Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 25 lutego 2025 r.

Sąd Okręgowy (...) VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodniczący:	Sędzia Konrad Kujawa
Protokolant:	st. sekr. sądowy Agnieszka Sieczkarz

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 28 stycznia 2025 r. w S.

na rozprawie

sprawy z powództwa K. L. (1)

przeciwko (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o odszkodowanie i zadośćuczynienie

I.  oddala powództwo,

II.  zasądza od powoda K. L. (1) na rzecz pozwanej (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwotę 4 050 zł (cztery tysiące pięćdziesiąt złotych), tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia tego orzeczenia do dnia zapłaty,

III.  w pozostałym zakresie odstępuje od obciążania powoda kosztami procesu.

SSR del. Konrad Kujawa

Sygnatura akt VI P 28/22

UZASADNIENIE

Powód K. L. (1) pozwem z 22 lipca 2012 r. złożonym przeciwko pozwanemu (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. (poprzednio: (...) Hurtownie (...) (...) Sp. z o.o. w S.) wniósł o zasądzenie kwoty 333 500 zł wraz z ustawowymi odsetkami liczonymi od powyższej kwoty od dnia 22 lipca 2022 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanej na rzecz powoda kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Uzasadniając powództwo K. L. (1) wskazał, że pozwana swoim świadomym działaniem doprowadziła do jego nieprawidłowego zwolnienia, wobec czego ponosi odpowiedzialność za negatywne następstwa tego zdarzenia. Na żądaną przez niego sumę składa się 283 500 zł tytułem odszkodowania oraz 50 000 zł tytułem zadośćuczynienia. Z kolei na kwotę 283 500 zł składa się suma wynagrodzenia jaką powód otrzymałby, gdyby był zatrudniony na podobnym stanowisku przez okres począwszy od grudnia 2014 r. do momentu otrzymania sprostowanego świadectwa pracy tj. 18 sierpnia 2021 r., przyjmując miesięcznie wynagrodzenia na kwotę 3 500 zł (6 lat i 9 miesięcy). Natomiast zdaniem powoda żądane zadośćuczynienie jest ona adekwatne do rozmiaru doznanych cierpień psychicznych związanych z zatrzymaniem, brakiem znalezienia pracy, głęboką depresją - powód do chwili obecnej uczęszcza do psychologa.

W odpowiedzi na pozew (...) Sp. z o.o. w S. wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. L. (1) był zatrudniony w (...) Spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S. począwszy od 10 marca 2014 r., na stanowisku przedstawiciela handlowego w zakładzie w S., na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony, za wynagrodzeniem miesięcznym 3 500 zł.

Niesporne, a nadto:

- dokumenty w aktach osobowych K. L. w szczególności: umowa o pracę z 10.03.2014r., umowa o pracę z 21.05.2014r.

- zeznania K. L. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 195-197 w zw. z k. 130

Pozwana miała na terenie S. jedną hurtownię, w której byli zatrudnieni przedstawiciele handlowi i handlowcy. W 2014 r. firma była w trakcie zmiany miejsca prowadzenia działalności, pracownicy wykonywali swoje obowiązki w lokalu zastępczym, towar składowany był w nowym magazynie - w zakładzie nie było magazyniera, ani osoby materialnie odpowiedzialnej za towar – każdy z handlowców starał się obserwować magazyn.

Do systemu informatycznego pracodawcy K. L. (1) logował się na swoim komputerze służbowym przy pomocy indywidualnego loginu i hasła. Pozostali przedstawiciele handlowi siedzieli obok niego przy dużym wspólnym biurku i logowali się w taki sam sposób. (...) dokonywał automatycznego wylogowania po 15 minutach bezczynności. Przedstawiciele handlowi w (...) oddziale działali we wzajemnym zaufaniu do siebie i było ich praktyką, że nie wylogowywali po odejściu od stanowiska, a czasami pozwalali innemu przedstawicielowi dokonać pilnej operacji na swoim komputerze.

Dowód:

- zeznania świadka K. P. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 129-129v.

- zeznania świadka J. S. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 174-174v.

- zeznania świadka P. K. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 174v. – 175

- zeznania K. L. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 195-197 w zw. z k. 130

- częściowo zeznania Ł. S. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 197-198

W dniach 13 sierpnia 2014 r. i 11 września 2014 r. w systemie informatycznym pracodawcy na loginie K. L. (1) wystawiono dwie faktury na rzecz (...) Składów Budowlanych: o numerze (...) na kwotę 19 434 zł oraz o numerze (...) na kwotę 25 387 zł. Klient nie zamawiał jednak tego towaru, ani go nie otrzymał.

Przewody wynikające z faktur zostały wyprowadzone z zasobów pozwanego.

Dowód:

- faktury k. 50-51 akt sprawy IX P 1098/14

- zeznania świadka K. P. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 129-129v.

- zeznania świadka J. S. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 174-174v.

- zeznania K. L. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 195-197 w zw. z k. 130

Po zgłoszeniu dyrektorowi pozwanej przez K. P. nieprawidłowości związanych z wystawionymi fakturami, otrzymał on polecenie obserwowania powoda.

W dniu 16 października 2014 r. w związku ze zgłoszonymi przez K. P. wątpliwościami co do uczciwości K. L. (1) i powstającymi niedoborami w (...) oddziale, pracodawca zatrudnił detektywa (...), prowadzącego (...) „ (...)”. Jego celem było pozyskanie, przetwarzanie i przekazanie informacji o przestępstwie kradzieży i oszustwa dokonanych na szkodę zleceniodawcy (...) Hurtowni (...) (...)Sp. z o.o. w S..

Jako osoba podejrzewana o dokonanie kradzieży materiałów z terenu hurtowni wskazany został powód – głównie w oparciu o wystawienie dwóch nieprawdziwych faktur sprzedaży pod jego własnym loginem. Detektyw po rozmowach z pracownikami oddziału nie znalazł innego winnego.

Dowód:

- sprawozdanie z czynności detektywistycznych k. 240-261 akt sprawy IV K 272/15

- protokół zeznań P. K. (2) z 05.04.2017r. k. 286-281 akt sprawy IV K 272/15

- zeznania świadka K. P. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 129-129v.

- zeznania świadka P. K. (2) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 130

- zeznania świadka J. S. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 174-174v.

- zeznania K. L. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 195-197 w zw. z k. 130

- zeznania Ł. S. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 197-198

Dnia 3 grudnia 2014 r. K. L. (1) został zatrzymany przez policję na terenie hurtowni i wyprowadzony w kajdankach. W tym dniu policja przeprowadziła przeszukanie na terenie posesji zamieszkiwanej przez powoda i jego byłą żonę.

W tym też dniu, tuż przed zatrzymaniem przez policję, powód otrzymał oświadczenie pracodawcy o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia, ze względu na ciężkie naruszenie podstawowych obowiązków pracowniczych, polegające na wystawieniu dwóch fikcyjnych faktur: o numerze (...) na kwotę 19.434 zł oraz o numerze (...) na kwotę 25.387 zł.

Niesporne, a nadto:

- protokół zatrzymania K. L. k. 8-9 akt sprawy IV K 272/15

- dokumenty w aktach osobowych K. L. w szczególności: rozwiązanie umowy bez wypowiedzenie z 03.12.2014r., świadectwo pracy z 04.12.2014r.

- zeznania świadka K. P. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 129-129v.

- zeznania świadek K. L. (3) w wersji elektronicznej k. 175-176

- zeznania K. L. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 195-197 w zw. z k. 130

Przeciwko K. L. (1) toczyło się postępowanie karne. Został oskarżony o to, że:

1. w okresie od około kwietnia 2014 r. do dnia 3 grudnia 2014 r. w S. przy ul. (...) działając w krótkich odstępach czasu, z góry powziętym zamiarem, dokonał kradzieży 5.500 MB przewodu białego (...),5 o wartości 8.118 zł, 5.000 MB przewodu białego YDYp 750v 3x2,5 o wartości 11.316 zł, 5.000 MB przewodu białego YDYp 750v 3x1,5 o wartości 7.380 zł oraz 8.000 MB przewodu białego YDYp 750v 3x2,5 o wartości 18.007 zł, powodując łączne straty w wysokości 44.821 zł na szkodę (...) (...) z siedzibą w T. P., to jest o czyn z art. 278§1 k.k. w zw. z art. 12 k.k.;

2. w dniu 13 sierpnia 2014 r. w S. przy ul. (...) w celu użycia za autentyczny wygenerował z komputerowego systemu fakturę VAT nr (...) podrabiając ją w ten sposób, że w treści faktury wprowadził nieprawdziwe dane, to jest o czyn z art. 270 § 1 k.k.,

3. w dniu 13 sierpnia 2014 r. w S. przy ul. (...) w celu użycia za autentyczny wygenerował z komputerowego systemu fakturę VAT nr (...) podrabiając ją w ten sposób, że w treści faktury wprowadził nieprawdziwe dane, to jest o czyn z art. 270 § 1 k.k.

Postępowanie karne zakończyło się prawomocnym wyrokiem uniewinniającym, wydanym przez (...), IV Wydział Karny, w dniu 25 lipca 2017 r., w sprawie o sygn. akt IV K 272/15.

W uzasadnieniu Sąd Rejonowy wskazał m.in., że w sprawie brak jest dowodów, które pozwalałyby na jednoznaczne przypisanie oskarżonemu sprawstwa zarzucanych mu czynów, w sytuacji, gdy wielokrotnie istniała możliwość dokonania przez inne osoby operacji na loginie oskarżonego, tym bardziej, że nie był on lubiany przez niektórych współpracowników. Poza tym nie mógł wywozić przewodów samochodem, ponieważ zawsze dojeżdżał do pracy z K. P.. Również dwumiesięczna obserwacja detektywistyczna nie wykryła w pracy K. L. (1) żadnych zachowań choćby pośrednio potwierdzających kradzież. Istotne braki towarowe w zakładzie występowały także przed zatrudnieniem oskarżonego, jak i po jego zwolnieniu. Nadto Sąd karny zwrócił uwagę, że zeznający klienci spółki wskazali, że po zwolnieniu oskarżonego otrzymali od innych osób propozycje kupna przewodów oferowanych przez spółkę za połowę ceny.

Niesporne, a nadto:

- dokumenty w aktach sprawy IV K 272/15 w szczególności: notatka urzędowa z 03.12.2014r., protokół przyjęcia ustnego zawiadomienia o przestępstwie z 03.12.2014r., postępowanie o wszczęciu dochodzenia z 03.12.2014r., postanowienie o przedstawieniu zarzutów z 04.12.2014r., postanowienie o zabezpieczeniu majątkowym z 09.12.2014r., akt oskarżenia z 23.04.2015r., wniosek o obowiązku naprawienia wyrządzonej szkody z 09.10.2015r., wyrok SR w Szczecinie z 25.07.2017r. w sprawie o sygn. akt IV K 272/15 z uzasadnieniem, apelacja z 29.08.2017r., wyrok SO w Szczecinie z 12.04.2018r. w sprawie o sygn. akt IV Ka 1548/17

- zeznania K. L. (1) w wersji elektronicznej oraz protokół k. 195-197 w zw. z k. 130

Wyrokiem z dnia 24 stycznia 2020 r., wydanym w sprawie o sygn. akt IX P 1098/14, Sąd (...) zasądził od (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. na rzecz K. L. (1) odszkodowanie za niezgodne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia w wysokości 10 500 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 16 lipca 2015 r. do dnia zapłaty (punkt I sentencji), a w pozostałym zakresie oddalił powództwo (punkt II). Tytułem kosztów procesu zasądzono od pozwanej na rzecz powoda kwotę 60 zł (punkt III) a wyrokowi w punkcie 1 nadano rygor natychmiastowej wykonalności do kwoty 3 500 zł (punkt IV).

W toku postępowania Sąd Rejonowy ustalił m.in. iż jednym z przedstawicieli handlowych w (...) oddziale był K. S., nie związany żadną umową z pozwaną spółką, która zawarła jedynie umowę agencyjną z bratem K. S.. Jednym z jego większych klientów były (...) Składy Budowlane. K. S. często unikał pracy w systemie informatycznym spółki uzasadniając, że nie jest z nim dobrze obeznany. Prosił innych przedstawicieli handlowych o wpisanie różnych czynności w systemie. Często prosił o wystawienie faktury przez innego pracownika na towar sprzedany jego klientowi.

Oceniając iż dwie fikcyjne faktury wystawione z loginem powoda nie dawały podstaw do rozwiązania umowy o pracę powoda bez wypowiedzenia Sąd Rejonowy wskazał m.in., iż okoliczności wskazują na sprawstwo innego pracownika: K. S., który świadczył zadania na rzecz pozwanej spółki, nie będąc jej pracownikiem lub usługodawcą – nie podlegał więc pracowniczemu podporządkowaniu i działał niejako na marginesie spółki. Sąd I instancji zwrócił uwagę na zeznania K. Ś., który wskazał, iż dawało mu to podstawę do unikania własnej pracy w systemie informatycznym i częstych próśb do innych handlowców o wpisanie różnych czynności w systemie, czy o wystawienie faktury przez innego pracownika na towar sprzedany jego klientowi. Jednocześnie podmiot wymieniony na obu spornych fakturach ( (...) Składy Budowlane) był klientem K. S. i to on otrzymywał prowizję za sprzedaż temu klientowi. Sąd oparł się również na ustaleniach prawomocnego wyroku uniewinniającego powoda w postępowaniu karnym.

Wyrokiem z dnia 9 lutego 2021 r. w sprawie o sygn. akt VI Pa 33/20 Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych, na skutek apelacji strony pozwanej, oddalił tę.

Niesporne, a nadto:

- dokumenty w aktach sprawy o sygn. IX P 1098/14 w szczególności: pozew z 08.12.2014r., odpowiedź na pozew z 27.07.2015r., wyrok SR z 24.01.2020r. z uzasadnieniem, wyrok SO w Szczecinie z 09.02.2021r. sygn. akt VI Pa 33/20

Pewien czas po zatrzymaniu powoda i już po rozwiązaniu jego umowy o pracę, klient zgłosił spółce, że K. S. zaproponował mu sprzedaż towaru za 50% ceny oferowanej przez spółkę. K. P. powiadomił o tej sytuacji przełożonego, w efekcie doszło do prowokacji z udziałem klienta, która wskazała, że K. S. przywłaszczył otrzymane od klienta pieniądze.

Ostatecznie w 2018 r. oddział w S. został zamknięty z dużą stratą finansową.

Dowód:

- zeznania świadka K. P. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 129-129v.

- zeznania Ł. S. w wersji elektronicznej oraz protokół k. 197-198

Sąd zważył, co następuje:

Powództwo o zasądzenie odszkodowania uzupełniającego za skutki niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia okazało się niezasadne.

Ustalenia faktyczne w przedmiotowej sprawie dokonane zostały w oparciu o zaoferowany przez strony materiał dowodowy – w szczególności na podstawie dokumentów przedłożonych w toku postępowania oraz dokumentów zawartych w aktach sprawy sądu pracy o sygnaturze IX P 1098/14 oraz akt sprawy karnej o sygnaturze IV K 272/15.

Autentyczność dokumentów nie była przez strony kwestionowana i nie budziła wątpliwości Sądu. Zostały one sporządzone w sposób zgodny z przepisami prawa, przez uprawnione do tego osoby, w ramach ich kompetencji, oraz w sposób rzetelny, stąd też Sąd ocenił je jako wiarygodne.

Sąd nie znalazł podstaw by kwestionować wiarygodność zeznań świadków: K. G. dyrektora handlowego odpowiedzialnego za rekrutację w (...), K. P. pracującego w spornym okresie w pozwanej spółce na stanowisku p.o. kierownika oddziału, J. S. pracownika pozwanej Spółki od 2012 r. zajmującego się obsługą prawną i wierzytelnościami pracodawcy, P. K. (1) pracownika pozwanej zatrudnionego do września 2014 r. na stanowisku przedstawiciela handlowego i kierownika oddziału, K. L. (3) byłej małżonki powoda. Zważywszy, iż P. K. (2) prywatny detektyw zatrudniony przez pozwaną z uwagi na upływ czasu nie pamiętał szczegółów związanych z zawartą z nim umową dotyczącą świadczenia usług detektywistycznych Sąd posiłkował się zeznaniami świadka złożonym w toku postępowania karnego w sprawie o sygn. IV K 272/15.

Dowód z przesłuchania K. L. (1) i Ł. S. prezesa pozwanej został wykorzystany przez Sąd w zakresie, w jakim wyjaśnienia stron pozostawały zgodne z wnioskami płynącymi z pozostałego materiału dowodowego zgromadzonego w niniejszej sprawie.

Dochodzone przez powoda w niniejszej sprawie roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie pozostawały w związku z rozwiązaniem przez pozwaną stosunku pracy łączącego strony na mocy oświadczenia woli pozwanej z dnia 3 grudnia 2014 r. na podstawie art. 52 § 1 pkt 1 k.p., które zostało uznane przez(...) wyrokiem z dnia 24 stycznia 2020 r. w sprawie o sygnaturze akt IX P 1098/14 za niezgodne z prawem. Uznając za zasadne powództwo o odszkodowanie Sąd Rejonowy ustalił, iż dwie fikcyjne faktury wystawione z loginem powoda nie dawały podstaw do rozwiązania umowy o pracę w trybie dyscyplinarnym.

Wysokość odszkodowania zasądzonego wyrokiem Sądu Rejonowego była zryczałtowana do trzymiesięcznego wynagrodzenia za pracę i wynikała z art. 56 § 1 k.p. Odszkodowanie to wiązało się z odpowiedzialnością kontraktową pracodawcy za skutki nieprawidłowego rozwiązania umowy. Powyższe jednak nie uzasadniało automatycznie zasadności dochodzonego przez powoda odszkodowania i zadośćuczynienia przenoszącego zryczałtowaną kwotę wynikającą z art. 56 § 1 k.p.

O ile bowiem nie jest wykluczone dochodzenie przez pracownika przed sądem pracy kompensaty szkody za delikt pracodawcy na podstawie art. 415 k.c., to jednak w przypadku tego rodzaju odpowiedzialności chodzi o inną bezprawność niż ta, której zakres określają przepisy o rozwiązywaniu stosunku pracy. Chodzi tu o bezprawność polegającą na zawinionym zachowaniu pracodawcy, skierowanym na naruszenie prawa pracy, a nawet na jego instrumentalnym wykorzystaniu, tymczasem zrealizowana na podstawie wyroku Sądu Rejonowego odpowiedzialność kontraktowa pracodawcy pozostaje niezależna od tego czy i w jakim zakresie pracodawca zawinił przy rozwiązywaniu umowy.

Możliwe jest zatem pociągnięcie pracodawcy do odpowiedzialności odszkodowawczej z art. 415 k.c. za szczególnie kwalifikowane zachowanie, polegające na zamierzonym (umyślnym) naruszeniu przepisów o rozwiązywaniu umów o pracę, które ma rażący charakter.

Orzecznictwo sądów nie zawsze było jednolite co do możliwości dochodzenia przez pracownika uzupełniających roszczeń odszkodowawczych opartych na przepisach Kodeksu cywilnego, w sytuacji rozwiązania z tym pracownikiem umowy o pracę za wypowiedzeniem bądź bez wypowiedzenia. Wypada podkreślić, że o ile do 2007 r. w orzecznictwie Sądu Najwyższego jednolicie przyjmowano, że roszczenia pracownika z tytułu wadliwego rozwiązania z nim stosunku pracy przez pracodawcę za wypowiedzeniem lub bez wypowiedzenia zostały w sposób wyczerpujący uregulowane w Kodeksie pracy (art. 47 ¹ k.p. i art. 58 k.p.) i brak podstaw do sięgania w tym zakresie przepisów Kodeksu cywilnego na podstawie art. 300 k.p., o tyle po wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 27 listopada 2007 r., SK 18/05, zarówno w orzecznictwie, jak i literaturze prawa pracy dopuszczono możliwość domagania się przez pracownika zasądzenia od pracodawcy odszkodowania uzupełniającego na podstawie art. 415 k.c. w związku z art. 300 k.p. (odpowiedzialność deliktowa), przy czym uznano, że taką odpowiedzialność uzasadniałoby (przy spełnieniu pozostałych przesłanek) działanie pracodawcy polegające na zamierzonym (umyślnym) naruszeniu przepisów o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia. Pracownik miał zaś obowiązek wykazać wszystkie przesłanki odpowiedzialności wynikające z art. 415 k.c.

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 grudnia 2011 r., II PK 76/11, zauważył, że nawet jeśli uznać, iż pracownik, któremu w okresie ochronnym wypowiedziano umowę o pracę, może żądać odszkodowania wyższego niż określone w art. 47 ¹ k.p., to właściwą podstawą cywilnej uzupełniającej odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy, mogłaby być tylko odpowiedzialność deliktowa. Podobnie w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 9 października 2012 r., II PK 66/12 wyrażono pogląd, zgodnie z którym odpowiedzialność deliktowa pracodawcy (art. 415 k.c.) za wypowiedzenie umowy o pracę nie jest wykluczona, jednak zachodzi szereg dalszych uwarunkowań. Przede wszystkim chodzi w niej o bezprawność inną (szerszą) niż określona w Kodeksie pracy, gdyż wobec samodzielnej i zasadniczo pełnej regulacji w prawie pracy dotyczącej rozwiązywania stosunku pracy (art. 300 k.p.), odpowiedzialność deliktowa pracodawcy musi być ujmowana jako szczególnie wyjątkowa. Analogicznie Sąd Najwyższy wypowiedział się też w wyrokach: z dnia 23 maja 2012 r., I PK 193/11 i z dnia 5 kwietnia 2016 r., I PK 104/15.

Podzielając ten właśnie kierunek wykładni, Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 marca 2018 r., III PK 18/17 uznał, że roszczenia z art. 45 i następnych k.p. oraz art. 56 i następnych k.p. wyczerpują problematykę kontraktowej odpowiedzialności odszkodowawczej z racji niezgodnego z przepisami rozwiązania umowy o pracę za lub bez wypowiedzenia, co przemawia za wyłączeniem możliwości stosowania na mocy art. 300 k.p. przepisów Kodeksu cywilnego normujących odpowiedzialność za niewykonanie zobowiązań umownych (art. 471 i następne k.c.) dla dochodzenia przez zwolnionego pracownika naprawienia dalszej szkody, a przyjęta kwalifikacja niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę za lub bez wypowiedzenia jako nienależytego wykonania zobowiązania nie wyłącza dalszych roszczeń odszkodowawczych opartych na przepisach Kodeksu cywilnego regulujących czyny niedozwolone.

W uzasadnieniu tego wyroku Sąd Najwyższy wywiódł, że wyodrębnienie prawa pracy z prawa cywilnego, jako osobnej gałęzi prawa, dotyczyło umownego stosunku prawnego i podyktowane było potrzebą ochrony pracownika, jako słabszej strony tego stosunku. Sąd Najwyższy zwrócił uwagę, iż kodeks pracy nie normuje odpowiedzialności deliktowej pracodawcy wobec pracownika, wskazał, iż w modelu odpowiedzialności cywilnej, przyjętym przez polskiego ustawodawcę, możliwy jest zaś zbieg podstaw odpowiedzialności. Zgodnie bowiem z art. 443 k.c., okoliczność, że działanie lub zaniechanie, z którego szkoda wynikła, stanowiło niewykonanie lub nienależyte wykonanie istniejącego uprzednio zobowiązania, nie wyłącza roszczenia o naprawienie szkody z tytułu czynu niedozwolonego (...). Oznacza to, że przyjęta kwalifikacja niezgodnego z prawem rozwiązania umowy o pracę za lub bez wypowiedzenia jako nienależytego wykonania zobowiązania, nie wyłącza roszczeń pracownika opartych na przepisach Kodeksu cywilnego regulujących czyny niedozwolone. Pozbawienie pracownika możliwości dochodzenia na gruncie prawa cywilnego naprawienia wyrządzonej mu przez pracodawcę szkody deliktowej stawiałoby pracownika w gorszej sytuacji niż każdego innego uczestnika obrotu prawnego i podważałoby ochronną funkcję prawa pracy. Oznaczałoby bowiem zawężenie odpowiedzialności odszkodowawczej pracodawcy dopuszczającego się wobec pracownika czynu niedozwolonego w postaci bezprawnego i zawinionego rozwiązania stosunku pracy tylko do odpowiedzialności kontraktowej i to limitowanej przepisami prawa pracy co do górnej wysokości zasądzanych świadczeń pieniężnych. W razie bezprawnego rozwiązania umowy o pracę zbieg odpowiedzialności kontraktowej i deliktowej, o którym mowa w art. 443 k.c., będzie - przykładowo - możliwy w przypadku, gdy zakomunikowanie nieprawdziwej przyczyny uzasadniającej rozwiązanie umowy o pracę narusza dobra osobiste pracownika albo uwłacza jego godności. W takiej sytuacji doktryna i orzecznictwo dopuszczają, możliwość dochodzenia przez pracownika ochrony na podstawie zasad ogólnych, to jest art. 23 k.c. i art. 24 k.c. oraz art. 448 k.c. (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 listopada 2000 r., I PKN 537/00, z glosą H. Szewczyk, Państwo i Prawo 2003 nr 4, s. 126-129 oraz postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 13 lutego 2006 r., II PK 282/05, Legalis). Trzeba pamiętać, że działanie w celu wyrządzenia innej osobie szkody - choćby podejmowane w ramach stosunku zobowiązaniowego - zawsze jest kwalifikowane jako delikt (por. uzasadnienie uchwały Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 r., III CZP 68/09, OSNC 2010 nr 4, poz. 52; P. Granecki, Zasada bezwzględnej odpowiedzialności za szkodę wyrządzoną umyślnie według Kodeksu cywilnego, Studia Prawnicze 2000 nr 3-4, s. 65 i następne).

Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 1 marca 2018 r., III PK 18/17 wskazał również, iż bezprawność działania podmiotu zatrudniającego, jako przesłanka odpowiedzialności odszkodowawczej tak z art. 45 i następnych k.p., jak i art. 56 i następnych k.p., nie polega na zastosowaniu przez pracodawcę nieznanego ustawie sposobu rozwiązania umowy o pracę, lecz na tym, że stosując przewidziany Kodeks pracy tryb zakończenia stosunku pracy czyni to z naruszeniem obowiązujących w tym zakresie przepisów. Bezprawność ta zostaje potwierdzona wyrokiem przywracającym pracownika do pracy lub zasądzającym na jego rzecz odszkodowanie z Kodeksu pracy. Naganne zachowanie pracodawcy może jednak nie ograniczać się do nienależytego wykonania umowy o pracę (właśnie w zakresie jej rozwiązania), ale może przybrać postać czynu niedozwolonego. Przyjęcie odpowiedzialności deliktowej pracodawcy za wadliwe rozwiązanie stosunku zatrudnienia wymagałoby wszakże wykazania wszystkich przesłanek cywilnej odpowiedzialności odszkodowawczej, w szczególności szkody, bezprawnego i zawinionego działania lub zaniechania osoby odpowiedzialnej za szkodę oraz normalnego związku przyczynowego pomiędzy tym działaniem lub zaniechaniem a powstaniem szkody. Jak zauważono wyżej, w orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w odniesieniu do przesłanki winy, w zakresie jej elementu określanego jako wina subiektywna, art. 415 k.c. nie różnicuje wprawdzie odpowiedzialności w zależności od rodzaju (stopnia) winy (odpowiedzialność tę uzasadnia nawet brak należytej staranności), jednak w przypadku odpowiedzialności pracodawcy z tytułu wyrządzenia szkody przez sprzeczne z prawem rozwiązanie umowy o pracę (przy spełnieniu pozostałych przesłanek) jedynie działanie pracodawcy polegające na zamierzonym (umyślnym) naruszeniu przepisów o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia.

Pomijając zróżnicowanie funkcji odszkodowania z Kodeksu pracy, odszkodowanie to zawiera w sobie również elementy kompensaty szkody poniesionej przez pracownika w związku z utratą pracy. Skoro tak, to odpowiedzialność wykraczająca poza tę granicę musi znajdować uzasadnienie w szczególnie nagannym zachowaniu pracodawcy, polegającym na rozmyślnym naruszeniu przez niego norm określających przesłanki rozwiązania umowy o pracę.

To, że także w razie wypowiedzenia umowy o pracę może dojść do popełnienia przez pracodawcę deliktu, przesądził z kolei sam ustawodawca.

Zgodnie z treścią art. 281 pkt 3 k.p. kto będąc pracodawcą lub działając w jego imieniu wypowiada lub rozwiązuje z pracownikiem stosunek pracy bez wypowiedzenia, naruszając w sposób rażący przepisy prawa pracy podlega karze grzywny od 1.000 zł do 30.000 zł.

W przypadku rozwiązania stosunku pracy bez wypowiedzenia może zatem dojść do takiego naruszenia przepisów, które ustawodawca uznaje wręcz za kwalifikowaną postać deliktu, to jest czyn karalny (wykroczenie przeciwko prawom pracownika), za które pracodawca może ponieść grzywnę wymierzoną przez organy karne. Przy czym przepis wskazuje jedynie na rażące naruszenie przepisów prawa pracy.

Nie każde jednak naruszenie prawa jest równoznaczne z winą w rozumieniu art. 415 k.c., zwłaszcza zaś winą kwalifikowaną jako umyślna. Jak wyjaśnił Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 17 października 2018 r., II PK 174/17, pracodawca ma prawo do wypowiedzenia lub rozwiązania umowy o pracę bez wypowiedzenia. Gdy narusza przepisy o wypowiadaniu lub rozwiązywaniu umów o pracę, to ponosi odpowiedzialność określoną w Kodeksie pracy. Może więc pomylić się w ocenie zasadności rozwiązania umowy o pracę lub naruszyć przepisy o rozwiązywaniu umów o pracę w tym trybie, a wadliwości te nie są równoznaczne z wyrządzeniem pracownikowi deliktu w rozumieniu art. 415 k.c.

O ile zatem dochodzenie odszkodowania i zadośćuczynienia przenoszącego zryczałtowaną kwotę wynikającą z art. 56 § 1 k.p. jest dopuszczalne, to nie wynika ono już z odpowiedzialności kontraktowej pracodawcy, lecz z jego odpowiedzialności deliktowej – opartej na winie umyślnej, jako przesłance rażącego naruszenia przepisów prawa pracy. Wszystkie przesłanki odpowiedzialności wynikające ze stosowanego odpowiednio art. 415 k.c. muszą zostać wykazane przez powoda.

Zatem to na K. L. (1) ciążył obowiązek wykazania istnienia następujących przesłanek: bezprawności zachowania pozwanego, winy w postaci umyślności działania, szkody i związku przyczynowego.

W orzecznictwie Sądu Najwyższego przyjmuje się, że w odniesieniu do przesłanki winy, w zakresie jej elementu określanego jako wina subiektywna, art. 415 k.c. nie różnicuje wprawdzie odpowiedzialności w zależności od rodzaju (stopnia) winy (odpowiedzialność tę uzasadnia nawet brak należytej staranności), jednak w przypadku odpowiedzialności pracodawcy z tytułu wyrządzenia szkody przez sprzeczne z prawem rozwiązanie umowy o pracę bez wypowiedzenia odpowiedzialność tę uzasadnia (przy spełnieniu pozostałych przesłanek) jedynie działanie pracodawcy polegające na zamierzonym (umyślnym) naruszeniu przepisów o rozwiązaniu umowy o pracę bez wypowiedzenia (por. wyrok Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2009 r., I PK 135/08, OSNP 2010 nr 15-16, poz. 188). Odpowiedzialność deliktowa pracodawcy wynika ze szczególnie nagannego zachowania pracodawcy, polegającego na rozmyślnym naruszeniu przez niego norm określających przesłanki rozwiązania umowy o pracę (wyrok Sądu Najwyższego - Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 17 października 2018 r. II PK 174/17).

Przenosząc powyższe poglądy na grunt niniejszej sprawy - po przeanalizowaniu wszystkich dowodów nie tylko przesłuchania stron, które wystąpiły podczas ostatniej rozprawy ale również przesłuchania wszystkich świadków, po przeprowadzeniu analizy dokumentów przedłożonych przez strony w toku postępowania oraz analizy akt postępowania karnego – Sąd stwierdził, że o ile działanie pracodawcy naruszyło przepisy kodeksu pracy, to nie miało charakteru umyślnego lub rażącego naruszenia prawa.

Umyślność pozwanego Sąd badał na moment rozwiązania umowy. Trudno było zarzucić pracodawcy umyślność w działaniu w sytuacji, gdy fałszywe faktury zostały wystawione pod loginem powoda, z czym wiązało się domniemanie faktyczne, że to właśnie K. L. (1) je wystawił. Wskazane domniemanie zostało obalone dopiero w toku postępowania karnego ((...) IV Wydział Karny wyrokiem z dnia 25 lipca 2017 r., w sprawie o sygn. akt IV K 272/15 uniewinnił powoda od popełnienia zarzucanego mu czynu podrobienia dwóch faktur oraz kradzieży mienia pracodawcy objętego tymi fakturami), a następnie w toku postępowania przed sądem pracy. Z ustaleń Sądu Rejonowego wynikało, iż najprawdopodobniej przywłaszczenie środków pracodawcy i wystawienie fałszywych faktur zostało dokonane przez innego pracownika, a nie przez powoda.

Przesłuchany w toku niniejszego postępowania w charakterze świadka K. P. zeznał, że jakiś czas po zatrzymaniu i zwolnieniu powoda w firmie miała miejsce sytuacja z K. S., który zaproponował jednemu z klientów zakup towarów z hurtowni za pół ceny. Świadek powiadomił o tym przełożonego C. S. - w efekcie firma zorganizowała prowokację, która potwierdziła te informacje, co skutkowało zwolnieniem K. S.. Z zeznań K. P. wynika również, że gdy (...) oddział pozwanej był zamykany (ok. 2018 r.) udało mu się ustalić, że przewody zostały zamówione przez K. S. kilka tygodni przed wystawieniem tych faktur, co było dziwne o tyle, że osoba ta zawsze unikała pracy w programie, mówiąc że się na tym nie zna. O ustaleniach tych świadek powiadomił przełożonego J. S.. Powyższe okoliczności miały miejsce jednak już po zwolnieniu powoda i jako takie pozostawały bez wpływu na ocenę umyślności działania pracodawcy, która dokonywana być musi na moment rozwiązania umowy o pracę.

Pozwana w dacie rozwiązania z powodem umowy o pracę bez wypowiedzenia mogła pozostawać w przekonaniu o jego winie, na co wskazują również zeznania świadka P. K. (2) prywatnego detektywa któremu pozwana powierzyła ustalenie przyczyn powstawania niedoborów w (...) biurze. Z zeznań świadka złożonych w toku postępowania karnego, którymi Sąd posiłkował się w sprawę niniejszej wynika, iż wszyscy pracownicy hurtowni, z którymi przeprowadzone przez przedstawiciela pracodawcy rozmowy wskazywali jako sprawcę kradzieży osobę powoda, i to właśnie na nim miała skupić się obserwacja. Sam fakt wynajęcia prywatnego detektywa wskazuje na zamiar pracodawcy wyjaśnienia przesłanek rozwiązania umowy o pracę z powodem.

Na decyzję pracodawcy musiało rzutować również i to, że powód został zatrzymany przez policję w biurze pozwanego, co nie tylko było istotnym sygnałem dla pracodawcy, ale także mogło utwierdzić go w przekonaniu o winie powoda. Oczywiście finał postępowania karnego oznaczał uniewinnienie powoda, ale doszło do tego następczo i w wyniku dłuższego postępowania.

Wobec powyższych okoliczności, pracodawca mógł mieć uzasadnione podejrzenie, że to powód wystawił dwie fałszywe faktury. Sąd wziął przy tym pod uwagę nietypowy charakter tych faktur, uwzględnił również, że ten klient przypisany był innemu pracownikowi niż powód, jednakże pracodawca nie miał na chwilę rozwiązania umowy o pracę takich przesłanek, żeby z całą pewnością stwierdzić, że to nie powód, a inna osoba dopuściła się wskazanego przewinienia.

Nie bez znaczenia dla oceny podejmowanych przez pozwaną działań pozostaje również, iż pracodawca miał duże problemy ze (...) biurem, na co wskazywał w swych zeznaniach przesłuchany w charakterze strony Ł. S.. Powstawały niedobory, personel oddziału nie funkcjonował należycie, pojawiły się straty nie tylko materialne, ale wizerunkowe, na które pracodawca musiał szybko zareagować, a w końcowym rezultacie pozwana musiała w ogóle zlikwidować (...) oddział.

Pozwana związana była nadto terminem jednego miesiąca do złożenia powodowi oświadczenia woli o rozwiązaniu z nim umowy o pracę określonym w art. 52 § 2 k.p. Pracodawca musiał więc reagować na bieżąco, zaś na moment rozwiązania umowy miał usprawiedliwione podstawy, by wskazać na winę powoda. Dopiero późniejsze wydarzenia – relacja K. P., przebieg postępowania przed sądem karnym, a następnie przed sądem pracy doprowadziły do wniosków przeciwnych.

W rezultacie stwierdzić należało, że pracodawcy można przypisać wyłącznie nieumyślne naruszenie przepisów prawa pracy na skutek niezachowania pewnych reguł ostrożności, a to nie pozwalało na zasądzenie odszkodowania oraz zadośćuczynienia uzupełniającego.

O kosztach procesu orzeczono zgodnie z zasadą odpowiedzialności za wynik postępowania na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 ¹ k.p.c. w zw. z § 9 ust. 1 pkt 2 w zw. § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie z dnia 22 października 2015 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 1935) zasądzając od powoda na rzecz pozwanej kwotę 4.050 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego, z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia uprawomocnienia tego orzeczenia do dnia zapłaty (punkt II sentencji), w pozostałym zakresie Sąd odstąpił od obciążania powoda kosztami procesu, o czym orzeczono w punkcie III sentencji.

Sąd może odstąpić od nałożenia na stronę obowiązku zwrotu tych kosztów w całości lub w części na podstawie art. 102 k.p.c., uznając, że w danych okolicznościach zachodzi „wypadek szczególnie uzasadniony”. Kodeks postępowania cywilnego nie konkretyzuje pojęcia „wypadków szczególnie uzasadnionych”, pozostawiając ich kwalifikację, przy uwzględnieniu całokształtu okoliczności danej sprawy, sądowi (por. m.in. postanowienie SN z dnia 20 grudnia 1973 r., II CZ 210/73, Lex, nr 7366). Zastosowanie przez sąd art. 102 k.p.c. powinno być oceniane w całokształcie okoliczności, które by uzasadniały odstępstwo od podstawowych zasad decydujących o rozstrzygnięciu w przedmiocie kosztów procesu. Do wypadków szczególnie uzasadnionych należą okoliczności związane z przebiegiem sprawy - charakter zgłoszonego roszczenia, jego znaczenie dla strony, subiektywne przekonanie o zasadności roszczenia, przedawnienie roszczenia oraz leżące poza procesem - sytuacja majątkowa i życiowa strony. (por. postanowienie SN z dnia 1 września 1973 r., sygn. akt I CZ 122/73, OSNC 1974/98, wyrok SN z dnia 20 grudnia 1979 r., III PR 78/79, OSP 1980, z. 11, poz. 196, z glosą W. Siedleckiego). Ocena, czy takie wypadki wystąpiły w konkretnej sprawie należy do sądu, który powinien dokonać jej w oparciu o całokształt okoliczności sprawy, przy uwzględnieniu zasad współżycia społecznego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2013 r., sygn. V CZ 124/12, LEX nr 1341727).

Zdaniem Sądu w tej sprawie wystąpił szczególnie uzasadniony przypadek pozwalający na zastosowanie art. 102 k.p.c. i odstąpienie od obciążania powoda kosztami procesu w części ponad kwotę 4.050 zł – co stanowi połowę stawki kosztów zastępstwa procesowego wynikającej z § 9 ust. 1 pkt 2 w związku z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Za powyższym przemawiały zasady słuszności - Sąd miał bowiem na uwadze, że powód został istotnie życiowo pokrzywdzony skutkami rozwiązania z nim umowy w trybie dyscyplinarnym, a ostateczna ocena co do tego, że nie doszło do umyślnego naruszenia prawa pracy przez pracodawcę dokonana została przez Sąd, doprowadzając do wydania wyroku oddalającego powództwo. Z drugiej strony Sąd musiał uwzględnić istotny nakład pracy pełnomocnika przeciwnika wynikający ze specyfiki postępowania.

Sędzia Konrad Kujawa

ZARZĄDZENIE

1.  Odnotować,

2.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda,

3.  Przedłożyć z pismami lub za 21 dni.

17.03.2025