Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 kwietnia 2019 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt I C 306/18 Sąd Rejonowy w Choszcznie:

- w punkcie I. zasądził od pozwanej Wspólnoty (...) przy ulicy (...) w C. na rzecz powódki G. G. kwotę 643,50 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 13 czerwca 2017 roku do dnia zapłaty;

- w punkcie II. oddalił powództwo w pozostałym zakresie oraz

- w punkcie III. zasądził od pozwanej na rzecz powódki 300 zł tytułem zwrotu kosztów postępowania.

Apelację od powyższego wyroku w zakresie punktu I oraz III wywiodła pozwana Wspólnota (...) przy u. (...) w C., wnosząc o jego zmianę poprzez oddalenie powództwa.

Apelująca podniosła, że powódka kupując lokal była zapoznana z jego stanem technicznym, oświadczając w tym zakresie w § 2 aktu notarialnego z dnia 8.10.2013 r., Rep. A nr (...).

Ponadto, zgodnie z uchwałą nr (...) z 12.10.2004 opłata za c.o. jest dokonywana przy uwzględnieniu metrażu bez względu na to, czy w lokalu znajduje się grzejnik.

Powódka otrzymując wymiar opłaty za centralne ogrzewanie nie wnosiła sprzeciwu.

Powódka G. G. nie złożyła odpowiedzi na apelację.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się niezasadna.

Sąd odwoławczy, mając nie tylko uprawnienie, ale wręcz obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału - dokonał jego własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w następstwie czego uznał, iż sąd rejonowy poczynił prawidłowe ustalenia, które sąd okręgowy przyjął za własne. Ostatecznie ocena prawna żądania pozwu okazała się prawidłowa, przy czym sąd odwoławczy za konieczne uznał uporządkowanie kwestii związanej z podstawą prawną zgłoszonego przez stronę powodową żądania, albowiem zagadnienie to nie zostało przez sąd pierwszej instancji rozważone w sposób wyczerpujący.

Granice wyrokowania wyznacza żądanie powództwa, które determinowane jest przez jego treść i podstawę faktyczną (art. 321 k.p.c.). Formułuje je powód już w pozwie, który zgodnie z art. 187 § 1 pkt 1 k.p.c. powinien zawierać m.in. dokładnie określone żądanie oraz przytoczenie okoliczności faktycznych uzasadniających to żądanie. Zrekonstruowana w oparciu o twierdzenia powoda podstawa faktyczna powództwa stanowi określony kompleks faktów (twierdzeń o faktach), który podlega weryfikacji przez sąd w toku postępowania. Sąd też dokonuje kwalifikacji prawnej tej podstawy faktycznej i musi wziąć przy tym pod uwagę wszystkie miarodajne normy prawa materialnego.

W świetle powyższego należy stwierdzić, iż biorąc pod uwagę zakreślone przez stronę powodową okoliczności faktyczne uzasadniające zgłoszone w sprawie żądanie, sąd meriti był obowiązany dokonać oceny zasadności powództwa pod kątem wszystkich możliwych do zastosowania - z uwagi na zakreśloną podstawę faktyczną żądania pozwu - przepisów prawa materialnego.

Strona powodowa domagała się w ramach niniejszego postępowania zapłaty z tytułu kosztów centralnego ogrzewania lokalu mieszkalnego położonego w C. przy ul. (...), które poniosła w okresie od 8 października 2013 r. do 23 stycznia 2015 r. W uzasadnieniu powyższego wskazała, że pokryła w całości opłaty z tytułu centralnego ogrzewania w oparciu o całą powierzchnię użytkową nabytego lokalu, podczas gdy w jednym z jego pomieszczeń kaloryfer nigdy nie był podłączony do sieci grzewczej; stąd też powódka wywiodła, że uiściła opłaty w wysokości większej niż rzeczywiście należna.

Tak ustalony stan faktyczny, uzasadniał kwalifikację prawną żądania powódki jako opartego o treść art. 410 § 2 k.c.

Według art. 410 § 2 k.c. świadczenie jest nienależne, jeżeli ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył, albo jeżeli podstawa świadczenia odpadła lub zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty, albo jeżeli czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

Świadczenie nienależne jest w ujęciu kodeksu cywilnego jednym z wypadków bezpodstawnego wzbogacenia unormowanym w art. 405 k.c., stosownie do którego treści, kto bez podstawy prawnej uzyskał korzyść majątkową kosztem innej osoby, obowiązany jest do wydania korzyści w naturze, a gdyby to nie było możliwe, do zwrotu jej wartości. Nienależne świadczenie jest jednak szczególnym przypadkiem bezpodstawnego wzbogacenia. To co odróżnia te dwie instytucje jest źródło powstania, gdyż do zaistnienia tego zobowiązania dochodzi w wyniku spełnienia świadczenia przez zubożonego, a nie poprzez jakiekolwiek inne przesunięcie majątkowe, nie będące świadczeniem (jak w pozostałych wypadkach bezpodstawnego wzbogacenia).

W art. 410 § 2 k.c. wskazane zostały cztery postacie nienależnego świadczenia. Mianowicie ustawodawca przewidział, iż świadczenie jest nienależne, jeżeli: 1. ten, kto je spełnił, nie był w ogóle zobowiązany lub nie był zobowiązany względem osoby, której świadczył; 2. podstawa świadczenia odpadła; 3. zamierzony cel świadczenia nie został osiągnięty; 4. czynność prawna zobowiązująca do świadczenia była nieważna i nie stała się ważna po spełnieniu świadczenia.

W ww. unormowaniu ustawodawca przesądził, że świadczenie nienależne jest źródłem świadczenia zwrotnego. W przypadku świadczenia nienależnego, wzbogacenie następuje kosztem świadczącego, bowiem dochodzi w ten sposób do zwiększenia cudzego majątku, które nie miało przyczyny, albo którego przyczyna odpadła lub nie została urzeczywistniona. Ustalenie, że wzbogacenie nastąpiło kosztem świadczącego sprowadza się do stwierdzenia, czy doszło do spełnienia świadczenia nienależnego. Innymi słowy przy roszczeniu określonym w art. 410 k.c. nie ma potrzeby ustalania niczego innego, w tym czy wzbogaciło odbiorcę bądź czy majątek świadczącego uległ zmniejszeniu, gdyż przesłanki te wynikają z samego pojęcia świadczenia nienależnego. Sam fakt spełnienia w tym wypadku nienależnego świadczenia uzasadnia roszczenie kondykcyjne (tak też Sąd Najwyższy w wyrokach z dnia 24 listopada 2011 r., I CSK 66/11 i z dnia 9 sierpnia 2012 r., V CSK 372/11).

Niewątpliwie spełnienie świadczenia z tytułu opłaty za centralne ogrzewanie lokalu w wysokości wygórowanej, nieodpowiadającej rzeczywistej wysokości kosztów, jakie powinny obciążać właściciela lokalu, będącego członkiem wspólnoty mieszkaniowej może być świadczeniem nienależnym. Tym samym należało ocenić, czy uiszczona przez powódkę na rzecz pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej kwota z tytułu centralnego ogrzewania w okresie, którego dotyczy spór nie przekracza kosztów, jakie rzeczywiście powinna ona ponieść.

W zakresie obciążeń finansowych właściciela lokalu będącego członkiem wspólnoty w świetle przepisów ustawy o własności lokali rozróżniać należy dwa rodzaje obowiązków: jedne związane z nieruchomością wspólną, a zatem stricte z byciem członkiem określonej wspólnoty i drugie, związane li tylko z odrębną własnością lokalu. Składniki pierwszej kategorii wydatków zostały przykładowo wymienione w art. 14 ustawy o własności lokali jako zasadnicze koszty obciążające właścicieli lokali w ramach wspólnoty. W drugim przypadku wydatków ponoszonych przez właściciela - związanych z utrzymaniem jego lokalu - najczęściej chodzić będzie o tzw. media (np. energia cieplna, woda). Zarząd Wspólnoty w zakresie dostawy mediów do poszczególnych lokali występuje w odmiennej roli, praktycznie jedynie jako pośrednik między dostawcami a odbiorcami - właścicielami lokali.

W zakresie kosztów lokalu, ustawa nakazuje ich całkowite poniesienie przez właściciela, przy czym nie wskazuje wprost w oparciu o jakie kryteria i wyliczenia właściciele mają ponosić koszty z art. 12 i 13 ustawy o własności lokali. Środki uiszczone z tytułu wpłat dokonanych przez właścicieli poszczególnych lokali na utrzymanie tych lokali (zapłata za media) nie są zaliczkami w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy o własności lokali, tym niemniej nic nie stoi na przeszkodzie by w ramach swobody umów, członkowie wspólnoty ustalili, że również w tym zakresie będą uiszczali zaliczki, przy czym Wspólnota dysponuje roszczeniem wobec właścicieli lokali o zapłatę faktycznie poniesionych kosztów związanych z utrzymaniem lokalu, a także tytułem kosztów zarządu nieruchomością wspólną.

Przepis art. 45a ust. 8 pkt 1 ustawy Prawo energetyczne wskazuje, że koszty zakupu ciepła, w części dotyczącej ogrzewania lokali mieszkalnych i użytkowych, rozlicza się stosując metody wykorzystujące: wskazania ciepłomierzy, wskazania urządzeń wskaźnikowych niebędących przyrządami pomiarowymi w rozumieniu przepisów metrologicznych, wprowadzonych do obrotu na zasadach i w rybie określonym w przepisach o systemie oceny zgodności lub powierzchnię lub kubaturę tych lokali.

Wyboru metody rozliczenia całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne i użytkowe dokonuje właściciel lub zarządca budynku tak, aby wybrana metoda, uwzględniając współczynniki wyrównawcze zużycia ciepła na ogrzewanie, wynikające z położenia lokalu w bryle budynku przy jednoczesnym zachowaniu prawidłowych warunków eksploatacji budynku określonych w odrębnych przepisach, stymulowała energooszczędne zachowania oraz zapewniała ustalanie opłat, o których mowa w ust. 4, w sposób odpowiadający zużyciu ciepła na ogrzewanie i przygotowanie ciepłej wody użytkowej. Wybraną metodę właściciel lub zarządca wprowadza w formie wewnętrznego regulaminu rozliczeń ciepła przeznaczonego na ogrzewanie tego budynku i przygotowanie ciepłej wody użytkowej dostarczanej centralnie poprzez instalację w budynku. Regulamin rozliczeń podaje się do wiadomości w terminie 14 dni od dnia jego wprowadzenia do stosowania (art. 45a ust. 9 i 10 Prawa energetycznego).

W świetle przytoczonych wyżej unormowań, właściciele lokali mogą uchwalić wysokość zaliczki z tytułu opłat za centralne ogrzewanie, które następnie powinny być rozliczone w oparciu o faktyczne zużycie ciepła przez dany lokal (tj. jego właścicieli).

Z ustaleń faktycznych poczynionych przez sąd pierwszej instancji, które notabene nie były sporne pomiędzy stronami wynika, że w lokalu powódki jedno z pomieszczeń o powierzchni 17,84 m ² nie posiadało przyłączenia do sieci grzewczej i stan ten istniał już od chwili powstania budynku. Analiza stanowiska strony pozwanej wskazuje, że nie kwestionowała ona również tego, że w okresie objętym żądaniem pozwu powódka uiściła opłaty (w formie zaliczkowej) na poczet centralnego ogrzewania w wysokości, które stanowiły wynik operacji matematycznej otrzymany w wyniku pomnożenia ilości metrów kwadratowych lokalu (41,14 m ²) przez stawkę 3,35 zł za jeden metr kwadratowy. Miesięczna wysokość opłat z tego tytułu wyniosła 137,82 zł.

W art. 6 k.c. została wyrażona podstawowa reguła dowodowa, zgodnie z którą ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z tego faktu wywodzi skutki prawne. Sformułowanie „wywodzi skutki prawne” odnosi się do strony postępowania i ma to znaczenie, że podkreśla zależność między kierunkiem aktywności dowodowej strony, a faktami prawnymi, które ma ona wykazać.

Na podstawie tej ogólnej reguły w piśmiennictwie podkreśla się, że w procesie powoda obciąża obowiązek udowodnienia faktów, które uzasadniają jego roszczenie, zaś na pozwanym ciąży obowiązek udowodnienia faktów niweczących lub tamujących roszczenie powoda.

W świetle powyższego nie pozostawia wątpliwości, że rzeczą pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej, która kwestionowała żądanie powódki było wykazanie, z uwagi na stwierdzony wyżej fakt braku podłączenia grzejnika do centralnego ogrzewania, że uiszczone przez powódkę opłaty za centralne ogrzewanie (zaliczki) – odpowiadały rzeczywistemu zużyciu centralnego ogrzewania. Notabene, w opinii sądu obowiązek wykazania prawidłowości wysokości tych opłat spoczywa na pozwanej wspólnocie niezależnie od konfiguracji procesowej stron procesu, gdyż to pozwana ustala wysokość zaliczki a następnie rozlicza je z rzeczywiście poniesionymi kosztami.

Twierdzenia pozwanej, że wysokość kosztów za centralne ogrzewanie jest niezależna od tego, czy w pomieszczeniu znajduje się grzejnik, czy też nie, nie zostały w żaden sposób wykazane.

Nie ulega wątpliwości, że istotnym dowodem w sprawie byłby Regulamin rozliczania ciepła, regulujący kwestie rozliczenia całkowitych kosztów zakupu ciepła na poszczególne lokale mieszkalne w pozwanej wspólnocie. Skoro takiego dowodu pozwana nie przedstawiła, a jednocześnie na żadnym etapie sprawy nie wyjaśniła, który ze wskazanych w ustawie Prawo energetyczne sposobów rozliczania opłat za centralne ogrzewanie został przyjęty w pozwanej wspólnocie (np. wskazania ciepłomierzy, wskazania urządzeń wskaźnikowych), to należało przyjąć, że sposób podany przez sąd rejonowy, jakim jest procentowy udział nieogrzanego pomieszczenia do całości lokalu pozwala na wyliczenie nadpłaty. Sąd okręgowy generalnie zgadza się z poglądem, że brak grzejnika w jednym z pomieszczeń może nie mieć wpływu na wysokość rzeczywistych kosztów eksploatacji, chociażby w sytuacji, gdy grzejniki są opomiarowane. Niemniej jednak, poczynienie tego rodzaju ustaleń na kanwie niniejszej sprawy wymagałoby wiedzy odnośnie przyjętego przez wspólnotę sposobu rozliczania ciepła, której to wiedzy sąd nie posiada. Nie jest rolą sądu domyślanie się, który z przewidzianych prawem sposobów rozliczania ciepła stosuje pozwana i przy zachowaniu zasady bezstronności podejmowanie inicjatywy dowodowej za stronę. Skutkiem bierności procesowej pozwanej było uwzględnienie powództwa i uznanie, że świadczenie spełnione przez powódkę na rzecz pozwanej wspólnoty było nienależne.

Argumentacja pozwanej oscylująca wokół kwestii związanej z zamieszczonym w akcie notarialnym oświadczenia powódki, że stan prawny i fizyczny nieruchomości jest jej znany, nie przystawała w żadnej mierze do przedmiotu niniejszej sprawy. Można byłoby rozważać jego trafność wyłącznie w sytuacji, gdyby powódka wystąpiła z roszczeniem z tytułu rękojmi za wady fizyczne lokalu np. o obniżenie ceny. Nie jest to jednak, jak trafnie wskazał sąd I instancji przedmiot niniejszego postępowania.

Z powołanych względów, apelacja jako nie mająca usprawiedliwionych podstaw, podlegała oddaleniu stosownie do treści art. 385 k.p.c.

sędzia Ziemowit Parzychowski sędzia Marzenna Ernest sędzia Katarzyna Longa

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)