Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 maja 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Karina Marczak
Sędziowie:	SO Zbigniew Ciechanowicz SR del. Szymon Pilitowski (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Ziemowit Augustyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 maja 2015 roku w S.

sprawy z powództwa K. W. (1)

przeciwko I. Ł.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 1 kwietnia 2014 roku, sygn. akt II C 10/14

1.  zmienia zaskarżony wyrok w punkcie I. w ten sposób, iż zasądza od pozwanej I. Ł. na rzecz powódki K. W. (1) kwotę 25 000 (dwadzieścia pięć tysięcy) złotych wraz z odsetkami umownymi w wysokości czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego w stosunku rocznym liczonymi od dnia 31 grudnia 2010 roku;

2.  zasądza od pozwanej I. Ł. na rzecz powódki K. W. (1) kwotę 937 (dziewięćset trzydzieści siedem) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1259/14

UZASADNIENIE

Wyrokiem wydanym dnia 1 kwietnia 2014 r. w sprawie o sygn. akt II C 10/14 Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie w punkcie I. zasądził od pozwanej I. Ł. na rzecz powódki K. W. (1) kwotę 25.000 zł z ustawowymi odsetkami liczonymi w stosunku rocznym od 31 grudnia 2010 roku; w punkcie II. oddalił powództwo w pozostałej części; w punkcie III. zasądził od pozwanej na rzecz powódki kwotę 3.650 zł tytułem kosztów procesu oraz w punkcie IV. zwrócił pozwanej kwotę 89,51 zł.

Powyższy wyrok zapadł w sprawie zainicjowanej powództwem K. W. (1) przeciwko I. Ł. o zapłatę od kwoty 25.000 zł z odsetkami w wysokości 1% rocznie od 30 września 2009 r. do 30 grudnia 2010 r. oraz w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od dnia 31 grudnia 2010 r. tytułem niespłaconej pożyczki udzielonej pozwanej.

Rozstrzygnięcie to Sąd Rejonowy wydał w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

Sąd ustalił, iż ww. dniu 1 sierpnia 2007 roku pomiędzy powódką K. W. (1) a K. W. (2) zawarta została w zwykłej formie pisemnej umowa spółki cywilnej, której nadano nazwę (...). K. W. (2) oraz powódka K. W. (1) prowadziły tę spółkę, w ramach której pracę świadczyła również pozwana I. Ł.. Powódka zaproponowała pozwanej, aby ta wstąpiła do przedmiotowej spółki cywilnej. Na mocy aneksu podpisanego przez powódkę, K. W. (2), pozwaną oraz B. L. w dniu 26 września 2009 roku pozwana I. Ł. oraz B. L. wstąpili, jako nowi wspólnicy, do spółki cywilnej prowadzonej przez powódkę oraz K. W. (2). Na mocy aneksu podpisanego przez powódkę, K. W. (2), pozwaną oraz B. L. w dniu 29 września 2009 roku powódka oraz K. W. (2) wystąpiły ze spółki (...). W przedmiotowej spółce pozostali wspólnikami pozwana oraz B. L..

Sąd ustalił również, iż pomiędzy ustępującym wspólnikiem, tj. powódką oraz nowym wspólnikiem, tj. pozwaną uzgodniono, że pozwana zapłaci powódce kwotę 25.000 zł w terminie do dnia 30 grudnia 2010 r. tytułem rozliczenia z ustępującym ze spółki (...) wspólnikiem. Analogiczne uzgodnienia poczynili ustępująca ze spółki (...) oraz nowy wspólnik B. L.. Pomimo wezwania pozwana nie uiściła powódce kwoty 25.000 zł.

Sąd stwierdził, iż w dniu 31 października 2010 r. pozwana oraz B. L. rozwiązali spółkę cywilną (...). Wyszczególniony w umowie rozwiązującej spółkę majątek tej spółki sprzedali firmie o nazwie Zakład Handlowo-Usługowy, zaś pieniądze uzyskane ze sprzedaży składników spółki pozwana oraz B. L. postanowili rozdzielić między sobą. Wspólnicy jednocześnie oświadczyli, że w momencie jej rozwiązywania spółka cywilna (...) jest wolna od zadłużeń, zaś pozwana oraz B. L. nie mają wobec siebie żadnych roszczeń finansowych.

W oparciu o powyższe ustalenia faktyczne Sąd Rejonowy uznał, że powództwo podlegało uwzględnieniu w przeważającej części. Jako podstawę prawną uwzględnionego żądania Sąd wskazał przepisy art. 871 k.c. i art. 864 k.c. Ocenił, iż materiał dokumentacyjny stanowiący dowód w sprawie zasadniczo nie budził wątpliwości poza załączoną do pozwu umową pożyczki, która została zakwestionowana przez stronę pozwaną w tym sensie, że zostało podniesione, że była to fikcyjna umowa pożyczki. Sąd I instancji uznał, że faktycznie była to pozorna umowa.

Stanowisko to Sąd zajął w oparciu o zeznania świadka B. L. oraz przesłuchanie powódki w zakresie, w jakim wskazują one na cel zawarcia fikcyjnej umowy pożyczki. Sąd nie dał wiary zeznaniom tych osób w zakresie, w jakim twierdzili, że pozwana uiściła na rzecz powódki kwotę 25.000 zł. Jednocześnie Sąd odmówił wiary zeznaniom świadka K. W. (2) oraz powódki w zakresie, w jakim twierdziły, że w istocie chodziło o umowę pożyczki oraz w kwestii przekazania pozwanej kwoty 25.000 zł tytułem udzielonej pożyczki.

W ocenie Sądu Rejonowego okoliczności zdarzenia oraz kontekst sytuacyjny wskazują na wiarygodność wersji wynikającej z twierdzeń pozwanej, gdyż nie jest logiczne to, aby osoby ustępujące ze spółki, tj. powódka oraz K. W. (2), które pozostawiają nowym wspólnikom cały zgromadzony w ramach spółki cywilnej (...) majątek, jeszcze udzielały nowym wspólnikom pożyczki bez wzajemnego rozliczenia się. Sąd stwierdził, iż skoro same wypracowały majątek w ramach spółki cywilnej, stworzyły firmę o określonej rozpoznawalnej nazwie na rynku, pozostawiały firmę w dobrej kondycji finansowej, to zupełnie niezrozumiałe jest dlaczego miałyby występując ze spółki jeszcze udzielać pożyczki nowym wspólnikom, a nie rozliczać się z nimi.

W kontekście powyższego Sądu przyjął, że strony procesu nie zawarły umowy pożyczki, lecz faktycznie zawarta umowa o takiej nazwie miała charakter pozorny i w tym sensie, w świetle art. 84 k.c., była nieważna. Wynika to stąd, że strony procesu de facto ukryły inną czynność prawną, tj. uzgodnione miedzy stronami wzajemne rozliczenia związane z uprzednim ustąpieniem powódki ze spółki cywilnej. Ta czynność prawna w ocenie Sądu Rejonowego nie była nieważna.

Sąd stwierdził, że nie można uznać za ważną umowę zbycia udziałów spółki cywilnej, natomiast nie są niedopuszczalne umowne uzgodnienia w zakresie rozliczenia ustępującego wspólnika ze spółki. O tym, że taka sytuacja w istocie zaistniała, świadczy zdaniem Sądu Rejonowego to, że strony procesu najpierw doprowadziły do takiej sytuacji, w której doszło do przystąpienia nowych wspólników, a dopiero później wystąpili ze spółki wspólnicy, którzy tę spółkę cywilną wcześniej zakładali. Nie było zatem sytuacji polegającej na sprzedaży udziału w spółce cywilnej, lecz miało miejsce umowne rozliczenie występujących wspólników ze spółki, co w świetle art. 871 k.c. jest dopuszczalne. Owo rozliczenie, tak jak uprzednio umowa spółki cywilnej, przybrało formę pisemną, choć pod postacią umowy nazwanej „umową pożyczki”. Jak zaś zeznała sama pozwana, miała ona przekazać kwotę odpowiadającą rozliczeniu finansowemu wyjścia powódki ze spółki, co więcej, kwotę odpowiadającą rozliczeniu finansowemu wyjścia powódki ze spółki miała uiścić faktycznie zgodnie z treścią zawartej umowy pożyczki.

Sąd Rejonowy uznał za ważne również to, że strony faktycznie miały co rozliczać, gdyż z zeznań świadka W. L. wynikało, iż w spółce były maszyny, lokal był przystosowany do działalności przez powódkę i K. W. (2), spółka cywilna miała swoją nazwę, pod którą działała i swoją siedzibę, z treści zawartej już miedzy pozostałymi i jedynymi wspólnikami spółki cywilnej, tj. pozwaną i W. L. umową rozwiązującą spółkę cywilną wynika, że osoby te spieniężyły majątek spółki i kwotą w ten sposób uzyskaną same się podzieliły.

Kierując się powyższym Sąd uznał, iż pozwana powinna zapłacić powódce kwotę 25.000 zł.

Sąd I instancji nie dal wiary zeznaniom pozwanej, iż ta zapłaciła już kwotę 25.000 zł. Uznał, że w tym względzie niewiele wnoszą zeznania świadka W. L., gdyż świadek jedynie stwierdził, że o fakcie zapłaty dowiedział się od samej pozwanej, nie był on świadkiem przekazywania kwoty przez pozwaną powódce. Zdaniem Sądu zeznania pozwanej co do tej kwestii są natomiast niewiarygodne, zwłaszcza z tego względu, iż pozwana nie ma na to, żadnego pisemnego potwierdzenia, a ponadto twierdzenia pozwanej w zakresie rzekomej spłaty tej kwoty są niespójne i niekonsekwentne, gdyż w sprzeciwie od nakazu zapłaty sporządzonym przez pozwaną osobiście, pozwana w ogóle nie wspomniała o tym, że zapłaciła kwotę 25.000 zł, a następnie gdy w sprawie pojawił się pełnomocnik pozwanej, w swym piśmie podniósł, że w istocie to pozwana przekazała powódce kwotę 25.000 zł tytułem spłaty równowartości przypadającego jej udziału we wspólnym majątku oraz wkładu. W ocenie Sądu zagadnienie to miało charakter rozwojowy w tym sensie, że w miarę postępu sprawy przed Sądem twierdzenia w tym względzie były uzupełniane.

Z tych względów Sąd Rejonowy uznał, że pozwana powinna zapłacić powódce kwotę 25.000 zł i to w terminie do dnia 30 grudnia 2010 r., co wprost wynika z treści umowy oraz zeznań pozwanej, która przyznała, że kwotę miała wpłacić zgodnie z treścią umowy. Dlatego odsetki należało naliczać zdaniem Sądu Rejonowego po myśli art. 481 k.c. od dnia 31 grudnia 2010 r.

Sąd wskazał dalej, że bezzasadny był wniosek powódki o zapłatę odsetek ponad te zasądzone w punkcie I. wyroku. W ocenie Sądu wynika to stąd, że strony nie zawarły umowy pożyczki, a zatem należało wziąć to pod uwagę i nie zasądzać odsetek charakteryzujących umowę pożyczki, natomiast takimi były odsetki w wysokości 1% w stosunku rocznym już od następnego dnia zawarcia umowy. Sąd Rejonowy wskazał, że takie odsetki wynikają z faktu dysponowania przedmiotem pożyczki, a czegoś takiego w niniejszej sytuacji nie było.

Uzasadniając orzeczenie o kosztach procesu Sąd wskazał jako jego podstawę art. 100 k.p.c. i stwierdził, iż powódka wygrała proces w przeważającej części, co uzasadniało zasądzenie na jej rzecz od pozwanej kosztów procesu, które zamknęły się kwotą 3.650 zł (1.250 zł - opłata sądowa od pozwu; 2.400 zł - koszt zastępstwa procesowego).

Kolejno wskazał, iż pozwana poniosła wydatek w kwocie 300 zł na poczet kosztów związanych z wykonaniem odezwy, a zwłaszcza tłumaczenia dokumentów dla sądu obcego, ostatecznie wydatkowano na ten cel 210,49 zł, z tego względu Sąd zwrócił pozwanej nadpłatę – po myśli art. 84 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych - w kwocie 89,51 zł.

W apelacji powódki został zaskarżony powyższy wyrok w zakresie, w jakim Sąd nie zasądził odsetek od 31 grudnia 2010 roku w wysokości 4-krotności stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego. Powódka zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła:

1.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 353 ¹ k.c. w zw. z § 5 umowy pożyczki z dnia 29 września 2009 roku poprzez ich niezastosowanie w sytuacji, gdy zebranego materiału dowodowego wynikało, iż umowa zawarta pomiędzy stronami zawierała dozwolone prawnie postanowienia co do określenia wysokości odsetek w przypadku zwłoki pozwanej w zwrocie pieniędzy i to właśnie one powinny znaleźć zastosowanie w sprawie;

2.  naruszenie prawa materialnego tj. art. 359 § 1, 2, 2 ¹, 2 ², 2 ⁵ k.c. w zw. z art. 481 § 1 i 2 k.c. polegające na niezastosowaniu przepisów dotyczących odsetek maksymalnych, pomimo iż zebrany materiał dowodowy wskazywał na zwłokę pozwanej w wykonaniu zobowiązania, a stopa ustalonych umownie odsetek przekraczała czterokrotność stopy kredytu lombardowego NBP.

Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego orzeczenia w punkcie I. poprzez zasądzenie na jej rzecz od pozwanej odsetek w wysokości czterokrotności stopy kredytu lombardowego NBP od kwoty 25.000 zł od dnia 31 grudnia 2010 roku do dnia zapłaty, jak również zasądzenie od pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych, względnie uchylenie orzeczenia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Uzasadniając powyższe zarzuty apelacyjne powódka stwierdziła, iż Sąd obowiązany był uwzględnić postanowienia stron określone w umowie a dotyczące wysokości odsetek w przypadku opóźnienia przez pozwaną z wykonaniem zobowiązania w terminie. Strony bowiem ustaliły w § 5 umowy, że za każdy następny miesiąc po terminie ustalonym na zwrot przedmiotu pożyczki pozwana obowiązana będzie do zapłaty odsetek w wysokości 3 % w przypadku braku zapłaty powódce. Skarżąca wskazała, iż ustalenie takie jest dopuszczalne i zgodne z art. 353 ¹ k.c., jednakże ze względu na przepisy dotyczące odsetek maksymalnych (art. 359 k.c.) powinno ono zostać stosownie zmodyfikowane przez Sąd do odsetek maksymalnych, co strona powodowa uczyniła już w pozwie. Powódka wskazała, iż strony dobrowolnie ustaliły wysokość odsetek za opóźnienie na kwotę wyższą niż ustawowe. Skarżąca stwierdziła również, iż Sąd pierwszej instancji ograniczył się w uzasadnieniu ww. wyroku do wyjaśnienia, dlaczego nie została zasądzona kwota 1% za korzystanie z przedmiotu pożyczki, a nie wskazał przy tym dlaczego od 31 grudnia 2010 r. zasądził jedynie odsetki ustawowe.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki okazała się uzasadniona.

Przedmiotem oceny Sądu Odwoławczego na obecnym etapie sprawy była wyłącznie ta część wyroku Sądu pierwszej instancji, która dotyczyła zasądzenia odsetek za opóźnienie w zapłacie należności głównej. Kwestię zasadności powództwa w zakresie obejmującym należność główną przesądził już Sąd Rejonowy, do czego doszło na skutek uprawomocnienia się postanowienia z 28 października 2014 r. odrzucającego apelację pozwanej od ww. wyroku.

W ślad za prawomocnym w tej części wyrokiem wydanym w pierwszej instancji Sąd odwoławczy przyjął istnienie obowiązku po stronie pozwanej do zapłaty na rzecz powódki kwoty 25.000 zł, wywodzonego z umowy zawartej w przedmiocie rozliczenia się wstępującego wspólnika spółki cywilnej (...) z występującym, który to obowiązek miał zostać zrealizowany – co podkreślił Sąd pierwszej instancji, opierając się w tej mierze na zeznaniu pozwanej – na warunkach określonych w dokumencie umowy załączonej do pozwu. Sąd Odwoławczy w ślad za tym przyjął również, że pozwana przed dniem zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji nie wykonała tego obowiązku, tj. nie zapłaciła na rzecz powódki kwoty 25.000 zł dochodzonej w niniejszej sprawie. Brak było również podstaw pozwalających Sądowi Odwoławczemu stwierdzić, by do zapłaty doszło już na etapie postępowania apelacyjnego.

Następstwem uznania, iż pozwana winna zapłacić na rzecz powódki kwotę 25.000 zł na warunkach określonym w dokumencie umowy załączonym do pozwu, było orzeczenie przez Sąd pierwszej instancji o prawie powódki do otrzymania odsetek za opóźnienie w zapłacie tej kwoty od dnia następnego po oznaczonym w § 3 ww. dokumentu umowy terminie płatności, czyli po dniu 30 grudnia 2010 r.

Stwierdzenie przez Sąd pierwszej instancji, iż spełnienie świadczenia pozwanej wobec powódki w sposób przewidziany w powyższym dokumencie, w terminie tam określonym, i równoczesna odmowa uznania roszczenia powódki o zapłatę odsetek za opóźnienie w spełnieniu tego świadczenia pieniężnego na warunkach umownych i zasądzenie w ich miejsce odsetek ustawowych, obarczone było niekonsekwencją.

Uzasadniając odmowę zasądzenia odsetek żądanych obok roszczenia głównego Sąd pierwszej instancji w istocie ograniczył się do powołania argumentacji, która dotyczyła oceny zasadności roszczenia o zapłatę odsetek należnych za korzystanie ze środków pieniężnych przekazanych w ramach umowy pożyczki. W tym zakresie stanowisko Sądu Rejonowego należało uznać za przekonujące, powódka bowiem nie wypłaciła pozwanej kwoty 25.000 zł, co miało nastąpić tytułem umowy pożyczki, tak więc powódce nie należały się odsetki, które miały stanowić wynagrodzenie powyższego, określone w § 4 dokumentu umowy załączonego do pozwu. Stanowisko to zresztą zaakceptowała powódka, bowiem nie zaskarżyła wyroku Sądu pierwszej instancji w zakresie, w którym oddalił żądanie o zapłatę powyższych odsetek.

Argumentacji przedstawionej przez Sąd Rejonowy nie sposób zastosować do oceny zasadności żądania dotyczącego odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia głównego.

Stosownie do art. 481 § 1 i 2 k.c. odsetki za opóźnienie należą się bowiem wierzycielowi w przypadku popadnięcia przez dłużnika w opóźnienie w spełnieniu jakiegokolwiek świadczenia pieniężnego. Rzecz jasna nie są swoiste wyłącznie dla świadczenia wynikającego z umowy pożyczki. Z treści art. 481 § 2 k.c. wprost wynika, iż odsetki za opóźnienie winno się liczyć według stopy ustawowej wyłącznie wówczas, jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była z góry oznaczona. W realiach sprawy, skoro realizacja obowiązku pozwanej, jak to ustalił Sąd Rejonowy, miała się odbyć na warunkach określonych w dokumencie umowy załączonym do pozwu, w nim zaś w § 5 wyraźnie przewidziano, iż za opóźnienie w zwrocie pożyczki pożyczkobiorca zobowiązany jest do zapłaty odsetek karnych w wysokości 3 % za każdy miesiąc opóźnienia.

Zastrzeżenie obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie w spełnieniu świadczenia pieniężnego wynikającego z takiego rodzaju umowy, na której oparł swe rozstrzygnięcie Sąd pierwszej instancji, w wysokości podwyższonej ponad stopę odsetek ustawowych, było w pełni dozwolone w ramach swobody kontraktowej stron i nie naruszało regulacji zawartej w art. 353 ¹ k.c. Godziło natomiast w treść art. 359 § 2 ¹ k.c., albowiem wysokość odsetek, wyliczając ją w stosunku rocznym, przekraczała czterokrotność wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego, a więc stopę odsetek maksymalnych.

Skutek naruszenia tego uregulowania został określony wprost przez ustawodawcę w art. 359 § 2 ² k.c., gdzie przewidziano, iż jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. W takiej wysokości należało zatem zasądzić na rzecz powódki od pozwanej odsetki należne za opóźnienie w zapłacie świadczenia głównego zasądzonego już w punkcie I. zaskarżonego wyroku.

Kierując się powyższym Sąd Okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmienił wyrok Sądu pierwszej instancji w zaskarżonej części i w całości uwzględnił żądanie wyrażone przez powódkę w apelacji.

O kosztach postępowania odwoławczego Sąd orzekł na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. i art. 108 § 1 k.p.c. Z racji tego, iż powódka wygrała w całości proces przed Sądem Odwoławczym należał jej się od przeciwnika zwrot wszystkich poniesionych w związku z tym kosztów, na które złożyła się opłata sądowa od apelacji w kwocie 337 zł oraz koszty zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym w kwocie 600 zł, tj. w stawce minimalnej przewidzianej w § 12 ust. 1 pkt 1 w zw. z § 6 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu, przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia wskazanej w apelacji powódki.