Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 17 grudnia 2024 r.

Sąd Okręgowy w (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 10 grudnia 2024 r. w S.

sprawy z odwołania A. D.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w Z.

z udziałem zainteresowanego P. G.

o podleganie ubezpieczeniom społecznym

na skutek odwołania A. D. od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 25 czerwca 2021 r., nr (...)

zmienia zaskarżoną decyzję Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. z dnia 25 czerwca 2021 r., nr (...) w ten sposób, że ustala, iż ubezpieczony A. D. podlegał ubezpieczeniom społecznym, jako pracownik P. G., w okresie od 4 marca do 29 czerwca 2021 roku.

   SSR del. Konrad Kujawa  

Sygnatura akt VI U 152/23

UZASADNIENIE

Decyzją z 25 czerwca 2021 roku, nr (...) Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w Z. stwierdził, że A. D. - jako pracownik płatnika składek P. (...) P. G., nie podlega ubezpieczeniom: emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu od 5 marca 2021 r.

W uzasadnieniu decyzji organ podniósł, że umowa o pracę została zawarta przez A. D. i P. G. 4 marca 2021 r. jedynie dla pozoru i w celu uzyskania świadczeń z ubezpieczenia społecznego, ponieważ już od 8 marca 2021 r. ubezpieczony nie stawił się do pracy i rozpoczął korzystanie z długiego okresu niezdolności do pracy. Zdaniem organu nie doszło do skutecznego nawiązania stosunku pracy.

Ubezpieczony A. D. odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez uznanie, że podlega obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu jako pracownik u płatnika składek P. G.. W uzasadnieniu wskazał, że ma kwalifikacje spawacza, a pracę u płatnika znalazł z ogłoszenia internetowego. Przeszedł wszystkie wymagane badania i kursy wstępne, które ze względu na pandemię były przeprowadzone zdalnie, a badanie w miejscu jego zamieszkania. Termin rozpoczęcia prac został nieco przesunięty przez pracodawcę, lecz w tym czasie on sam zachorował. Miał faktyczny zamiar rozpoczęcia pracy i był do niej gotowy w 100%, lecz po zachorowaniu nie mógł go zrealizować.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych wniósł o jego oddalenie i zasądzenie od ubezpieczonego kosztów procesu, z argumentacją jak w zaskarżonej decyzji.

Zainteresowany P. G. nie zajął żadnego stanowiska w procesie.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

P. G. prowadzi w Z. działalność gospodarczą w branży budowlanej i instalacyjnej pod nazwą P. (...). Na początku 2021 roku został jednym z podwykonawców na budowie parku (...) w S.. Opublikował w Internecie ogłoszenie o naborze do pracy na stanowisko montera-spawacza przy tej budowie.

Niesporne, a nadto przesłuchanie płatnika P. G. – k. 66, 109

W ramach tej rekrutacji zgłosił się A. D., który jednocześnie przesłał kopię swojej książeczki spawacza. W tamtym okresie mieszkał w B., lecz w najbliższym czasie przeprowadzał się do M. koło G. (gdzie mieszka do dzisiaj). Miejsce pracy w S. odpowiadało mu z tego powodu.

Na podstawie przesłanej książeczki P. G. stwierdził, że A. D. ma odpowiednie kwalifikacje i postanowił go zatrudnić na podstawie umowy o pracę. Obie te osoby w ogóle się nie znały i nigdy ze sobą nie widziały. Rozmowa kwalifikacyjna odbyła się przez telefon.

Następnie A. D. przesłał wypełniony kwestionariusz osobowy, na podstawie otrzymanego skierowania przeszedł wstępne badania lekarskie medycyny pracy w B.. Kurs BHP został przeprowadzony zdalnie, ze względy na ograniczenia związane z pandemią.

Strony zawarły umowę o pracę na czas określony od 4 marca do 3 września 2021 r., na stanowisku montera instalacji wodno-kanalizacyjnej, w pełnym wymiarze czasu pracy, za wynagrodzeniem 5 000 zł.

Dowód:

- kwestionariusz osobowy – k. 1-2 akt organu rentowego,

- skierowanie na badania lekarskie – nieoznaczona karta akt organu rentowego,

- orzeczenie lekarskie – nieoznaczona karta akt organu rentowego,

- karta szkolenia wstępnego w dziedzinie BHP – nieoznaczona karta akt organu rentowego,

- umowa o pracę z 4 marca 2021 r. – k. 3 akt organu rentowego,

- przesłuchanie ubezpieczonego A. D. – k. 149v., 197-197v.

- przesłuchanie płatnika P. G. – k. 66, 109

Start robót przy parku wodnym w S. odsunął się w czasie, więc P. G. zapytał A. D., czy będzie w stanie stawić się na 2-3 dni na roboty w J.. Ubezpieczony odpowiedział, że poczeka na rozpoczęcie prac w S., których dotyczyło ogłoszenie o naborze, na co pracodawca się zgodził.

A. D. nie stawił się jednak na rozpoczęcie prac w S., ponieważ zachorował i musiał rozpocząć antybiotykoterapię. Okazało się wtedy, że ma mocno obniżoną odporność i zakłóconą pracę płuc i serca. Nie wiedział o tym w chwili, gdy zawierał umowę o pracę z P. G..

Dowód:

- przesłuchanie ubezpieczonego A. D. – k. 149v., 197-197v.

- przesłuchanie płatnika P. G. – k. 66, 109

Na miejsce A. D. P. G. musiał zatrudnić innego spawacza.

Dowód: przesłuchanie płatnika P. G. – k. 66, 109

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Stosownie do treści przepisu art. 6 ust. 1 pkt. 1 ustawy z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych (Dz.U. z 2019 r. poz. 300 ze zm.), obowiązkowo ubezpieczeniu emerytalnemu i rentowemu podlegają osoby fizyczne, które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są pracownikami. Ponadto art. 11 ust. 1 i art. 12 ust. 1 wprowadzają w odniesieniu do pracowników obowiązek ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Zgodnie z treścią art. 13 pkt 1 cytowanej ustawy obowiązkowemu ubezpieczeniu emerytalnemu, rentowemu, chorobowemu i wypadkowemu podlegają osoby fizyczne w okresach – od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia ustania stosunku pracy.

Z kolei art. 18 ust. 1 ustawy stanowi, iż podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ubezpieczonych wymienionych w art. 6 ust. 1 pkt 1-3 i pkt 18a stanowi przychód, o którym mowa w art. 4 pkt 9 i 10, z zastrzeżeniem ust. 1a i 2, ust. 4 pkt 5 i ust. 12.

Stan faktyczny sprawy sąd ustalił na podstawie dokumentów zgromadzonych w aktach przeprowadzonego przez ZUS postępowania wyjaśniającego, dokumentów złożonych w toku postępowania sądowego, a także na podstawie zeznań P. G. i A. D., które sąd ocenił jako spontaniczne i spójne. P. G. nie pamiętał wszystkich szczegółów, lecz w ogólnym zarysie jego relacja była zbieżna z opisem ubezpieczonego. Sąd nie miał podstaw do kwestionowania prawdomówności żadnej z tych osób.

Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji oraz w sposób rzetelny, stąd też zostały uznane za wiarygodne.

Zdaniem sądu łączna ocena powyższych dowodów (wystarczających do poczynienia ustaleń w niniejszej sprawie) dawała podstawy do uwzględnienia odwołania od zaskarżonej decyzji.

Podkreślenia w tym miejscu wymaga też, iż w toku postępowania przed sądem organ rentowy – reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika, nie naprowadził żadnych dowodów na poparcie twierdzeń wyrażonych w zaskarżonej decyzji. Tymczasem w postępowaniach takich jak niniejsze główny ciężar dowodu spoczywa na organie rentowym. To on bowiem ma obowiązek udowodnienia okoliczności uzasadniających przyjęcie, że wskazywany przez strony tytuł ubezpieczenia w rzeczywistości nie istnieje. W tym miejscu koniecznym jest podkreślenie, że odwołanie od decyzji organu rentowego wszczyna postępowanie sądowe i w tym znaczeniu jest podobne do pozwu. Jednakże nie jest to zwykłe postępowanie cywilne, w którym regułą jest, że powód powinien udowodnić fakty, na których opiera powództwo. W postępowaniu z zakresu ubezpieczeń społecznych kontroli podlega decyzja organu rentowego i rozkład ciężaru dowodów będzie zależał od rodzaju decyzji. Jeżeli jest to decyzja, w której organ zmienia sytuację prawną ubezpieczonego, to organ powinien wykazać uzasadniające ją przesłanki faktyczne (tak: Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 lutego 2007 roku, sygn. akt I UK 269/06). Wyraźnego i jednoznacznego podkreślenia wymaga też, że do postępowania odrębnego z zakresu ubezpieczeń społecznych w zakresie postępowania dowodowego ma zastosowanie – bez żadnych ograniczeń – reguła wynikająca z 232 k.p.c., obowiązuje więc zasada kontradyktoryjności i dowodzenia swoich twierdzeń przez stronę. Wydanie decyzji przez organ rentowy w postępowaniu administracyjnym nie zwalnia go więc od udowodnienia przed sądem jej podstawy faktycznej, zgodnie z ogólnymi zasadami rozkładu ciężaru dowodu (tak: Sąd Najwyższy m.in. w wyroku z 7 stycznia 2010 roku, sygn. akt II UK 148/09).

Tymczasem w ocenie sądu, w analizowanym przypadku, organ rentowy nie sprostał ciężarowi dowodu w tym zakresie, a zebrany w sprawie (zarówno w toku postępowania przed organem rentowym, jak i w toku procesu przed sądem) materiał okazał się niewystarczający dla wykazania zasadności stanowiska organu rentowego. Ze złożonej do akt dokumentacji z przeprowadzonej kontroli nie wynikają zaś żadne istotne dla sprawy okoliczności, odnoszące się do rzekomego zawarcia umowy o pracę dla pozoru. Organ rentowy zastosował zbyt daleko idące domniemanie faktyczne, że skoro A. D. nie rozpoczął świadczenia pracy, to znaczy, że umowa była pozorna. Nie uwzględnił przy specyfiki stosunku pracy.

Otóż pozorność umowy – stosownie do regulacji art. 83 § 1 kodeksu cywilnego – jest definiowana jako nieważne oświadczenie woli złożone drugiej stronie za jej zgodą dla pozoru. Z treści tego przepisu wynika, że adresat oświadczenia woli nie tylko musi mieć świadomość jego pozorności – a zatem posiadać pozytywną wiedzę, że składane mu oświadczenie woli nie ma wywołać tych skutków prawnych, jakie normalnie z niego wynikają, lecz także musi się w pełni z tym zgadzać (A. Janas, w: M. Habdas, M. Fras, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 809; S. Rudnicki, w: S. Dmowski, S. Rudnicki, Komentarz KC. Część ogólna, 2011, s. 412; S. Grzybowski, w: SPC, t. 1, 1974, s. 574). Warto przytoczyć stanowisko Sądu Apelacyjnego w Szczecinie, który w wyroku z 4.9.2019 r. (I ACa 311/18, L.) stwierdza, że: "nieważność czynności prawnej z powodu pozorności złożonego oświadczenia woli może być stwierdzona tylko wówczas, gdy brak zamiaru wywołania skutków prawnych został przejawiony wobec drugiej strony tej czynności otwarcie, tak że miała ona pełną świadomość co do pozorności złożonego wobec niej oświadczenia woli i co do rzeczywistej woli jej kontrahenta i w pełni się z tym zgadza". Z kolei jak wskazuje Sąd Najwyższy w wyroku z 11.5.2016 r. (I CSK 326/15, L.), zgoda adresata oświadczenia woli na pozorność czynności prawnej musi być wyraźna i nie może budzić żadnych wątpliwości (tak też B. Lewaszkiewicz-Petrykowska, Wady, s. 59; taż, w: M. Pyziak-Szafnicka, P. Księżak, Komentarz KC, 2014, s. 971). Zgoda ta musi być zatem wyrażona najpóźniej w chwili dokonywania pozornej czynności prawnej (A. Janas, w: M. Habdas, M. Fras, Komentarz KC, t. 1, 2018, s. 809) i musi występować u wszystkich stron dotkniętej pozornością czynności prawnej.

Z okoliczności sprawy żadną miarą wynika, aby obie strony miały zgadzać się na pozorny charakter dokonywanej czynności. P. G. i A. D. nigdy się nie poznali, ani nawet nie spotkali. P. G. miał realny zamiar zatrudnienia spawacza do prac, które zostały mu zlecone przy budowie parku wodnego w S.. Z kolei A. D. miał realny zamiar podjąć tę pracę ze względu na swoją przeprowadzkę do M. koło G., a więc w niedalekiej odległości od S.. Żaden dowód nawet w pośredni sposób nie wskazuje, aby obie te osoby zgodnie współpracowały w celu nawiązania fikcyjnego zatrudnienia. Organ rentowy podejmując swoje wnioski zastosował zupełnie nieuprawnione domniemanie. Zaproponowane przez organ wnioski dowodowe z dokumentów i przesłuchania obu stron umowy doprowadziły do zupełnie przeciwnych wniosków.

Nie można także zgodzić się z argumentem organu rentowego, że stosunek pracy nie został skutecznie nawiązany. Umowa o pracę jest czynnością prawną zobowiązującą o charakterze konsensualnym. Zatem nawiązuje się z chwilą złożenia zgodnych oświadczeń woli, a faktyczne przystąpienie do pracy nie należy do warunków nawiązania stosunku prawnego.

Sądowi jest znane szerokie orzecznictwo dotyczące braku ekwiwalentności świadczeń osoby prowadzącej działalność gospodarczą, która po krótkim okresie uiszczania składek (niekiedy określonych według wysokiej podstawy wymiaru) rozpoczyna długi okres pobierania świadczeń z ubezpieczenia społecznego. W tym wypadku mamy jednak do czynienia z umową o pracę, która w swojej naturze zakłada obciążenie pracodawcy pełnym ryzykiem osobowym, kapitałowym i organizacyjnym nawiązanego stosunku. Pracodawca musi więc liczyć się z tym, że pracownik, który zachoruje jeszcze przed rozpoczęciem pracy (o ile wcześniej spełnił 30-dniowy okres wyczekiwania) nabędzie prawo do wynagrodzenia chorobowego. Tak stało się w tym wypadku. Z przekonujących, spontanicznych zeznań A. D. wynika, że aplikując do pracy i zawierając umowę o pracę nie wiedział o swojej chorobie. Potwierdza to zresztą orzeczenie lekarza medycyny pracy dopuszczające go do pracy. Dopiero w następnych dniach jego stan pogorszył się, a później okazało się, że jego odporność jest istotnie obniżona ze względu na zły stan płuc i serca. Takie dynamiczne zmiany stanu zdrowia były charakterystyczne dla okresu pandemii (...)19, w którym doszło do zawarcia analizowanej umowy o pracę.

W ocenie sądu nie można więc odmówić udzielenia ochrony ubezpieczeniowej pracownikowi, który w warunkach pandemii zachorował po zawarciu umowy o pracę, ale jeszcze przed przystąpieniem do jej wykonywania, skoro nie ma żadnych przesłanek do stwierdzenia pozorności tej umowy.

Należy podkreślić, że ani z zeznań płatnika, ani ubezpieczonego, ani z dokumentów nie wynika, aby strony umowy o pracę nie zamierzały wywołać skutku prawnego w postaci nawiązania stosunku pracy. Nie było ich celem wyłącznie wywołanie skutków w sferze ubezpieczenia społecznego.

W trafnym wyroku z 7 sierpnia 2024 r. (III AUa 952/22) Sąd Apelacyjny w Poznaniu orzekł, że w sytuacji gdy strony umowy kierowały się obiektywnie usprawiedliwionymi kryteriami, a nie zamiarem wykorzystania systemu ubezpieczeń społecznych dla własnej korzyści majątkowej kosztem pozostałych uczestników tego systemu, to postępowanie stron rozważanego stosunku pracy zasługuje na ochronę prawną jako pozostające w zgodzie z zasadami współżycia społecznego.

W tym wypadku zawarcie umowy o pracę na czas określony kilku miesięcy (a więc relatywnie krótki okres), za wynagrodzeniem odpowiadającym stawkom na rynku wykwalifikowanych pracowników budowlanych (ubezpieczony ma uprawnienia spawacza) wyklucza, aby strony zmierzały do zawarcia umowy w niegodziwym celu wykorzystania systemu ubezpieczeń społecznych.

Fakt, że pracownik zachorował zaraz po zawarciu umowy o pracę, nie świadczy automatycznie o pozorności stosunku pracy. Kluczowe jest bowiem ustalenie, czy strony rzeczywiście miały zamiar realizować zobowiązania wynikające z umowy o pracę. Samo wystąpienie choroby tuż po zawarciu umowy o pracę nie podważa ważności umowy, jeśli intencją stron było faktyczne nawiązanie stosunku pracy (tak wyrok SN z 11 września 2013 r., II UK 36/13, wyrok SN z 4 sierpnia 2005 r., II UK 365/04). Z okoliczności tej sprawy wynika natomiast, że zarówno pracodawca, jak i pracownik mieli realny zamiar współpracy, który został zniweczony chorobą tego ostatniego.

Wobec powyższego, sąd, na podstawie dyspozycji art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił zaskarżoną decyzję w sposób określony w punkcie I sentencji wyroku.

SSR del. Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować,

2.  odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć ubezpieczonemu i pełnomocnikowi organu,

3.  przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

15.01.2025