Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 kwietnia 2025 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych w składzie:

Przewodnicząca:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Monika Czaplak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 13 marca 2025 r. w S.

sprawy D. N. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o prawo do rekompensaty

na skutek odwołań D. N. (1) od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S. z 21 października 2024 r. oraz 31 grudnia 2024 roku, znak: END/6/039378867

zmienia obie zaskarżone decyzje w ten sposób, że przyznaje D. N. (1), poczynając od 26 września 2024 roku, prawo do rekompensaty o jakiej mowa w przepisie art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008 roku o emeryturach pomostowych (tj. Dz. U. z 2024 r., poz. 1696).

UZASADNIENIE

Decyzją zaliczkową z 21 października 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. przyznał D. N. (1) emeryturę od 26 września 2024 r., tj. od osiągnięcia wieku emerytalnego. Jednocześnie organ rentowy odmówił ubezpieczonemu prawa do rekompensaty wskazując, iż na dzień 31 grudnia 2008 r. udokumentował on 14 lat i 17 dni okresów pracy w szczególnych warunkach, zamiast 15 lat wymaganych ustawą. Przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach z tytułu zatrudnienia w (...) S.A. organ rentowy wziął pod uwagę tylko okres do 31 lipca 1991 r., wskazując, że późniejszy okres zatrudnienia w tej spółce jest okresem równorzędnym z okresem zatrudnienia na kolei, w związku z czym nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu okresu pracy w szczególnych warunkach. Ponadto z okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach ZUS wyłączył okres nauki zawodu, który również jest okresem równorzędnym z okresem zatrudnienia na kolei, jak również okresy urlopu bezpłatnego oraz zwolnienia lekarskiego po 14 listopada 1991 r.

D. N. (1) odwołał się od powyższej decyzji, zaskarżając ją w części dotyczącej odmowy przyznania mu emerytury z uwzględnieniem rekompensaty i domagając się jej zmiany poprzez przyznanie mu emerytury z uwzględnieniem rekompensaty, o której mowa w art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych.

W uzasadnieniu ubezpieczony wskazał, iż w okresie od 10 maja 1977 r. do 19 kwietnia 2000 r. był zatrudniony stale i w pełnym wymiarze czasu pracy na stanowisku spawacza oraz ślusarzo-spawacza - początkowo w Przedsiębiorstwie Państwowym Zakłady (...) w S., a następnie - po zmianach organizacyjnych dotyczących tej jednostki dokonanych w sierpniu 1994 r. - w (...) Spółce Akcyjnej. Zwrócił uwagę, że zmiana formy organizacyjno-prawnej przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) w S. nastąpiła dopiero w 1994 r. w wyniku złożenia przez pełnomocnika Ministra Przekształceń Własnościowych reprezentującego Skarb Państwa, działającego na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy z 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji, oświadczenia z 16 sierpnia 1994 w przedmiocie przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa. D. N. zwrócił w związku z tym uwagę, iż po lipcu 1991 r., Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady (...) było jednostką organizacyjną, której pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych, a tym pracownikami zatrudnionymi na kolei, których okresy pracy wliczają się do okresu pracy w szczególnych warunkach.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o jego oddalenie w całości.

Odnośnie okresu zatrudnienia ubezpieczonego od 1 sierpnia 1991 r., to jest po wydzieleniu (...) ze struktur (...), organ rentowy stanął na stanowisku, że zgodnie z literalnym brzmieniem § 4 ust. 3 rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, do pracy w szczególnych warunkach można zaliczyć wyłącznie okres zatrudnienia ubezpieczonego na kolei, to jest gdy (...) działało w strukturach (...).

Sprawa z odwołania od wyżej wskazanej decyzji została zarejestrowana w tutejszym sądzie pod sygnaturą akt VI U 80/25.

Decyzją ostateczną z 31 grudnia 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ostatecznie ustalił wysokość przyznanej D. N. emerytury, ponownie odmawiając mu przyznania prawa do rekompensaty, z identyczną jak wcześniej argumentacją.

D. N. (1) odwołał się także od tej decyzji, z identycznymi wnioskami i argumentami jak te podniesione w uzasadnieniu odwołania od decyzji z 21 października 2024 roku.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o jego oddalenie w całości.

Sprawa z odwołania ubezpieczonego została zarejestrowana pod sygnaturą akt VI U 322/25. Postanowieniem z 7 marca 2025 r. sąd połączył sprawy z obu odwołań do łącznego rozpoznania i wyrokowania.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

D. N. (1) urodził się (...) Nie pobierał z ZUS wcześniejszej emerytury ani emerytury pomostowej. (niesporne).

1 września 1974 r. D. N. (1), będący wówczas uczniem Przyzakładowej (...) Szkoły Zawodowej dla Pracujących przy (...) w S., zawarł z przedsiębiorstwem państwowym Zakłady (...) w S. umowę o naukę zawodu ślusarza-spawacza. Umowa została zawarta na okres od 1 września 1974 r. do 30 czerwca 1977 r. Wskazano w niej, że w okresie nauki zawodu ubezpieczony będzie otrzymywał wynagrodzenie oraz, że jego czas pracy do ukończenia 16 roku życia będzie wynosić 6 godzin na dobę i 36 godzin tygodniowo, a po ukończeniu 16 roku życia będzie obowiązywać normalny czas pracy stosowany w zakładzie pracy. Zaznaczono przy tym, że do czasu pracy ucznia wlicza się czas dokształcania, bez względu na to czy nauka odbywa się w godzinach pracy czy poza godzinami pracy, jednakże w wymiarze nie większym niż 18 godzin tygodniowo (§ 6 umowy).

Ubezpieczony uczęszczał do klasy ślusarsko-spawalniczej; w pierwszych latach nauki w niektóre dni odbywały się zajęcia teoretyczne, w niektóre warsztaty. W klasie trzeciej przez pierwsze półrocze odbywały się zajęcia teoretyczne, później uczniowie rozpoczęli praktyki w brygadach. Uczniowie nadzorowani byli przez starszych pracowników. Ubezpieczony skierowany został do brygady, która wykonywała napędy do maszyn torowych, w związku z czym dużo czasu pracował przy cięciu palnikiem; wykonywał również prace ślusarskie polegające na przygotowaniu blach do cięcia, trasowanie i potem cięcia palnikiem.

Na podstawie umowy z 10 stycznia 1977 r. D. N. odbył specjalistyczne przygotowanie zawodowe na stanowisku spawacz elektryczny gazowy przy budowie maszyn torowych.

Dowody:

- kopia umowy o naukę zawodu – k. 5-6 akt ZUS;

- umowa z 10.1.1977 r. w aktach osobowych D. N.;

- przesłuchanie D. N. (1) – w wersji elektronicznej oraz protokół skrócony – k. 75 w zw. z k. 74 akt.

Faktycznie D. N. (1) był zatrudniony w (...) w S. w oparciu o umowę o naukę zawodu wyłącznie do 9 maja 1977 r. włącznie. Po ukończeniu nauki w szkole, w dniu 10 maja 1977 r. pracodawca ( Przedsiębiorstwo Państwowe Zakłady (...) w S.) zawarł z ubezpieczonym „zwykłą” umowę o pracę, na podstawie której zatrudnił go na stanowisku spawacza.

Jeszcze w czasie trwania nauki zawodu, 30 kwietnia 1977 r., D. N. (1) uzyskał formalne uprawnienia w zakresie spawania elektrycznego i gazowego.

Do 1994 r. D. N. korzystał z urlopu bezpłatnego w dniach od 23 września 1993 r. do 3 października 1993 r.

W czasie zatrudnienia w (...) D. N. został powołany do odbywania zasadniczej służby wojskowej. Odbywał ją w okresie od 28 października 1980 r. do 18 października 1982 r., po czym w dniu 25 października 1982 r. powrócił do wykonywania pracy w tym samym zakładzie pracy, na dotychczasowym stanowisku.

Przez cały okres swojego zatrudnienia w (...). N. wykonywał pracę tego samego rodzaju, tylko w różnych działach przedsiębiorstwa. Jego podstawowym obowiązkiem było wykonywanie prac spawalniczych przy wykonywaniu napędów do maszyn torowych i budowie maszyn torowych. Jako spawacz samodzielnie wykonywał czynności pomocnicze przy spawaniu, wśród których były także prace ślusarskie takie jak: przygotowanie blach do cięcia, które miałby być potem zespawane, trasowanie, cięcie blach palnikiem, itp.

Pracę w (...). N. wykonywał nieprzerwanie do 19 kwietnia 2000 r., tj. do likwidacji zakładu pracy. Do końca roku 1994 korzystał ze zwolnień lekarskich w następujących okresach: od 4 do 12 sierpnia 1992 r., od 3 do 7 października 1992 r., od 26 do 30 marca 1993 r., od 16 do 20 lipca 1993 r., od 6 do 8 października 1993 r., od 3 do 17 grudnia 1993 r., od 24 stycznia 1994 r. do 2 lutego 1994 r., od 9 do 19 lutego 1994 r., od 10 do 22 czerwca 1994 r., od 12 do 13 grudnia 1994 r.

Dowody:

- umowa o pracę z 10.5.1977 r. - k. 16 akt;

- książka spawacza nr (...) - k. 68;

- angaże z 14.11.1994 r., 13.5.1994 r., 19.3.1993 r., 1 października 1992 r., 14.5.1992 r. – k. 69-73 akt;

- dokumenty w pliku (...) akt ZUS: świadectwo pracy z 19.4.2000 r. – k. 7, oświadczenie dot. odbywania służby wojskowej – k. 4, książeczka wojskowa – k. 3;

- dokumenty w teczce akt osobowych D. N. – w teczce stanowiącej załącznik do akt;

- przesłuchanie D. N. (1) – w wersji elektronicznej oraz protokół skrócony – k. 75 w zw. z k. 74 akt.

W dniu 19 kwietnia 2000 r. pracodawca wystawił D. N. (1) zwykłe świadectwo pracy, na obowiązującym wówczas druku, w którego treści, w punkcie 4.8 wskazał, że w okresie od 1 września 1974 r. do 1 stycznia 1995 r. ubezpieczony wykonywał pracę w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze, tj. pracę na kolei, zgodnie z rozporządzeniem Rady Ministrów z 7 lutego 1983 r., rozdział 2, par. 4 ust. 1 i 3.

Dowód: świadectwo pracy – k. w aktach osobowych D. N. oraz k. 7 plik (...) akt ZUS.

Ponadto 3 października 2000 r. były pracodawca ubezpieczonego – (...) S.A. w likwidacji – wydał ubezpieczonemu odrębne świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach, w którym wskazał, że D. N. był zatrudniony w tym przedsiębiorstwie od 1 września 1974 r. do 1 stycznia 1995 r. stale i w pełnym wymiarze czasu pracy. W świadectwie zaznaczono, że okres ten jest okresem zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin, i zalicza się do okresu zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w § 4 rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego oraz wzrostu emerytur i rent inwalidzkich dla pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U. nr 8, poz. 43).

Dowód: świadectwo wykonywania prac w szczególnych warunkach w aktach osobowych D. N., k. 18

10 września 2024 r. ubezpieczony złożył w ZUS wniosek o przyznanie mu prawa do emerytury wraz z rekompensatą. Niesporne.

Zakłady (...) w S. do 31 lipca 1991 r. wchodziły w skład przedsiębiorstwa (...). Z tą datą, w ramach zmian organizacyjnych Zakłady (...) zostały wyodrębnione z przedsiębiorstwa (...) i stały się samodzielnym przedsiębiorstwem państwowym. Podstawę prawną dla tego wyodrębnienia stanowiło zarządzenie nr 113 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 24 lipca 1991 r. w sprawie wydzielenia z przedsiębiorstwa państwowego (...) zakładów produkcyjno – naprawczych zaplecza kolejowego. Zakłady (...) w S. zostały wydzielone z przedsiębiorstwa państwowego (...) wraz ze wszystkimi składnikami mienia będącego we władaniu Zakładów oraz wierzytelnościami i zobowiązaniami w dniu wejścia w życie ww. zarządzenia, tj. w dniu 31 lipca 1991 r.

Ponadto, zarządzeniem nr 134 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z 24 lipca 1991 w sprawie utworzenia przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą: Zakłady (...) w S., z dniem 1 sierpnia 1991 r. utworzone zostało przedsiębiorstwo państwowe działające pod nazwą: Zakłady (...) w S.. Stosownie do treści § 4 tego zarządzenia, przedsiębiorstwo przejęło składniki mienia oraz wierzytelności i zobowiązania wydzielone z przedsiębiorstwa (...) na podstawie zarządzenia nr 113 Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 24 lipca 1991 r. w sprawie wydzielenia z przedsiębiorstwa państwowego (...) zakładów produkcyjno – naprawczych zaplecza kolejowe. Organem założycielskim dla nowoutworzonego przedsiębiorstwa był Minister Transportu i Gospodarki Morskiej (§ 6).

16 sierpnia 1994 r. pełnomocnik Ministra Przekształceń Własnościowych reprezentujący Skarb Państwa na podstawie art. 7 ust. 3 ustawy z 30 kwietnia 1993 r. o narodowych funduszach inwestycyjnych i ich prywatyzacji oświadczył, że w dniu 16 sierpnia 1994 r. aktem notarialnym przekształcił przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) w jednoosobową spółkę akcyjną skarbu państwa.

Z dniem 1 stycznia 1995 r. (...) w S. zostały przekształcone w spółkę akcyjną.

Spółka (...) S.A. z uwagi na złą sytuację ekonomiczną została postawiona w stan upadłości w 2000 r. i na bazie części jej majątku utworzono Fabrykę (...) Sp. z o.o.

Dowody: zarządzenie z 24.7.1991 r. - k. 45 akt, zarządzenie z 24.7.1991 r. – k. 46-47 akt, odpis KRS z 23.12.2024 r. k. 49-56 akt.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się uzasadnione.

Przedmiotem oceny w niniejszym postępowaniu była prawidłowość decyzji organu rentowego o odmowie przyznania D. N. (1) prawa do rekompensaty, o jakiej mowa w przepisie art. 21 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (tekst jednolity: Dz. U. z 2024 r. poz. 1696).

Zgodnie z art. 21 ust. 1 w zw. z art. 2 pkt 5 wskazanej ustawy, rekompensata przysługuje ubezpieczonemu, jeżeli ma okres pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wynoszący co najmniej 15 lat. Rekompensata stanowi przy tym odszkodowanie za utratę możliwości nabycia prawa do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze dla osób, które nie nabędą prawa do emerytury pomostowej.

Przesłankami uprawniającymi do rekompensaty są zatem:

1) utrata przez ubezpieczonego możliwości przejścia na emeryturę we wcześniejszym wieku emerytalnym w związku z wygaśnięciem po dniu 31 grudnia 2008 roku - w stosunku do ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, a przed dniem 1 stycznia 1969 roku - podstawy prawnej przewidującej takie uprawnienie;

2) niespełnienie przez ubezpieczonego warunków uprawniających go do emerytury pomostowej na zasadach wynikających z przepisów o emeryturach pomostowych;

3) legitymowanie się przez ubezpieczonego co najmniej 15 letnim okresem pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze w rozumieniu przepisów o emeryturach i rentach z FUS;

4) nieuzyskanie przez ubezpieczonego prawa do emerytury według zasad przewidzianych w ustawie o emeryturach i rentach z FUS.

Spełnienie przez D. N. warunków wymienionych w punktach 1, 2 i 4 nie było kwestionowane; nie budziło też wątpliwości sądu. Jedyną przyczyną, dla której organ rentowy odmówił przyznania ubezpieczonemu prawa do rekompensaty było natomiast przyjęcie, że nie wykazał on co najmniej 15-letniego stażu pracy w warunkach szczególnych.

Stan faktyczny niniejszej sprawy został przez sąd ustalony przede wszystkim na podstawie dokumentów - zarówno tych, które znajdują się w aktach ZUS, jak i tych archiwalnych – nadesłanych przez przechowawcę dokumentów zlikwidowanej spółki (...) S.A. w S., ale także dokumentów przedłożonych przez odwołującego w toku postępowania sądowego. Dokumenty te nie budziły niczyjej wątpliwości co do ich miarodajności – nie nosiły śladów przeróbek czy poprawek, a ich treść była jednoznaczna. Ze wszystkich wynikało, że od 1 września 1974 r. aż do 19 kwietnia 2001 r. D. N. (1) był nieprzerwanie zatrudniony w jednym przedsiębiorstwie, w którym stale i w pełnym wymiarze czasu pracy wykonywał pracę spawacza (organ rentowy w istocie nie kwestionował charakteru pracy wykonywanej przez D. N.). Ubezpieczonemu jego były pracodawca wystawił przy tym świadectwo pracy oraz świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych jako dla pracownika kolejowego – za okres od podjęcia zatrudnienia do 1 stycznia 1995 r., tj. do dnia przekształcenia przedsiębiorstwa państwowego Zakłady (...) w S. w spółkę akcyjną. Dokument ten został jednak zanegowany przez organ rentowy, który uznał, że ubezpieczony był pracownikiem kolejowym wyłącznie do dnia, w którym jego pracodawca wchodził w skład struktur (...), tj. nie do końca roku 1995, a do 31 lipca 1991 r. Organ pominął natomiast całkowicie fakt, że ubezpieczony przez cały sporny okres wykonywał pracę spawacza, tj. że niezależnie od tego w jakim przedsiębiorstwie pracował, wykonywał pracę w szczególnych warunkach z uwagi na rodzaj wykonywanej pracy. Sąd dokonał oceny obu tych kwestii i doszedł do przekonania, że z uwagi na każdą z nich, niezależnie od siebie, D. N. (1) powinien był uzyskać prawo do rekompensaty.

Przedstawiając podstawę prawną rozstrzygnięcia, należy wskazać, że skoro przywołany na wstępie przepis art. 21 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych przy dokonywaniu oceny pracy wykonywanej w warunkach szczególnych lub w szczególnym charakterze odsyła do przepisów ustawy z 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity: Dz. U. z 2024 r. poz. 1631, dalej jako: ustawa emerytalna z 1998 r.), zastosowanie w sprawie musiał znaleźć art. 32 tejże ustawy. W ustępie drugim tego artykułu wskazano zaś, że za pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach uważa się pracowników zatrudnionych przy pracach o znacznej szkodliwości dla zdrowia oraz o znacznym stopniu uciążliwości lub wymagających wysokiej sprawności psychofizycznej ze względu na bezpieczeństwo własne lub otoczenia. Z kolei w ustępie czwartym art. 32 wyjaśniono, że rodzaje prac lub stanowisk oraz warunki, na podstawie których osobom wymienionym w art. 32 ust. 2 i 3 przysługuje prawo do emerytury, ustala się na podstawie przepisów dotychczasowych. Przepisy dotychczasowe to zaś regulacje rozporządzenia Rady Ministrów z 7 lutego 1983 roku w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz. U. Nr 8, poz. 43 ze zm.).

Z treści § 4 tego rozporządzenia wynika, iż pracownik, który wykonywał prace w szczególnych warunkach wymienione w wykazie A, nabywa prawo do emerytury, jeżeli spełnia łącznie warunki wymienione w punkcie 1 i 2. Z zestawienia § 1 i 2 tego rozporządzenia wynika natomiast, że pracą w warunkach szczególnych jest praca świadczona stale i w pełnym wymiarze na stanowiskach wskazanych w załączniku do tego aktu. Warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze stale i w pełnym wymiarze czasu pracy obowiązującym na danym stanowisku pracy jest spełniony tylko wówczas, gdy pracownik w ramach obowiązującego go pełnego wymiaru czasu pracy na określonym stanowisku pracy nie wykonuje czynności pracowniczych niezwiązanych z tym stanowiskiem pracy, ale stale, tj. ciągle wykonuje prace w szczególnych warunkach lub szczególnym charakterze (tak też Sąd Najwyższy w wyroku z 15 listopada 2000 r., II UKN 39/00).

Stosownie do § 2 ust. 2 przywołanego rozporządzenia, okresy pracy w warunkach szczególnych stwierdza zakład pracy na podstawie posiadanej dokumentacji w świadectwie wykonywania prac w szczególnych warunkach, wystawionym według wzoru stanowiącego załącznik do przepisów wydanych na podstawie § 1 ust. 2 rozporządzenia lub w świadectwie pracy.

W załączniku do powyższego rozporządzenia, w wykazie A w dziale XIV, zatytułowanym „Prace różne”, pod pozycją 12. wymieniono „prace przy spawaniu i wycinaniu elektrycznym, gazowym, atomowowodorowym”.

Niezależnie od powyższego, mając na uwadze fakt, że ubezpieczony faktycznie świadczył pracę w Zakładach (...), zastosowanie w sprawie musiał znaleźć również przepis § 4 ust. 3 przywoływanego rozporządzenia. Stanowił on m.in., iż do okresów zatrudnienia w szczególnych warunkach, o których mowa w ust. 1 zalicza się także okresy pracy górniczej w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym górników i ich rodzin oraz okresy zatrudnienia na kolei w rozumieniu przepisów o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin.

Jak widać, rozporządzenie to, wydane w roku 1983, odsyła jeszcze do starych przepisów ustawy emerytalnej, tj. najpierw do ustawy z 23 stycznia 1968 r. o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (Dz.U. nr 3, poz. 10), obowiązującej do 6 maja 1983 r., a następnie do (obowiązującej do końca 1998 r.) ustawy o tej samej nazwie, uchwalonej 28 kwietnia 1983 r. (Dz.U. nr 23, poz. 99). Ponieważ istotne znaczenie w sprawie mają przepisy obowiązujące w spornym okresie, tj. w latach 1991-1994, w dalszej części przywołane zostaną regulacje tylko tego drugiego aktu prawnego.

I tak, w art. 5 wskazanej wyżej ustawy ustalono, że:

- Pracownikami kolejowymi w rozumieniu ustawy są osoby pozostające w stosunku pracy:

1) w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...), których pracownicy są objęci przepisami w sprawie praw i obowiązków pracowników kolejowych, wydanymi na podstawie art. 298 Kodeksu pracy,

2) w innych jednostkach (komórkach) organizacyjnych podległych Ministrowi Komunikacji, których pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin (ustęp 1).

- Zatrudnienie pracowników kolejowych w jednostkach (komórkach) organizacyjnych, określonych w ust. 1, zwanych dalej "kolejowymi jednostkami organizacyjnymi", uważa się w rozumieniu ustawy za zatrudnienie na kolei (ust. 2).

W okresie od 2 czerwca do 31 grudnia 1998 r. przepis art. 5 ust. 1 pkt 1 miał natomiast brzmienie: pracownikami kolejowymi w rozumieniu ustawy są osoby pozostające w stosunku pracy w jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa państwowego « (...)», z wyłączeniem biur projektów kolejowych.

Odpowiednikiem tej regulacji w obecnie obowiązującej ustawie emerytalnej, tj. ustawie emerytalnej z 1998 r., są normy art. 42 ust. 1 i 2. Stanowią one, że:

Ust. 1. Pracownikami kolejowymi w rozumieniu ustawy są osoby pozostające w stosunku pracy w:

1) jednostkach organizacyjnych przedsiębiorstwa (...), z wyłączeniem biur projektów kolejowych;

2) innych jednostkach (komórkach) organizacyjnych, których pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin;

3) podmiotach wydzielonych z przedsiębiorstwa państwowego (...) w okresie od dnia 1 września 1999 r. do dnia wpisu spółki (...) Spółka Akcyjna do rejestru handlowego.

Ust. 2. Zatrudnienie pracowników kolejowych w jednostkach (komórkach) organizacyjnych, określonych w ust. 1, zwanych dalej „kolejowymi jednostkami organizacyjnymi”, uważa się w rozumieniu ustawy za zatrudnienie na kolei.

Jak widać, regulacje poprzedniej ustawy emerytalnej odnoszącej się tylko do pracowników kolejowych i obecnej ustawy emerytalnej z 1998 r., w zakresie regulującym zaliczanie danego zatrudnienia do „zatrudnienia na kolei”, a więc do zatrudnienia wykonywanego w warunkach szczególnych nie różnią się od siebie. W szczególności obie ustawy jednoznacznie wskazują, że pracownikami kolejowymi są „osoby pozostające w stosunku pracy (…) w innych jednostkach (komórkach) organizacyjnych, których pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin.”

Na gruncie tych regulacji status pracowników Zakładów (...) (których w całej Polsce było kilkanaście) w związku z przekształceniami prawnymi jakim te zakłady były poddawane w latach dziewięćdziesiątych ubiegłego wieku, był przedmiotem analizy ze strony Sądu Najwyższego. W szczególności w wyroku z 7 maja 2003 r. (sygn. akt II UK 245/02) SN stwierdził, że „status „pracownika kolejowego” w innej jednostce organizacyjnej, w której pracownicy byli objęci dotychczasowymi przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych, zachowali pracownicy „pozostający w stosunku pracy” w takich jednostkach z okresu sprzed wyłączenia tych jednostek ze struktury (...); nie nabywają zaś statusu „pracownika kolejowego” pracownicy rozpoczynający pracę w takich jednostkach po wyłączeniu ich ze struktury (...).” Pogląd ten sąd orzekający w niniejszej sprawie w pełni podziela.

Oznacza to, że skoro D. N. (1) był nieprzerwanie zatrudniony w Zakładach (...) w S. od roku 1974 aż do roku 2001, to był pracownikiem tego przedsiębiorstwa zarówno wówczas, gdy wchodziło ono w skład struktur przedsiębiorstwa (...), jak i wówczas gdy – jako odrębne przedsiębiorstwo państwowe – stało się ono odrębną jednostką organizacyjną, jednak której pracownicy byli dotychczas objęci przepisami o zaopatrzeniu emerytalnym pracowników kolejowych i ich rodzin. Oznacza to zatem, że jego zatrudnienie tak w jednej, jak i w drugiej jednostce organizacyjnej – aż do końca 1994 roku, kiedy to doszło do powstania spółki akcyjnej – musi być traktowane jako „zatrudnienie na kolei”, a nie – jak twierdził organ rentowy – „okres równorzędny do zatrudnienia na kolei”, o jakim mowa w art. 44 ustawy o emeryturach i rentach z FUS.

Skoro zaś tak, doliczeniu do stażu pracy w warunkach szczególnych podlegał dodatkowo okres od 1 sierpnia 1991 roku do 31 grudnia 1994 roku, a zatem (nawet po odliczeniu okresów korzystania przez ubezpieczonego ze zwolnień lekarskich) okres dający D. N. (1) łącznie z tym uznanym przez organ rentowy, staż przekraczający minimalny wymagany okres 15 lat. Już więc tylko z tego powodu zaskarżona decyzja musiała zostać zmieniona.

Na marginesie należy zauważyć, że choć wystawione przez pracodawcę świadectwo wykonywania pracy w warunkach szczególnych jest wyłącznie dokumentem prywatnym, a więc nie ma mocy wiążącej, to jednak – stosownie do regulacji zamieszczonej w art. 245 Kodeksu postępowania cywilnego (dalej jako: k.p.c.) - stanowi dowód tego, że osoba, która go podpisała, złożyła oświadczenie zawarte w dokumencie. Jeśli więc wykwalifikowany pracownik kadr dużego przedsiębiorstwa jakim było (...) w S. wystawił D. N. świadectwo wykonywania pracy w charakterze pracownika kolejowego, nie obejmując tym świadectwem całego okresu zatrudnienia, a wyłącznie okres do końca 1994 r., powinno to dać organowi rentowemu co najmniej powód do głębszego zastanowienia i do przeprowadzenia dokładniejszej analizy prawnej przepisów mających zastosowanie w niniejszej sprawie (było to tym bardziej uzasadnione, gdy zważyć, że prawidłowy okazał się pogląd podmiotu wystawiającego owo świadectwo, a nie organu rentowego).

Fakt wydzielenia z dniem 31 lipca 1991 r. ze struktur (...) zakładów produkcyjno – naprawczych zaplecza kolejowego (...), utworzenie przedsiębiorstwa państwowego pod nazwą: Zakłady (...) w S. z dniem 1 sierpnia 1991 r., które następnie 16 sierpnia 1994 r. na podstawie decyzji Ministra Przekształceń Własnościowych reprezentujący Skarb Państwa przekształcone zostały w przedsiębiorstwo państwowe Zakłady (...) w jednoosobową spółkę akcyjną Skarbu Państwa, był niewątpliwie doskonale znany ówczesnemu pracodawcy ubezpieczonego. Pracodawca ten z całą pewnością też znacznie lepiej niż organ rentowy orientował się w swojej ówczesnej sytuacji, tak faktycznej, jak i prawnej. Znalazło to odzwierciedlenie w wystawionym D. N. przez pracodawcę świadectwie pracy w szczególnych warunkach, w którym data końcowa okresu zatrudnienia ubezpieczonego na kolei została określona inaczej niż data zakończenia stosunku pracy. W świetle złożonych przez ubezpieczonego aktów prawnych prawidłowość ustalenia tej daty przez byłego pracodawcę D. N. nie budzi najmniejszej wątpliwości sądu.

Niezależnie od powyższego należy jednak podkreslić, nawet gdyby D. N. w żadnym okresie swojego zatrudnienia nie był zatrudniony „na kolei”, i tak należałoby uznać, że wykonywał – i to przez okres znacznie dłuższy niż 15 lat – pracę w warunkach szczególnych, tj. pracę spawacza. Jak bowiem wynika zarówno z zapisów z dokumentów znajdujących się w jego aktach osobowych, jak i z przesłuchania ubezpieczonego oraz z okazanej przez niego na rozprawie książeczki spawacza (której kopie złożył w trakcie rozprawy 13 marca 2025 r.), przez cały okres pracy w (...) w S., a więc co najmniej od 10 maja 1977 r., kiedy to po zakończeniu nauki zawodu został zatrudniony w oparciu o umowę o pracę, aż do kwietnia 2001 roku, stale i w pełnym wymiarze czasu pracy D. N. (1) wykonywał wyłącznie prace spawalnicze przy wykonywaniu napędów do maszyn torowych oraz budowie maszyn torowych. Fakt, iż formalnie nazwa stanowiska, na którym był zatrudniony D. N. brzmiała: „ślusarz-spawacz”, nie ma tu istotnego znaczenia. Jak bowiem wynika z całokształtu zebranego materiału dowodowego, prace ślusarskie ubezpieczony wykonywał wyłącznie „przy okazji” wykonywania prac spawalniczych i były one nieodłączną częścią zadań związanych ze spawaniem. Sąd nie doszukał się przy tym powodów, dla których miałby odmówić wiarygodności któremukolwiek z dowodów, w tym przede wszystkim dowodom z dokumentów. Mają one bowiem charakter archiwalny i były sporządzane na bieżąco, w czasie, gdy nikt nie przypuszczał, że mogą być wykorzystane w procesie sądowym, zatem brak jest podstaw, by twierdzić, że ktokolwiek miał interes w tym, by poświadczać w nich nieprawdę. Z kolei zeznania samego ubezpieczonego znalazły pełne potwierdzenie w dowodach z dokumentów, dlatego brak było powodów, by uznać je za niezgodne z prawdą.

Co za tym idzie, koniecznym było przyjęcie, że D. N. (1) spełnił ostatnią z przesłanek wymaganą do przyznania mu prawa do rekompensaty przewidzianej w art. 21 ust. 1 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych. W związku z powyższym sąd, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 2 k.p.c., zmienił obie zaskarżone decyzje i orzekł jak w sentencji. Prawo do rekompensaty przyznano przy tym ubezpieczonemu od 26 września 2024 r., tj. od dnia, od którego organ rentowy przyznał mu prawo do emerytury.

SSO Monika Miller- Młyńska

Zarządzenia:

1. Odnotować,

2. Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi organu rentowego,

3. Przedłożyć z apelacją, innym pismem lub za 21 dni.

SSO Monika Miller- Młyńska

Projekt uzasadnienia przygotowany przez asystent sędziego, p. A. H. – zaakceptowano.