Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 18 listopada 2024 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący: sędzia Konrad Kujawa

po rozpoznaniu w dniu 18 listopada 2024 r.

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa A. M.

przeciwko Skarbowi Państwa – Aresztowi Śledczemu w S.

o odszkodowanie

na skutek zażalenia A. M. na zarządzenie Sędziego Sądu Rejonowego (...), IX Wydziału Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 13 września 2024 r. o zwrocie pozwu (sygnatura akt IX P 721/24)

postanawia:

oddalić zażalenie.

SSR del. Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI Pz 67/24

Uzasadnienie postanowienia z 18 listopada 2024 r.

Powód A. M., będący funkcjonariuszem Służby Więziennej, wystąpił z pozwem o zasądzenie od pozwanego Skarbu Państwa – Aresztu Śledczego w S. określonej kwoty tytułem wyrównania uposażenia za okres całego 2022 roku. W uzasadnieniu podniósł przede wszystkim argument naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.

Zarządzeniem z 13 września 2024 r. Sędzia Sądu Rejonowego (...) zwrócił pozew zawodowemu pełnomocnikowi powoda, ze względu na jego nieopłacenie oraz brak jednoznacznego wskazania, czy strona opiera swoje roszczenie na stwierdzeniu, że spełniła przesłanki ustawowe do wypłaty dodatku służbowego w określonej wysokości (roszczenie o wynagrodzenie), czy też wywodzi je z przepisów dotyczących naruszenia zasady równego traktowania w zatrudnieniu.

W uzasadnieniu zarządzenia przewodniczący wskazał na podstawę prawną zwrotu pozwu w postaci art. 130 ^1a § 1 k.p.c. i art. 130 ² § 1 k.p.c. W zakresie braku opłaty od pozwu stwierdził, że powód wywodzi roszczenie ze stosunku służby. Nie ma więc statusu pracownika, a zatem nie jest objęty ustawowym zwolnieniem od kosztów sądowych na mocy art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. W ocenie przewodniczącego sprawa nie jest sprawą z zakresu prawa pracy, lecz sprawą ze stosunku służbowego, która jedynie podlega rozstrzygnięciu przez sąd pracy. Przywołując definicję „pracownika” z art. 476 § 5 pkt 1 lit. a k.p.c. rozciągającą się na inne osoby, którym z mocy odrębnych przepisów przysługują roszczenia z zakresu prawa pracy (tu – art. 220 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 roku o Służbie Więziennej), uznał, że to określenie użyte w dziale III tytułu VII księgi pierwszej części pierwszej k.p.c. zostało przyjęte wyłącznie na potrzeby tej regulacji procesowej, lecz nie na potrzeby art. 96 ust. 1 pkt 4 u.k.s.c.

Z kolei uzasadniając brak formalny dotyczący określenia roszczenia przewodniczący zauważył, że strona nie ma obowiązku wskazania podstawy prawnej roszczenia, lecz w tym wypadku niejednoznacznie przytoczona podstawa faktyczna – raz odnosząca się do niedopłaty uposażenia, a innym razem do odszkodowania za nierówne traktowanie, może być odnoszona do różnego rodzaju powództw, prowadzących do odmiennego rodzajowo wyroku i powodujących odmienne skutki procesowe – tu wyrażające się w innym składzie sądu i różnym rozkładzie ciężaru dowodu. Z tych względów w ocenie sędziego nie można przystąpić do procedowania sprawy.

Powód złożył zażalenie na zarządzenie przewodniczącego, zaskarżając je w całości i wnosząc o jego uchylenie oraz zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania zażaleniowego. Zarządzeniu zarzucił naruszenie art. 35 ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy w związku z art. 476 § 1 k.p.c., poprzez uznanie, że powód ma obowiązek uiszczania kosztów sądowych oraz naruszenie art. 130 ² § 1 k.p.c., poprzez pominięcie faktu, że w piśmie uzupełniającym pozew powód wyraźnie wskazał, że domaga się uposażenia, a nie odszkodowania.

W uzasadnieniu zażalenia skarżący podniósł, że sprawa należy do kategorii spraw z zakresu prawa pracy, jako wymieniona w art. 476 § 1 pkt 3 k.p.c., jako sprawa o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy. W sprawach tych – jego zdaniem – jako strony występują pracownik i pracodawca, z tym że dla potrzeb przepisów o postępowaniu odrębnym z zakresu prawa pracy przez pojęcie pracownika rozumie się także inne osoby, którym z mocy odrębnych przepisów przysługują roszczenia z zakresu prawa pracy (art. 476 § 5 pkt 1 k.p.c.). Takim przepisem jest art. 220 ustawy o Służbie Więziennej, która przekazuje spory funkcjonariuszy Służby Więziennej do rozpoznania przez sąd pracy, z czego wynika, że jest to sprawa cywilna przeznaczona do rozpoznania w ramach postępowania odrębnego z zakresu prawa pracy.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się nieuzasadnione, lecz jedynie ze względu na brak fiskalny pozwu – brak uiszczenia opłaty.

Nie można zarzucić Przewodniczącemu w sądzie I instancji, że naruszył przepis art. 35 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jedn. Dz.U. z 2024 r. poz. 959), skoro przepis ten – zamieszczony w (...) „Wysokość opłat w procesie” dotyczy jedynie sposobu określania wysokości opłaty w postępowaniu przed sądem pracy, natomiast samej zasady ponoszenia kosztów sądowych przez stronę wnoszącą pozew dotyczy art. 96 tej ustawy. Taki pogląd jest potwierdzony orzecznictwem Sądu Najwyższego (np. uchwała z dnia 11 września 2007 r., II PZP 5/07 lub uchwała z dnia 5 grudnia 2007 r., II PZP 7/07).

W tej sprawie należało rozstrzygnąć sposób rozumienia zawartego w art. 96 ust. 1 pkt 4 ustawy zwolnienia podmiotowego przewidzianego dla „pracownika wnoszącego powództwo”. Powód – jako funkcjonariusz Służby Więziennej – nie ma statusu pracownika, lecz wykonuje swoje zadania w ramach stosunku służby regulowanego materią prawa administracyjnego. Skarżący zresztą zgadza się z tym ustaleniem, lecz podnosi, że zwolnienie ustawowe rozciąga się również na osoby zatrudnione w ramach innych stosunków prawnych, powołując się regulację art. 476 § 1 k.p.c.

Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie zawiera definicji pracownika, natomiast w art. 8 ust. 1 stanowi, że w postępowaniu dotyczącym kosztów sądowych stosuje się przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.

Z kolei przepis art. 476 § 5 pkt 1 k.p.c. rozszerza pojęcie pracownika także na „inne osoby, którym z mocy odrębnych przepisów przysługują roszczenia z zakresu prawa pracy”.

Na tym tle powstaje więc pytanie, czy art. 220 ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej (tekst jedn.: Dz.U. z 2023 r. poz. 1683), który stanowi, że spory o roszczenia ze stosunku służbowego funkcjonariuszy w sprawach niewymienionych w art. 218 ust. 1 i art. 219 ust. 1 i 2 rozpatruje sąd właściwy w sprawach z zakresu prawa pracy jest takim przepisem, o którym mowa w art. 476 § 5 pkt 1 k.p.c.

W tymże art. 220 ustawodawca wprost wyłączył właściwość sądu administracyjnego, wskazując ją tylko w określonych przedmiotowo sprawach. Sądem właściwym w odniesieniu do czynności, które dotyczą istoty stosunku służbowego, a więc jego nawiązania i co do zasady ustania oraz niektórych zmian jego treści jest sąd administracyjny, a w pozostałym zakresie, nieprzekazanym na drogę innych postępowań, jest to natomiast sąd pracy. Sprawy rozpoznawane przez sąd pracy dotyczą przede wszystkim kwestii majątkowych, a więc związanych z uposażeniem funkcjonariuszy, korzystaniem z uprawnień rodzicielskich, czasem pracy oraz wydaniem świadectwa służby i opinią służbową, po wyczerpaniu drogi służbowej (por. E. Mazurczak-Jasińska (w:) R. Hauser, A. Wróbel, Z. Niewiadomski (red.), System Prawa Administracyjnego, t. 11..., s. 481-482). Artykuł 220 wskazuje więc kognicję sądu pracy w zakresie roszczeń nieprzekazanych na drogę innych postępowań.

Oddanie określonych spraw do kognicji sądów pracy nie oznacza jednak, że taka sprawa staje się sprawą z zakresu prawa pracy. Nabiera jedynie waloru sprawy cywilnej, do której sąd pracy zastosuje przepisy proceduralne postępowania odrębnego.

Pojęcie sprawy z zakresu prawa pracy zostało zdefiniowane w art. 476 § 1 k.p.c., zgodnie z którym przez sprawy z zakresu prawa pracy rozumie się sprawy:

1) o roszczenia ze stosunku pracy lub z nim związane;

1 ¹) o ustalenie istnienia stosunku pracy, jeżeli łączący strony stosunek prawny, wbrew zawartej między nimi umowie, ma cechy stosunku pracy;

2) o roszczenia z innych stosunków prawnych, do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy;

3) o odszkodowania dochodzone od pracodawcy na podstawie przepisów o świadczeniach z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych.

Fundamentalnego znaczenia w tym wypadku nabiera więc sposób rozumienia zawartego w punkcie 3 cytowanego przepisu zwrotu „do których z mocy odrębnych przepisów stosuje się przepisy prawa pracy”. Otóż art. 220 ustawy o Służbie Więziennej określa jedynie właściwość sądu pracy dla określonych spraw funkcjonariuszy, ale nie daje podstawy, by stosować wobec nich przepisy prawa pracy.

Ustawa o Służbie Więziennej zawiera jedynie dwa odesłania do kodeksu pracy: art. 117 ust. 4 odsyła w sprawach dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy, natomiast art. 157 ust. 4 – w zakresie mobbingu. W ustawie nie natomiast odesłania generalnego do stosowania kodeksu pracy w sprawach funkcjonariuszy w niej nieuregulowanych. Ta sprawa dotyczy uposażenia na gruncie zarzutu nierównego traktowania. Nie ma żadnych ustawowych przesłanek ku temu, aby do oceny tego typu roszczeń stosować kodeks pracy.

Rzecznik Praw Obywatelskich w opracowaniu pt. „Przeciwdziałanie mobbingowi i dyskryminacji w służbach mundurowych. Analiza i zalecenia” (treść dostępna na stronie www.sw.gov.pl) trafnie stwierdził, że funkcjonariusze i żołnierze mają możliwość dochodzenia praw z tytułu naruszenia zasady równego traktowania w trybie przepisów ustawy z dnia 3 grudnia 2010 r. o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania (Dz.U. z 2016 r., poz. 691).

W odniesieniu do funkcjonariuszy Służby Więziennej wynika to właśnie z braku odesłania do kodeksu pracy w ustawie o Służbie Więziennej – zarówno ogólnego, jak i dotyczącego nierównego traktowania. Gdyby ustawodawca wymagał stosowania kodeksu pracy do tego typu roszczeń, dałby temu wyraz w przepisie będącym odpowiednikiem art. 157 ust. 4 ustawy.

Poprzez regulację art. 220 ustawodawca jedynie uznał, że sądy pracy mają największe doświadczenie i wiedzę z zakresu nierównego traktowania i z tego względu oddał tego typu sprawy do ich kognicji. Nie można jednak wyprowadzić stąd wniosku, że jednocześnie zakwalifikował tego typu spory za sprawy z zakresu prawa pracy. Nie wynika to ani z treści przepisu, ani także z systematyki ustawy o Służbie Więziennej.

Nie ma żadnych przesłanek do wnioskowania, że sprawy związane z nierównym traktowaniem funkcjonariuszy Służby Więziennej, dla których podstawy prawnej należy poszukiwać w ustawie o wdrożeniu niektórych przepisów Unii Europejskiej w zakresie równego traktowania, są sprawami prawa pracy.

Zatem – biorąc pod uwagę powyżej przytoczone regulacje – trzeba stwierdzić, że funkcjonariusz SW nie może być uznany za pracownika, a sprawa o jego uposażenie wywodzona z naruszenia zasady równego traktowania nie może być zaliczona do spraw prawa pracy. Nie jest bowiem regulowana ani kodeksem pracy, ani ustawami okołokodeksowymi, w tym pragmatykami pracowniczymi.

Przepis art. 95 ust. 1 pkt 4 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych stanowi wyjątek od zasady ponoszenia kosztów sądowych przez stronę występującą z pozwem i jako taki nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Funkcjonariusz SW występujący z roszczeniem przed sąd pracy, którego sprawa nie należy jednak do spraw prawa pracy, będzie ponosił koszty sądowe, a w tym opłatę od pozwu.

Pozew wniesiony przez zawodowego pełnomocnika który nie został należycie opłacony, przewodniczący zwraca bez wezwania o uiszczenie opłaty, jeżeli pismo podlega opłacie w wysokości stałej lub stosunkowej obliczonej od wskazanej przez stronę wartości przedmiotu sporu (art. 130 ² § 1 k.p.c.). Z tego względu zaskarżone zarządzenie jest zgodne z prawem, a zażalenie podlega oddaleniu na podstawie art. 397 § 3 k.p.c. w związku z art. 385 k.p.c.

Sam brak fiskalny był wystarczający dla zwrotu pozwu. Na marginesie tylko można nadmienić, że drugi z zarzutów zażalenia był słuszny. Jeżeli uzasadnienie faktyczne pozwu tworzy wątpliwości co do przypisania mu przez sąd właściwej podstawy prawnej, w tym również co do przypisania stronom ciężarów dowodowych, to właściwym instrumentem dla usunięcia tej niepewności jest posiedzenie przygotowawcze z udziałem tylko strony powodowej, zarządzone na podstawie art. 467 § 3 ² k.p.c. Zwrot pozwu nie powinien w przypadku tego typu braku pozwu wyprzedzać posiedzenia przygotowawczego.

SSR del. Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować,

2.  odpis postanowienia z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi strony powodowej,

3.  przedłożyć z pismami lub za 14 dni.

2.12.2024