Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 9 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy w Łobzie po rozpoznaniu sprawy z wniosku S. P. przy udziale E. K., I. R., W. P. (1), W. P. (2) o podział majątku wspólnego Z. P. i R. P. (1), uzupełniający dział spadku po Z. P., podział majątku wspólnego R. P. (1) i S. P. oraz dział spadku po R. P. (1) (sygn. akt I Ns 40/15):

w punkcie I. ustalił, że w skład majątku wspólnego Z. P. i R. P. (1) wchodzi gospodarstwo rolne położone w miejscowości S., gmina R., powiat (...), o wartości 330.484 zł obejmujące:

1) prawo własności nieruchomości rolnej położonej w S. o łącznej pow. 8,9700 ha, oznaczonej jako działki nr (...), Nw nr (...) o wartości 177.606 zł,

2) udział wynoszący ½ w prawie własności nieruchomości rolnej położonej w S., oznaczonej jako działka nr (...) o pow. 0,4500 ha, Kw (...) o wartości 117.350 zł,

3) prawo własności nieruchomości rolnej położonej w S. oznaczonej jako działka nr (...) o pow. 0,9400 ha, Kw nr (...) o wartości 16.638 zł,

4) prawo własności ciągnika rolniczego marki U. (...) o wartości 5.850 zł,

5) prawo własności ciągnika rolniczego marki U. (...) o wartości 7.200 zł,

6) prawo własności pługu o wartości 450 zł,

7) siewnik rzędowy marki (...) o wartości 450 zł,

8) prawo własności pająka o wartości 570 zł,

9) prawo własności kosiarki rotacyjnej o wartości 100 zł,

10) prawo własności orkanu (ciągnikowego ścinacza zielonej) o wartości 400 zł,

11) prawo własności kultywatora o wartości 450 zł,

12) prawo własności bron rozkładanych o wartości 270 zł,

13) prawo własności przyczepy rolniczej 4 T, model (...) o wartości 3.150 zł;

II. ustalił, że udziały Z. P. i R. P. (1) w ich majątku wspólnym są równe;

III. ustalił, że w skład spadku po Z. P. zmarłej w dniu 17 lutego 1985 r. wchodzi udział wynoszący ½ w prawie własności gospodarstwa rolnego szczegółowo opisanego w punkcie I. o łącznej wartości 165.242 zł;

IV. ustalił, że w skład majątku wspólnego S. P. i R. P. (1) wchodzi:

a) prawo własności nieruchomości zabudowanej, położonej w S. o pow. 0,2541 ha, oznaczonej jako działa nr (...) Kw nr (...) o wartości 149.000 zł,

b) środki pieniężne na rachunku R. P. (1) w Banku Spółdzielczym w G. w kwocie 18.663,41 zł,

c) prawo własności samochodu marki F. (...) nr rej. (...) o wartości 1.730 zł,

d) 3790 akcji zwykłych imiennych serii (...) od nr (...) Krajowej Spółki (...) S.A. z siedzibą w T. o wartości 3.790 zł,

e) wierzytelność R. P. (1) wobec Krajowej Spółki (...) S.A. w T. o wypłatę dywidendy w kwocie całkowitej 3.852,45 zł za rok obrotowy 2010, 2011, 2012, 2013 i 2014,

f) prawo własności sadzarki kubełkowej- dwurzędowej o wartości 900 zł,

g) prawo własności dmuchawy do zboża o wartości 1.580 zł;

V. ustalił, że udziały S. P. i R. P. (1) w ich majątku wspólnym są równe,

VI. ustalił, że w skład spadku po R. P. (1) zmarłym w dniu 26 stycznia 2011 r. wchodzi:

a) prawo własności nieruchomości rolnej położonej w S. o pow. 3.8200 ha, oznaczonej jako działka nr (...), Kw nr (...) o wartości 79.074,00 zł,

b) udział wynoszący ½ w prawie własności nieruchomości zabudowanej, położonej w S., o pow. 0,2541 ha, oznaczonej jako działka nr (...), Kw (...) o wartości 74.500 zł,

c) udział 4/6 w prawie własności nieruchomości rolnej położonej w S., o pow. 8,9700 ha, oznaczonej jako działki nr (...), Kw nr (...) o wartości 118.404 zł,

d) udział 4/12 w prawie własności nieruchomości rolnej położonej w S., oznaczonej jako działka nr (...) o pow. 0,4500 ha, Kw nr (...) o wartości 78.233 zł,

e) udział 4/6 w prawie własności nieruchomości rolnej położonej w S., oznaczonej jako działka nr (...) o pow. 0,9400 ha, Kw nr (...) o wartości 11.092 zł,

f) środki pieniężne na rachunku R. P. (1) w Banku Spółdzielczym w G. w kwocie 9.331,70 zł,

g) udział ½ we własności samochodu marki F. (...) nr rej. (...) o wartości 865 zł,

h) 1895 akcji zwykłych imiennych serii (...) od nr (...) Krajowej Spółki (...) S.A. w T. o wartości 1.895 zł,

i) udział ½ w wierzytelność z tytułu roszczenia R. P. (1) wobec Krajowej Spółki (...) S.A. w T. o wypłatę dywidendy o wartości 1.926,22 zł za rok obrotowy 2010, 2011, 2012, 2013 i 2014,

j) udział ½ w prawie własności sadzarki kubełkowej- dwurzędowej o wartości 450 zł ,

k) udział ½ w prawie własności dmuchawy do zboża o wartości 790 zł,

l) udział 4/6 we własności ciągnika rolniczego marki U. (...) o wartości 3.900 zł,

m) udział 4/6 we własności ciągnika rolniczego marki U. (...) o wartości 4.800 zł,

n) udział 4/6 w prawie własności pługu o wartości 300 zł,

o) udział 4/6 w prawie własności siewnika rzędowego marki (...) o wartości 300 zł,

p) udział 4/6 w prawie własności pająka o wartości 380 zł,

q) udział 4/6 w prawie własności kosiarki rotacyjnej o wartości 66,66 zł,

r) udział 4/6 we własności orkanu (ciągnikowego ścinacza zielonek) o wartości 266,66 zł,

s) udział 4/6 w prawie własności prawo własności kultywatora o wartości 300 zł,

t) udział 4/6 w prawie własności prawo własności bron rozkładanych o wartości 180 zł,

u)udział 4/6 we własności przyczepy rolniczej 4 T, model (...) o wartości 2.100 zł;

VII. dokonał podziału majątku wspólnego Z. P. i R. P. (1), uzupełniającego działu spadku po Z. P., podziału majątku wspólnego S. P. i R. P. (1) oraz działu spadku po R. P. (1) w ten sposób, że:

1. na własność S. P. przyznał:

a) udział 5/8 w środkach pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w G. opisanych w pkt 4 ppkt b postanowienia,

b) 2368 akcji zwykłych imiennych serii (...) opisanych w pkt IV ppkt d postanowienia,

c) udział 5/8w wierzytelności opisanej w pkt IV ppkt e postanowienia,

d) prawo własności nieruchomości położonej w S. o pow. 0,2541 ha, oznaczonej jako działa nr (...) KW nr (...),

e) prawo własności samochodu osobowego marki F. (...) o nr rej. (...),

2. na własność I. R. przyznał:

a) udział 3/32 w środkach pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w G. opisanych w pkt 4 ppkt b postanowienia,

b) 355 akcji zwykłych imiennych serii (...) opisanych w pkt IV ppkt d postanowienia,

c) udział 3/32 w wierzytelności opisanej w pkt IV ppkt e postanowienia,

3. na własność E. K. przyznał:

a) udział 3/32 w środkach pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w G. opisanych w pkt 4, ppkt b postanowienia,

b) 356 akcji zwykłych imiennych serii (...) opisanych w pkt IV ppkt d postanowienia,

c) udział wynoszący 3/32 w wierzytelności opisanej w pkt IV ppkt e postanowienia,

4. na własność W. P. (2) przyznał:

a) udział 3/32 w środkach pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w G. opisanych w pkt 4 ppkt b postanowienia,

b) 355 akcji zwykłych imiennych serii (...) opisanych w pkt IV ppkt d postanowienia,

c) udział 3/32 w wierzytelności opisanej w pkt IV ppkt e postanowienia,

5. na własność W. P. (1) przyznał:

a) udział 3/32 w środkach pieniężnych zgromadzonych na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w G. opisanych w pkt 4 ppkt b postanowienia,

b) 356 akcji zwykłych imiennych serii (...) opisanych w pkt IV ppkt d postanowienia,

c) udział 3/32 w wierzytelności opisanej w pkt IV ppkt e postanowienia,

6. nieruchomość opisaną w pkt I ppkt 1. postanowienia przyznał na współwłasność w udziałach po ½ części W. P. (2) i W. P. (1),

7. nieruchomość opisaną w pkt I ppkt 2 postanowienia przyznał na współwłasność w udziałach po 3/12 części W. P. (2) i W. P. (1),

8. nieruchomość opisaną w pkt I ppkt 3. postanowienia przyznać na współwłasność w udziałach po ½ części W. P. (2) i W. P. (1),

9. nieruchomość opisaną w pkt VI ppkt a postanowienia przyznał na współwłasność w udziałach po ½ części W. P. (2) i W. P. (1),

10. ruchomości opisane w pkt 1 ppkt 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 oraz w pkt IV ppkt f i g postanowienia przyznał na współwłasność w udziałach po ½ części W. P. (2) i W. P. (1)

bez obowiązku wzajemnych spłat i dopłat na rzecz I. R. z tytułu przysługującego jej udziału w spadku po R. P.,

VIII. tytułem dopłaty zasądził od S. P. na rzecz E. K. kwotę 14.130,93 zł płatną w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności tej kwoty;

IX. tytułem dopłaty zasądzić od W. P. (1) na rzecz S. P. kwotę 23.448,61 zł płatną w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności tej kwoty;

X. tytułem dopłaty zasądził od W. P. (2) na rzecz S. P. kwotę 23.448,61 zł płatną w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się postanowienia, z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności tej kwoty;

XI. tytułem dopłaty zasądził od W. P. (1) na rzecz E. K. kwotę 28.184,64 zł, płatną w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego postanowienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

XII. tytułem dopłaty zasądził od W. P. (2) na rzecz E. K. kwotę 28.184,64 zł płatną w terminie 6 miesięcy od daty uprawomocnienia się niniejszego postanowienia z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w razie uchybienia terminowi płatności;

XIII. oddalił pozostałe wnioski uczestnika W. P. (1);

XIV. ustalił, że każdy z uczestników postępowania ponosi we własnym zakresie koszty postępowania związane z jego udziałem w sprawie,

XV. nakazuje pobrać tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego w Łobzie od: a) S. P. kwotę 1.007,45 zł, b) W. P. (1) kwotę 1.007,45 zł, c) W. P. (2) kwotę 1.007,45 zł, d) E. P. kwotę 1.007,45 zł, e) I. R. kwotę 1.007,45 zł.

Sąd rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następującym stanie faktycznym:

Dnia 17 grudnia 1950 r. R. P. (1) zawarł związek małżeński z Z. P.. Ze związku posiadają czworo dzieci: E. K., W. P. (1), W. P. (2) i I. R.. Małżonkowie nie zawierali w trakcie trwania małżeństwa umów majątkowych małżeńskich. Ich udziały w majątku wspólnym były równe.

Z. P. i R. P. (1) prowadzili gospodarstwo rolne w S.. Nadto R. P. (1) pracował w (...) Radzie Narodowej. Na podstawie aktu własności ziemi Prezydium (...) Rady Narodowej w Ł. z 30 września 1972 r. (...) Z. P. i R. P. (1) nabyli do majątku wspólnego działki nr (...) o łącznej pow. 8,9700 ha (Kw (...)) o wartości 177.606 zł oraz udział w wysokości ½ części w działce nr (...) o powierzchni 0,4500 ha (Kw (...)), położone we wsi S., gmina R. o wartości 117.350 zł.

Dnia 3 listopada 1976 r. R. P. (1) otrzymał akt nadania działki nr (...) o pow. 0,9400 ha, położonej we wsi S. gmina R. (Kw (...)) o wartości 16.638 zł. Następnie w dniu 20 listopada 1976 r. Naczelnik Gminy w R. wydał orzeczenie o wykonaniu aktu nadania w części dotyczącej ustalenia ceny gospodarstwa. Pismem z dnia 24 stycznia 1977 r. Naczelnik Gminy R. wystąpił do Państwowego Biura Notarialnego w S. o założenie księgi wieczystej dla nieruchomości przyznanej R. P. (1). Postanowieniem Państwowego Biura Notarialnego w S. założono księgę wieczystą dla przedmiotowej nieruchomości, w której wpisano jako jej właściciela R. P. (1).

Ponadto małżonkowie w ramach prowadzonego gospodarstwa rolnego nabyli różnego rodzaju sprzęt i maszyny rolnicze, niezbędne do prawidłowego prowadzenia gospodarstwa rolnego – w tym : ciągnik rolniczy marki U. (...) o wartości 5.850 zł, ciągnik rolniczy marki U. (...) o wartości 7.200 zł, pług o wartości 450 zł, siewnik rzędowy marki (...) o wartości 450 zł, pająk o wartości 570 zł, kosiarkę rotacyjną o wartości 100 zł, orkan o wartości 400 zł, kultywator o wartości 450 zł, brony rozkładane o wartości 270 zł i przyczepę rolniczą 4 T, model (...) o wartości 3.150 zł.

W latach 70- tych XX wieku z rodzinnego domu wyprowadziły się E. K. i I. R.. Na gospodarstwie pozostali bracia W. P. (2) i W. P. (1), którzy pomagali rodzicom w jego prowadzeniu. E. K. podjęła pracę w S. w zawodzie pielęgniarki. Do S. przyjeżdżała w okresie urlopu. W dniu 23 kwietnia 1972 r. B. K. został wpisany przez Spółdzielnię Mieszkaniową (...) w S. do rejestru kandydatów pod nr (...). Wysokość wkładu mieszkaniowego ustalono na kwotę 18.600 zł. Przy czyn stan oszczędności na książeczce mieszkaniowej w (...) wynosił 6200 zł. Do uregulowania pozostała kwota 12.400 zł.

W dniu 5 września 1980 r. B. K. otrzymał przydział lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ul. (...) o pow. 44,64 m ². Wymagany wkład budowlany wynosił 460.200 zł, zaliczki na wkład budowlany 91.600 zł. Do zapłaty pozostało 360.600 zł. Należność została rozłożona na 361 rat miesięcznych, pierwsza rata w kwocie 9600, a pozostałe po 1.000 zł.

W dniu 14 października 1994 r. B. K. i E. K. otrzymali przydział własnościowego prawa do lokalu mieszkalnego położonego w S. przy ulicy (...) o powierzchni mieszkalnej (...) m2.

W dniu 17 lutego 1985 r. zmarła Z. P.. Spadek po Z. P. na podstawie ustawy nabyli: mąż R. P. (1) w udziale ¼ części oraz dzieci E. K., W. P. (1), W. P. (2) i I. R. z tym, że wchodzący w skład spadku udział w gospodarstwie rolnym położonym w S. gmina R. nabyli: mąż R. P. (1) oraz synowie W. P. (1) i W. P. (2) w udziałach po 1/3.

Postanowieniem z dnia 23 lutego 1988 r. Sąd dokonał częściowego działu spadku po Z. P. w ten sposób, że:

I. ustalił, iż w skład spadku po Z. P. wchodzi m.in. jej udział w wysokości ½ części we współwłasności: samochodu P., zamrażarki, lodówki, 2 kompletów mebli pokojowych, dwóch dywanów, szafy, kanapotapczanu i 2 telewizorów.;

II. podzielił spadek i zniósł współwłasność pomiędzy dotychczasowymi współwłaścicielami ruchomości i przyznać:

a) I. R. samochód marki P. bez obowiązku spłat z jej strony na rzecz pozostałych uczestników za wyjątkiem E. K.,

b) R. P. (1) komplet mebli pokojowych na wysoki połysk, szafę trzydrzwiową, kanapotapczan, telewizor czarno biały U. bez obowiązku spłat na rzecz,

c) E. K. dywan wełniany 3,5 m x 3,05 m bez obowiązku spłat,

d) W. P. (1) zamrażarkę bez obowiązku spłat,

e) W. P. (2) lodówkę (...), komplet mebli pokojowych, dywan 2,5 x 3,5 m, telewizor czarno- biały B. – bez obowiązku spłat,

III. zasądził od I. R. na rzecz E. K. 187.000 zł tytułem spłaty należnego jej udziału spadkowego w samochodzie.

W dniu 12 kwietnia 1986 r. R. P. (1) zawarł związek małżeński ze S. P.. Małżonkowie nie zawierali umów majątkowych małżeńskich. Ich udziały w majątku wspólnym były równe. Po ślubie R. P. (1) przeprowadził się do S.. W. P. (1) nie akceptował S. P., którą winił za chorobę i śmierć matki. W. P. (2) i W. P. (1) nadal pracowali w gospodarstwie rolnym w S.. Gospodarstwa doglądał także R. P. (1), który podejmował decyzje co do rodzaju produkcji, sposobu uprawy i sprzedaży płodów rolnych. W 1986 r. W. P. (2) sezonowo pracował jako palacz w szkole. W. P. (1) nie podejmował innych zajęć poza pracą w gospodarstwie.

W dniu 26 czerwca 1986 r. R. P. (1) kupił samochód marki F. (...). Następnie nabył sadzarkę kubełkową- dwurzędową o wartości 900 zł i dmuchawę do zboża.

Pod koniec lat 80-tych XX wieku doszło do konfliktu między W. P. (2) i W. P. (1), którzy nie mogli porozumieć się w kwestii podziału dochodów z gospodarstwa rolnego. W. P. (2) uważał, że W. P. (1) niesprawiedliwie dzieli zyski. W 2010 r. W. P. (2) wyjechał do pracy do Szwecji.

W dniu 2 marca 1990 r. umową darowizny sporządzoną w formie aktu notarialnego (rep. A nr (...)) J. M. i L. M. (1) darowali W. P. (2) w trybie ustawy z dnia 14 grudnia 1982 r. o ubezpieczeniu społecznych rolników indywidualnych i członków ich rodzin (Dz. U nr 40, poz. 268), gospodarstwo rolne składające się z działki oznaczonej w ewidencji gruntów numerem (...) o obszarze 2,79 ha położone we wsi S.. Jednocześnie W. P. (2) ustanowił nieodpłatnie i dożywotnio na rzecz L. M. (2) i J. M. prawo użytkowania działki o obszarze 0,30 ha.

W dniu 31 stycznia 1994 r. R. i S. P. na podstawie umowy sprzedaży (rep. A nr (...)) nabyli z majątku dorobkowego własność nieruchomości niezabudowanej oznaczonej nr (...) o pow. 3,82 ha położonej w S. (KW (...)).

Dnia 27 grudnia 2001 r. S. P. zawarła z Państwowym Przedsiębiorstwem (...) w W. umowę sprzedaży, na podstawie której nabyła prawo użytkowania wieczystego działki nr (...) o pow. 0,2541 ha oraz prawo własności budynków posadowionych na tej działce. S. P. oświadczyła, iż nabycia dokonuje będąc stanu wolnego.

Dnia 28 lutego 2005 r. S. P. na podstawie umowy sprzedaży sporządzonej w formie aktu notarialnego nabyła od Skarbu Państwa własność nieruchomości zabudowanej oznaczonej nr (...) o obszarze 2,541 m2 i wartości 149.000 zł, pozostającą dotychczas w jej wieczystym użytkowaniu. S. P. oświadczyła, że opisaną nieruchomość kupuje będąc zamężną na majątek osobisty z majątku objętego wspólnością ustawową, a ponadto oświadczyła, że w jej małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności ustawowej. Oświadczyła też, że poinformowała męża o zamiarze nabycia z majątku wspólnego użytkowania wieczystego stanowiącego jej majątek osobisty oraz że mąż nie wyraził sprzeciwu odnośnie wydatkowania na ten cel środków pochodzących z majątku wspólnego. Pełnomocnik zbywcy potwierdził, iż nie wypłynął sprzeciw męża nabywcy obejmujący zamierzoną przez kupującą czynność.

W dniu 4 sierpnia 2007 r. na podstawie umowy darowizny sporządzonej w formie aktu notarialnego (rep. A nr (...)) S. P. darowała R. P. (1) własność niezabudowanej nieruchomości rolnej oznaczonej nr (...) o obszarze 3,82 położonej w miejscowości S. wchodzącej dotąd w skład ich majątku wspólnego, postanawiając że przedmiot darowizny ma stanowić jego majątek osobisty, a R. P. (1) oświadczył, że darowiznę powyższą na ten majątek przyjmuje.

W dniu 15 sierpnia 2007 r. R. P. (1) zawarł z W. P. (1) umowę sprzedaży na podstawie, której przeniósł na W. P. (1) własność ruchomości: ciągnika rolniczego U. (...) nr rej. (...), przyczepę rolniczą S. nr rej. (...), meble na wysoki połysk (dwie szafy, tapczan, dwa kredensy) za cenę w wysokości 3 zł.

W dniu 6 grudnia 2007 r. S. P. zawarła ze swoją córką E. Ś. umowę darowizny, na podstawie której przeniosła na jej rzecz prawo własności nieruchomości zabudowanej położonej w S., oznaczonej nr (...) o powierzchni 0,2541 ha.

R. P. (1) składał do Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa w latach 2010- 2011 wnioski o przyznanie płatności do nieruchomości rolnych położonych w S. i S. z tego tytułu otrzymał następujące płatności:

Data płatności Kwoty wypłacone Tytuł wypłaty Program pomocowy

23.02.2010 r. 5.919,58 zł Uzupełniająca Płatność Obszarowa- Inne Rośliny Płatności bezpośrednie

23.02.2010 r. 8.567,96 zł (...) ((...)) 14.01.2011 r. 5.468,85 zł Uzupełniająca Płatność Obszarowa- Inne Rośliny, 14.01.2011 r. 9.392,52 zł (...) ((...))

17.02.2010 r. 3.011,87 zł Wspieranie gospodarowania na obszarach innych o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

PROW 2007-2013

19.11.2010 r. 2.991,09 zł Wspieranie gospodarowania na obszarach innych o niekorzystnych warunkach gospodarowania (ONW)

R. P. (1) był posiadaczem rachunku w Banku Spółdzielczym w G. Oddział w Ł.. W dniu 25 lutego 2009 r. na rachunek wpłynęła kwota 3.025,01 zł tytułem (...) Nr.(...), a w dniu 09 marca 2009 r. kwota 10.285,85 zł tytułem (...) Nr.(...). W dniu 10 marca 2009 r. R. P. (1) wypłacił kwotę 12.000 zł. W dniu 30 września 2009 r. na rachunek wpłynęła kwota 5.399 zł z tytułu sprzedaży żyta. W dniu 2 października 2009 r. R. P. (1) wypłacił z rachunku kwotę 5.399 zł. W dniach 26 listopada 2009 r. i 23 grudnia 2009 r. na rachunku zaksięgowano wpłaty w wysokości odpowiednio 83,97 zł i 83,44 zł z tytułu zwrotu podatku akcyzowego. W dniu 3 grudnia 2009 r. R. P. (1) pobrał z rachunku kwotę 1.300 zł. W dniu 17 lutego 2010 r. na rachunku zaksięgowano kwotę 3.011,87 zł tytułem (...) Nr.(...). W dniu 19 lutego 2010 r. R. P. (1) podjął z rachunku kwotę 3.000 zł. W dniu 24 lutego 2010 r. na rachunek wpłynęła kwota 14.487,54 zł tytułem (...) Nr.(...). W dniu 2 marca 2010 r. R. P. (1) wypłacił z rachunku kwotę 14.500 zł. W dniu 19 maja 2010 r. na rachunku zaksięgowano kwotę 171,37 zł z tytułu zwrotu podatku akcyzowego, natomiast w dniu 26 maja 2010 r. kwotę 10.017,11 zł z tytułu faktury VAT nr (...). W dniu 10 czerwca 2010 r. na rachunek wpłynęła kwota 10.898,50 zł z tytułu faktury VAT (...). W dniu 27 lipca 2010 r. R. P. (1) pobrał z rachunku kwotę 20.000 zł. W dniu 3 września 2010 r. W. P. (1) wypłacił z rachunku kwotę 1100 zł. W dniu 17 października 2010 r. na rachunku zaksięgowano kwotę 724,20 zł z tytułu szkody, natomiast w dniu 19 listopada 2010 r. kwotę 97,24 zł z tytułu zwrotu części podatku akcyzowego. W dniu 22 listopada 2010 r. na rachunek wpłynęła kwotą 2.991,09 zł tytułem (...) Nr (...). W dniu 17 stycznia 2011 r. zaksięgowano na rachunku kwotę 14.861,37 zł tytułem (...) Nr. (...).

R. P. (1) posiadał również 3790 akcji serii od numer (...) do (...) Krajowej Spółki (...) S.A. w T. o wartości nominalnej 1 zł każda. Należność z tytułu dywidendy wynosiła: za rok obrotowy 2009/2010 – 276,10 zł netto (341,10 zł brutto), za rok obrotowy 2010/2011- 859,20 zł netto (1061,20 zł brutto), zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy 2011/2012- 599,05 zł netto (739,05 zł brutto), za rok obrotowy 2011/2012 – 1.719,40 zł netto (2.122,60 zł brutto), zaliczka na poczet przewidywanej dywidendy za rok obrotowy 2012/2013- 429,60 zł netto (530,60 zł), za rok obrotowy 2013/2014- 245 zł netto (303,20 zł brutto).

Dywidenda za 2009/2010 r. została doręczona R. P. (2). Pozostałe kwoty zostały zwrócone Krajowej Spółce (...) S.A. w W. z adnotacją „ adresat zmarł”.

W 2010 r. W. P. (2) wyjechał do pracy w Szwecji.

W dniu 23 grudnia 2009 r. R. P. (1) zawarł z W. P. (1) umowę sprzedaży, na podstawie której W. P. (1) miał nabyć samochód osobowy marki F. (...) o numerze rej. (...) i motocykl marki W. (...) o numerze rej. (...) za cenę 1 zł.

W dniu 26 stycznia 2011 r. zmarł R. P. (1). Spadek po nim na podstawie ustawy nabyli wprost: żona S. P. w udziale ¼ części oraz dzieci: córka E. K., córka I. R., syn W. P. (1) i syn W. P. (2) w udziałach po 3/16 części każde z nich.

Na rachunku R. P. (1) w Banku Spółdzielczym w G. Oddział w Ł. znajdowała się kwota 18.663,41 zł. W dniu 5 marca 2013 r. S. P. pobrała z tego rachunku kwotę 11.664,64 zł, a E. K. kwotę 1.749,69 zł. W dniu 15 maja 2013 roku I. R. pobrała kwotę 1.749,69 zł. W dniu 22 stycznia 2014 r. kwotę taką pobrał W. P. (2). Na rachunku pozostało 1749,70 zł.

Po śmierci R. P. (1) E. Ś. poczyniła szereg nakładów na nieruchomość położoną w S. oznaczoną w nr (...). Dokonała wymiany oraz modernizacji centralnego ogrzewania, a także ciepłej wody, grzejnika w łazience, zmieniła ogrodzenia dookoła całej posesji (fundamenty, płot, bramy), zamontowała rolety antywłamaniowe, wybudowała garaż, ociepliła oraz zaizolowała garaż od strony północnej, wymieniła okna w pomieszczeniu gospodarczym na strychu, wzmocniła konstrukcję dachu na werandzie, wybudowała skład opału i betonowy podjazd pod skład narzędzi ogrodniczych, wymieniła kafle na werandzie, wykonała adaptację strychu na cele mieszkalne, wymieniła podłogi i schody na klatce schodowej, dokonała zakupu pergol i nasadziła wieloletnie rośliny ozdobnych.

Dnia 18 lutego 2004 r. W. P. (1) dokonał zakupu 20 arkuszy blachy trapezowej T 14 za kwotę 1.620 zł. Blachą pokryto trzy budynki gospodarcze (oborę, szopę i garaż).

Do końca lutego 2016 r. W. P. (1) uprawiał działkę nr (...). Wykonanie orki i innych prac na działce zlecał J. S., który dokonywał ponadto zbiorów. W dniu 1 marca 2016 r. zawarł ze Z. S. (1) umowę dzierżawy działki nr (...) na okres od dnia 1 marca 2016 r. do dnia 31 listopada 2016 r. Z. S. (2) zobowiązał się uiszczać podatek rolny od działki, a także wykonywać na rzecz W. P. (1) usługi agrotechniczne, tj. skosić w okresie żniw zboże za kwotę 370 zł powiększoną o podatek VAT. Zgodnie z punktem 3. umowy dopłaty bezpośrednie do działki miał pobierać W. P. (1).

W dniu 6 września 2016 r. Z. S. (2) wystawił W. P. (1) fakturę VAT na kwotę 2592 zł, która obejmowała należność za koszenie kombajnem.

W dniu 13 października 2016 r. W. P. (1) i Z. S. (2) podpisali aneks do umowy dzierżawy z dnia 1 marca 2016 r. Dodano punkt 5., zgodnie z którym umowa została przedłużona do dnia 13 października 2017 r. na dotychczasowych zasadach.

Z punktu widzenia prawidłowej gospodarki rolnej podział gospodarstwa rolnego położonego w S. i S. jest sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej i społeczno- gospodarczym przeznaczeniem gospodarstwa. Podział może spowodować zmniejszenie wartości nieruchomości i konieczność poszukiwania zatrudnienia przez jego użytkowników w sektorze pozarolniczym.

W. P. (2) nie posiada wyuczonego zawodu. Pracuje w Szwecji. Uzyskuje wynagrodzenie w wysokości 40.000 zł za sześć miesięcy pracy. Na jego utrzymaniu pozostaje bezrobotna żona. Nie ma żadnych długów.

W. P. (1) ukończył technikum mechanizacji rolnictwa. Choruje na nadciśnienie tętnicze, kręgosłup i schizofrenię. Utrzymuje się z dopłat bezpośrednich w kwocie 18.000 zł/rok, które przeznacza na zakup nawozu, paliwa, podatki i bieżące alimenty. Spłaca zadłużenie w KRUS w wysokości 15.000 zł. Nie posiada zaległości podatkowych wobec Gminy R..

E. K. z zawodu jest pielęgniarką. Mieszka w S.. Od 10 lat jest na emeryturze. Z tego tytułu pobiera świadczenie w wysokości 1.500 zł. Jej mąż nie pracuje. Otrzymuje świadczenie emerytalne w kwocie 2.000 zł. Nie mają żadnych długów.

W tym stanie faktycznym sąd rejonowy uznał za zasadny wniosek o dokonanie podziału majątku wspólnego Z. i R. P. (1), uzupełniającego działu spadku po Z. P., podziału majątku wspólnego R. i S. P. oraz działu spadku po R. P. (1).

Sąd zważył, iż bezspornie Z. i R. małż. P. w trakcie trwania małżeńskiej majątkowej wspólności ustawowej (17 grudnia 1950 r.) nabyli gospodarstwo rolne, składające się z nieruchomości rolnych położonych w miejscowości S. oznaczoną jako działki nr (...), nadto udział do ½ części w nieruchomości rolnej oznaczonej jako działka nr (...). Odnośnie działki nr (...) sąd rejonowy wskazał, że R. P. (1) akt nadania otrzymał 3 listopada 1986 r., a więc w czasie obowiązywania dekretu z dnia 6 września 1951 r. o ochronie i uregulowaniu własności osadniczych gospodarstw chłopskich na Obszarze Ziem Odzyskanych. Z art. 2, 3 i 15 dekretu wynika, że wydany po wejściu w życie dekretu akt nadania jest administracyjnym aktem deklaratoryjnym, stwierdzającym nabycie z mocy prawa własności gospodarstwa przez osadnika, który objął to gospodarstwo w posiadanie przed 7 września 1951 r. W niniejszej sprawie nabycie działki nr (...) nastąpiło w okresie trwania małżeństwa Z. i R. P. (1), dlatego sąd uznał, że nieruchomości stanowi przedmiot wspólności majątkowej małżeńskiej. Okoliczność, że tytuł własności nieruchomości oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka o numerze (...) jest uregulowany w księdze wieczystej tylko na nazwisko R. P. (1), nie stanowi przeszkody do ustalenia w postępowaniu o podział majątku objętego wspólnością ustawową przynależności nieruchomości do tego majątku. Jednocześnie małżonkowie nabyli w trakcie trwania związku różnego rodzaju sprzęt i maszyny rolnicze, które również weszły w skład majątku wspólnego. Ruchomości te szczegółowo opisał i wycenił biegły rzeczoznawca M. M.. Z ruchomości stanowiących składnik majątku wspólnego zdaniem sądu należało wyłączyć: sadzarkę kubełkową dwurzędową oraz dmuchawę do zboża, gdyż zostały wyprodukowane po śmierci Z. P..

Ustaliwszy składniki majątku wspólnego oraz równe udziały Z. P. i R. P. (1) w opisanych wyżej składnikach majątku, sąd rejonowy kolejno ustalił, że w skład spadku po Z. P. wchodzi udział do ½ w prawie własności gospodarstwa rolnego położonego w miejscowości S.. W. P. (1) domagał się zaliczenia na poczet schody spadkowej po Z. P. darowizny dokonanej przez nią na rzecz I. R. i E. K., lecz sąd pierwszej instancji ocenił, że twierdzenia uczestnika odnośnie otrzymania przez siostry darowizn nie znalazły potwierdzenia w materiale dowodowym. Z zeznań świadka B. K. wynika, iż zakup mieszkalnia sfinansowano z kredytu, który żona spłacała w kolejnych latach, co potwierdza załączona dokumentacja ze Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S..

Przy przyjęciu dalej, że R. i S. P. mieli równe udziały w ich majątku wspólnych, sąd rejonowy zauważył, że sporna w sprawie była przynależności do tego majątku nieruchomości położonej w S. oznaczonej jako działa nr (...) (Kw (...)). W tym aspekcie nie była przesądzająca treść aktów notarialnych z 27 grudnia 2001 r. i 28 lutego 2005 r. Oświadczenie S. P. zawarte w treści aktu notarialnego z 27 grudnia 2001 r., że jest stanu wolnego, było niezgodne z prawdą (od dnia 12 kwietnia 1986 r. pozostawała ona w związku małżeńskim z R. P. (1)), zaś o zaliczeniu poszczególnych przedmiotów majątkowych do majątku wspólnego lub majątku osobistego małżonków nie decydują złożone oświadczenia, że nabywany przedmiot wchodzi w skład określonej masy majątkowej, gdyż samo takie oświadczenie – w razie pozostawania małżonków w ustroju małżeńskiej wspólności ustawowej – nie może wyłączać skutków wynikających z art. 31-34 k.r.o. Skoro działka nr (...) została nabyta w czasie trwania związku małżeńskiego i to z majątku dorobkowego S. i R. P. (1), należało zaliczyć ją do majątku wspólnego. W tym aspekcie sąd pierwszej instancji odnośnie umowa darowizny z 6 grudnia 2007 r. dokonanej przez S. P. na rzecz E. Ś. wskazał, że w myśl art. 6 ust. 1 u.k.w.h. rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych nie chroni rozporządzeń nieodpłatnych, zatem nawet gdyby darowizna była skuteczna częściowo, to nie można przez nią nabyć prawa w takim zakresie, w jakim zawarcie umowy nastąpiło z osobą nieuprawnioną, nawet jeśli prawo to jest na zbywcę ujawnione w księdze wieczystej w całości. Podkreślił, że umowa zawierana przez jednego z małżonków w przypadku, kiedy prawo przysługuje im obojgu na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej, jest nieważna bez stosownego potwierdzenia przez drugiego z małżonków, co wynika wprost z art. 37 § 2 k.r.o. W sprawie zaś nie wykazano, aby R. P. (1) wyraził zgodę na dokonanie czynności lub potwierdziła ją we właściwej formie aktu notarialnego. Stwierdzając nieważność umowy darowizny sąd ustalił, iż R. i S. P. są współwłaścicielami działki nr (...) na prawach ustawowej wspólności małżeńskiej. Sąd zaliczył do ich majątku wspólnego też ruchomości: samochód marki F. (...), dmuchawę do zboża i sadzarkę kubełkową dwurzędową. Wskazał, że z dowodu rejestracyjnego jasno wynika, iż pojazd został nabyty przez R. P. (1) po zawarcia związku małżeńskiego ze S. P.. Co prawda 23 grudnia 2009 r. R. P. (1) zawarł z W. P. (1) umowę sprzedaży pojazdu, tym niemniej nastąpiło to bez wiedzy oraz zgody S. P., jednocześnie sąd uznał umowę sprzedaży samochodu za pozorną czynność ukrywającą darowiznę tego pojazdu (art. 83 § 1 k.c.). Ustalona cena w rażący sposób odbiegała od wartości rynkowej pojazdu, którą biegły oszacował na 1.730 zł wedle stanu na dzień wydania opinii. Nadto w umowie znajdują się zapisy, które świadczą na motywację R. P. (1), tj., że „syn pomaga mi na stare lata”. Taka treść umowy przy uwzględnieniu wartości rynkowej pojazdu nakazuje przyjąć, iż wolą R. P. (1) było obdarowanie W. P. (1), więc do dokonania tej czynności konieczna była zgodna żony S. P., której ta nie wyraziła. Sąd rejonowy w konsekwencji uznał umowę darowizny za nieważną. Świadomość W. P. (1), iż ojciec pozostaje w związku małżeńskim oraz że samochód został nabyty w trakcie trwania związku małżeńskiego, a także konflikt pomiędzy W. P. (1) a S. P., wyklucza przyjęcie dobrej wiary. Sąd miał na uwadze, iż przedmiotem umowy był też motocykl (...). Niemniej postępowanie dowodowe nie wykazało, iż ww. składnik wchodził w skład spadku po R. P. (1) na dzień orzekania i nie naprowadzono żadnych dowodów, które pozwoliłyby określić jego wartość.

Zdaniem sądu w skład majątku wspólnego weszły też ruchomości w postaci sadzarki kubełkowej dwurzędowej i dmuchawy do zboża. Kwestią sporną było, kto dokonał ich zakupu, lecz w ocenie sądu rejonowego W. P. (1) nie wykazał, aby stanowiły jego własność. Z samego tylko faktu, iż pracował on w gospodarstwie rolnym swoich rodziców, a po śmierci matki stał się ponadto jego współwłaścicielem, nie można wyprowadzać wniosku, iż jemu przysługuje tytuł prawny do nich. Z treści zeznań uczestników wynika, iż ruchomości stanowiły składnik gospodarstwa rolnego, korzystali z nich W. P. (1) i W. P. (2). Należy też wziąć pod uwagę, iż zebrane dokumenty wskazują, iż gospodarstwo prowadził R. P. (1), mimo iż mieszkał u drugiej żony S. P.. On składał wnioski o przyznanie dopłat unijnych, rozliczał się z podatku akcyzowego, na jego rachunek wpływały wszystkie dochody z gospodarstwa rolnego. Nadto dokonał zakupu nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) dla powiększenia gospodarstwa. Uwzględniając powyższe oraz to, że W. P. (1) nie przedstawił dowodu zakupu spornych ruchomości, sąd uznał, że to nie on dokonał ich zakupu, ale jego ojciec.

Kolejno sąd rejonowy ustalił, że w skład majątku wspólnego wchodziło 3790 akcji zwykłych imiennych serii (...) od nr (...) do nr (...) Krajowej Spółki (...) S.A. w T. o wartości 3.790 zł (R. P. (1) w trakcie małżeństwa dnia 27 marca 2006 r. nabył akcje w trybie ustawy z dnia 26 sierpnia 1994 r. o przekształceniach własnościowych w przemyśle cukrowniczym). Dywidenda przysługująca R. P. (1) z tytułu posiadania akcji za rok obrotowy 2009/2010, 2010/2011, 2011/2012, 2012/2013 i 2013/2014 w wysokości 3.852,45 zł stanowi dochód z majątku wspólnego. Z uwagi na to, że dywidenda za te lata, jak wynika z pisma Krajowej Spółki (...) S.A. w T., nie została dotychczas wypłacona, więc wierzytelność o jej wypłatę weszła w skład majątku wspólnego. Do majątku wspólnego sąd zaliczył środki pieniężne zgromadzone na rachunku R. P. (1) w Banku Spółdzielczym w G. w kwocie 18.663,41 zł. Twierdzenia W. P. (1), iż dopłaty unijne należą się wyłącznie jemu, ponieważ to on prowadził gospodarstwo rolne, nie mają żadnego znaczenia. Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przyznała te środki i wypłaciła R. P. (1). W. P. (1) nie składał wniosków o przyznanie dopłat unijnych, a analiza historii rachunku bankowego wskazuje, że dochody z gospodarstwa rolnego (z tytułu sprzedaży płodów rolnych, zwrotu podatku akcyzowego, odszkodowania) wpływały na rachunek R. P. (1), do którego przez pewien okres był upoważniony uczestnik W. P. (1). Znamiennym jest fakt, iż R. P. (1) przez cały czas korzystał z tego rachunku bankowego i dokonywał z niego znacznych wypłat. Powyższe uprawnia do stwierdzenia, że to on prowadził gospodarstwo rolne w S., którego współwłaścicielami w następstwie spadkobrania po Z. P. stali się W. P. (1) i W. P. (2).

Odnośnie nieruchomości położonej w S., oznaczonej jako działka nr (...), sąd pierwszej instancji zauważył, że R. i S. P. nabyli nieruchomość 31 stycznia 1994 r., a 4 sierpnia 2007 r. S. P. darowała ją mężowi na jego majątek osobisty. Biorąc pod uwagę, że po dokonaniu darowizny w majątku wspólnym R. i S. P. pozostały jeszcze inne składniki sąd rejonowy uznał, że umowa z 4 sierpnia 2007 r. jest zgodna przepisami Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, a więc działka weszła do majątku osobistego R. P. (1), a po jego śmierci w skład spadku po nim. Do masy spadkowej po R. P. (1) zdaniem sądu rejonowego wszedł udział do ½ części we wszystkich składnikach majątku wspólnym jego i Z. P., udział do 1/3 części w masie spadkowej po Z. P., udział do ½ części we wszystkich składnikach majątku wspólnym jego i S. P. i wchodząca w skład jego majątku osobistego działka nr (...) (Kw (...)).

Sąd rejonowy miał na uwadze, że 15 sierpnia 2007 r. R. P. (1) zawarł z W. P. (1) umowę sprzedaży, która obejmowała ruchomości: ciągnik rolniczy U. (...) nr rej. (...), przyczepę rolniczą S. nr rej. (...). Udział w każdej z tych ruchomości w ½ części wchodził w skład spadku po Z. P.. R. P. (1) rozporządził bez zgody pozostałych spadkobierców Z. P. tymi przedmiotami, dlatego zbycie sąd uznał za bezskuteczne wobec uczestnika postępowania, gdyż naruszało uprawnienia przysługujące mu na podstawie przepisów o dziale spadku. Jeśli chodzi natomiast o pozostałe ruchomości, które były objęte umową z dnia 15 sierpnia 2007 r., tj. wyposażenie mieszkania, to postępowanie dowodowe nie wykazało, iżby te ruchomości istniały w dacie orzekania.

Sąd rejonowy nie znalazł podstaw do tego, aby w skład spadku po R. P. (1) zaliczyć darowiznę nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), położonej w S.. Jak wynika z umowy darowizny z dnia 02 marca 1990 r. (rep. A nr (...)) darowizny dokonali na rzecz W. P. (2) J. M. i L. M. (1), a nie spadkodawca.

Przystępując do zniesienia współwłasności sąd wskazał, że nieruchomość wchodziła w skład gospodarstwa rolnego prowadzonego przez R. i Z. P.. Wedle biegłego z zakresu rolnictwa S. S. nieruchomość ta może stanowić gospodarstwo rolne, a jego podział na dwie części byłby sprzeczny z zasadami prawidłowej gospodarki rolnej. Mając to na uwadze oraz fakt, że nieruchomości stanowią zorganizowany w całość obszar gruntu, który od lat służyły rodzinie Z. P. i R. P. (1) jako siedlisko, na którym nadal zamieszkuje W. P. (1) i W. P. (2), sąd rejonowy uznał, że winna być ona przydzielona osobie, która zapewniała dotychczas gospodarstwu prawidłowe funkcjonowanie. Bacząc, że od śmierci Z. P. tym gospodarstwem głównie zajmowali się W. P. (1) i W. P. (2), sąd rejonowy przychylił się do stanowiska większości współwłaścicieli i przyznał gospodarstwo rolne wraz z działką siedliskową W. P. (1) i W. P. (2) w udziałach po ½ części. Podziału środków pieniężnych na rachunku bankowym w Banku Spółdzielczym w G., sąd dokonał stosownie do wielkości udziałów w spadku bacząc, iż wszyscy uczestnicy za wyjątkiem W. P. (1) podjęli już z Banku środki pieniężne odpowiadające ich udziałom w spadku po R. P. (1), a S. P. jej udziałowi w majątku wspólnym i spadku po R. P. (1). Sąd uznał za zasadne przyznanie akcji imiennych serii (...) oraz wierzytelności z tytułu dywidendy na rzecz wszystkich uczestników w ilości odpowiadającej ich udziałom w spadku, a w przypadku S. P. także udziałowi jej w majątku wspólnym. Nieruchomość oznaczoną jako działka nr (...) sąd przyznał rzecz S. P., jako że zamieszkuje na tej nieruchomości ze swoją rodziną od kilkudziesięciu lat, a jej córka poczyniła na nią nakłady. Również ruchomości opisane w punkcie 1 podpunktach 4, 5, 6, 7, 8, 9, 10, 11, 12, 13 oraz w punkcie IV podpunktach f) i g) postanowienia, sąd przyznał W. P. (2) i W. P. (1) na współwłasność w udziałach po ½ części, gdyż są niezbędne do dalszego prowadzenia gospodarstwa rolnego.

Reasumując sąd rejonowy ustalił, że S. P. otrzymała w naturze składniki o wartości 167.170,41 zł (udział 5/8 w środkach pieniężnych na koncie - 11.664,63 zł, 2368 akcji imiennych - 2368 zł, udział 5/8 w wierzytelności - 2407,78 zł, działkę nr (...) - 149.000 zł, samochód osobowy marki F. (...) -1730 zł), podczas gdy wartość jej udziału w spadku po R. P. (1) wynosił 97.288,56 zł (389.154,24 zł x udział w spadku 1/4). Do tego należy doliczyć udział S. P. w wysokości ½ w majątku wspólnym jej i R. P. (1) o wartości 89.757,93 zł (179.515,83 zł : 2), co łącznie dawało 187.046,49 zł. Z kolei I. R. otrzymała składniki o wartości 2.465,85 zł (1749,69 zł środki na rachunku +355 zł wartość 355 akcji zwykłych imiennych + 361,16 zł udział 3/32 w wierzytelności o zwrot dywidendy), podczas gdy wartość jej udziału w spadku po R. P. (1) wyniosła 72.966,42 zł (389154,24 zł x 3/16). Kolejno ustalono, że E. K. otrzymała składniki o wartości 2.465,85 zł (1749,69 zł środki na rachunku +355 zł wartość 355 akcji zwykłych imiennych + 361,16 zł udział 3/32 w wierzytelności o zwrot dywidendy), podczas gdy wartość jej udziału w spadku po R. P. (1) wnosi 72.966,42 zł (389154,24 zł x 3/16). Odnośnie W. P. (2) sąd rejonowy ustalił, że otrzymał składniki majątkowe o łącznej wartości 208.484,85 zł (1749,69 zł środki na rachunku +355 zł wartość 355 akcji zwykłych imiennych + 361,16 zł udział 3/32 w wierzytelności o zwrot dywidendy + 88.803 zł udziału 1/2 części w prawie własności działek nr (...), + 58.675 zł udział 3/12 części w prawie własności działki nr (...), + 8.319 zł udział 1/2 części w prawie własności działki nr (...), + 39.537 zł udział 1/2 w działce nr (...), + 10.685 zł udział 1/2 w ruchomościach), podczas gdy wartość jej udziału w spadku po R. P. (1) wnosiła 72.966,42 zł (389154,24 zł x 3/16). Do tego należało doliczyć wartość jego udziału w spadku po Z. P., który w części dotyczącej gospodarstwa rolnego położonego w S. nabył w udziale 1/3 części, tj. 55.080,66 zł (165.242 zł x 1/3). Łącznie wartość udziału W. P. (2) w spadku po Z. P. i R. P. (1) wynosi 128.047,08 zł. W. P. (1) otrzymał składniki majątkowe o wartości 208.484,85 zł (1749,69 zł środki pieniężne na rachunku, +355 zł wartość 355 akcji zwykłych imiennych, + 361,16 zł udział 3/32 w wierzytelności o zwrot dywidendy, +88.803 zł udział 1/2 części w prawie własności działek nr (...), + 58.675 zł udział 3/12 części w prawie własności działki nr (...), +8.319 zł udział 1/2 części w prawie własności działki nr (...), + 39.537 zł udział 1/2 w działce nr (...), +10.685 zł udział ½ części w ruchomościach), podczas gdy wartość jego udziału w spadku po R. P. (1) wynosiła 72.966,42 zł (389154,24 zł x 3/16). Do tego należało doliczyć jeszcze wartość jego udziału w spadku po Z. P., który w części dotyczącej gospodarstwa rolnego położonego w S. nabył w udziale 1/3 części, tj. kwotę 55.080,66 zł (165.242 zł x 1/3). Łącznie wartość udziału W. P. (2) w spadku po Z. P. i R. P. (1) wynosi 128.047,08 zł.

Orzekając o należnych dopłatach sąd zasądził od S. P. na rzecz E. K. kwotę 14.130,93 zł [150.730 zł (składniki przyznane S. P.) : 2 = 75.365 zł (wartość udziału w majątku wspólnym R. P. (1)) x 3/16 (udział E. K. w spadku po ojcu) = 14.13093 zł]. Z kolei wartość udziału E. K. w składnikach przyznanych W. P. (1) i W. P. (2) na współwłasność wynosił 56.369,29 zł, dlatego też sąd rejonowy zasądził od każdego z nich na rzecz tej uczestniczki po 23.448,61 zł. Natomiast udział S. P. w składnikach przyznanych W. P. (1) i W. P. (2) na współwłasność wynosił 75.159,16 zł, dlatego zasądził od każdego z nich na rzecz S. P. po 37.579,54 zł.

Otrzymane dopłaty sąd pomniejszył o 14.130,93 zł. W. P. (1) i W. P. (2) przysługiwał bowiem udział w składnikach majątkowych, które sąd przyznał na wyłączną własność S. P., tj. nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...) i samochód osobowy marki F. (...). Udział W. P. (1) i W. P. (2) w tych składnikach majątku wynosił 3/32 części (149.000 zł +1730 zł = 150.730 zł x 3/16 x ½ = 14.130,93 ). Po wzajemnej kompensacie pozostała kwota 23.448,61 zł (37.579,54 zł – 14.130,93 zł = 23.448,61 zł). I. R. nie domagała się dopłaty z tytułu jej udziału w spadku po R. P. (1) w składnikach majątku, które sąd przyznał na współwłasność W. P. (1) i W. P. (2) oraz na wyłączną własność S. P., dlatego też sąd zaniechał rozliczeń w tym zakresie.

Mając na uwadze sytuację finansową W. P. (1) i W. P. (2), a także S. P. na podstawie art. 212 § 2 k.c. w zw. z art. 46 § l k.r.o. sąd rejonowy odroczył termin płatności na okres 6 miesięcy licząc od daty uprawomocnienia się postępowania. W ocenie sądu określone w ten sposób terminy pozwolą uczestnikom postępowania zgromadzić środki na dopłaty, chociażby poprzez zaciągnięcie kredytu.

O kosztach postępowania sąd rejonowy orzekł zgodnie z podstawową regułą wyrażoną w art. 520 § 1 k.p.c. Obowiązkiem pokrycia nieuiszczonych kosztów sądowych sąd obciążył wnioskodawczynię i uczestników stosownie do art. 520 § 1 k.p.c. oraz art. 113 § u.k.s.c. mając na uwadze, iż byli w równym stopniu zainteresowani rozstrzygnięciem sprawy.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł W. P. (1) zaskarżając je w części w jakiej zasądzono od niego oraz W. P. (2) spłaty na rzecz S. P. oraz E. K..

Skarżący wniósł o zmianę zaskarżonego orzeczenia przez uchylenie zasądzonych spłat oraz zasądzenie od S. P. na jego rzecz kwoty 18.660 zł tytułem zwrotu środków jakie należne miałyby być skarżącemu, a które ta pobrała. Jednocześnie wniósł o przesłuchanie W. P. (2) na okoliczność tego, kto pracuje na gospodarstwie rolnym.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podniósł, iż S. P. wraz z R. P. (1) fałszowali dokumenty związane z gospodarstwem rolnym, ponadto jego ojciec po śmierci matki pobrał 1.2000.000 zł stanowiące oszczędności Z. P.. W dokumentach miała zaś znajdować się informacja o przekazaniu mu przez matkę Z. P. książeczki oszczędnościowej z wkładem 150.000.000 zł. Apelujący wniósł w związku z tym o zwrot przez S. P. i E. K. niesłusznie pobranych pieniędzy. Wyjaśnił, że to on pokrył koszty pogrzebu matki oraz postawienia pomnika, a pieniądze za pochówek pobrał R. P. (1). Zaprzeczył, aby ojciec pracował w gospodarstwie rolnym, gdyż to on pracował w nim od 1978 r. Odnośnie ruchomości apelujący wskazał, że ciągnik U. (...) kupiła za swoje pieniądze Z. P.. Z kolei w zakresie kwoty 18.660 zł zgromadzonej na rachunku spadkodawcy skarżący podkreślił, że to on uprawiał ziemię i to jemu należały się dopłaty, które zgromadzone zostały na rachunku bankowym.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie, wobec czego podlegała oddaleniu.

Sąd okręgowy wskazuje, że orzeczenie działowe stanowi jedną całość w tym sensie, że wydane w nim rozstrzygnięcia są w zasadzie wzajemnie zależne i uwarunkowane (tzw. integralność orzeczeń działowych), czego konsekwencją jest pogląd, że w postępowaniu tym w zasadzie nie obowiązuje zakaz reformationis in peius, czyli orzekania na niekorzyść skarżącego, zaś wniesienie środka odwoławczego obliguje sąd odwoławczy w zasadzie do rozpoznania całej sprawy na nowo. Jedynie wyjątkowo, gdy zaskarżona część postanowienia działowego nie ma wpływu na rozstrzygnięcie o samym dziale, a więc nie jest nierozerwalnie związana z pozostałymi, możliwe jest rozpoznanie sprawy w tym zakresie (tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 14 stycznia 2015 roku, II Cz 82/14).

Analiza apelacji wywiedzionej przez uczestnika wskazuje, że zaskarżył on postanowienie sądu rejonowego w ograniczonym zakresie. Zarzuty apelacji oscylowały jedynie wokół kwestii przynależności do majątku wspólnego Z. P. i R. P. (1), a kolejno także spadkowego po R. P. (1), prawa własności ciągnika rolniczego marki U. (...), zaliczenia do majątku wspólnego S. P. i R. P. (1), a kolejno spadkowego, środków pieniężnych zgromadzonych na rachunku w Banku Spółdzielczym w G. oraz w zakresie dopłat, które zostały zasadzone od uczestnika na rzecz wnioskodawczyni S. P. oraz E. K. w pkt IX oraz pkt XI postanowienia.

Zakreślony przedmiot zaskarżenia i charakter podniesionych zarzutów na obecnym etapie postępowania wskazuje, że niekwestionowane były, poza wyżej wymienionymi, ustalenia dotyczące pozostałych składników majątku wspólnego (pkt I ppkt 1-4, 6-13; pkt IV lit. a, c-g) majątku spadkowego (pkt VI lit. a-e, g-l, n-u), wycena tego majątku jak również sposób jego podziału. Kwestie te nie były przedmiotem szerszych analiz sądu okręgowego, który swe rozważania skoncentrował na tych aspektach zaskarżonego orzeczenia, co do których skonkretyzowane zarzuty podniósł uczestnik.

Przechodząc do wyjaśnienia motywów rozpoznania sprawy w postępowaniu apelacyjnym sąd okręgowy stwierdza, że poczynione przez sąd pierwszej instancji ustalenia odnośnie składu majątku wspólnego a kolejno spadkowego były prawidłowe.

Przed przystąpieniem do rozważań zasadniczych sąd okręgowy wskazuje, że gdy w skład spadku wchodzi udział spadkodawcy w majątku objętym małżeńską wspólnością ustawową, do dokonania działu spadku niezbędne jest uprzednie albo jednoczesne z działem spadku połączone w tym samym postępowaniu (zgodnie z art. 689 k.p.c.), przeprowadzenie podziału majątku wspólnego, chyba że zapadł już prawomocny wyrok rozstrzygający o żądaniu ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym oraz o żądaniach zwrotu wydatków, nakładów i innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek odrębny lub odwrotnie, albo że częściowy dział spadku nie dotyczy udziału spadkodawcy w majątku wspólnym (uchwała SN z dnia 2 marca 1972 r., III CZP 100/71, OSNC 1972, nr 7-8, poz. 129, postanowienie SN z dnia 21 października 1998 r. II CKU 56/98 oraz z dnia 15 grudnia 1959 r., IV RC 872/59, OSNPG 1960, nr 7, poz. 24). Z powyższego wynika zatem, że sąd nie może dokonać działu spadku, jeżeli nie doszło do podziału majątku dorobkowego między spadkobiercami a małżonkiem spadkodawcy. Jest to o tyle zrozumiałe, iż brak rozstrzygnięcia w tym zakresie w zasadzie uniemożliwia prawidłowe ustalenie przez sąd spadku - stosownie do dyspozycji art. 684 k.p.c. - składu i wartości spadku.

Sąd okręgowy zwrócił uwagę, że treść apelacji zdaje się wskazywać na to, że uczestnik zmienił stanowisko odnośnie kwestii własności maszyn rolniczych opisanych w punkcie I i VI sentencji postanowienia w stosunku do tego prezentowanego w postępowaniu przed sądem I instancji. Po pierwsze wycofał się z tezy, że to on nabył i był właścicielem sprzętu i maszyn rolniczych w postaci ciągnika rolniczego marki U. (...), ciągnika rolniczego marki U. (...), pługu, siewnika rzędowego marki (...), pająka, kosiarki rotacyjnej, orkanu, kultywatora, brony i przyczepy rolniczej 4 T model S. (...), na rzecz twierdzeń, że ciągnik rolniczy marki U. (...) został nabyty przez matkę uczestnika na jej majątek osobisty, co miałby potwierdzać załączony do apelacji dokument w postaci dowodu wpłaty oraz zarejestrowanie rzeczonej maszyny na jej nazwisko.

Stanowisko prezentowane przez uczestnika jest całkowicie chybione a zaprezentowana przez niego argumentacja, za pomocą której kwestionował ustalenie przez sąd rejonowy, że wskazany składnik należy do majątku wspólnego Z. i R. P. (1), a kolejno majątku spadkowego jest oderwana od treści przepisów prawnych. Zgodnie z art. 31 k.r.o. w brzmieniu pierwotnym „z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa obejmująca ich dorobek (wspólność ustawowa)”. Co do zasady, zgodnie z ówczesnym brzmieniem art. 32 k.r.o., prawa uzyskane w czasie trwania tego ustroju wchodziły w skład majątku wspólnego, o ile nie zachodził wyjątek wymieniony w art. 33 k.r.o. Nie ma przy tym żadnego znaczenia, kiedy powstał zamiar nabycia danego prawa, kiedy podjęto czynności przygotowawcze czy podjęto inne starania o nabycie prawa. Istota konstrukcji prawnej nabywania praw do majątku wspólnego sprowadza się do tego, że nawet działania jednego małżonka bez wiedzy czy nawet zgody drugiego prowadzą do wejścia nabywanego przedmiotu majątkowego do majątku wspólnego. Nie udowodniono też w sprawie, aby zachodził jeden z wyjątków z art. 33 k.r.o. Obowiązywanie wskazanych przepisów prawnych (zwłaszcza art. 31-33 k.r.o.) oraz prawidłowość ich zastosowania przez sąd pierwszej instancji nie budzą wątpliwości.

Trafna pozostaje również ta konstatacja sądu rejonowego, że do majątku wspólnego R. P. (1) i S. P., weszły środki zgromadzone na rachunku R. P. (1) prowadzonym w Banku Spółdzielczym w G.. Z zaliczonej w poczet materiału dowodowego sprawy historii rachunku bankowego wynika, że środki te zostały zgromadzone w czasie trwania związku małżeńskiego, który wygasł z chwilą spadkodawcy. Środki zgromadzone na rachunku bankowym w głównej mierze stanowiły wpływy z prowadzonego przez ojca uczestnika gospodarstwa rolnego (z tytułu sprzedaży płodów rolnych), a także dopłaty unijne, które zostały przyznane R. P. (1) ostatecznymi decyzjami administracyjnymi. Trafne jest przy tym stanowisko sądu rejonowego poparte orzecznictwem Sądu Najwyższego, że pochodzenie tych środków nakazuje zaliczyć je do majątku wspólnego. W żadnym wypadku nie można zaakceptować twierdzenia uczestnika, że o przynależności tych środków decyduje to, że rachunek bankowy był prowadzony wyłącznie na nazwisko R. P. (1) a nie obojga małżonków. O zaliczeniu tych środków do majątku wspólnego decydują przepisy kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. W tym wypadku jest to art. 31 § 2 k.r.o. Argumenty uczestnika dotyczące niesprawiedliwości takiego rozwiązania, które wynikają w głównej mierze z jego niechęci do drugiej żony ojca, nie mogą być podstawą zmiany prawidłowego orzeczenia sądu rejonowego.

Sąd okręgowy podziela sposób dokonania działu spadku, który jak wskazano powyżej nie był kwestionowany także w postępowaniu apelacyjnym. Uwzględniał on bowiem stanowiska samych zainteresowanych, nadto prawidłowo zastosowane zostały przez sąd rejonowy normy prawa materialnego jak i przepisy postępowania.

W związku z przyznaniem na rzecz wnioskodawczyni S. P. oraz uczestniczki E. K. składników majątku, które nie odpowiadały ich udziałowi w majątku, gdzie uczestnik uzyskał składniki przekraczające wartości jego udziału w majątku spadkowym (otrzymał składniki o wartości 208.484,85 zł, gdy wartość jego udziału wyniosła 128.047,08 zł), zarówno wnioskodawczyni jak i uczestniczce należała się odpowiednia dopłata wyrównująca wartości ich udziałów w masie spadkowej (art. 212 §1 i2 k.c. w zw. z art. 1035 k.c.). Wyliczenia zaprezentowane w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia są bardzo skrupulatne i nie budzą wątpliwości sądu okręgowego. W związku z powyższym należało zasądzić od W. P. (1) na rzecz S. P. dopłatę do jej udziału w spadku w wysokości 37.579,54 zł pomniejszoną o kwotę 14.130,93 zł (odpowiadającą wysokości udziału uczestnika w składniach majątku, które sąd przyznał S. P.). Ostatecznie kwota dopłaty na jej rzecz wyniosła 23.448,61 zł, jak prawidłowo wyliczył to sąd rejonowy. Natomiast dopłata na rzecz uczestniczki E. K. wyniosła 28.184,64 zł, co także znajduje odzwierciedlenie w stanie faktycznym i poprawnych matematycznie wyliczeniach przeprowadzonych przez sąd rejonowy.

Sąd okręgowy nie podzielił argumentacji skarżącego dotyczącej nieprawidłowości takiego rozwiązania. Znamienna część apelacji została poświęcona przez uczestnika temu, że w jego ocenie druga żona R. P. (1) nie powinna otrzymać żadnych praw do spadku. Stanowisko to jest sprzeczne z obowiązującym prawem i pozostaje oderwane od okoliczności faktycznych niniejszej sprawy. Zgodnie z art. 1025 § 2 k.c. domniemywa się, że osoba, która uzyskała stwierdzenie nabycia spadku albo poświadczenie dziedziczenia, jest spadkobiercą. Dopóki powyższe domniemanie prawne nie zostanie obalone, prawomocne postanowienie o stwierdzeniu nabycia spadku lub zarejestrowany akt poświadczenia dziedziczenia jest wiążące dla sądu w postępowaniu o dział spadku i określa konieczny krąg uczestników tego postępowania. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Łobzie z dnia 21 października 2011 roku prawomocnie przesądzono kwestię, że spadek po R. P. (1) zmarłym w dniu 26 stycznia 2011 roku nabyły na podstawie ustawy: żona S. P. w ¼ części, a także dzieci E. K., W. P. (2) oraz W. P. (1) – każdy w udziale po 3/16. Powyższe determinowało rozstrzygnięcie w zakresie podziału praw majątkowych wchodzących w skład spadku pomiędzy spadkobierców - uczestników niniejszego postępowania, stosownie do wielkości przypadających im udziałów. Na obecnym etapie twierdzenie, że S. P. nic ze spadku po mężu się nie należy jest pozbawione racjonalnego oparcia i świadczy jedynie o czysto emocjonalnym podejściu apelującego do niniejszej sprawy. Uczestnik, pomimo tego że był także uczestnikiem przedmiotowego postępowania, nie skorzystał z instrumentów prawnych dających stronie możliwość wyeliminowania wydanego postanowienia z obrotu. Orzeczenie to uprawomocniło się wobec tego w powyższym kształcie i jako takie było wiążące zarówno dla stron niniejszego postępowania, jak i dla sądu rozstrzygającego kwestię podziału majątku spadkowego w wymiarze materialnoprawnym (art. 365 § 1 k.p.c.). Zatem zgłoszony w apelacji zarzut – nastawiony na „wyeliminowanie” wnioskodawczyni, z oczywistych względów nie znalazł żadnego merytorycznego oparcia i nie mógł zostać uznany za uzasadniony. Oględnie rzecz ujmując niechęć uczestnika do wnioskodawczyni wynikająca ze zdarzeń minionych, jak również oskarżenia wysuwane uparcie w toku całego postępowania względem niej przez apelującego, nie miały żadnego znaczenia dla oceny jej powołania do spadku. Postawa uczestnika wskazuje, że nie zaakceptował on nigdy faktu, że wnioskodawczyni została żoną jego ojca po śmierci jego matki. Niemniej jednak wybór wnioskodawczyni jako żony należał do jego ojca uczestnika ze wszystkimi wynikającymi z tego konsekwencjami prawnymi i ocena tej decyzji wyrażana przez skarżącego stanowi jego prywatną opinię, która nie rzutuje w żaden sposób na zasady przeprowadzenia postępowania działowego. S. P. jako żona spadkodawcy z mocy prawa była bowiem powołana po jego śmierci do dziedziczenia po nim w określonym ułamku na podstawie przepisu ustawy, tj. art. 931 § 1 k.c. Ingerencja sądu drugiej instancji w treść tego postanowienia, o co w zasadzie wnosi uczestnik, jest niedopuszczalna i byłaby w oczywistej sprzeczności z przepisami prawa, a także w rażącej sprzeczności z zasadą zaufania do państwa, stanowionego przez nie prawa i z zasadą bezpieczeństwa prawnego (art. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej). Przede wszystkim także doszłoby do naruszenia prawa dziedziczenia (art. 21 ust. 1 Konstytucji). W sprawach o podział majątku wspólnego i dział spadku, sąd który wydaje postanowienie działowe, musi uwzględniać prawa wszystkich spadkobierców. Nie jest tak, jak chciałby tego skarżący, że poprzez fakt wieloletniego władania składnikami majątku wspólnego jego rodziców, tudzież czynienia starań o utrzymanie jego substancji, uzyskał on prawo do tego majątku w szerszym zakresie, aniżeli pozostali współspadkobiercy, którzy takich działań nie podejmowali. Dla prawa spadkowego wszyscy spadkobiercy są równi, zaś więzi emocjonalne, czy zaangażowanie w pracę nie uzasadnia preferencyjnego traktowania uczestnika w tym postępowaniu kosztem pozostałych spadkobierców i pominięcia ich słusznych praw. O tym, komu przysługuje udział w majątku spadkowym, decydują przepisy prawa, zaś akcentowane przez uczestnika kwestie natury moralnej mogą mieć ewentualne znaczenie przy orzekaniu o sposobie podziału bądź w zakresie roszczenia o rozliczenie nakładów, o czym będzie więcej w dalszej części uzasadnienia.

Uczestnik traci z pola widzenia okoliczność, że w wyniku częściowego działu spadku po Z. P., mocą którego gospodarstwo to przyznano R. P. (1), W. P. (2) oraz uczestnikowi, jego udział w gospodarstwie rolnym jest większy aniżeli siostry E. K.. Nie można odmówić słuszności stanowisku uczestnika, że czynił on starania o to, by rzeczony składnik majątku się nie zmarnował. Jednakże uchodzi skarżącemu z pola widzenia to, że nie pracował w cudzym gospodarstwie, ale w takim, w którym sam posiadał udział, a co za tym idzie, jeżeli czynił starania o utrzymanie jego substancji, to także, a może nawet przede wszystkim we własnym interesie. Charakterystycznym dla stanowiska wyrażanego przez uczestnika jest to, że akcentując swoją pracę w gospodarstwie, wyłączne starania o niepogorszenie stanu tego składnika, traci on jednocześnie zupełnie z pola widzenia fakt, że również jako jedyny czerpał korzyści z tego gospodarstwa, z którymi (wbrew obowiązkowi wynikającemu z faktu współwłasności) z pozostałymi współwłaścicielami się nie dzielił w żadnej części. Skoro według uczestnika wszyscy współspadkobiercy winni angażować się w pracę w gospodarstwie, to konsekwentnie na równi winny przypadać im z tego tytułu profity, czego skarżący zdaje się już nie dostrzegać i czego nie respektował.

Sposób, w jaki dopłaty ustalił sąd rejonowy, jest logiczny i w sposób rozsądny ważący interesy uczestnika zobowiązanego do dopłat, jak i uprawnionych z ich tytułu, nie zapominający jednocześnie o ustalonej sytuacji apelującego. Zacząć trzeba – pomijając już to co napisał na ten temat sąd rejonowy i z czym trzeba się zgodzić – od tego, że przypadająca do zapłaty łączna kwota 51.633,25 zł nie jest we współczesnych realiach kwotą szczególnie wysoką. Jest tak tym bardziej, kiedy odczytamy ją jako ekwiwalent za przejęcie w udziale do ½ własności nieruchomości opisanych w pkt VII ppkt 5 postanowienia.

Jeśli chodzi o podnoszoną w apelacji kwestię, że uczestnik przez 34 lata ponosił koszty remontów maszyn, dachu itp., to jej rozpoznanie mogłoby nastąpić w ramach wystąpienia przez uczestnika z roszczeniem o zwrot nakładów. Zacząć jednak trzeba od tego, że roszczenie o zwrot nakładów jest roszczeniem o charakterze obligacyjnym. Roszczenia te, jako wynikające z art. 207 k.c., mają charakter procesowy, zatem sąd w postępowaniu nieprocesowym może w tym zakresie orzekać wyłącznie na wniosek, nigdy z urzędu, a żądanie musi zostać odpowiednio skonkretyzowane oraz wykazane w toku postępowania. Oznacza to, że zgłaszając roszczenie, o którym mowa w art. 618 § 1 k.p.c. (w tym te dotyczące nakładów na rzecz wspólną), uczestnik postępowania musi dokładnie oznaczyć jego wysokość oraz podstawę faktyczną, nadto naprowadzić dowody potwierdzającego jego stanowisko, jako że żądanie w tym względzie – na zasadzie odpowiedniego zastosowania art. 187 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. – powinno spełniać wymagania dotyczące pozwu. Sąd w postępowaniu o dział spadku jest bezwzględnie związany roszczeniem zgłoszonym na podstawie art. 618 § 1 k.p.c., co oznacza, że nie może orzekać ponad żądanie a tym samym też z urzędu. Żądanie nakładów winno być więc przez apelującego wyraźnie – tak co do wysokości, jak i co do podstawy faktycznej – zgłoszone w toku postępowania przed sądem I instancji. Żądanie takie winno wyraźnie wskazywać kwoty, jakich zgłaszający roszczenie się domaga od poszczególnych (wyraźnie wskazanych) uczestników oraz podstawę faktyczną żądania pozwalającą na ustalenie rozmiarów i charakteru poczynionych i zgłoszonych do rozliczenia nakładów. Żądanie takie winno być do tego zgłoszone na piśmie. Wymogów tych apelujący przed sądem I instancji nie wypełnił. Szczegółowa lektura akt nie pozwala na przyznanie, że tego rodzaju żądania zgłaszał, gdyż w aktach sprawy nie ma ich śladu. Temat nakładów w wymaganej prawem procesowym formie aż do zamknięcia rozprawy się nie pojawił i to ani w formie osobno wyrażonego żądania w tym zakresie, ani chociażby w postaci zakwestionowania szacunku wartości gospodarstwa rolnego dokonanego przez biegłego sądowego. Sąd I instancji nie miał więc żadnych podstaw prawnych dla zbadania i rozliczenia nakładów, które uczestnik miałby ponieść. Roszczenia o rozliczenie nakładów uczestnik nie zgłosił także w postępowaniu apelacyjnym. Niemniej jednak gdyby to uczynił, to należałoby je uznać za spóźnione. Z roszczeniami takimi współwłaściciele mogą wystąpić tylko do chwili zamknięcia rozprawy przed sądem I instancji (art. 316 § 1 k.p.c. w zw. z art. 383 k.p.c.) Zgłoszenie ich w postępowaniu przed sądem II instancji (czyli w apelacji) można uznać za skuteczne, ale tylko wtedy, gdy roszczenia powstały albo stały się wymagalne w trakcie postępowania międzyinstancyjnego (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 marca 2004 r., sygn. IV CK 209/03; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 5 marca 2008 r., V CSK 447/07). Tymczasem roszczenia apelującego miały powstać dużo wcześniej niż po zamknięciu rozprawy przed sądem rejonowym, a zatem próba ich ewentualnego zgłoszenia na tym etapie sprawy nie mogła wywrzeć oczekiwanego skutku.

Zawarte w apelacji wnioski dowodowe należało oddalić, gdyż, mając na uwadze powyższe uwagi na temat skuteczności (a właściwie jej braku) roszczeń z tytułu nakładów – nie mogły mieć one znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Mając wszystko powyższe na uwadze, na podstawie powołanych wyżej przepisów i przy zastosowaniu art. 385 k.p.c., orzeczono jak w treści punktu 1. sentencji postanowienia.

O kosztach postępowania apelacyjnego rozstrzygnięto na podstawie art. 520 § 1 k.p.c., zgodnie z którym każdy z uczestników ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Wnioskodawczyni i uczestnicy w takim samym stopniu zainteresowani byli rozstrzygnięciem niniejszej sprawy i brak było wobec tego podstaw do odstąpienia od ujętej w art. 520 § 1 k.p.c. reguły orzekania w przedmiocie kosztów postępowania. W postępowaniu o dział spadku nie występuje bowiem między zainteresowanymi sprzeczność interesów, o której mowa w art. 520 § 2 i 3 k.p.c., nawet wówczas, gdy wskazują różne sposoby podziału tego majątku i zgłaszają w tym zakresie odmienne wnioski, albowiem jego wynik prowadzi zgodnie z interesem uczestników do wyjścia ze wspólności składników majątkowych i uregulowania wzajemnych stosunków majątkowych ( vide postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 3 lutego 2012 roku, sygn. I CZ 133/11; z dnia 6 czerwca 2012 roku, sygn. IV CZ 13/12 oraz z dnia 23 października 2013 roku, sygn. IV CZ 74/13). Z tych względów postanowiono, że każdy powinien ponieść koszty postępowania apelacyjnego związane ze swym udziałem w sprawie, o czym rozstrzygnięto w punkcie 2. sentencji postanowienia.

Marzenna Ernest Ziemowit Parzychowski Sławomir Krajewski

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)