Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 24 lipca 2019 roku Sąd Rejonowy w Stargardzie, po rozpoznaniu sprawy z wniosku I. G. przy udziale R. I. o zniesienie współwłasności w sprawie o sygn. akt I Ns 248/19, na podstawie art. 395 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. uchylił zarządzenie z dnia 23 maja 2019 roku w przedmiocie zwrotu wniosku (punkt 1) i oddalił wniosek o zniesienie współwłasności (punkt 2).

W uzasadnieniu punktu 2 sentencji postanowienia sąd rejonowy wskazał, że wnioskodawczyni w piśmie z dnia 4 czerwca 2019 roku stanowiącym uzupełnienie wniosku wskazała, że złożony przez nią wniosek nie jest wnioskiem o podział majątku, a jedynie wnioskiem o zniesienie współwłasności nieruchomości. Dalej wnioskodawczyni wskazała, że wniosek zawiera zarówno jej precyzyjne określenie, wartość a także propozycje jej podziału.

Sąd rejonowy wskazał następnie, że jak wynika z przedstawionego odpisu z księgi wieczystej prowadzonej dla nieruchomości objętej wnioskiem nieruchomość według treści księgi wieczystej w dalszym ciągu stanowi przedmiot współwłasności na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej stron postępowania. Sama wnioskodawczyni we wniosku a później w dalszym piśmie z dnia 4 czerwca 2019 roku potwierdzała, że nieruchomość stanowiła majątek wspólny stron postępowania, które wcześniej były małżonkami a nieruchomość została nabyta ramach majątku wspólnego. Wobec tak ustalonego stanu prawnego nieruchomości wskazanej nie wniosku nie można przyznać wnioskodawczyni legitymacji biernej do domagania się zniesienia współwłasności. Zniesienie współwłasności nieruchomości może mieć miejsce tylko wówczas gdy udziału w nieruchomości strony nabyły nie będąc w związku małżeńskim, w którym obowiązuje wspólność małżeńska ustawowa a nieruchomość jest nabywana przez oboje małżonków. Jeśli wnioskodawczyni twierdzi, że co wynika również z odpisu księgi wieczystej nieruchomość została nabyta w trakcie związku małżeńskiego, w czasie kiedy pomiędzy małżonkami istniała wspólność majątkowa małżeńska, to nieruchomość ta wchodzi w skład majątku wspólnego byłych małżonków. W takiej sytuacji tylko i wyłączenie byli małżonkowie mają uprawnienie do złożenia wniosku o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej. Brak jest po stronie byłych małżonków uprawienia do złożenia wniosku o zniesienie współwłasności w takim stanie faktycznym jak w niniejszej sprawie. Postępowanie o zniesienie współwłasności i postępowanie o podział majątku wspólnego stron postępowania jest prowadzone na podstawie odrębnych przepisów. Dokonywanie zniesienia współwłasności w tej sytuacji doprowadziłoby do obejścia prawa. W każdym przypadku, gdy żądanie zmierza do wyjścia ze wspólnego prawa, powinnością sądu jest zbadanie źródła powstania przedstawionej do podziału wspólności majątkowej. Wniosek o zniesienie współwłasności może być połączony z wnioskiem o podział majątku po ustaniu wspólności jednocześnie jeżeli nieruchomość stanowi współwłasność z innego tytułu niż wspólność majątkowa małżeńska. Postępowanie sądowe w przedmiocie podziału majątku wspólnego jak wcześniej wskazano regulują zupełnie inne przepisy art. 566 k.p.c., 567 k.p.c. a także przepisy z zakresu prawa rodzinnego, natomiast w zakresie zniesienia współwłasności 617 k.p.c. - 625 k.p.c. oraz przepisy z zakresu prawa cywilnego.

Reasumując sąd rejonowy stwierdził, że wnioskodawczyni nie posiada uprawnienia do żądania zniesienia współwłasności nieruchomości objętej wnioskiem i na podstawie art. 514 § 2 k.p.c. wniosek oddalił jak w punkcie 2 sentencji postanowienia.

Apelację od powyższego postanowienia wywiodła wnioskodawczyni i zaskarżając je w części oddalającej wniosek o zniesienie współwłasności, wniosła o uchylenie postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji oraz zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego według norm przepisanych, w tym kosztów zastępstwa prawnego.

Apelująca zarzuciła sądowi pierwszej instancji naruszenie:

1.  art. 210 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i błędne zastosowanie polegające na przyjęciu, iż wnioskodawczyni nie przysługuje uprawnienie do złożenia wniosku, którego dotyczy postępowanie;

2.  art. 514 § 2 k.p.c. poprzez jego zastosowanie na skutek błędnego przyjęcia braku

legitymacji czynnej po stronie wnioskodawczyni;

3.  art. 130 § 1 k.p.c. poprzez udzielenie błędnego i niepełnego pouczenia zawartego w wezwaniu do uzupełnienia braków formalnych wniosku.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna.

Sąd okręgowy podzielił ustalenia faktyczne, jakie legły u podstaw zaskarżonego orzeczenia i przyjął je za własne. Podzielił również wynikające z tych ustaleń wnioski prawne.

W niniejszej sprawie bezsporne jest, że nieruchomość położona przy ul. (...) w S. (KW nr (...)) została nabyta przez wnioskodawczynię i uczestnika w trakcie trwania związku małżeńskiego i stanowiła składnik majątku wspólnego małżeńskiego objętego wspólnością ustawową. Nie było również sporu co do tego, że według księgi wieczystej objęta wnioskiem nieruchomość w dalszym ciągu stanowi przedmiot współwłasności na prawach wspólności majątkowej małżeńskiej stron postępowania. Powyższe fakty - kluczowe dla rozstrzygnięcia sprawy - nie były kwestionowane w apelacji. Wnioskodawczyni zakwestionowała pogląd sądu rejonowego, zgodnie z którym, wobec ustalonego stanu prawnego nieruchomości wskazanej we wniosku nie można przyznać wnioskodawczyni legitymacji biernej do domagania się zniesienia współwłasności, gdyż wyłączną drogą wyjścia z jej wspólności pozostaje podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej.

Zgodnie z treścią art. 31 k.r.o., z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa). Przedmioty majątkowe nie objęte wspólnością stanowią majątek odrębny każdego z małżonków. Dorobkiem małżonków są przedmioty majątkowe nabyte w czasie trwania wspólności ustawowej przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Wspólność ustawowa ustaje z chwilą śmierci jednego z małżonków, rozwodu, orzeczenia przez sąd separacji lub zniesienia wspólności wyrokiem sądu, bądź zawarcia przez małżonków umowy majątkowej małżeńskiej. W kwestiach nieuregulowanych w kodeksie rodzinnym i opiekuńczym, od chwili ustania wspólności ustawowej do majątku, który był nią objęty, jak również do podziału tego majątku, stosuje się odpowiednio przepisy o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku (art. 46 k.r.o.). Powyższe odesłanie do przepisów o wspólności majątku spadkowego i dziale spadku powoduje, że do składników majątkowych objętych wspólnością majątkową małżeńską - po ustaniu tej wspólności - stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych (art. 1035 k.c.). Nie budzi wątpliwości, że po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej można dokonać podziału majątku wspólnego. Podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami majątku wspólnego w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału.

Mając na uwadze powyższe stwierdzić należało, że wyłącznym sposobem wyjścia ze wspólności majątkowej małżeńskiej jest postępowanie o podział majątku wspólnego małżeńskiego, w którym sąd nie tylko dzieli majątek wspólny według reguł przyjętych dla działu spadku i dalej zniesienia współwłasności (art. 1035 k.c. w zw. z art. 688 k.p.c. i art. 618 k.p.c.), ale również rozstrzyga np. o nierównych udziałach byłych małżonków w majątku wspólnym czy nakładach poczynionych z majątku wspólnego na majątek osobisty jednego z małżonków lub z ich majątków osobistych na majątek wspólny (art. 567 k.p.c.). Postępowanie w przedmiocie podziału majątku wspólnego małżonków niewątpliwie wykazuje cechy odrębne od tradycyjnego zniesienia współwłasności, unormowanego w przepisach art. 210 i następnych k.c. W niniejszej sprawie wnioskodawczyni domagała się zniesienia współwłasności nieruchomości położonej w S. przy ul. (...), a z materiału dowodowego zgromadzonego w sprawie wynika, że powyższa nieruchomość została nabyta przez nią i uczestnika postępowania w czasie trwania małżeństwa i weszła do majątku wspólnego małżeńskiego. W ocenie sądu okręgowego, dopuszczenie do zniesienia współwłasności przedmiotowej nieruchomości w niniejszym postępowaniu stanowiłoby oczywiste zlekceważenie reguł postępowania przewidzianych przez ustawodawcę dla składników majątkowych, które były w przeszłości objęte wspólnością ustawową (por. art. 46 k.r.o. oraz art. 567 k.p.c.). Dla składników tych ustawodawca przewidział podział majątku wspólnego (w sensie materialnoprawnym) i postępowanie o podział majątku wspólnego (w sensie proceduralnym). Podział powinien obejmować cały majątek wspólny byłych małżonków (art. 1038 § 1 k.c. w zw. z art. 46 k.r.o.), a w postępowaniu o podział skład majątku


podlegającego podziałowi ustala sąd, dążąc do tego, by - niezależnie od stanowiska uczestników postępowania - uwzględnić wszelki majątek wymagający podziału (art. 684 k.p.c. w zw. z art. 567 § 3 k.p.c.). Generalnie sądowe sprawy o podział majątku wspólnego mają za zadanie kompleksowo rozstrzygać o wszystkich kwestiach związanych z majątkiem wspólnym i jego podziałem, a więc również m.in. o przynależności poszczególnych przedmiotów do majątku wspólnego, o żądaniu ustalenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, o tym, jakie wydatki, nakłady i inne świadczenia z majątku wspólnego na rzecz majątku osobistego - i odwrotnie - podlegają zwrotowi, a także o roszczeniach z tytułu posiadania rzeczy, pobranych pożytkach, wierzytelnościach, czy spłaconych długach.

W świetle powyższego zniesienie współwłasności nieruchomości objętej wnioskiem nie jest w niniejszej sprawie dopuszczalne. W istocie sprowadzałoby się bowiem do zanegowania treści i celu regulacji odnoszących się do podziału składników majątkowych objętych uprzednio wspólnością ustawową małżeńską. Regulacje te służą całościowemu rozliczeniu wszelkich kwestii spornych dotyczących majątku wspólnego, natomiast wnioskodawczyni zmierza do czegoś zupełnie odwrotnego - do wycinkowego rozliczenia jednego tylko składnika majątkowego wchodzącego w skład majątku wspólnego i to w ramach postępowania o zniesienie współwłasności. Obowiązujące przepisy na taką sytuację nie pozwalają. Skoro zatem apelująca konsekwentnie żądała zniesienia współwłasności spornej nieruchomości, oświadczając wyraźnie, że nie domaga się podziału majątku wspólnego, to sąd rejonowy, będąc związanym treścią żądania zawartego we wniosku, zasadnie wniosek oddalił. Również sąd okręgowy nie był uprawniony do dokonywania podziału majątku wspólnego stron. Stosownie bowiem do art. 383 k.p.c. w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu ani występować z nowymi roszczeniami.

Nie sposób zgodzić się z zarzutem wnioskodawczyni, że stało jej udzielone błędne, czy też niepełne pouczenie. Wszak w zarządzeniu z dnia 8 marca 2019 r., skierowanym do wnioskodawczyni w dniu 11 kwietnia 2019 r. zaznaczono wyraźnie, że powinna złożyć wniosek o podział majątku wspólnego. Z czym wnioskodawczyni nie zgodziła się, wskazując że złożony przez nią wniosek nie jest wnioskiem o podział majątku wspólnego, a jest wyłącznie wnioskiem o zniesienie współwłasności nieruchomości. Z przepisu art. 5 k.p.c. wynika, że w razie uzasadnionej potrzeby sąd może udzielić stronom i uczestnikom postępowania występującym w sprawie bez adwokata, radcy prawnego, rzecznika patentowego lub radcy Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej niezbędnych pouczeń co do czynności procesowych. Zakres tego uprawnienia wyznacza potrzeba procesowa, jednak chodzi tu wyłącznie o te czynności procesowe, które są potrzebne z punktu widzenia prawidłowego przebiegu postępowania i gwarancji strony do obrony. Sąd nie ma powinności udzielania stronom występującym bez profesjonalnego pełnomocnika potrzebnych wskazówek co do czynności procesowych i pouczeń o skutkach prawnych tych czynności oraz ich zaniedbań. Dalej należy zwrócić uwagę, że przepis art. 5 k.p.c. akcentuje wyjątkowość pouczenia (w razie uzasadnionej potrzeby).

Rzecz jednak w tym, że w przedmiotowym postępowaniu zwrócono wnioskodawczyni uwagę na potrzebę złożenia wniosku o podział majątku wspólnego, a mimo t konsekwentnie uznała, że domaga się ona wyłącznie zniesienia współwłasności. Sąd nie miał obowiązku uzasadnienia, dlaczego uważa że konieczne jest złożenie wniosku o podział majątku wspólnego, co zdaje się sugerować apelująca w swojej apelacji.

Mając powyższe na uwadze sąd okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. apelację oddalił.

sędzia Ziemowit Parzychowski sędzia Katarzyna Longa sędzia Monika Rabiega

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)