn. zm.). Przepis § 4 ust. 1 tego rozporządzenia stanowi przy tym, że pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie następujące warunki:

1) osiągnął wiek emerytalny wynoszący: 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn,

2) ma wymagany okres zatrudnienia, w tym co najmniej 15 lat pracy w szczególnych warunkach.

W myśl przepisu § 2 powołanego aktu prawnego, okresami pracy uzasadniającymi prawo do emerytury są okresy, w których praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze jest wykonywana stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy. Okresy pracy, o których mowa stwierdza przy tym zakład pracy, na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 cytowanego rozporządzenia lub w świadectwie pracy. W załączniku do powyższego rozporządzenia, w dziale XIV, zatytułowanym „Prace różne”, do prac w warunkach szczególnych zaliczono: „prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym” (poz. 12).

Rozporządzenie z 7 lutego 1983r. jest aktem prawa powszechnego, odnoszącym się do pracowników wszystkich branż. Dodatkowo, w przepisie § 1 ust. 2 zamieszczono jednak upoważnienie dla właściwych ministrów, kierowników urzędów centralnych oraz centralnych związków spółdzielczych do ustalenia - w porozumieniu z Ministrem Pracy, Płac i Spraw Socjalnych - w podległych i nadzorowanych zakładach pracy stanowisk pracy, na których są wykonywane prace w szczególnych warunkach, wymienione w wykazach A i B. W praktyce upoważnienie to oznacza jednak tylko tyle, że poszczególni ministrowie mogli ewentualnie doprecyzować cechy poszczególnych stanowisk pracy wymienionych w rozporządzeniu, nie mogli zaś całkowicie zmienić rodzajów prac, których wykonywanie skutkowało przyznaniem prawa do przejścia na emeryturę w wieku wcześniejszym niż „normalny”. W obecnym stanie prawnym zarządzenia wydane przez poszczególnych ministrów mogą być natomiast traktowane wyłącznie jako szczególne źródło prawa o charakterze wewnętrznym, które zgodnie z art. 93 ust. 2 Konstytucji mogą być adresowane wyłącznie do podmiotów podległych organowi, który je wydał, a które nie mogą kształtować sytuacji prawnej podmiotu spoza układu organizacyjnego podległego organowi wydającemu dany akt, ani stanowić podstawy decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 grudnia 2004r., II UK 79/04). Analogiczne stanowisko wyraził również Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 16 października 2003 roku (sygn. akt III Aua 1508/02), w którym stwierdził, iż „wykazy stanowisk zamieszczone w załączniku do rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. z 1983 r. Nr 8, poz. 43 ze zm.), obowiązują w każdym podmiocie, w którym jest wykonywana wskazana w nich praca. Natomiast wykazy pochodzące od poszczególnych ministrów nadal zachowują wartość, lecz jedynie informacyjną i uściślającą, także w każdym podmiocie zatrudniającym pracowników na takich stanowiskach”. Dalej sąd ów doprecyzował, że uściślenia wykazów stanowisk wymienionych w załączniku do omawianego rozporządzenia, dokonane (w innym czasie) przez właściwych ministrów, nie mają wartości normatywnej, ale wyłącznie informacyjną. Wynika to stąd, że w świetle Konstytucji z 1997 r. rozporządzenie jako akt wykonawczy oparty na ustawie nie może zawierać subdelegacji. W państwie prawnym nie jest dopuszczalne zamieszczenie w rozporządzeniu jako akcie wykonawczym upoważnienia do podejmowania określonych działań przez inny podmiot i wyposażanie go w kompetencje wykonawcze. Powyższe stanowisko w pełni zgodne jest także z poglądem wyrażonym przez Sąd Najwyższy, w uchwale z 13 lutego 2002 roku, sygn. akt III ZP 30/01, w której jednoznacznie wskazano, że przepisy zarządzeń resortowych nie należą do grupy tych przepisów dotychczasowych, które z mocy art. 32 ust. 4 ustawy emerytalnej mają zastosowanie do pracowników, o których mowa w art. 32 ust. 2 tejże ustawy.

Powyższe oznacza, że oceniając uprawnienia ubezpieczonego do wcześniejszej emerytury, należało odnieść się wyłącznie do przepisów wskazanego wyżej rozporządzenia Rady Ministrów z 1983 roku. Pozbawione jakichkolwiek podstaw prawnych było więc domaganie się przez organ rentowy, by pracodawca ubezpieczonego w wystawionym mu świadectwie wykonywania pracy w warunkach szczególnych powołał się na odpowiednie pozycje zarządzenia resortowego, w tym by odwoływał się do nich w sposób bezbłędny, wykluczający jakiekolwiek pomyłki.

Postępowanie organu rentowego, który odmówił ubezpieczonemu prawa do emerytury wyłącznie z przyczyn formalnych, należało uznać za pozbawione podstaw także z innych przyczyn. Zgodnie z treścią przywołanego wyżej przepisu § 2 ust. 2 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r., „okresy pracy, o których mowa w ust. 1, stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji, w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy". Oznacza to, że świadectwo pracy w warunkach szczególnych wydane pracownikowi przez pracodawcę z zachowaniem warunków przewidzianych powyższą normą stanowi domniemanie i podstawę do przyjęcia, iż okres pracy w nim podany jest okresem pracy w warunkach szczególnych, o którym mowa w art. 32 ust. 2 ustawy emerytalnej. Dla oceny czy pracownik pracował w szczególnych warunkach nie ma przy tym istotnego znaczenia nazwa zajmowanego przez niego stanowiska, tylko rodzaj powierzonej pracownikowi pracy. Praca w szczególnych warunkach to bowiem praca wykonywana stale (codziennie) i w pełnym wymiarze czasu pracy w warunkach pozwalających na uznanie jej za jeden z rodzajów pracy wymienionych w wykazie stanowiącym załącznik do rozporządzenia z Rady Ministrów w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze. Powyższe oznacza, że nie ma żadnych podstaw, by postępowanie w sprawie o emeryturę ograniczać wyłącznie do formalnego badania treści dokumentów, odmawiając przyznania prawa do tego świadczenia tylko na tej podstawie, że wystawione pracownikowi świadectwo zawiera – prawdziwe lub wyimaginowane – błędy. Obowiązkiem każdego podmiotu badającego sprawę – tak organu administracyjnego, jakim jest organ rentowy, jak i sądu – jest bowiem wszechstronne zbadanie okoliczności sprawy i dokonanie na tej podstawie oceny charakteru pracy wykonywanej przez osobę ubiegającą się o emeryturę.

W tym miejscu trzeba także podkreślić, iż w stanie prawnym istniejącym od 23 listopada 2011 roku, tj. od wejścia w życie obowiązującego także obecnie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 11 października 2011 roku w sprawie postępowania o świadczenia emerytalno-rentowe (Dz.U. z 2011r., nr 237, poz. 1412) brak jest jakichkolwiek podstaw prawnych, by organ rentowy mógł bronić wyrażanego wcześniej wielokrotnie w tego rodzaju postępowaniach poglądu, jakoby obowiązujące przepisy nakazywały mu poprzestawanie wyłącznie na dokonywaniu oceny literalnej treści świadectwa pracy, bez możliwości podejmowania jakichkolwiek innych działań.

Po pierwsze, trzeba bowiem zwrócić uwagę, że w obecnie obowiązującym rozporządzeniu brak jest przepisu szczególnego, który określałby szczególne wymogi odnoszące się do środków dowodowych, którymi można udowodnić wykonywanie pracy w warunkach szczególnych. W przepisach poprzednio obowiązującego rozporządzenia, tj. przepisach rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. w sprawie postępowania w sprawach o świadczenia emerytalno-rentowe i zasad wypłaty tych świadczeń (Dz.U. z 1983r., nr 10, poz. 49 z późn. zm.), zamieszczony został bowiem przepis § 21, stanowiący, że:

„§ 21. 1. Środkiem dowodowym, stwierdzającym okresy zatrudnienia, są pisemne zaświadczenia zakładów pracy, wydane na podstawie posiadanych dokumentów, oraz legitymacje ubezpieczeniowe, a także inne dowody z przebiegu ubezpieczenia.

2. Zaświadczenie zakładu pracy powinno w szczególności zawierać imię i nazwisko osoby, której dotyczy, datę podjęcia i ustania zatrudnienia oraz rodzaj wykonywanej czynności.

3. Zaświadczenia wydane przed dniem 1 grudnia 1958 r. są środkiem dowodowym, chociażby nie odpowiadały wszystkim warunkom określonym w ust. 2, jeżeli nie ma wątpliwości co do ich autentyczności.

4. Jeżeli pracownik ubiega się o przyznanie emerytury lub renty z tytułu zatrudnienia w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, zaświadczenie zakładu pracy powinno stwierdzać charakter i stanowisko pracy w poszczególnych okresach oraz inne okoliczności, od których jest uzależnione przyznanie takiej emerytury lub renty.

5. Środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia mogą być również legitymacje służbowe, legitymacje związków zawodowych, umowy o pracę, wpisy w dowodach osobistych oraz pisma kierowane przez zakłady pracy do pracownika w czasie trwania zatrudnienia (np. o powołaniu, mianowaniu, angażowaniu, zwolnieniu, wyróżnieniu, udzieleniu urlopu).”

Z powyższej regulacji wynikało więc (§ 21 ust. 4), że ustawodawca przewidział szczególne wymogi dla świadectw pracy w warunkach szczególnych, odróżniając je od pozostałych dokumentów stwierdzających okresy zatrudnienia.

Tymczasem na gruncie obecnie obowiązującego rozporządzenia brak jest jakichkolwiek podstaw, by czynić tego rodzaju rozróżnienie. W przepisie tym odnośnie do omawianej kwestii zamieszczono bowiem wyłącznie przepis § 22, o następującej treści:

„§ 22. 1. Jeżeli ustawa nie stanowi inaczej, środkiem dowodowym stwierdzającym okresy zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, powołania, wyboru, mianowania oraz spółdzielczej umowy o pracę jest świadectwo pracy, zaświadczenie płatnika składek lub innego właściwego organu, wydane na podstawie posiadanych dokumentów lub inny dokument, w tym w szczególności:

1) legitymacja ubezpieczeniowa;

2) legitymacja służbowa, legitymacja związku zawodowego, umowa o pracę, wpis w dowodzie osobistym oraz pisma kierowane przez pracodawcę do pracownika w czasie trwania zatrudnienia.

2. Jeżeli ustawa przewiduje możliwość udowodnienia zeznaniami świadków okresu składkowego, od którego zależy prawo lub wysokość świadczenia, dowód ten dopuszcza się pod warunkiem złożenia przez zainteresowanego oświadczenia w formie pisemnej lub ustnej do protokołu, że nie może przedłożyć odpowiedniego dokumentu potwierdzającego ten okres.”

Powyższą zmianę treści przepisu w ocenie sądu należy rozumieć w taki sposób, że organ rentowy, dokonując oceny czy dana osoba wykonywała pracę w warunkach szczególnych, nie może ograniczać się wyłącznie do badania literalnej treści złożonego świadectwa pracy w warunkach szczególnych, odmawiając przyznania prawa do świadczenia w każdym przypadku, gdy to świadectwo zawiera jakikolwiek błąd. Organ zobowiązany jest bowiem do podjęcia próby zweryfikowania treści tego dokumentu w oparciu o pozostałe złożone w sprawie dowody.

Co więcej, nie można tracić z pola widzenia tego, że art. 7 Kodeksu postępowania administracyjnego (mającego zastosowanie także w sprawach z zakresu ubezpieczeń społecznych – art. 180 § 1 i 2 k.p.a.), stosownie do którego „ w toku postępowania organy administracji publicznej stoją na straży praworządności, z urzędu lub na wniosek stron podejmują wszelkie czynności niezbędne do dokładnego wyjaśnienia stanu faktycznego oraz do załatwienia sprawy, mając na względzie interes społeczny i słuszny interes obywateli.” Naczelny Sąd Administracyjny wielokrotnie dokonywał wykładni art. 7 k.p.a., nakazując organom administracji publicznej (do których należy zaliczyć także właściwy do rozpoznania sprawy emerytalnej oddział Zakładu Ubezpieczeń Społecznych) pozytywne załatwianie „słusznej” sprawy obywatela, jeśli nie koliduje to z interesem społecznym, a nie przekracza możliwości organu wynikających z przysługujących mu kompetencji i środków (por. np. wyrok NSA z 28 kwietnia 2003r., sygn. akt II SA 2486/01). Tylko taki bowiem sposób rozumienia tego przepisu w pełni koreluje z treścią nadrzędnego w tym zakresie przepisu art. 2 Konstytucji RP, w myśl którego przepis art. 2 Konstytucji RP stanowi, iż Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej.

Zgodnie z treścią art. 87 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Jedną z ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych jest Traktat lizboński (Dz.U. z 2009r. nr 203, poz. 1569). Jego integralną część stanowi Karta praw podstawowych Unii Europejskiej, która – poprzez ratyfikację Traktatu lizbońskiego została włączona także i do polskiego porządku prawnego, choć z zastrzeżeniami. Zastrzeżenia te nie dotyczą jednak przepisu art. 41 Karty, wprowadzającego – jako jedno z podstawowych praw obywatela UE – prawo do dobrej administracji. Omawiany przepis stanowi, iż:

1. Każdy ma prawo do bezstronnego i sprawiedliwego rozpatrzenia swojej sprawy w rozsądnym terminie przez instytucje, organy i jednostki organizacyjne Unii.

2. Prawo to obejmuje:

a) prawo każdego do bycia wysłuchanym, zanim zostaną podjęte indywidualne środki mogące negatywnie wpłynąć na jego sytuację,

b) prawo każdego do dostępu do akt jego sprawy, przy poszanowaniu uprawnionych interesów poufności oraz tajemnicy zawodowej i handlowej,

c) obowiązek administracji uzasadniania swoich decyzji.

3. Każdy ma prawo domagania się od Unii naprawienia, zgodnie z zasadami ogólnymi wspólnymi dla praw Państw Członkowskich, szkody wyrządzonej przez instytucje lub ich pracowników przy wykonywaniu ich funkcji.

4. Każdy może zwrócić się pisemnie do instytucji Unii w jednym z języków Traktatów i musi otrzymać odpowiedź w tym samym języku.

O podobne założenia jest też oparty (...) Kodeks Dobrej Praktyki Administracyjnej, przyjęty przez Parlament Europejski w 2001 roku. Jest to wprawdzie akt o charakterze niewiążącym, mający charakter zaleceń, jednak może i powinien mieć znaczenie przy dokonywaniu wykładni innych, wiążących przepisów prawa, w tym na przykład przy wykładaniu treści przywołanego wyżej przepisu art. 7 k.p.a.

We wstępie do wydanej w roku 2013 przez Europejskiego Rzecznika Praw Obywatelskich broszury (...) (http://www.ombudsman.europa.eu/pl/resources/code.faces#/page/1), Rzecznik napisał m.in.: „ Wyzwaniem dla wszystkich instytucji, w tym dla Rzecznika, jest wpojenie wszystkim pracownikom, niezależnie od ich stażu pracy, pozycji i doświadczenia, że kultura świadczenia usług oznacza coś więcej niż tylko przestrzeganie przepisów prawa. Wymaga ona od każdego urzędnika pewnego poziomu autorefleksji i poszukiwania najlepszego sposobu aktywnego wdrażania zasad dobrej administracji na co dzień, a nie tylko unikania błędów niewłaściwego administrowania.”

W ocenie sądu orzekającego w niniejszej sprawie powyższy sposób myślenia powinien przyświecać każdemu podmiotowi dokonującemu wykładni przepisów prawa oraz rozgraniczania pomiędzy obowiązkami ciążącymi na obywatelu, a powinnościami urzędników państwowych instytucji, zajmujących się rozstrzyganiem ich konkretnych, indywidualnych spraw. Nie można więc w szczególności zaaprobować takiej sytuacji, w której organ państwa (w tym przypadku organ rentowy) przerzuca w całości na obywatela powinność udowodnienia elementarnych kwestii, mimo iż sam – przy minimalnym wysiłku ze swojej strony – mógłby dokonać niezbędnych ustaleń. Za niedopuszczalne należy także uznać działanie organu rentowego, który – dostrzegając istotne, w jego ocenie, braki w zebranym materiale dowodowym – nie podejmuje jakichkolwiek działań, by poinformować osobę ubiegającą się o świadczenie o swoich wątpliwościach, umożliwiając mu tym samym ewentualne dostarczenie nowych dowodów.

Odnosząc to do realiów niniejszej sprawy trzeba zauważyć, że organ rentowy w toku postępowania nie twierdził, że ubezpieczony nie wykonywał pracy w warunkach szczególnych, a wyłącznie że wykazał to w nienależyty sposób. Wskazał w szczególności najpierw, że kwestionuje złożone świadectwo, gdyż zostało ono sporządzone przez archiwum, a następnie, że nie ma wiedzy na temat tego czy inny podmiot, który wystawił kolejne świadectwo, był do tego uprawniony.

Powyższe postępowanie organu rentowego należało uznać za działanie naruszające prawo. Po pierwsze, w świetle wszystkich wyżej przywołanych regulacji, obowiązkiem organu rentowego było zwrócenie uwagi ubezpieczonego na swoje wątpliwości i umożliwienie mu podjęcia stosownych (zdaniem ZUS) działań. Po drugie jednak, co w niniejszej sprawie bardziej istotne, złożone przez R. Ł. świadectwo pracy w warunkach szczególnych było dokumentem prawidłowym, o czym przekonałby się także i organ rentowy, gdyby podjął choć próbę wyjaśnienia swoich wątpliwości, albo gdyby uważniej przeczytał dokumenty znajdujące się w prowadzonych przez siebie aktach.

Jak bowiem wynika z treści „zwykłego” świadectwa pracy wystawionego jeszcze w roku 1990 przez przedsiębiorstwo (...) (k. 8 akt ZUS), stosunek pracy R. Ł. u tego pracodawcy ustał w związku z przekazaniem go do pracy w (...) (zapis w punkcie 7. świadectwa), a więc do tego samego podmiotu, który obecnie, w roku 2016 wystawił R. Ł. zakwestionowane przez ZUS świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych. Już więc tylko z treści wskazanych dokumentów wynika niewątpliwe uprawnienie (...) M.-I. do potwierdzania okresów zatrudnienia R. Ł. w przedsiębiorstwie (...), jako że było ono w zakresie stosunku pracy jego poprzednikiem prawnym. Gdyby jednak organ rentowy mimo to miał wątpliwości, mógł – tak jak zrobił to sąd – wystąpić do (...) M.-I. o udzielenie stosownych wyjaśnień i z pewnością – tak jak sąd – niezwłocznie by je uzyskał. Zaniechanie podjęcia tych działań przez organ rentowy obciąża wyłącznie organ.

W obu świadectwach pracy w warunkach szczególnych dotyczących pracy R. Ł. w przedsiębiorstwie (...) wskazano ponadto, że R. Ł. wykonywał tam pracę przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym na stanowisku spawacza, przy czym powołano się wyłącznie na stosowne zarządzenie resortowe, dział XIV, poz. 12, punkt 1. Należy jednak zauważyć, że – jak wyjaśniono już wcześniej – odwoływanie się do zarządzeń resortowych nie ma obecnie jakiegokolwiek uzasadnienia prawnego. Zamiast więc zarzucać ubezpieczonemu, że w złożonym przez niego świadectwie pracy przy nazwie stanowiska „spawacz” nie zamieszczono dopisku elektryczny i gazowy”, organ rentowy winien był zwrócić uwagę na fakt, że w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 lutego 1983r. dotyczącym pracy w warunkach szczególnych, w dziale XIV wykazu A, pod pozycją 12 wymieniono wyłącznie ogólnie „ prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodorowym”, bez precyzowania nazw stanowisk, na których takie prace są wykonywane. Oznacza to, że – niezależnie od formalnej nazwy zajmowanego przez daną osobę stanowiska – wykonywała ona pracę w warunkach szczególnych jeśli tylko pracowała przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym i atomowodrowym. Jeśli więc we wszystkich złożonych przez R. Ł. dokumentach jednoznacznie wskazano, że wykonywał on właśnie taką pracę, organ rentowy nie miał żadnych uzasadnionych powodów, by odrzucić zaoferowane przez ubezpieczonego dokumenty jako niemiarodajne lub wadliwe formalnie, co uzasadniało zmianę zaskarżonej decyzji.

W powyższej sytuacji, skoro organ rentowy uznał, że ubezpieczony legitymuje się stażem pracy w warunkach szczególnych wynoszącym 7 lat i 1 miesiąc (w związku z pracą w (...) M. I.), a ubezpieczony wykonywał taką pracę także w okresie od 9 lipca 1979r. do 31 sierpnia 1990r. w czasie zatrudnienia we (...) Przedsiębiorstwie (...), koniecznym było przyjęcie, że R. Ł. przepracował w warunkach szczególnych przed rokiem 1999 okres dłuższy niż minimalnym wymagany prawem okres 15 lat. Powyższe uzasadniało konieczność dokonania zmiany obu zaskarżonych decyzji.

W myśl przepisu art. 129 ust. 1 ustawy emerytalnej - świadczenia wypłaca się poczynając od dnia powstania prawa do tych świadczeń, nie wcześniej jednak niż od miesiąca, w którym zgłoszono wniosek lub wydano decyzję z urzędu, z uwzględnieniem ust. 2. Ubezpieczony wniosek o emeryturę złożył w dniu 27 czerwca 2016 r., jednak ostatnią przesłankę do przyznania prawa do emerytury spełnił dopiero w dniu 29 lipca 2016 roku, kiedy to ukończył wiek 60 lat.

W tym stanie rzeczy, na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., sąd zmienił zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w L. w ten sposób, że przyznał R. Ł. (1) prawo do emerytury od dnia 29 lipca 2016 roku.

W punkcie II. wyroku orzeczono o kosztach procesu, zasądzając od organu rentowego na rzecz ubezpieczonego kwotę 360 złotych, stanowiącą zwrot kosztów zastępstwa procesowego przez pełnomocnika, będącego adwokatem. W tym zakresie Sąd działał w oparciu o przepisy art. 98 § 1 i 3 w zw. z § 9 ust. 2 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie, w brzmieniu obowiązującym w dacie złożenia odwołania (Dz. U. z 2015r., poz. 1800).

W myśl przepisu art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, „ w razie ustalenia prawa do świadczenia lub jego wysokości orzeczeniem organu odwoławczego za dzień wyjaśnienia ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji uważa się również dzień wpływu prawomocnego orzeczenia organu odwoławczego, jeżeli organ rentowy nie ponosi odpowiedzialności za nieustalenie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji. Organ odwoławczy, wydając orzeczenie, stwierdza odpowiedzialność organu rentowego”.

W niniejszej sprawie należało więc dodatkowo jeszcze ocenić, czy jest możliwe przyjęcie, że organ rentowy ponosi odpowiedzialność za „niewyjaśnienie ostatniej okoliczności niezbędnej do wydania decyzji”. Należało przy tym za ową okoliczność uznać ustalenie, iż ubezpieczony na dzień 1 stycznia 1999 r. legitymował się co najmniej 15-letnim stażem pracy w warunkach szczególnych.

Jak wynika z przedstawionych wyżej wyników postępowania dowodowego, w niniejszej sprawie organ rentowy, mimo iż dysponował stosownymi, miarodajnymi i poprawnymi formalnie dokumentami, błędnie ustalił staż pracy ubezpieczonego w warunkach szczególnych. Jak już obszernie wyjaśniano wyżej, R. Ł. przedłożył w pełni poprawne i odpowiadające wymogom prawa dokumenty, które potwierdzały fakt świadczenia przezeń pracy w warunkach szczególnych. Postępowanie organu rentowego, który uznał te dokumenty za miarodajne, było więc całkowicie niezgodne z prawem i nieuzasadnione.

W powyższej sytuacji koniecznym stało się stwierdzenie, że organ rentowy wydał błędną decyzję, odmawiającą przyznania prawa do świadczenia w sytuacji, gdy możliwe było wydanie decyzji zgodnej z prawem. Powyższe oznacza, że opóźnienie w ustaleniu prawa do świadczenia jest następstwem okoliczności, za które organ rentowy ponosi odpowiedzialność.

Z uwagi na powyższe, zgodnie z normą zamieszczoną w przepisie art. 118 ust. 1a ustawy emerytalnej, koniecznym stało się orzeczenie jak w punkcie III sentencji wyroku.