Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 30 maja 2018 roku Sąd Rejonowy w Świnoujściu po rozpoznaniu na rozprawie sprawy z powództwa T. A. i J. A. przeciwko (...) Sp. z o.o. w S. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (sygn. akt I C 145/18):

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził solidarnie od powodów na rzecz pozwanej kwotę 1.817 złotych tytułem kosztów postępowania.

Sąd Rejonowy oparł powyższe rozstrzygnięcie na następujących ustaleniach oraz rozważaniach:

Źródłem zobowiązania powodów jest zawarta dnia 19 sierpnia 2004 roku ze Spółdzielczą Kasą Oszczędnościowo - Kredytową (...) umowa pożyczki nr (...). Zgodnie z umową pożyczkobiorca zaciągnął pożyczkę w kwocie 6200 złotych zobowiązując się do jej spłaty wraz z należnymi odsetkami do 19 sierpnia 2007 roku (pkt 6 umowy). Stosownie do pkt 17 umowy, w przypadku nieterminowej spłaty pożyczki należność z tego tytułu staje się w dniu następnym należnością przeterminowaną. Od niespłaconego w całości lub w części kapitału pobierane są odsetki wg stopy procentowej obowiązującej w danym okresie dla pożyczek przeterminowanych, wynoszącej na dzień zawarcia umowy 40% w skali roku.

W konsekwencji braku spłaty należności, w dniu 05 września 2007 roku wydany został przez Sąd Rejonowy w Świnoujściu nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym sygn. akt VI Nc 673/07 nakładający na pozwanych: I. A., J. A. oraz T. A. obowiązek solidarnej zapłaty na rzecz pierwotnego wierzyciela kwoty 8.969,15 złotych wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 27 sierpnia 2007 roku w wysokości 11,5% w stosunku rocznym do dnia zapłaty liczonymi od kwoty 3916,68 złotych oraz odsetkami umownymi ustalanymi według zmiennej stopy procentowej obowiązującej w danym okresie w SKOK i wynoszącymi wówczas 40 % w skali roku liczonymi od kwoty 5052,47 złotych od dnia 27 sierpnia 2007 roku do dnia zapłaty. Postanowieniem Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 27 marca 2013 roku, sygn. akt I Co 133/13 nakazowi zapłaty nadana została klauzula wykonalności na rzecz nowego wierzyciela (...) Sp. z o.o. w S..

Na podstawie tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty z dnia 5 września 2007 roku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 27 marca 2013 roku przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym Szczecin - Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie toczyło się postępowanie egzekucyjne Km 191S/12 przeciwko powodom T. A. i J. A.. Na jego gruncie wyegzekwowano łączną kwotę opiewającą na 17.699,86 złotych.

W dniu 03 stycznia 2018 roku wszczęte, a zostało przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wałczu w sprawie Km 76/18 postępowanie egzekucyjne przeciwko powodom zmierzające do wyegzekwowania kwoty 8.969, 15 złotych tytułem należności głównej oraz kwoty 11.317,52 złotych tytułem odsetek.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo oparte na art. 840 § 1 k.p.c. za niezasadne. Zważył, iż powodowie domagali się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego podnosząc, że na podstawie tego tytułu są egzekwowane odsetki w wysokości przewyższającej wysokość odsetek maksymalnych, a należność główna wynikająca z tytułu wykonawczego została zaspokojona. Zdarzeniem, wskutek którego zobowiązanie stwierdzone w skarżonym tytule wykonawczym miało wygasnąć lub nie może być egzekwowane, jest w ocenie powodów zmiana systemu prawa cywilnego materialnego w zakresie funkcjonowania instytucji odsetek, jaka nastąpiła na mocy nowelizacji Kodeksu cywilnego ustawą z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz zmianie niektórych innych ustaw. Na mocy ustawy tej ustalono wysokość tzw. odsetek maksymalnych. Sąd Rejonowy podkreślił, że w/w zmiana weszła w życie z dniem 20 lutego 2006 roku, a stosownie do art. 5 ustawy, nowe przepisy znajdować miały zastosowanie do czynności prawnych dokonywanych po jej wejściu w życie. Sąd ocenił więc, iż wysokość oprocentowania przewidziana w tytule wykonawczym jest zgodna z przepisami prawa, gdyż w dacie zawierania umowy pożyczki nie obowiązywał przepis ustalający wysokość odsetek maksymalnych i stronom przysługiwała swoboda w ustaleniu wysokości odsetek. Nadmienił, że wprawdzie zmiana stanu prawnego w zakresie regulacji odsetek maksymalnych poczytywana może być za zdarzenie, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., lecz nie mogło to stanowić podstawy dla pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w niniejszej sprawie, gdyż umowę zawarto dnia 19 sierpnia 200 4 roku, zaś tytuł wykonawczy powstał już w okresie obowiązywania regulacji odnoszących się do wysokości odsetek maksymalnych. Nie zachodzi zatem zdaniem Sądu I instancji przesłanka nastąpienia zdarzenia po powstaniu tytułu egzekucyjnego, bowiem nakaz zapłaty wydany został w dniu 05 września 2007 roku i stronom w postępowaniu toczącym się pod sygn. akt VI Nc 673/07 przysługiwało uprawnienie do zaskarżenia nakazy zapłaty i wskazanie wówczas na okoliczność zasądzenia odsetek w wysokości wyższej, niż dopuszczalna na gruncie obowiązującego stanu prawnego. Finalnie Sąd wskazał, iż niedopuszczalne jest oparcie powództwa przeciwegzekucyjnego na art. 5 k.c., gdyż przepis ten nie stanowi źródła powstania praw i nie może stanowić samodzielnej podstawy powództwa.

Tak argumentując Sąd Rejonowy powództwo oddalił oraz na podstawie art. 98 § 1 i 3 k.p.c. orzekł o kosztach procesu.

Apelację od powyższego wyroku wywiedli powodowie zarzucając mu naruszenie:

a)  art. 233 k.p.c. poprzez dokonanie dowolnej oceny materiału dowodowego prowadzące do błędnego przyjęcia, iż powód nie dokonał spłaty na rzecz wierzyciela należności głównej, w sytuacji, gdy okoliczności sprawy oraz dowody stanowiące podstawę dokonanych ustaleń faktycznych prowadzą do odmiennych wniosków;

b)  przepisów w zakresie odsetek maksymalnych poprzez ich niezastosowanie

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wnieśli o zmianę zaskarżonego wyroku oraz uwzględnienie powództwa w całości, ewentualnie jego uchylenie i przekazanie sprawy Sądowi I instancji do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżący obszernie rozwinęli tak postawione zarzuty wnosząc jak na wstępie.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od powodów solidarnie na rzecz pozwanej kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powodów okazała się w tym sensie uzasadniona, iż skutkowała uchyleniem zaskarżonego wyroku i przekazaniem sprawy sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Na wstępie zauważyć trzeba, iż w myśl art. 378 § 1 k.p.c., sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Z powyższego przepisu wynika, iż sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji zakreślonej przez skarżącego. Powyższe nie oznacza jednak, że sąd jest związany ustaleniami faktycznymi czy oceną prawną wyrażoną przez sąd pierwszej instancji, jeżeli nie były one przedmiotem zarzutów apelującego. Sąd odwoławczy jest bowiem sąd merytorycznym, a przyjęta przez ustawodawcę koncepcja apelacji pełnej (cum beneficio novorum) nakłada na sąd drugiej instancji powinność merytorycznego rozpoznania sprawy po raz drugi, w tym dokonania samodzielnej oceny dowodów zgromadzonych przez sąd pierwszej instancji i na ich podstawie dokonania własnych ustaleń faktycznych oraz materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia, niezależnie od zarzutów apelacji i skontrolowania prawidłowości postępowania przed sądem pierwszej instancji, przy uwzględnieniu związania zarzutami naruszenia prawa procesowego przedstawionymi w apelacji ( vide wyroki Sądu Najwyższego z dnia 3 czerwca 2015 roku, V CSK 550/14, LEX nr 1771404; z dnia 25 listopada 2015 roku, IV CSK 55/15, LEX nr 1968452; z dnia 10 marca 2016 roku, III CSK 183/15, LEX nr 2026401; z dnia 6 października 2016 roku, III UK 270/15, LEX nr 2139253).

W konsekwencji, sąd drugiej instancji może - a jeżeli je dostrzeże, powinien - naprawić stwierdzone naruszenia przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia, a wynikający z art. 378 § 1 k.p.c. obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji oznacza, że sąd drugiej instancji nie koncentruje się tylko na ocenie zasadności zarzutów apelacyjnych, a rozstrzyga merytorycznie o zasadności zgłoszonych roszczeń procesowych ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2016 roku, II PK 242/15, LEX nr 2202494).

Zważywszy na powyższe Sąd Odwoławczy w wyniku ponownego rozpoznania sprawy uznał, iż koniecznym było uchylenie zaskarżonego wyroku z uwagi na dopuszczenie się przez Sąd I instancji zaniechania rozpoznania istoty przedmiotowego sprawy.

Godzi się bowiem zauważyć, że stosownie do dyspozycji art. 386 § 4 k.p.c. sąd drugiej instancji może uchylić zaskarżony wyrok i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania w razie nierozpoznania istoty sprawy przez sąd pierwszej instancji.

Przyjmuje się, że pojęcie „istoty sprawy” w rozumieniu komentowanego przepisu to materialny aspekt sporu. „Rozpoznanie” to rozważenie oraz ocena poddanych przez strony pod osąd żądań i twierdzeń, a w konsekwencji - załatwienie sprawy w sposób merytoryczny lub formalny, w zależności od okoliczności i procesowych uwarunkowań konkretnej sprawy. Innymi słowy rozpoznanie istoty sprawy oznacza zbadanie materialnej podstawy żądania pozwu oraz merytorycznych zarzutów strony przeciwnej. Do nierozpoznania istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. dochodzi wówczas, gdy sąd rozstrzygnął nie o tym, co było przedmiotem sprawy, zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania, pominął merytoryczne zarzuty zgłoszone przez stronę, rozstrzygnął o żądaniu powoda na innej podstawie faktycznej i prawnej niż zgłoszona w pozwie, nie rozważył wszystkich zarzutów pozwanego dotyczących kwestii faktycznych, czy prawnych rzutujących na zasadność roszczenia ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 listopada 2012 roku, III SZ 3/12, Lex nr 1232797). Taka sytuacja nastąpi wówczas, gdy sąd bezpodstawnie przyjmie, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 25 lutego 2015 roku IV CZ 110/14, LEX nr 1656516; wyroki SN: z dnia 3 grudnia 2014 roku, III CSK 113/14, LEX nr 1650289; z dnia 12 lutego 2002 roku, I CKN 486/00, OSP 2003 nr 3, poz. 36; z dnia 21 października 2005 roku, III CK 161/05, LEX nr 178635). Innymi słowy, nierozpoznanie istoty sprawy polega na zaniechaniu zbadania materialnej podstawy żądania pozwu, tj. niewyjaśnienie i pozostawienie poza oceną okoliczności faktycznych, stanowiących przesłanki zastosowania normy prawa materialnego, będącej podstawą roszczenia ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2015 roku, III PZ 1/15, LEX nr 1665593).

W wyniku zaś wnikliwej analizy akt sprawy, w tym w szczególności w kontekście treści uzasadnienia zaskarżonego wyroku, Sąd Okręgowy doszedł do przekonania, iż rozpoznając tą sprawę sąd pierwszej instancji zaniechał wniknięcia w jej istotę, doprowadzając tym samym do sytuacji o której mowa w art. 386 § 4 k.p.c.

Należy zauważyć, iż rozpoznanie istoty danej sprawy polega na ustaleniu jej stanu faktycznego, a następnie subsumpcję tak poczynionych ustaleń pod mające zastosowanie w rozpatrywanej sprawie normy prawa materialnego.

W świetle zakreślonej przez stronę powodową podstawy faktycznej żądania pozwu oraz treści samego żądania zgłoszonego pod osąd w przedmiotowej sprawie, zasadniczo prawidłowo Sąd Rejonowy uznał, że oceny zasadności żądania zgłoszonego w niniejszej sprawie należało dokonać przez pryzmat art. 840 § 1 k.p.c., który statuuje podstawy powództwa o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego (tzw. powództwo przeciwegzekucyjne). W kontekście tego przepisu istotnym jest, że jeżeli tytuł egzekucyjny nie korzysta z powagi rzeczy osądzonej (np. akt notarialny), zarzuty w ramach powództwa przeciwegzekucyjnego mogą zostać oparte na podstawach ujętych w pkt 1 lub 2 i dotyczyć zdarzeń sprzed powstania tytułu egzekucyjnego. Odmiennie rzecz się ma w przypadku tytułu korzystającego z powagi rzeczy osądzonej (tj. prawomocnego orzeczenia sądu). Dłużnik nie może bowiem w drodze powództwa opartego na art. 840 § 1 k.p.c. zmierzać do wzruszenia prawomocnego rozstrzygnięcia sądu ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 grudnia 1972 roku, II PR 372/72), a tylko przeczyć treści innych tytułów egzekucyjnych, których nie chroni prawomocność materialna czy zawisłość sporu ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 listopada 2003 roku, III CZP 78/03, Prok. i Proku-wkł. 2004, nr 6, poz. 36).

W tym postępowaniu strona powodowa domagała się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 5 września 2007 roku sygn. akt VI Nc 673/07, któremu postanowienie z dnia 27 marca 2013 roku nadano klauzulę wykonalności (sygn. akt I Co 133/13).

Oznacza to, że powództwo skierowano przeciw sądowemu tytułowi egzekucyjnemu, a zatem mogło być oparte tylko na podstawie ujętej w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., zgodnie z którą, dłużnik może żądać pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie stwierdzone tym tytułem wygasło albo nie może być egzekwowane.

W judykaturze ugruntowane jest stanowisko, że z chwilą uprawomocnienia się wyroku dochodzi do prekluzji materiału faktycznego sprawy, w której zostało wydane, dlatego też podstawą powództwa przeciwegzekucyjnego może być jedynie podstawa ujęta w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. i to tylko wówczas, gdy zdarzenie powodujące wygaśnięcie zobowiązania lub niemożność jego egzekwowania, nastąpiły po wydaniu tego wyroku ( vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2012 roku, III CZP 16/12). Nie mogą być podstawą powództwa zarzuty skierowane przeciw orzeczeniu, zmierzające do zmiany jego treści, które mogły zostać podniesione już w postępowaniu rozpoznawczym ( vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 października 1968 roku, III CZP 86/68, oraz orzeczenia z dnia 8 lutego 1937 roku, C III 357/35, i z dnia 2 kwietnia 1962 roku, 2 CR 549/61). Regulacja art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. ma na celu wyeliminowanie z podstawy żądania pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w postaci orzeczeń sądu takich okoliczności faktycznych, które pominięto w postępowaniu rozpoznawczym jako spóźnione albo nie zostały zgłoszone ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 października 2016 roku, II CSK 489/16).

W zaistniałej sytuacji procesowej, stosownie do art. 6 k.c., to na powodach spoczywał ciężar wykazania, iż zaistniała przewidziana w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. podstawa uzasadniająca pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Przy tym podkreślić trzeba, że sąd oceniając, czy zaistniała podstawa powództwa przeciwegzekucyjnego, mógł dokonać tej oceny wyłącznie przez pryzmat przyczyn zaistnienia tej podstaw wskazanych w pozwie, gdyż zgodnie z art. 843 k.p.c., w pozwie powód powinien przytoczyć wszystkie zarzuty, jakie w tym czasie mógł zgłosić, pod rygorem utraty prawa korzystania z nich w dalszym postępowaniu.

Analiza treści uzasadnienia pozwu złożonego w niniejszej sprawie wskazywała zaś, że powodowie powoływali się na okoliczność, iż w wyniku zmiany stanu prawnego zobowiązanie stwierdzone tytułem egzekucyjnym wygasło, gdyż zostało wyegzekwowane przez wierzyciela pierwotnego w toku uprzednio toczącego się postępowania egzekucyjnego, co wiązało się z założeniem, że wysokość odsetek stwierdzonych w tytule wykonawczym przekracza wysokość odsetek maksymalnych, co powoduje ich sprzeczność z zasadami współżycia społecznego.

Nie ulega wątpliwości, że wierzytelność stwierdzona nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 5 września 2007 roku( sygn. akt VI Nc 673/07) obejmowała należność główną w kwocie 8.969,15 złotych wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 27 sierpnia 2007 roku w wysokości 11,5 % w stosunku rocznym do dnia zapłaty liczonymi od kwoty 3.916,68 złotych oraz umownymi odsetkami według zmiennej stopy procentowej obowiązującej w danym okresie w SKOK i obecnie wynoszącymi 40 % w skali roku liczonymi od kwoty 5.052,47 złotych od dnia 27 sierpnia 2007 roku

Tak określona wysokość odsetek umownych została ustalona na podstawie postanowień umowy, która została zawarta w dniu 19 sierpnia 2004 roku, kiedy nie obowiązywały regulacje co do odsetek maksymalnych. Dopiero mocą ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2005 roku, nr 157, poz. 1316), która weszła w życie z dniem 20 lutego 2006 roku, znowelizowano art. 359 k.c. w ten sposób, iż do porządku prawnego wprowadzono regulacje dotyczące odsetek maksymalnych. Zgodnie z art. 359 § 2 ¹ k.c., maksymalna wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej nie może w stosunku rocznym przekraczać czterokrotności wysokości stopy kredytu lombardowego Narodowego Banku Polskiego (odsetki maksymalne). W myśl art. 359 § 2 ² k.c., jeżeli wysokość odsetek wynikających z czynności prawnej przekracza wysokość odsetek maksymalnych, należą się odsetki maksymalne. Zgodnie zaś z nowowprowadzonym art. 359 § 2 ³ k.c., postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy ustawy.

Niewątpliwie będące przedmiotem egzekucji prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Wałczu G. W. w sprawie o sygn. akt Km 76/18 odsetki zasądzone we w/w nakazie zapłaty, przekraczają wysokość odsetek maksymalnych w rozumieniu w/w przepisów. Istotnym jednak jest, że ustawodawca na kanwie art. 5 ustawy z dnia 7 lipca 2005 roku o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz o zmianie niektórych innych ustaw zastrzegł, że przepisy ustawy w ich nowym brzmieniu stosuje się do czynności prawnych dokonanych po jej wejściu w życie, a co za tym idzie do umów zawartych przed wejściem w życie ustawy nowelizującej – z czym mamy do czynienia w niniejszej sprawie skoro umowa została zawarta w 2004 roku - nadal mają zastosowanie przepisy dotychczasowe.

Sąd Okręgowy wziął pod uwagę, że w orzecznictwie z uwagi na rewolucyjny charakter powyższe nowelizacji i jej znaczenie z punktu widzenia obrotu prawnego w orzecznictwie wyrażono pogląd, że jeżeli orzeczenie sądu nakazujące zapłatę sumę pieniężną z odsetkami umownymi przewyższającymi wysokość odsetek maksymalnych zapadło przed dniem 20 lutego 2006 roku i strona nie mogła w toku procesu podnosić zarzutów opartych na znowelizowanym przepisie art. 359 § 2 ¹ k.c., gdyż wszedł on w życie dopiero dnia 20 lutego 2006 roku, to strona zobowiązana do zapłaty może w ramach powództwa przeciwegzekucyjnego domagać się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie naliczonych po dniu 20 lutego 2006 roku odsetek w części w jakiej przewyższają wysokości odsetek maksymalnych ( tak m.in. Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 25 maja 2017 roku, I ACa 62/17; Sąd Okręgowy w Świdnicy w wyroku z dnia 30 marca 2017 roku, II CA 32/17; Sąd Apelacyjny w Krakowie w wyroku z dnia 3 czerwca 2014 roku, I ACa 446/14; Sąd Apelacyjny w Katowicach w wyroku z dnia 5 kwietnia 2013 roku, I ACa 381/12), albowiem zmiana stanu prawnego jest zdarzeniem, o którym mowa w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., gdy spowodowała, że zobowiązanie stwierdzone tytułem wykonawczym w części lub całości wygasło albo nie może być egzekwowane ( vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 2018 roku, III CZP 107/17, LEX nr 2457309). Nawet gdyby podzielić powyższe stanowisko i uznać, że zmiana stanu prawnego może stanowić zdarzenie w rozumieniu przepisu art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. uzasadniające pozbawienie wykonalności danego tytułu wykonawczego w zakresie, w jakim zasądzone nim zostały odsetki przekraczające wysokość odsetek maksymalnych, to jednak w realiach rozpatrywanej sprawy uwzględnić należało, że podstawą powództwa opozycyjnego nie mogą być zdarzenia istniejące przed powstaniem tytułu egzekucyjnego, gdyż wówczas ich uwzględnienie prowadziłoby do zanegowania powagi rzeczy osądzonej i zakwestionowania prawomocnych orzeczeń, co jest niedopuszczalne ( vide wyroki Sądu Najwyższego z dn. 5 czerwca 1997 roku, I CKN 83/97, z dn. 4 lutego 1998 roku, II CKN 591/97, z dn. 16 września 1999 roku, II CKN 475/98, z dn. 19 stycznia 1999 roku, II CKN 188/98 lub z dn. 28 października 2004 roku, V CK 140/04). Skoro do wydania kwestionowanego nakazu zapłaty doszło w dniu 5 września 2007 roku, zaś zmiana stanu prawnego w zakresie odsetek maksymalnych wynikająca z nowelizacji wprowadzonej mocą ustawy z dnia 1 lipca 2005 roku weszła w życie z dniem 20 lutego 2006 roku, to niechybnie okoliczność zmiany stanu prawnego zaistniała już w toku postępowania w którym rozpoznawanej było żądanie objęte spornym tytułem wykonawczym. Powodowie mieli więc możliwość i winni byli zarzuty kwestionujące zasadność domagania się przez wierzyciela odsetek w wysokości przekraczającej odsetki maksymalne, a związane ze zmianą stanu prawnego wynikającą z ustawy nowelizującej z dnia 1 lipca 2005 roku, podnieść już wówczas.

W konsekwencji co do zasady zgodzić należało się z tym, iż powodowie nie mogli z powołaniem na regulację art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. domagać się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego z powołaniem się na zmianę stanu prawnego wynikającą z nowelizacji art. 359 k.c. jaka weszła w życie w dniu 20 lutego 2006 roku, albowiem nie jest to zdarzenie, które miałoby miejsce dopiero po powstaniu tytułu egzekucyjnego.

Nie uszło jednak uwadze Sądu Odwoławczego, a czego Sąd Rejonowy nie dostrzegł, iż kwestia zmiany stanu prawnego w zakresie odsetek maksymalnych stanowiła tylko przesłankę ogólnego zarzutu zgłoszonego przez stronę powodową, która domagając się w rozpatrywanej sprawie pozbawienia wykonalności nakazu zapłaty z dnia 5 września 2007 roku wskazywała, że spłaciła swoje zobowiązanie w stosunku do wierzyciela na łączną kwotę 15.917,50 złotych. Wedle twierdzeń powodów, taka kwota miała zostać wyegzekwowana w toku uprzednio toczącego się postępowania egzekucyjnego z wniosku wierzyciela pierwotnego na podstawie spornego tytułu wykonawczego. Domagali się pozbawienia wykonalności tytułu wykonawczego w zakresie należności głównej w wysokości 15.917,50 złotych oraz odsetek umownych od tej kwoty ponad kwoty odsetek ustawowych. Przedmiotowym nakazem zapłaty od dłużników została jednak zasądzona rzecz wierzyciela należność w kwocie 8969,15 złotych wraz z odsetkami ustawowymi i umownymi, wobec czego tenże tytuł wykonawczy mógłby zostać pozbawiony wykonalności wyłącznie w części dotyczącej tej kwoty należności głównej oraz zasądzonych odsetek, gdyby możliwe było do ustalenia, że należność ta została w całości lub w części spłacona, a pomimo to wierzyciel nadal ją egzekwuje.

W przedmiotowej sprawie Sąd I instancji pomimo powoływania się przez powodów na okoliczność wyegzekwowania przez wierzyciela pierwotnego wierzytelności objętej spornym tytułem egzekucyjnym, a także wykazania w toku tego postępowania, że w uprzednio toczącym się postępowaniu egzekucyjnym Km 191S/12 doszło do wyegzekwowania na rzecz wierzyciela łącznej kwoty 15.917,50 złotych (vide zaświadczenie o dokonanych wpłatach z dnia 26 stycznia 2015 roku k. 15), w żadnym zakresie zarzutu spełnienia świadczenia przez dłużników i wygaśnięcia w związku z tym wierzytelności w całości lub w części nie zbadał. Tymczasem rozważenie tejże kwestii miało o tyle istotne znaczenie, iż nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym Sądu Rejonowego w Świnoujściu z dnia 5 września 2007 roku zasądzono na rzecz wierzyciela należność główną wraz z umownymi odsetkami, które były odsetkami zmiennymi według stopy procentowej obowiązującej w danym okresie w SKOK. Odsetki te wprawdzie w dacie wydania nakazu zapłaty wynosiły 40 % w skali roku (tj. w 2007 roku), lecz nie zostało ustalone, jaka wysokość odsetek umownych była ustalana przez SKOK w następnych latach, w tym w szczególności, czy była ona niższa niż 40 %. Zaniechanie ustalenia tej kwestii, doprowadziło do tego, że Sąd Rejonowy całkowicie zaniechał zweryfikowania, czy wpłaty dokonywane przez dłużników w toku uprzednio toczącego się postępowania były rozliczane prawidłowo biorąc pod uwagę wysokość obowiązujących w SKOK w poszczególnych latach odsetek umownych. Mogłoby się bowiem okazać, że jeżeli stopa tych odsetek była niższa aniżeli 40 %, to wówczas wpłaty jakie zostały uczynione przez dłużników pokryłyby zaległą wierzytelność w zakresie dalszym aniżeli wskazywał to wierzyciel we wniosku egzekucyjnym złożonym w sprawie Km 76/18. Skutkowałoby to zaś uznaniem, że w tym zakresie, w jakim egzekucja jest niezasadnie kontynuowana przez pozwanego, istniałyby podstawy do uwzględnienia powództwa opartego na art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., czego jednak sąd pierwszej instancji nie zbadał.

Reasumując Sąd Okręgowy uznał, iż skoro z przyczyn opisanych wyżej sąd zaniechał zbadania zasadności zarzutu powodów wygaśnięcia wierzytelności stwierdzonej w tytule wykonawczym w całości lub w części, tj. zaniechał zbadania zaistnienia podstawy powództwa przeciwegzekucyjnego ujętej w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c., to ocenić należało, że nie rozpoznał on istoty niniejszej sprawy. W konsekwencji zaistniała podstawa do uchylenia zaskarżonego wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Świnoujściu, o czym orzeczono na podstawie art. 386 § 4 k.p.c., jednocześnie na podstawie art. 108 § 2 k.p.c. pozostawiając ten sądowi rozstrzygnięcie o kosztach instancji odwoławczej.

SSO Małgorzata Grzesik SSO Tomasz Sobieraj SSO Marzenna Ernest

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)