Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 maja 2019 r. wydanym w sprawie I C 385/19 Sąd Rejonowy w Gryfinie oddalił powództwo (...) spółki akcyjnej w B. przeciwko H. C. o zapłatę 6.071,74 z odsetkami umownymi za opóźnienie w wysokości dwukrotności odsetek ustawowych za opóźnienie od dnia 23 listopada 2018 roku (punkt II), uchylając wydany uprzednio nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym (punkt I) i zasądził od powoda na rzecz pozwanego 187 zł tytułem kosztów procesu (punkt III).

W uzasadnieniu sąd rejonowy podniósł, że 13 czerwca 2016 r. strony zawarły umowę pożyczki gotówkowej, na podstawie której pozwana otrzymała określoną kwotę pieniężną, zobowiązując się jednocześnie do jej zwrotu na warunkach określonych w umowie. Kwota pożyczki wyniosła 8250 zł, powiększona o opłatę przygotowawczą 129 zł, wynagrodzenie prowizyjne 7015 zł, wynagrodzenie (...) w wysokości 1100 zł. Pożyczka miała zostać spłacona w 36 ratach po 495 zł każda. Jako zabezpieczenie pozwana podpisała weksel.

Pozwany spłacił raty pożyczki w okresie od 16 sierpnia 2017 r. do 18 lipca 2018 r. w łącznej kwocie 11.880 zł i do zapłaty pozostało 5940 zł.

Powód po braku wpłat rat za sierpień i wrzesień 2018 r. wezwał w dniu 24 września 2018 r. pozwanego do zapłaty kwoty 990 zł w terminie 7 dni od otrzymania wezwania, pod rygorem wypowiedzenia umowy.

Następnie pismem z dnia 23 października 2018 r. wypowiedział umowę pożyczki i wezwał pozwanego do wykupu weksla w terminie 30 dni.

W tych okolicznościach sąd uznał powództwo mające oparcie w przepisie art. 720 § 1 k.c. za niezasadne. Sąd wskazał, że przedmiotem żądania pozwu była należność z weksla, przy czym sąd uznał że powód wypełnił weksel nie mając do tego podstawy. Zdaniem sądu przedstawione przez stronę powodową dokumenty w postaci książki nadawczej, wydruku z systemu śledzenie przesyłki nie dają podstawy do przyjęcia, że powód w sposób prawidłowy wypowiedział pozwanemu umowę. Zdaniem sądu brak jest podstaw do powiązania przesyłek z osobą pozwanego.

Dodatkowo sąd podniósł, że nawet przy przyjęciu że dokumenty te dotyczą pozwanego, to należałoby przyjąć, że powód uzyskał możliwość wypełnienia weksla dopiero po skutecznym wypowiedzeniu umowy tj. 29 listopada 2018 r., skoro wypowiedzenie zostało pozwanemu według twierdzeń powoda doręczone w dniu 29 października 2018 r., co także wskazuje na nieprawidłowe wypełnienie weksla.

Dalej sąd wyjaśnił, że nawet gdyby uznać, że doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie, gdyż postanowienia umowne dotyczące wynagrodzenia prowizyjnego w kwocie 7015 zł są niezgodne z zasadami współżycia społecznego. Sąd w tym zakresie wskazał, że przepis art. 58 § 2 k.c. ogranicza zasadę swobody umów. Podkreślone zostało, że powód przewidział dla siebie wynagrodzenie wygórowane i nieekwiwalentne do kwoty udzielonej pożyczki. Sama prowizja została ustalona na poziomie 90 % kapitału.

Rozstrzygnięcie o kosztach sąd oparł na zasadzie wynikającej z art. 98 k.p.c.

Z powyższym orzeczeniem nie zgodził się powód (...) spółka akcyjna w B., która zaskarżyła wyrok w całości i zarzuciła mu naruszenie przepisów art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 353 ¹ w zw. z art. 359 k.c. w zw. z art. 36 a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim poprzez nieuprawnione uznanie, że zapisy umowne przyznające stronie pozwanej (powinno być powodowej) wynagrodzenie prowizyjne są sprzeczne z dobrymi obyczajami , rażąco naruszają interes konsumenta i obciążają pozwanego ponad dopuszczalne limity. Przy jednoczesnym pominięciu przez sąd limitu pozaodsetkowych kosztów.

Powódka wniosła o zmianę wyroku i uwzględnienia powództwa w całości oraz zasądzenie od pozwanego kosztów postępowania za obie instancje, ewentualnie uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji powyższe zarzuty zostały rozwinięte. Apelujący nie zgodził sę ze stanowiskiem sądu, że niezasadność wynagrodzenia prowizyjnego ma wynikać z obejścia przepisów o ochronie praw konsumenta oraz o odsetkach maksymalnych . Podkreślono, że w umowie zostały określone wszystkie parametry wymagane przepisami dotyczącymi umów zawieranych z konsumentem. Za błędne zostało uznane stwierdzenie, że zapisy ustanawiające wynagrodzenie powoda rażąco naruszały interes konsumenta i były sprzeczne z dobrymi obyczajami. Podkreślone zostało, że pożyczka została udzielona po wejściu w życie przepisów określających pozaodsetkowe koszty kredytu (art. 36 a ustawy o kredycie konsumenckim). Apelująca wskazała, że przewidziane koszty w postaci opłaty przygotowawczej, prowizji i wynagrodzenia Twój Pakiet mieściły się w limicie przewidzianym przez ustawodawcę, stąd sąd w sposób nieuprawniony dokonał obniżenia ustawowego limitu kosztów pozaodsetkowych.

Pozwany w odpowiedzi na apelację wniósł o jej oddalenie.

Prawomocnym postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 25 lutego 2020 r. oddalono wniosek pozwanego o przyznanie pełnomocnika z urzędu.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja podlegała oddaleniu.

Zaznaczyć należy, że przedmiotowa sprawa została rozpoznana zarówno w postępowaniu upominawczym, jak i nakazowym, co niesie za sobą określone konsekwencje.

Oczywistym jest, że sąd rejonowy uwzględniając orzecznictwo Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 13 września 2018 r. w sprawie (...) spółki akcyjnej (C – 176/17) nie powinien kierować sprawy do rozpoznania w postępowaniu nakazowym. W wyroku tym Trybunał wskazał, że artykuł 7 ust. 1 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy interpretować w ten sposób, iż sprzeciwia się on przepisom krajowym takim jak te będące przedmiotem postępowania głównego, pozwalającym na wydanie nakazu zapłaty opartego na wekslu własnym, który stanowi gwarancję wierzytelności powstałej z umowy kredytu konsumenckiego, w sytuacji gdy sąd rozpoznający pozew o wydanie nakazu zapłaty nie jest uprawniony do zbadania potencjalnie nieuczciwego charakteru warunków tej umowy, jeżeli sposób wykonania prawa do wniesienia zarzutów od takiego nakazu nie pozwala na zapewnienie przestrzegania praw, które konsument opiera na tej dyrektywie. Kontynuacją tego stanowiska jest wyrok TSUE, który zapadł już po wydaniu wyroku przez sąd rejonowy – z dnia 7 listopada 2019 r., w połączonych sprawach C-419/18 i C-483/18, w którym stwierdzono że w sprawach konsumenckich sąd ma obowiązek badania z urzędu postanowień umowy konsumenckiej, która stanowiła podstawę wydania weksla i weksel nie może więc stanowić zatem wyłącznej podstawy dochodzenia roszczeń przez przedsiębiorcę, a sąd ma obowiązek kontroli treści stosunku podstawowego także bez zarzutu konsumenta.

Uwaga powyższa ma charakter porządkowy i została poczyniona z tego względu, że w przedmiotowej sprawie w dniu 28 grudnia 2018 r. sąd rejonowy nakaz w postępowaniu nakazowym wydał.

W myśl art. 505 ¹³ § 2 k.p.c., jeżeli sąd drugiej instancji nie przeprowadził postępowania dowodowego, to uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego w postępowaniu uproszczonym powinno zawierać jedynie wyjaśnienie podstawy prawnej orzeczenia z przytoczeniem przepisów prawa. Przepisy o postępowaniu uproszczonym nie wyłączają przepisu art. 378 § 1 k.p.c., a zatem aktualny pozostaje obowiązek sądu drugiej instancji wzięcia pod uwagę z urzędu nieważności postępowania (art. 379).

Powyższe oznacza, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.

W aspekcie zarzutów podniesionych przez stronę powodową, wskazać należy, że zupełnie nie są one adekwatne do okoliczności sprawy. Zasadniczo gdyby nie to, że zgadza się osoba pozwanego i sygnatura sprawy można by przyjąć, że apelacja nie dotyczy w ogóle rozstrzygnięcia wydanego przez sąd rejonowy w tej sprawie.

Strona powodowa podniosła wyłącznie zarzut naruszenia prawa materialnego tj. art. 385 ¹ k.c. w zw. z art. 385 ² k.c. w zw. z art. 56 k.c. w zw. z art. 353 ¹ w zw. z art. 359 k.c. w zw. z art. 36 a ust. 2 ustawy z dnia 12 maja 2011 r. o kredycie konsumenckim

Rzecz jednak w tym, że sąd rejonowy nie dokonał oceny postanowień umownych przez pryzmat abuzywności, lecz wprost stwierdził ich nieważność z powodu sprzeczności z zasadami współżycia społecznego.

Wyjaśnienia wymaga, że zarzuty oparte na art. 58 § 2 i 3 k.c. oraz art. 385 ¹ k.c. i art. 385 ² k.c. wzajemnie się wykluczają, albowiem zgodnie z utrwalonym w orzecznictwie poglądem nie może być uznana za abuzywną czynność prawna, która jest nieważna (por. wyrok Sąd Apelacyjnego w Warszawie z dnia 26 października 2017 r. VI ACa 805/16).

Należy jednak podkreślić, że przyczyną, dla której sąd powództwo oddalił była ocena, że strona powodowa nie wykazała by doszło do skutecznego wypowiedzenia umowy. Trudno w apelacji znaleźć jakąkolwiek argumentację, która by odnosiła się do oceny dowodów zaprezentowanej przez sąd rejonowy.

Już zatem abstrahując od tego czy stanowisko to było słuszne, czy też nie, wobec braku zarzutów strony powodowej w tym zakresie bezprzedmiotowa była ocena prawidłowości zastosowania prawa materialnego. Ten etap badania powinien być bowiem poprzedzony weryfikacją prawidłowości ustaleń faktycznych w sprawie. Tymczasem sąd rejonowy uznał, że w sprawie powód nie wyczerpał trybu pozwalającego mu na wypełnienie weksla i tym samym wypowiedzenie umowy pożyczki. Zdaniem sądu rejonowego dokumenty przedstawione przez stronę powodową nie były wystarczające do przyjęcia, że wezwanie do zapłaty z dnia 24 września 2018 r. skierowano do pozwanego, podobnie jak i wypowiedzenie z dnia 23 października 2018 r.

Przy braku jakichkolwiek zarzutów strony powodowej do tych ustaleń faktycznych sądu rejonowego, trudno dokonywać innej oceny, zwłaszcza jeśli uwzględni się, że sąd nie stosował przepisów, których naruszenie zarzuca apelujący.

Sąd odwoławczy zwraca także uwagę, że powód formułując pozew nie odwoływał się do stosunku podstawowego, przedstawiając wyłącznie weksel. Jakkolwiek w postępowaniu nakazowym zasadą – od dnia 1 lipca 2000 r. do 7 listopada 2019 r. wyraźnie wysłowioną w art. 495 § 2 k.p.c., ale i wcześniej niewątpliwie obowiązującą - jest niedopuszczalność zmiany podstawy powództwa, Sąd Najwyższy w powoływanej uchwale połączonych Izb: Cywilnej oraz Izby Pracy i Ubezpieczeń Społecznych z dnia 24 kwietnia 1972 r., III PZP 17/70, dopuścił wyjątek od tej zasady ze względu na: związek zachodzący pomiędzy roszczeniem wekslowym a stosunkiem podstawowym, zasadę równości stron w procesie (jeżeli pozwanemu wolno na obronę przed roszczeniem wekslowym powoływać fakty dotyczące stosunku podstawowego (zob. art. 210 § 2 i art. 495 § 3 k.p.c.), to również powodowi trzeba umożliwić powołanie takich faktów dla „ratowania" nakazu przed jego uchyleniem) oraz ekonomię postępowania. Tym niemniej nie oznacza to, że powód, który roszczenie skierował do konsumenta, zyskał uprzywilejowaną pozycję procesową. Nie można przy tym zapominać, że sprawa została rozpoznana w postępowaniu uproszczonym.

Ostatecznie wobec podniesienia zarzutów, które w niniejszej sprawie zupełnie były chybione, sąd nie znalazł podstaw by apelację powoda uwzględnić, skutkiem czego została ona oddalona na podstawie art. 385 k.p.c.

sędzia Katarzyna Longa

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

(...)

(...)

3.  (...)