Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 11 marca 2025 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 25 lutego 2025 r. w S.

sprawy P. B.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o zwrot nienależnie pobranych świadczeń

na skutek odwołania P. B. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 21 marca 2023 r., znak (...)

I.  zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z dnia 21 marca 2023 r., znak (...) w ten sposób, że zobowiązuje P. B. do zwrotu renty socjalnej za okres od 1 do 30 kwietnia 2020 r. jedynie w kwocie 175,80 zł (sto siedemdziesiąt pięć 80/100 złotych),

II.  w pozostałym zakresie oddala odwołanie.

SSR del. Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI U 610/23

UZASADNIENIE

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. decyzją z 21 marca 2023 roku, wydaną na podstawie art. 10 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 roku o rencie socjalnej oraz art. 138 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych, zobowiązał P. B. do zwrotu nienależnie pobranego świadczenia – renty socjalnej za okres od 1 do 30 kwietnia 2020 roku w kwocie 1 200 zł, z uwagi na osiągnięcie w tym okresie przychodu powyżej 70% przeciętnego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego dla celów emerytalnych.

Ubezpieczony odwołał się od tej decyzji wnosząc o jej zmianę, poprzez całkowite zaniechanie wdrożonego przez ZUS postępowania i umorzenie kwoty rzekomo nienależnie pobranego świadczenia. W uzasadnieniu wskazał, że w kwietniu 2020 roku przeciętne miesięczne wynagrodzenie za kwartał wynosiło 5.247,12 zł brutto, a 70% tej kwoty to 3.672,98 zł. Natomiast jego miesięczne wynagrodzenie za kwiecień 2020 roku wyniosło 2.936,61 zł, a tym samym przekroczył limit o kwotę 260,22 zł, a więc o około 9,71%, co ewentualnie powinno skutkować zmniejszeniem świadczenia, ale nie w kwocie 1.200,00 zł.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podtrzymując stanowisko wyrażone w zaskarżonej decyzji. Nadto organ wskazał, że zgodnie z Komunikatem Prezesa ZUS z 14 lutego 2020 roku – MP z 2020 r., poz. 192), od 1 marca 2020 roku kwota przychodu odpowiadająca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia ogłoszonego za IV kwartał 2019 roku wynosi 3 639,10 zł oraz, że ta kwota graniczna obowiązywała do 31 maja 2020 roku. Zdaniem organu rentowego kwota przychodu osiągniętego przez wnioskodawcę za kwiecień 2020 roku z tytułu wynagrodzenia za pracę przekroczyła ten limit, skoro wyniosła 3 814,90 zł brutto.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 22 lipca 2014 roku, przyznano P. B. prawo do renty socjalnej począwszy od 1 maja 2014 roku. Prawo do świadczenia przedłużone zostało kolejną decyzją i przysługiwało do 30 września 2020 roku. Następnie za okres od 1 października 2020 roku do 30 listopada 2020 rok prawo do renty socjalnej zostało przedłużone bez wydawania decyzji na podstawie przepisów art. 15zc ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem (...)19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.

W pouczeniach zawartych w każdej z tych decyzji była zawarta informacja o zawieszalności świadczenia albo o jego zmniejszeniu w przypadku osiągania przychodu z tytułu zatrudnienia, czy z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności oraz o konieczności informowania ZUS o wysokości osiągniętych przychodów w celu ustalenia, czy zachodzą przesłanki powodujące zawieszanie, czy zmniejszenie świadczeń rentowych.

Niesporne, a nadto: decyzja ZUS z 22.07.2014r., k. 9-10 plik II akt ZUS,

decyzja ZUS z 27.07.2015r., k. 18-19, plik II akt ZUS.

Od 1 stycznia 2017 roku do 19 marca 2020 roku P. B. pracował w pełnym wymiarze czasu pracy w (...) Sp. z o.o. z siedzibą w O., na stanowisku pracownika ochrony. Wynagrodzenie za pracę płatne było raz na miesiąc.

Świadczenia pracownicze należne od M. za marzec 2020 roku zawierały wynagrodzenie za 4 przepracowane dni pracy oraz ekwiwalent za urlop wypoczynkowy w łącznej kwocie 1 769,45 zł brutto (1 159,44 zł netto) i zostały ubezpieczonemu wypłacone w kwietniu 2020 roku. Pasek płacowy zawierający kwotę brutto wypłaconych świadczeń był dostępny do odbioru u pracodawcy, lecz P. B. nie pobrał tego dokumentu.

Dowód: świadectwo pracy z 19.03.2020r., w aktach osobowych.

karta wynagrodzeń pracownika za 2020r., k. 55 akt sprawy,

informacja o dochodach – (...), k. 72 plik II akt ZUS,

przesłuchanie ubezpieczonego – k. 67-68.

Od 11 marca 2020 roku do 31 maja 2021 roku P. B. pracował w L. + Sp. z o.o. z siedzibą w K., na stanowisku konsultanta medycznego.

Wynagrodzenie za prace płatne było do 10 dnia każdego następnego miesiąca.

Wynagrodzenie ubezpieczonego za marzec 2020 roku w kwocie 2 045,45 zł brutto (1 537,17 zł netto), zostało ubezpieczonemu wypłacone w kwietniu 2020 roku. Wraz z wypłatą wynagrodzenia otrzymywał pasek płacowy.

Dowód: świadectwo pracy z 31.05.2021r., w aktach osobowych.

karta wynagrodzeń pracownika za 2020r., k. 51 akt sprawy,

informacja o dochodach – (...), k. 70 plik II akt ZUS,

przesłuchanie ubezpieczonego – k. 67-68.

Zgodnie z Komunikatem Prezesa Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z dnia 14 lutego 2020 roku w sprawie kwoty przychodu odpowiadającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za IV kwartał 2019 roku ogłoszonego do celów emerytalnych stosowanej przy zawieszaniu renty socjalnej ( M.P z 2020r., poz.192), od 1 marca 2020 roku do 31 maja 2020 roku kwota przychodu odpowiadająca 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za IV kwartał 2019 roku ogłoszonego do celów emerytalnych stosowanej przy zawieszeniu renty socjalnej, wynosiła 3.639,10 zł.

Niesporne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie ubezpieczonego okazało się częściowo uzasadnione.

Przedmiotem sporu było rozstrzygnięcie, czy zaszły podstawy do żądania od ubezpieczonego przez organ rentowy zwrotu świadczenia pobranego przez niego tytułem renty socjalnej za kwiecień 2020 roku w kwocie 1 200,00 zł, jako nienależnie pobranego.

Na podstawie art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (tekst jedn.: Dz. U. z 2023 r. poz. 2194) prawo do renty socjalnej oraz dodatku dopełniającego ulega zawieszeniu lub świadczenia te ulegają zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, na zasadach określonych w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Natomiast ustawa nie definiuje pojęcia świadczenia nienależnie pobranego. W przepisie art. 15 ust. 1 odsyła do stosowania określonych przepisów ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2024r., poz. 1631 ze zm.).

Jednym z nich jest art. 138 ust. 1 i 2, zgodnie z którym osoba, która nienależnie pobrała świadczenia, jest obowiązana do ich zwrotu. Za nienależnie pobrane świadczenia uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenia była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie fałszywych zeznań lub dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzenia w błąd przez osobę pobierającą świadczenia.

Redakcja powołanego przepisu jednoznacznie wskazuje, że obowiązek zwrotu obejmuje wyłącznie świadczenia nienależnie pobrane, zaś zarzut pobrania nienależnego świadczenia z ubezpieczenia społecznego może być podniesiony tylko wobec osoby, która otrzymała świadczenie bez podstawy prawnej i jedynie wówczas, gdy miała ona świadomość, iż wypłacone świadczenie jej się nie należy (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 maja 2001r., II UKN 338/00, OSNP 2003, nr 3, poz. 71). Podkreślenia wymaga, iż szczególnie istotnym elementem regulacji omawianego przepisu art. 138 ust. 2 pkt 1 jest wymóg pouczenia osoby pobierającej świadczenia o braku prawa do ich pobierania (por. wyroki Sądu Najwyższego m.in. z dnia 11 stycznia 2005r., I UK 136/04, OSNP 2005, nr 16, poz. 252 oraz dnia 16 stycznia 2009r., I UK 190/08, OSNP 2010, nr 15-16, poz. 194).

Obowiązek ten obciąża organ rentowy, zaś jego realizacja odbywa się na różne sposoby, wśród których rozpowszechnioną formę stanowi zamieszczanie szczegółowych pouczeń na drukach wniosków o świadczenia, bądź decyzji organu rentowego, zwłaszcza przyznających świadczenia. Samo pouczenie powinno być należyte, czyli wyczerpująco i wyraźnie wskazywać okoliczności, w których dochodzi do pobrania nienależnego świadczenia oraz powinno być dokonane w taki sposób, aby było zrozumiałe dla osoby, do której jest skierowane. Treść pouczenia ma dotyczyć przy tym okoliczności powodujących ustanie lub zawieszenie prawa do świadczeń albo wstrzymanie wypłaty świadczeń, a nie zasad zwrotu świadczeń nienależnie pobranych (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 sierpnia 2009r., II BU 9/09, LEX nr 532127).

Z kolei zgodnie z treścią art. 10 ust. 7 ustawy o rencie socjalnej, osoba pobierająca rentę socjalną lub jej przedstawiciel ustawowy, są obowiązani niezwłocznie powiadomić organ wypłacający rentę socjalną o osiąganiu przychodu w kwocie powodującej zawieszenie prawa do renty socjalnej. Powiadomienie następuje w formie pisemnego oświadczenia. W przypadku, gdy składki na ubezpieczenia społeczne są odprowadzane przez płatnika składek, osoba pobierająca rentę socjalną jest obowiązana do przedstawienia zaświadczenia albo oświadczenia określającego kwotę przychodu.

Ubezpieczony P. B. wraz z decyzją z dnia 22 lipca 2014 roku przyznającą mu prawo do renty socjalnej oraz w kolejnej decyzji z 27 lipca 2015 roku o przyznaniu renty na dalszy okres, otrzymał pouczenie, że prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody w łącznej kwocie wyższej niż 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa GUS dla celów emerytalnych. Kwota ta obowiązuje od miesiąca następującego po miesiącu, w którym została ogłoszona. Ubezpieczony pomimo otrzymania owych pouczeń nie sprawdził jednak w należyty sposób, czy osiągane przez niego przychody z tytułu zatrudnienia, przekraczają wyznaczony przez ustawodawcę limit 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeżeli miał kłopot z przeliczeniem otrzymanej przelewem kwoty netto wynagrodzenia i ekwiwalentu za urlop, to mógł to zweryfikować zaglądając do paska płacowego, jednak – jak sam zeznał – nie zrobił tego.

Co więcej, w toku procesu nie kwestionował otrzymania pouczeń i był świadomy istnienia przesłanek powodujących zawieszenie prawa do renty socjalnej oraz sytuacji, w których pobrane świadczenie uznawane jest za nienależne. Wiedział, że przekroczenie limitu wiąże się z obowiązkiem zwrotu świadczenia. Tym samym świadczenia otrzymane za okres kwietnia 2020 r. należało uznać za świadczeniem nienależnie pobrane.

W konsekwencji Sąd uznał, że odwołujący jest zobowiązany do zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, lecz nie w kwocie wskazanej przez ZUS.

Trzeba bowiem zauważyć, że na dzień wydania zaskarżonej decyzji, tj. 21 marca 2023 roku, nie obowiązywał już przepis art. 10 ust. 6 ustawy z dnia 27 czerwca 2003r. o rencie socjalnej, na który powoływał się organ rentowy wydając decyzję, a zgodnie z którym prawo do renty socjalnej zawiesza się za miesiąc, w którym zostały osiągnięte przychody, o których mowa w ust. 1-5, w łącznej kwocie wyższej niż 70 % przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego do celów emerytalnych.

Przepis ten uchylony został bowiem ustawą z dnia 24 czerwca 2021 roku o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U z 2021r., poz. 1621). Ustawa powyższa weszła w życie z dniem 1 stycznia 2022 roku, a zatem obowiązywała już w dacie wydania spornej decyzji. Ustawa zmieniająca nie zawiera przepisu przejściowego dotyczącego obowiązku zwrotu renty socjalnej w przypadku przekroczenia limitu przychodu 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, a zatem w ocenie Sądu w takiej sytuacji organ powinien zastosować przepisy obowiązujące w chwili wydawania decyzji, tj. art. 10 ust. 1 ustawy o rencie socjalnej, zgodnie z którym prawo do renty socjalnej ulega zawieszeniu lub świadczenie to ulega zmniejszeniu w razie osiągania przychodu z tytułu działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, na zasadach określonych w art. 104 ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.

Zgodnie z art. 104 ust. 8 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, w razie osiągania przychodu w kwocie przekraczającej 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, nie wyżej jednak niż 130% tej kwoty, świadczenie ulega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia, nie większą jednak niż kwota maksymalnego zmniejszenia obowiązująca w dniu 31 grudnia 1998 roku. Przepis ten nie daje podstawy do zawieszenia całości renty socjalnej, a jedynie takiej jej części, która jest równa kwocie przekroczenia ustawowego limitu przychodu za dany miesiąc.

Ze zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego wynika, iż łączna kwota przychodu wnioskodawcy w kwietniu 2020 roku (za marzec) wynosząca 3 814,90 zł, na którą składa się wynagrodzenie za pracę otrzymane z L. + Sp. z o.o. (2 045,45 zł) oraz wynagrodzenie z ekwiwalentem za urlop z (...) Sp. z o.o. ( 1 769,45 zł), przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy, ostatnio ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, tj. kwotę 3 639,10 zł, nie jest jednak wyższa niż 130% tej kwoty. Zgodnie zatem z art. 104 ust. 8 ww. ustawy, świadczenie rentowe wnioskodawcy podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia. Oznacza to, że od kwoty łącznego przychodu osiągniętego przez ubezpieczonego w kwietniu 2020 roku, tj. od kwoty 3 814,90 zł, należy odjąć kwotę 3 639,10 zł, tj. kwotę przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za IV kwartał 2019 roku, ogłoszonego do celów emerytalnych stosowanej przy zawieszaniu renty socjalnej. W konsekwencji powyższego obliczenia kwota przekroczenia wynosi 175,80 zł.

Biorąc pod uwagę wszystkie powyższe rozważania, Sąd na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c. zmienił zaskarżoną decyzję w zakresie kwoty do zwrotu z tytułu nienależnie pobranej renty socjalnej za kwiecień 2020 roku, o czym orzekł jak w pkt I wyroku.

W punkcie II wyroku Sąd stwierdzając, że brak jest w rozpoznawanej sprawie podstaw do odstąpienia w całości od żądania od ubezpieczonego zwrotu nienależnie pobranego świadczenia za kwiecień 2020 roku, oddalił odwołanie w tym zakresie.

SSR del. Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.odnotować,

2. odpis wyroku wraz z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi ZUS,

3. przedłożyć z wpływem lub za 21 dni,

4.projekt uzasadnienia sporządzony przez asystent sędziego Iwonę Dąbrowską zaakceptowany.

27.03.2025 SSR del. Konrad Kujawa