Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 3 kwietnia 2018 r. Sąd Rejonowy Szczecin – P.
i Zachód w S. po rozpoznaniu sprawy z wniosku K. D. przy udziale (...) spółki akcyjnej w W., Województwa (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K., Wojewody (...) o ustanowienie służebności przesyłu (sygn. akt II Ns 3535/15):

I. ustanowił na rzecz (...) spółki akcyjnej w W. dwie odpłatne służebności przesyłu polegające na prawie do korzystania z nieruchomości obciążonej działki nr (...) obręb (...) U., (Kw nr (...)) w zakresie niezbędnym do eksploatacji, dokonania konserwacji, remontów, modernizacji, usuwania awarii oraz przebudowy urządzeń przesyłowych wraz z prawem wejścia na teren przez pracowników przedsiębiorstwa oraz wszystkie podmioty i osoby, którymi przedsiębiorstwo posługuje się w związku z prowadzoną działalnością:

- SG1 na pow. 0,0010 ha – trwale wyłączoną z użytkowania obejmującą powierzchnie, jakie zajmuje studnia oraz obszar gruntu w odległości 1,00 m od jej konstrukcji,

- SG2 o pow.0,0009 ha – powierzchnię równą szerokości 1,00 m i długości 0, 50 m pasa eksploatacyjnego,

uwidocznione na mapie geodezyjnej, stanowiącej załącznik do opinii biegłego K. M. z 13 października 2016 r. k. 186 akt;

II. zasądził od (...) spółki akcyjnej w W. na rzecz K. D. kwotę 1535 zł tytułem opłaty za ustanowienie służebności przesyłu, opisanej w punkcie I. postanowienia;

III. w pozostałym zakresie wnioski stron oddalił;

IV. nakazał pobrać od (...) S.A. i K. D. na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin- Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwoty po 1931,20 zł tytułem kosztów sądowych.

V. ustalił, że koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie, w tym koszty zastępstwa prawnego, każda ze stron ponosi we własnym zakresie.

Sąd Rejonowy oparł powyższe orzeczenie na następujących ustaleniach faktycznych oraz rozważaniach.

Wnioskodawczyni jest właścicielką działki nr (...) położonej w U. (Kw nr (...)). Od strony wschodniej graniczy ona z drogą wojewódzką nr (...). W północno-wschodniej części nieruchomości posadowiona jest studnia teletechniczna z kanalizacją kablową przebiegająca od drogi nr (...) do studzienki i dalej na północ działki, będąca własnością (...) S.A.

Powierzchnia gruntu zajętego przez studnię i położonego w bezpośrednim sąsiedztwie studni, niezbędna do prawidłowej eksploatacji urządzeń przesyłowych wraz z prawem wejścia na teren przez pracowników przedsiębiorstwa oraz inne osoby w związku z prowadzoną działalnością wynosi 0,0010 ha, w tym obszar gruntu w odległości 1 m od jej konstrukcji.

Powierzchnia pasa eksploatacyjnego gruntu niezbędna do prawidłowej eksploatacji, urządzeń przesyłowych wraz z prawem wejścia na teren przez pracowników przedsiębiorstwa oraz inne osoby w związku z prowadzoną działalnością wynosi 0.0009 ha. Szerokość pasa eksploatacyjnego wynosi 1 m po 0,50 m w każda stronę od osi kanalizacji kablowej.

Wartość prawa służebności przesyłu, jako wynagrodzenia jednorazowego wynosi 2.109 zł, w tym obniżenie wartości nieruchomości na skutek posadowienia sieci teletechnicznych i studzienki – 288,62 zł, wynagrodzenie z współkorzystanie z nieruchomości – 1539,30 zł, wartość skapitalizowana podatku od nieruchomości – 281 zł.

W ramach realizacji inwestycji „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T.-P. – etap II”, którego inwestorem było Województwo (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. dokonano m.in. przebudowy istniejącej sieci teletechnicznej.

Decyzją nr (...) z dnia 16 września 2011 r. o zezwoleniu na realizacje inwestycji drogowej polegającej na przebudowie drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T.-P., uchylonej i zmienionej w części a w pozostałej utrzymanej mocą decyzji Ministra Infrastruktury i (...) z dnia 18 lipca 2014 r., Wojewoda (...) zezwolił na ograniczenie sposobu korzystania z nieruchomości oznaczonej, jako działka nr (...) z obrębu (...) U., w celu przebudowy sieci uzbrojenia terenu tj. posadowienia studzienki telekomunikacyjnej.

Projekt bazował na warunkach wydanych przez (...) S.A. (poprzednik O. Polska) i warunkach (...) Zarządu Melioracji i (...) w S..

Decyzją z dnia 30 stycznia 2015 r. Wojewoda (...) przyznał K. D. odszkodowanie w kwocie 1.132 zł za szkody poniesione w wyniku trwałego ograniczenia sposobu korzystania i wynagrodzenia za czasowe zajęcie części nieruchomości oznaczonej jako działka nr (...), obręb (...) U., w związku z posadowieniem studzienki telekomunikacyjnej dla potrzeb inwestycji drogowej polegającej na przebudowie drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T.-P., w tym wynagrodzenie za okres 2 miesięcy zajęcia nieruchomości na czas robót – 318 zł, za obniżenie wartości nieruchomości – 574 zł oraz za szkody fizyczne – 240 zł.

(...) S.A. informował wnioskodawczynię, iż stroną postępowania w sprawie uregulowania zasad korzystania z przedmiotowej nieruchomości jest inwestor, który dokonał przebudowy tj. (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K..

W tym stanie faktycznym Sąd uznał wniosek oparty na art. 305 ¹ k.c. za zasadny.

Sąd Rejonowy zważył, iż wnioskodawczyni jest właścicielką działki nr (...), na której posadowiona jest studnia teletechniczna z kanalizacją kablową stanowiąca własność O. Polska, więc zachodzą przesłanki do ustanowienia służebności przesyłu na rzecz właściciela urządzeń przesyłowych. Obszar i przebieg służebności ustalono na podstawie opinii biegłego geodety K. M. (k. 186).

Wynagrodzenie w związku z ustanowieniem służebności przesyłu Sąd Rejonowy ustalił na podstawie opinii rzeczoznawcy A. C. na kwotę 2.019 zł, przy czym uwzględnił, że decyzją z dnia 30 stycznia 2015 r. Wojewoda (...) przyznał już wnioskodawczyni odszkodowanie tytułem szkód powstałych w wyniku trwałego ograniczenia sposobu korzystania i wynagrodzenia za czasowe zajęcie części działki w kwocie 1.132 zł, w tym 574 zł za obniżenie wartości nieruchomości na skutek lokalizacji infrastruktury technicznej w postaci studzienki telekomunikacyjnej. W tej sytuacji wynagrodzenie za ustanowienie służebności obniżono o odszkodowanie wypłacone przez Wojewodę (...), co dało kwotę 1.535 zł. Sąd oddalił wniosek o zasądzenie periodycznego wynagrodzenia wskazując, że zasadą jest ustalanie jednorazowego wynagrodzenia za ustanowioną służebność przesyłu.

Sąd I instancji zaznaczył, iż przedmiotowe żądanie związane jest z przebudową sieci telekomunikacyjnej w ramach realizacji inwestycji drogowej „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T.-P. – etap II”. Jednym z elementów inwestycji było usunięcie kolizji sieci telekomunikacyjnej należącej do (...) S.A. W trakcie robót przebieg projektowanej sieci uległ zmianie z uwagi na kolizję z istniejącą siecią energetyczną. Stąd też wybudowanie studzienki na działce wnioskodawczyni przez (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. miało wyłącznie na celu usunięcie tej kolizji. Z chwilą posadowienia studzienki w celu przywrócenie funkcjonalności sieci nastąpiło włączenie nowo wybudowanej infrastruktury do sieci i stało się ono własnością przedsiębiorstwa przesyłowego. Skoro zgodnie z art. 305 ¹§ 1 k.c. nieruchomość można obciążyć służebnością tylko na rzecz przedsiębiorcy, którego własność stanowią urządzenia, to spółka (...) nabyła prawo do korzystania z nieruchomości obciążonej i zobowiązana jest uiścić opłatę na rzecz właściciela.

O kosztach postępowania Sąd orzekł na podstawie art. 520 § 1 i 2 k.p.c. nakazując w punkcie IV. postanowienia pobrać od O. Polska i K. D. kwoty po 1931,20 zł tytułem zwrotu wydatków na poczet wynagrodzeń biegłych w łącznej kwocie 3.862,40 zł. Sąd Rejonowy rozdzielając po połowie koszty sądowe miał na uwadze sprzeczność interesów stron. W pozostałym zakresie o kosztach postępowania orzeczono zgodnie z ogólną regułą rozkładu kosztów w postępowaniu nieprocesowym wyrażoną w art. 520 § 1 k.p.c.

Apelację od powyższego postanowienia wywiodła (...) spółka akcyjna w W., zaskarżając je w części dotyczącej punktów II, IV, V. Zaskarżonemu rozstrzygnięciu zarzuciła naruszenie:

a)  art. 305 ¹ i art. 305 ² § 1 i 2 k.c. poprzez błędną wykładnię, w konsekwencji czego wniosek o ustanowienie służebności przesyłu za odpłatnością w kwocie 1535 zł od uczestnika został uwzględniony, choć odpłatność powinna obciążać Województwo (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K., w wyniku działań którego przedmiotowa infrastruktura znalazła się na posesji wnioskodawcy po przebudowie drogi wojewódzkiej nr (...) w sytuacji, gdy przed przebudową drogi, infrastruktura znajdowała się poza posesją wnioskodawcy;

b)  art. 233 § 1 i 2 k.p.c. poprzez przekroczenie przez Sąd I Instancji granic swobodnej oceny dowodów i wyciągnięcie wniosków niemających uzasadnienia w materiale dowodowym i przyjęciem, że roszczenia wnioskodawcy w związku z posadowieniem przez uczestnika infrastruktury na posesji wnioskodawcy po przebudowie drogi są uzasadnione wobec niego, mimo przesłanek odpowiedzialności z tego tytułu Województwa (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K.;

c)  art. 520 § 1 i 2 k.p.c. poprzez bezzasadne obciążenie (...) S.A. kosztami opinii biegłych oraz nieprzyznanie uczestnikowi zwrotu kosztów postępowania.

Wskazując na powyższe apelująca wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia przez zasądzenie na rzecz wnioskodawczyni kwoty 1535 zł od Województwa (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K., uchylenie wobec niej orzeczenia zawartego w punkcie IV i zasądzenie zwrotu kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa radcy prawnego według norm przepisanych, zaś ewentualnie uchylenie postanowienia i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania

W uzasadnieniu apelacji skarżąca podniosła, iż wnioskodawczyni była właścicielem działki o numerze (...) do czasu kiedy decyzją Wojewody (...) z dnia 16 września 2011 r. nr (...) została podzielona na dwie nieruchomości: działkę nr (...) - wydzielony pas drogowy przeznaczony pod inwestycję drogową (str. 3 Decyzji Nr (...)) oraz działkę nr (...) na której zezwolono na ograniczenie korzystania z nieruchomości w celu dokonania przebudowy sieci uzbrojenia terenu (str. 11-12 Decyzji nr (...)). Inwestorem projektu pn. „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T. - P. - etap II” było Województwo (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. i podczas tej inwestycji inwestor przebudował infrastrukturę telekomunikacyjną i posadowił ja na działce nr (...). Zdaniem uczestniczki dokonaną przebudowę należy traktować w kategorii budowy nowej sieci, gdyż została wybudowana w nowym miejscu, na działce, na której wcześniej nie była posadowiona. Wybudowano nowy odcinek kanalizacji i posadowiono nową studnię telekomunikacyjną, a do kanalizacji wciągnięto kable. W związku z tym, nie on, lecz Województwo (...) Zarządu Dróg Wojewódzkich w K. winna obciążać odpłatność z tytułu ustanowienia służebności przesyłu.

Niezależnie od powyższego w zakresie rozstrzygnięcia co do kosztów uczestniczka nie zgodziła się z tym, aby obciążyć ją nierozliczonymi kosztami opinii biegłych w kwocie 1931,20 zł, gdyż brak było ku temu podstaw. Jednocześnie w sposób nieuzasadniony przyjęto, że każdą ze stron ponosi koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie podczas, choć uczestniczce winien zostać przyznany zwrot kosztów postępowania.

Apelację od punktu I i II postanowienia wywiodło Województwo (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K., które zarzucił mu naruszenie:

a)  art. 305 ¹ k.c. poprzez błędne jego zastosowanie oraz ustanowienie służebności przesyłu w sytuacji, gdy ograniczenie z korzystania z działki nr (...) ustalono w postępowaniu administracyjnym zakończonym wydaniem przez Wojewodę (...) decyzji nr (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej;

b)  art. 305 ² § 2 k.c. poprzez błędne jego zastosowanie i przyznanie wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu w sytuacji, gdy kwestia odszkodowania za trwałe ograniczenie sposobu korzystania z działki nr (...) została rozstrzygnięta w postępowaniu administracyjnym zakończonym wydaniem w dniu 30 stycznia 2015 r. przez Wojewodę (...) decyzji GN.II.7570.246.2014.13.MB o ustaleniu odszkodowania;

c)  art. 11a ust. 1 pkt 8 lit. g i h oraz art. 11 f ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych w zw. z art. 124 ust. 4-8 i art. 124a u.g.n. poprzez ich niezastosowanie i nieuznanie, że kwestię trwałego ograniczenia sposobu korzystania z działki nr (...) i odszkodowania z tego tytułu rozstrzygnięto w postępowaniach administracyjnych zakończonych decyzjami Wojewody (...) nr (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej oraz nr GN.I1.7570.246.2014.13.MB o ustaleniu odszkodowania.

Apelujący wniósł zmianę postanowienia poprzez oddalenie wniosku oraz zasądzenie od wnioskodawczyni kosztów postępowania apelacyjnego wedle norm przepisanych, względnie jego uchylenie i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu.

W uzasadnieniu apelacji skarżący podkreślił, że trwałe ograniczenie korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni i związane z tym odszkodowanie rozstrzygnięto w decyzji Wojewody (...) nr (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej i decyzji nr GN.II.7570.246.2014.13.MB o ustaleniu odszkodowania. Wprawdzie sąd pierwszej instancji decyzje te uwzględnił w stanie faktycznym, lecz całkowicie pominął ich wpływ na ocenę zasadności ustanowienia służebności. Tymczasem bezspornie posadowienie na działce nr (...) spornej infrastruktury było związane z przebudową sieci telekomunikacyjnej podczas realizacji inwestycji drogowej dotyczącej zadania „Przebudowa drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T.-P. - etap II”, która to inwestycja była realizowana na podstawie decyzji Wojewody (...) nr (...) z dnia 16 września 2011 r. Jednym z elementów w/w inwestycji było usunięcie kolizji sieci telekomunikacyjnej należącej do O. Polska. Decyzja nr (...) została wydana w oparciu o m.in. art. 11a ust. 1 w zw. z art. 11 f ust. 1,2, art, 12 ust. 1-2, 4d, ,4e, 6, art. 16, art. 17, art. 19, art.20, art. 20a ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych (specustawa). Z mocy art. 11f ust. 2 specustawy do ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości stosuje się odpowiednio art. 124 ust. 4-8 i art. 124a u.g.n., zaś ograniczenia prawa własności na podstawie art. 124 u.g.n., zdaniem apelującego, odpowiadają w swej treści służebności przesyłu (zezwolenia na posadowienie urządzeń oraz udostępnianie nieruchomości w celu wykonywania konserwacji urządzeń oraz usunięcia awarii). Decyzja nr (...) kompleksowo uregulowała zasady korzystania z nieruchomości, na której zezwolono na przebudowę istniejących sieci uzbrojenia terenu, więc brak jest potrzeby tożsamego regulowania zasad korzystania ze spornej nieruchomości w zakresie niezbędnym do utrzymania urządzeń przesyłowych. Jak podkreślił apelujący, ograniczenie wynikające z decyzji administracyjnych ma charakter trwały, a zatem decyzja taka z mocy ustawy trwale ogranicza prawa własności i decyzja taka jest tytułem prawnym dla przedsiębiorstwa przesyłowego do stałego korzystania z wymienionej w decyzji nieruchomości (uchwała SN z dnia 20 stycznia 2010 r., III CZP 116/09), dlatego nabycie prawa do korzystania z nieruchomości w treści odpowiadającej służebności przesyłu na podstawie decyzji administracyjnej i orzeczenie sądu o ustanowienie służebności przesyłu wzajemnie się wykluczają (tak SN w uchwale z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 107/13). Strona apelująca podkreśliła, że na rzecz K. D. przyznano odszkodowanie tytułem poniesionych szkód w wyniku trwałego ograniczenia sposobu korzystania oraz wynagrodzenia za czasowe zajęcie części działki nr 70/7 decyzją nr GN-II.7570.246.2014.13.MB. Zatem ponowne żądanie odszkodowania tytułem służebności przesyłu oznaczałoby kolejną weryfikację wartości szkody z tego samego tytułu. Finalnie apelujący podkreślił, że decyzja wydana na podstawie art. 11 a ust. 1, art. 11 f ust. 1 i 2 specustawy stanowi podstawę do wpisu w księdze wieczystej, co wobec ustanowienia służebności w drodze orzeczenia sądu spowoduje, że w księdze wpisane będą te same prawa.

Zażalenie na punkt IV i V postanowienia wywiodła wnioskodawczyni domagając się jego zmiany poprzez obciążenie kosztami postępowania uczestnika (...) S.A.

W uzasadnieniu zażalenia skarżąca podniosła, iż sprawa ma charakter sporny i to ona ją wygrała, zatem uzasadnionym było obciążenie całością kosztów postępowania uczestniczkę O. Polska. Żaląca nadmieniła, że jest na emeryturze, a wobec śmierci męża (26 grudnia 2017 r.), jej sytuacja życiowa uległa pogorszeniu. Składając wniosek nie spodziewała się, że sprawa potrwa tak długo i będzie ją obciążać finansowo. Zwłaszcza, że skoro otrzymała łącznie odszkodowanie w kwocie 2.109 zł (1.535 zł + 574 zł), a ma pokryć koszty sądowego w kwocie 1.931,20 zł, to otrzymana przez nią rekompensata jest znikoma.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wywiedziona przez Województwo (...) Zarząd Dróg Wojewódzkich w K. okazała się uzasadniona w całości i doprowadziła do zmiany orzeczenia sądu pierwszej instancji. Apelacja (...) S.A. jedynie częściowo doprowadziła do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia. Natomiast zażalenie wnioskodawczyni okazało się w całości niezasadne.

Obowiązkiem sądu odwoławczego, z uwagi na regulację art. 382 k.p.c. był obowiązek rozważenia na nowo całego zebranego w sprawie materiału dowodowego oraz dokonanie własnej, samodzielnej i swobodnej oceny, w tym oceny zgromadzonych dowodów (por. uzasadnienie postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 1998 r. II CKN 704/97). Sąd odwoławczy nie ogranicza się wyłącznie do kontroli orzeczenia sądu I instancji, lecz władny jest do samodzielnej oceny.

O ile zaskarżone postanowienie zostało wydane na podstawie prawidłowo ustalonego stanu faktycznego, na co zresztą zwracał uwagę apelujący Województwo (...), o tyle ocena prawa dokonana przez sąd I instancji była całkowicie chybiona. Sąd rejonowy w swoich rozważaniach nie odniósł się w żadnej mierze do stanowiska zaprezentowanego przez apelującego w odpowiedzi na wniosek. Tymczasem stanowisko to wymagało odpowiedniej analizy i winno doprowadzić do konkluzji, że wniosek o ustanowienie służebności przesyłu w okolicznościach spraw był całkowicie bezzasadny.

Wstępnie godzi się zauważyć, iż w myśl art. 305 ¹ k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Cytowany przepis reguluje instytucję służebności przesyłu, której treścią jest prawo przedsiębiorcy do korzystania z nieruchomości osoby trzeciej w celu potrzebnym do zapewnienia należytego działania urządzeń przesyłowych (zgodnie z ich przeznaczeniem). Uprawniony będzie mógł wejść na grunt i dokonywać remontów, przeglądów i napraw posadowionych urządzeń. Służebność przesyłu jest rodzajem służebności czynnej (por. K.A. Dadańska, w: A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny, t. 2, 2009, s. 302; E. Gniewek, w: E. Gniewek (red.), Kodeks...,2008, s. 473; G. Bieniek, W sprawie podmiotowych..., s. 43; M. Balwicka-Szczyrba, Służebność przesyłu..., s. 47) i może dotyczyć urządzeń przesyłowych w rozumieniu art. 49 § 1 k.c., tj. urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych.

Z bezspornych okoliczności sprawy wynikało, że na nieruchomości wnioskodawczyni stanowiącej działkę nr (...) położonej w U. (Kw nr (...)), posadowione jest urządzenia przesyłowe w rozumieniu art. 49 § 1 k.c. w postaci studzienki teletechnicznej z kanalizacją kablową. Jednocześnie nie było sporne, że przedmiotowe urządzenie przesyłowe jest własnością uczestniczki postępowania (...) S.A.

Powyższe, wbrew temu co przyjął Sąd I instancji, nie mogło jednak stanowić w realiach niniejszej sprawy dostatecznej podstaw umożliwiającej uwzględnienie żądania ustanowienia na nieruchomości wnioskodawczyni służebności przesyłu za wynagrodzeniem.

Nie można tracić z pola widzenia, że na gruncie art. 305 ² § 2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu. W świetle brzmienia komentowanego przepisu przyjąć należy, że ustawodawca możliwość domagania się przez właściciela nieruchomości ustanowienia za wynagrodzeniem służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego uzależnił od spełnienia dwóch przesłanek.

Pierwszą przesłanką warunkującą możność żądania ustanowienia służebności przesyłu jest fakt odmawiania przez przedsiębiorcę zawarcia umowy ustanowienia służebności przesyłu, co w realiach niniejszej sprawy miało miejsce.

Drugą jednak przewidzianą w art. 305 ² § 2 k.c. przesłanką warunkującą uwzględnienie wniosku właściciela nieruchomości jest fakt istnienia konieczności ustanowienia służebności przesyłu, celem korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z urządzeń przesyłowych, a ta przesłanka w ocenie Sądu Odwoławczego w przedmiotowej sprawie nie została spełniona, co skutkować musiało oddaleniem żądania wnioskodawczyni.

Jak wyżej wskazano, właściciel nieruchomości może żądać ustanowienia służebności przesyłu tylko wtedy, gdy jest konieczna do właściwego korzystania z urządzeń przesyłowych. W praktyce w zasadzie zawsze, gdy na nieruchomości posadowione są urządzenia przesyłowe, a nie doszło do ustanowienia służebności przesyłu w drodze umowy, przedmiotowa przesłanka będzie spełniona, gdyż oczywistym jest, że do właściwego korzystania z urządzeń niezbędne jest dokonywanie ich napraw i konserwacji, a niekiedy nawet wymiany. Stąd będzie istniała potrzeba wchodzenia na nieruchomość w celu dokonywania tych czynności (J. Ciszewski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, LexisNexis 2014).

Mieć jednak należało na uwadze, że nawet w sytuacji, gdy na gruncie posadowione są urządzenia przesyłowe - co niejako w sposób oczywisty wiąże się z koniecznością korzystania przez przedsiębiorstwo przesyłowe z nieruchomości stanowiącej własność osoby trzeciej - może się w okolicznościach danej sprawy okazać, że mimo to nie istnieje potrzeba ustanowienia służebności przesyłu celem korzystania przez przedsiębiorstwo z owych urządzeń.

Jak trafnie bowiem zauważono w orzecznictwie, iż prawo własności jest najsilniejszym prawem majątkowym, podlegającym szczególnej ochronie prawnej, jednak w razie konfliktu interesów prawo własności niekiedy musi ustąpić. Tytuł do wkroczenia na cudzą nieruchomość i jednorazowego wykorzystania jej w określonym celu lub wykorzystywania jej w pewnych celach przez dłuższy czas może zaś wynikać nie tylko z ustawy lub z umowy z właścicielem nieruchomości, rodzącej skutki rzeczowe albo obligacyjne, wreszcie orzeczenia sądowego, ale też z aktu administracyjnego ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2017 r., I CSK 179/16).

Ustawodawca stosunkowo często przyznaje organom administracji kompetencje do wydawania aktów administracyjnych wywołujących bezpośrednie lub pośrednie skutki w sferze prawa cywilnego. Wydanie takiego aktu może być podstawą do czynności cywilnoprawnej, lub wręcz zastępuje tę czynność powodując powstanie praw i obowiązków w sferze prawa cywilnego.

Uwadze sądu I instancji, jak też wnioskodawczyni i uczestnika (...) spółki akcyjnej w W. uszło, że kwestia ograniczenia prawa własności K. D. rozstrzygnęła się w postępowaniu administracyjnym, w związku z wydaniem przez Wojewodę (...) w dniu 16 września 2011 r. decyzji nr (...) o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej (I – 1.7820.50-7.11.JO).

Mieć w tym kontekście należy na uwadze, iż zgodnie z ugruntowanym stanowiskiem panującym w dotychczasowym orzecznictwie Sądu Najwyższego, jeżeli przedsiębiorca będący właścicielem urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 k.c. wykonuje uprawnienia wynikające z decyzji wydanej na rzecz jego poprzednika prawnego na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości (Dz.U. z 1974 r. Nr 10, poz. 64 tj. ze zm.; dalej: u.z.t.w.n.), właściciel nieruchomości nie może żądać ustanowienia służebności przesyłu (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 6 czerwca 2014 r., III CZP 107/13; J. Gudowski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz. Tom II. Własność i inne prawa rzeczowe,WK2016 i P. Księżak, Kodeks cywilny. Wybór orzecznictwa. Komentarz orzeczniczy, WK2015). Stosownie bowiem do dyspozycji art. 35 ust. 1 w/w ustawy, organy administracji państwowej, instytucje i przedsiębiorstwa państwowe mogą za zezwoleniem naczelnika gminy - a w miastach prezydenta lub naczelnika miasta (dzielnicy), zakładać i przeprowadzać na nieruchomościach - zgodnie z zatwierdzoną lokalizacją szczegółową - ciągi drenażowe, przewody służące do przesyłania płynów, pary, gazów, elektryczności oraz urządzenia techniczne łączności i sygnalizacji, a także inne podziemne lub nadziemne urządzenia techniczne niezbędne do korzystania z tych przewodów i urządzeń (ust. 1). Jednocześnie na gruncie art. 35 ust. 2 ustawy przewidziano, że osobom upoważnionym przez właściwy organ, instytucję lub przedsiębiorstwo państwowe przysługuje prawo dostępu do tych przewodów i urządzeń w celu wykonywania czynności związanych z ich konserwacją.

W obszernych wywodach przedstawionych w uzasadnieniu uchwały składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z dnia 8 kwietnia 2014 r. (III CZP 87/13), wyrażono trafny pogląd, w pełni akceptowany przez Sąd odwoławczy orzekający w niniejszej sprawie, że decyzja administracyjna wydana na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 u.z.t.w.n. stanowi tytuł prawny do korzystania z cudzej nieruchomości w zakresie wynikającym z jej treści oraz kreuje obowiązek znoszenia przez właściciela tej nieruchomości ograniczeń wynikających z uprawnienia przyznanego wskazanemu podmiotowi. W związku z tym, wykonywanie uprawnień w zakresie wynikającym z tej decyzji wprawdzie nie prowadzi do nabycia służebności gruntowej odpowiadającej treści służebności przesyłu, niemniej w takiej sytuacji dopuszczalność żądania ustanowienia służebności przesyłu jest wyłączona, gdyż decyzja wydana na podstawie art. 35 ust. 1 i 2 u.z.t.w.n. stanowi podstawę jego uprawnienia do korzystania z nieruchomości na której posadowiona jest infrastruktura przesyłowa stanowiąc swego rodzaju zw. służebność publicznoprawną lub ustawową ( tak też Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 20 stycznia 2017 r., I CSK 179/16).

Jak zauważył Sąd Najwyższy, ograniczenie prawa własności jest dopuszczalne przez ustawy, zasady współżycia społecznego oraz jego społeczno-gospodarcze przeznaczenie (art. 140 k.c.). W okresie od 5 kwietnia 1958 r. do 31 lipca 1985 r. takie ograniczenie przewidywała obowiązująca wówczas ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości, zgodnie z którą, chociaż o wywłaszczenie może ubiegać się zainteresowany organ administracji państwowej, instytucja lub przedsiębiorstwo państwowe, to następuje ono jedynie na rzecz Skarbu Państwa (art. 2 ust. 1 i 2). Jego dopuszczalność była uzależniona od niezbędności nieruchomości do realizacji konkretnych celów publicznych (art. 3 ust. 1). Wywłaszczenie mogło polegać na całkowitym odjęciu lub ograniczeniu prawa własności lub innego prawa rzeczowego na nieruchomości lub jej części (art. 4 i art. 5 ust. 1). Analiza przepisów tej ustawy prowadzi do wniosku, że przedsiębiorca posługujący się w prowadzonej działalności urządzeniami przesyłowymi, zainstalowanymi na nieruchomości stanowiącej własność innej osoby, mógł uzyskać tytuł do korzystania z niej w tym celu, w postaci decyzji wydanej przez organ administracyjny, mającej charakter wywłaszczeniowy, polegający na ograniczeniu prawa własności nieruchomości przez uprawnienie przedsiębiorcy do korzystania z niej, w związku z koniecznością założenia tych urządzeń (art. 35 ust. 1). Decyzje wydane na podstawie wymienionych przepisów prowadziły do trwałego ograniczenia prawa własności nieruchomości, ukształtowanego przebiegiem urządzeń przez obszar, w którym nie mogło być wykonywane to prawo i decyzje wydane na podstawie art. 35 ustawy stanowiły podstawę do wpisu w księdze wieczystej ( por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 2010 r., III CZP 116/09 oraz wyroki Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2007 r., II CSK 457/06, nie publ., z dnia 5 lipca 2007 r., II CSK 156/07 i z dnia z dnia 9 stycznia 2008 r., II CSK 432/07, nie publ.).

Znamiennym jest, przy tym, że trwałość skutków decyzji wydanych na podstawie art. 35 ust.1 u.z.t.w.n. dotyczy zarówno osoby, która była właścicielem w chwili wydania decyzji, jak i każdego kolejnego właściciela. Jednocześnie na uprawnienie objęte tymi decyzjami może powoływać się przedsiębiorca, który w związku z tymi decyzjami zainstalował je, jak też każdy kolejny, który uzyskał tytuł prawny do tych urządzeń i jest odpowiedzialny za ich eksploatację oraz utrzymanie ( tak Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 5 lipca 2007 r., II CSK 156/07 i uchwale z dnia 20 stycznia 2010 r., III CZP 116/09). Jak podkreśla się w wyrokach Sądu Najwyższego z 8 czerwca 2005 r. (V CK 679/04 i V CK 380/04) znoszenie stanu faktycznego ukształtowanego przebiegiem urządzeń, wynikającego z trwałego ukształtowania stanu faktycznego zakładało trwały charakter obowiązku. Mimo więc, że sam przepis i decyzja administracyjna, która stanowiła podstawę obowiązku właściciela gruntu, stwierdzały czasowe zajęcie jego nieruchomości, to nie mogło to odnosić takiego czasowego skutku, byłoby przecież nieracjonalne.

W doktrynie i orzecznictwie dominuje zatem stanowisko, że wydanie decyzji administracyjnej dot. „szczególnej służebności ustawowej” prowadzi do trwałego ograniczenia prawa własności nieruchomości, gdyż sprawia, że jej właściciel ma obowiązek znoszenia stanu faktycznego ukształtowanego przebiegiem urządzeń.

Tożsamy skutek co decyzja administracyjna wydana na podstawie art. 35 ustawa z dnia 12 marca 1958 r. o zasadach i trybie wywłaszczania nieruchomości przewidziany został także na gruncie art. 12 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami, gdzie w ustępie 1 przewidziano, że starosta, wykonujący zadanie z zakresu administracji rządowej, może ograniczyć, w drodze decyzji, sposób korzystania z nieruchomości przez udzielenie zezwolenia na zakładanie i przeprowadzenie na nieruchomości m.in. przewodów i urządzeń służących do przesyłania lub dystrybucji płynów, pary, gazów i energii elektrycznej oraz urządzeń łączności publicznej i sygnalizacji, a także innych podziemnych, naziemnych lub nadziemnych obiektów i urządzeń niezbędnych do korzystania z tych przewodów i urządzeń, jeżeli właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości nie wyraża na to zgody. W art. 124 ust. 6 u.g.n. zostało wprost przewidziane, że właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości jest obowiązany udostępnić nieruchomość w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w ust. 1. Obowiązek udostępnienia nieruchomości podlega egzekucji administracyjnej. Przepisy ust. 4 stosuje się odpowiednio. Przy tym zastrzeżono, że decyzja ostateczna stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej (art. 124 ust. 7 u.g.n.).

Zgodzić należy się ze stanowiskiem jakie na kanwie cytowanego przepisu sformułował Naczelny Sądu Administracyjnego w wyroku z dnia 6 lipca 2016 r. (I OSK (...)), że zezwolenie na zajęcie nieruchomości wydane na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n., jest równoznaczne z przyznaniem szczególnego prawa do dysponowania nieruchomością na cele budowlane. Mając jednak na względzie fakt, że urządzenia, o których mowa w art. 124 ust. 1 u.g.n., stanowią po ich wybudowaniu własność przedsiębiorstwa zasadnym jest wniosek, że ograniczenia dotyczące właściciela nieruchomości wynikające z decyzji podjętej na podstawie art. 124 ust. 1 u.g.n. odpowiadają w swej istocie służebności gruntowej. Wynika to także z treści art. 124 ust. 5-7 u.g.n., określających obowiązki właściciela lub użytkownika wieczystego z jednej strony i jednostki występującej o zezwolenie z drugiej strony. Za powyższym wnioskiem przemawiają również względy wykładni systemowej. Jeżeli bowiem ustawodawca pragnie ograniczyć obowiązek udostępnienia nieruchomości w czasie, to czyni to wyraźnie, jak np. w art. 124b ust. 3 u.g.n.

Zauważenia wymaga, że w orzecznictwie do tego typu ograniczeń wynikających z aktów administracyjnych używa się pojęcia szczególnej służebności ustawowej.

Istotnym w kontekście rozpatrywanej sprawy pozostaje, że możliwość wydania decyzji, w której ograniczone zostanie prawo własności nieruchomości ustawodawca przewidział także na kanwie tzw. specustawy, tj. ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych specustawa drogowa (Dz. U. z 2017 r., poz. 1474).

W art. 11f ust. 1 pkt 8 lit. i) specustawy przewidziano bowiem, że decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej zawiera w razie potrzeby ustalenia dotyczące np. określenia ograniczeń w korzystaniu z nieruchomości dla realizacji obowiązków, o których mowa w lit. b, c oraz e-h. Przy tym zgodnie z art. 11f ust. 2 specustawy, do ograniczeń, o których mowa w ust. 1 pkt 8 lit. i, przepisy art. 124 ust. 4-7 i art. 124a ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami (Dz. U. z 2018 r. poz. 121, 50, 650, 1000 i 1089) stosuje się odpowiednio, nadto decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanowi podstawę do przekazania wybudowanych i oddanych do użytkowania dróg, o których mowa w art. 11f ust. 1 pkt 8 lit. g, właściwym zarządcom dróg (art. 11f ust. 2a). Analiza treści powołanych wyżej przepisów daje podstawy do przyjęcia, że przepis art. 11 f ust. 1 pkt 8 lit. g ustawy z 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych w zw. z art. 124 ust. 6 u.g.n. stanowi niewątpliwie podstawę prawną do określenia w drodze decyzji administracyjnej ograniczenia w korzystaniu z nieruchomości polegającego na udostępnieniu nieruchomości w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii urządzeń przesyłowych ( por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z dnia 7 marca 2013 r. II OSK 44/13).

Odnosząc powyższe do realiów rozpatrywanej sprawy Sąd drugiej instancji doszedł do przekonania, iż rację ma Województwo (...), że w stosunku do przedmiotowej infrastruktury przesyłowej uczestniczka (...) S.A. legitymuje się decyzją stanowiącą tytuł prawny przedsiębiorstwa przesyłowego do władania działką gruntu nr (...) w U. w zakresie niezbędnym do eksploatacji studzienki telekomunikacyjnej, co skutkować musiało uznaniem niedopuszczalności żądania przez wnioskodawczynię, na której nieruchomości jest posadowiona sporna infrastruktura przesyłowa, ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu.

Trafnie apelujący zwrócił uwagę, że w stosunku do nieruchomości wnioskodawczyni decyzją Wojewody (...) z dnia 16 września 2011 r. nr (...) wydaną m.in. właśnie na podstawie art. 11f ust 1 i 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych, zezwolono Województwu (...) na realizację inwestycji drogowej polegającej na przebudowie drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T. – P. (k. 46 – 60). W ramach tej inwestycji dokonano podziału stanowiącej własność wnioskodawczyni działki nr (...) na dwie działki: tj. działkę nr (...) o pow. 13 m ² na projektowany pas drogowy, która podlegała wywłaszczeniu oraz działkę nr (...), której własność wnioskodawczyni zachowała, lecz co do tej działki już w decyzji nr (...) dokonano wywłaszczenia polegającego na ograniczeniu prawo własności wnioskodawczyni poprzez posadowienie na niej sieci teletechnicznej i energetycznej (s. 12 decyzji).

W treści przedmiotowej decyzji administracyjnej jednoznacznie wskazano, że została ona wydana na podstawie art. 11 f ust. 2 specustawy, a który to przepis wprost odwołuje się w swej treści do regulacji art. 124 ust. 6 u.g.n. przewidującego obowiązek właściciela nieruchomości do udostępnienia nieruchomość w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii urządzeń przesyłowych posadowionych na nieruchomości, przy tym decyzja ta zgodnie z art. art. 124 ust. 7 u.g.n. stanowi podstawę wpisu w księdze wieczystej. Dodatkowo lektura decyzji nr (...) przekonuje, że w jej treści zawarto zastrzeżenia o treści jak w w/w przepisie i na stronie 10 decyzji przewidziano, że „ Właściciel lub użytkownik wieczysty nieruchomości, na których niniejszą decyzją zezwolono na przebudowę istniejących sieci uzbrojenia terenu, jest obowiązany udostępnić nieruchomość w celu wykonania czynności związanych z konserwacją oraz usuwaniem awarii ciągów, przewodów i urządzeń, o których mowa w pkt 1. Obowiązek udostępnienia nieruchomości podlega egzekucji administracyjnej”. Jednocześnie przewidziano, że ostateczna decyzja o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej stanowi podstawę do dokonania wpisu w księdze wieczystej, a uprawnionym do złożenia wniosku o dokonanie wpisu jest Województwo (...). Na kanwie tej decyzji zezwolono na ograniczenie korzystania z nieruchomości w celu przebudowy sieci uzbrojenia, w tym z działki wnioskodawczyni na którą miała zostać przeniesiona studzienka teletechniczna (strona 12 decyzji).

W treści decyzji ewidentnie zawarto wszelkie niezbędne elementy, w tym indywidualne i konkretne rozstrzygnięcie tj. kompleksowo regulujące zasady korzystania z nieruchomości, na której zezwolono na przebudowę istniejących sieci uzbrojenia terenu. Przedmiotowa decyzja stanowi podstawę do korzystania przez przedsiębiorstwo przesyłowe z działki nr (...) w zakresie niezbędnym do eksploatacji studzienki teletechnicznej. Przedsiębiorca przesyłowy jest na podstawie decyzji nr (...) uprawniony zarówno do posadowienia tejże infrastruktury na nieruchomości wnioskodawczyni, jak również do wstępu na nieruchomość w celu naprawy i eksploatacji urządzenia. Brak jest zatem potrzeby ponownego i tożsamego regulowania zasad korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni w zakresie niezbędnym do utrzymania urządzeń przesyłowych we właściwym stanie technicznym w formie służebności przesyłu, gdyż przedsiębiorca przesyłowy legitymuje się ważnym tytułem prawnym umożliwiającym mu korzystanie z nieruchomości wnioskodawczyni i tytuł ten ma charakter trwały, nadto podlega ujawnieniu w księdze wieczystej nieruchomości. Co więcej decyzja ta była także podstawą przyznania wnioskodawczyni odszkodowania za trwałe ograniczenie jej prawa własności. Decyzją Wojewody (...) z dnia 30 stycznia 2015 r. znak GN-II.7570.246. 2014.12.MB przyznano na podstawie art. 11f ust. 3 specustawy oraz art. 124 ust. 4 u art. 128 u.g.n. odszkodowanie na rzecz K. D. w wysokości 1.132 zł za szkody poniesione w wyniku trwałego ograniczenia sposobu korzystania oraz wynagrodzenia za czasowe zajęcie części nieruchomości oznaczonej jak działka nr (...), obręb (...) U., w związku z realizacją inwestycji polegające na przebudowie drogi wojewódzkiej nr (...) na odcinku T. – P. (k. 22-23). Oznacza to, że wnioskodawczyni w związku z ograniczeniem jej prawa własności na skutek posadowienia na jej nieruchomości studzienki teletechnicznej dostała już stosowne wynagrodzenie, które zrekompensowało doznaną przezeń szkodę, co tym bardziej przemawiało przeciwko zasadności żądania wnioskodawczyni ustanowienia służebności przesyłu za wynagrodzeniem. Brak akceptacji w odniesieniu do wysokości odszkodowania winien skutkować odwołaniem od decyzji administracyjnej.

Przyjmując zatem, że w toku tego postępowania wykazano, iż będąca właścicielem urządzeń wymienionych w art. 49 § 1 k.c. uczestniczka legitymuje się ostateczną decyzją administracyjnej wydaną na podstawie art. 11f ust. 2 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowywania i realizacji inwestycji w zakresie dróg publicznych oraz art. 124 ust. 4 ug.n. uprawniającą do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni w zakresie niezbędnym do eksploatacji spornych urządzeń przesyłowych, Sąd Okręgowy uznał, że istotnie właścicielka nieruchomości, na której rzeczona infrastruktura przesyłowa została posadowiona nie może żądać ustanowienia służebności przesyłu. Decyzja administracyjna Wojewody (...) z dnia 16 września 2011 r. nr (...) stanowi bowiem tytuł prawny właściciela urządzeń przesyłowych do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni w zakresie wynikającym z jej treści oraz kreuje obowiązek znoszenia przez właściciela nieruchomości ograniczeń wynikających z uprawnienia przyznanego uczestniczce. W tych zaś okolicznościach nie sposób przyjąć, iżby dla korzystania przez uczestniczkę z przedmiotowych urządzeń przesyłowych koniecznym było ustanowienie tytułu prawnego w postaci służebności przesyłu, skoro przedsiębiorstwu przesyłowemu przysługuje już tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni w postaci decyzji administracyjnej, umożliwiającej korzystanie z tych urządzeń zgodnie z ich przeznaczeniem w zakresie określonym w tej decyzji.

Oczywiście nie można wykluczyć, że w przyszłości może zaistnieć potrzeba korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni przez przedsiębiorstw przesyłowe w zakresie, który będzie przekraczać upoważnienie ujęte w decyzji, tj. poza konserwacją urządzeń i usuwaniem awarii, lecz wnioskodawczyni domagała się w tym postępowaniu ustanowienia służebności przesyłu wyłącznie w celu wykonywania czynności związanych z konserwacją, bieżącymi remontami i usuwaniem awarii urządzenia przesyłowego oraz trwałego ograniczenia sposobu korzystania z części nieruchomości, tj. w zakresie tożsamym, z uprawnieniami jakie stwierdzono w decyzji administracyjnej. Okoliczność ta jest o tyle istotna, iż stosownie do art. 321 § 1 k.p.c., sąd nie może wyrokować co do przedmiotu, który nie był objęty żądaniem, ani zasądzać ponad żądanie. Wyrażony w cytowanym przepisie zakaz orzekania ponad żądanie z mocy art. 13 § 2 k.p.c. znajduje odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym i oznacza, że sąd w orzeczeniu rozstrzyga o tym żądaniu, które zostało mu przedstawione do oceny i w świetle tych okoliczności, którymi wnioskodawca uważał za stosowne uzasadnić zgłoszony wniosek ( por. postanowienie SN z dnia 7 grudnia 2017 r., V CSK 110/17). Skoro w toku tego postępowania wnioskodawczyni nie domagała się ustanowienia służebności przesyłu co do czynności związanych z eksploatacją urządzeń przesyłowych w zakresie przekraczającym upoważnienie zawarte w decyzji administracyjnej, to sąd meriti nie był uprawniony badać, czy byłaby potrzeba ustanowienia służebności obejmującej też inne czynności.

Tak argumentując i uznając, że co do zasady niedopuszczalnym było ustanowienie służebności przesyłu o treści jak w sentencji zaskarżonego postanowienia, Sąd Odwoławczy w uwzględnieniu apelacji Województwa (...) zmienił rozstrzygnięcie Sądu I instancji w punkcie I i II w ten sposób, iż wniosek oddalił (punkt 1 lit. a postanowienia).

Powyższa zmiana skutkowała jednocześnie koniecznością modyfikacji rozstrzygnięcia w przedmiocie nieuiszczonych kosztów sądowych. W sprawie bowiem na skutek dopuszczenia dowodów z opinii biegłych z zakresu geodezji i szacowania nieruchomości powstały koszty sądowe w kwocie 3862,40 zł. Oddalenie wniosku w całości powoduje, że koszty te obowiązana jest pokryć wnioskodawczyni, która złożyła niezasadny wniosek o ustanowienie służebności.

W takiej sytuacji należało przyjąć, że wnioskodawczyni której żądanie zostało w całości oddalone jest stroną, która powinna stosownie do art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U. z 2018 r., poz. 623), pokryć nieuiszczone koszty sądowe wynoszące łącznie 3.862,40 zł w całości, albowiem nie korzystała ona w niniejszym postępowaniu ze zwolnienia od kosztów sądowych. Zwrócić należy uwagę, że pomimo znanej jej treści decyzji administracyjnej wnioskodawczyni zdecydowała się na wszczęcie sprawy przed sądem, co wygenerowało koszty sądowe związane z przeprowadzenie dowodów z opinii biegłych, które z uwagi na niezasadność stanowiska wnioskodawczyni, to właśnie ona powinna pokryć.

Stosownie bowiem do przepisu art. 113 ust. 1 powołanej ustawy, kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić lub których nie miał obowiązku uiścić kurator albo prokurator, sąd w orzeczeniu kończącym sprawę w instancji obciąży przeciwnika, jeżeli istnieją do tego podstawy, przy odpowiednim zastosowaniu zasad obowiązujących przy zwrocie kosztów procesu. Wskazany przepis reguluje kwestię obciążenia kosztami sądowymi, których strona nie miała obowiązku uiścić, zatem przepis ten nie znajduje zastosowania w odniesieniu do tych kosztów sądowych, które strona miała obowiązek uiścić ale tego nie uczyniła.

Analiza akt sprawy prowadzi do wniosku, że wnioskodawczyni nie uzyskała zwolnienia od kosztów sądowych, gdyż nie ubiegała się o to. Sąd rejonowy dopuszczając dowody, nie ustalał zaliczki, jak też nie zobowiązywał stron do ich ponoszenia, ale to nie może oznaczać, że brak jest obecnie podstaw do rozliczenia poniesionych kosztów sądowych. Obowiązkiem sądu z chwilą zakończenia postępowania jest zamieszczenie w orzeczeni kończącym postępowanie w sprawie orzeczenia o wyłożonych tymczasowo przez Skarb Państwa kosztach sądowych; w tym konkretnym przypadku wydatkach na dwie opinie sądowe.

Oddalenie wniosku powoduje konieczność obciążenia tymi kosztami wyłącznie wnioskodawczyni. W konsekwencji zmieniono zaskarżone postanowienie w zakresie jego punktu IV. w ten sposób, że nakazano pobrać od wnioskodawczyni nieuiszczone koszty sądowe w kwocie 3.862,40 zł. Jedynie marginalnie można tutaj wskazać, iż zgodnie z art. 119 ustawy o kosztach sądowych, wnioskodawczyni może się domagać umorzenia należności z tytułu nieuiszczonych kosztów sądowych lub rozłożenia ich na raty, jeżeli natychmiastowe ich ściągnięcie byłoby połączone z niewspółmiernymi trudnościami lub groziłoby jej zbyt ciężkimi skutkami. Stosowny wniosek w tym zakresie może złożyć do prezesa sądu właściwego do rozpoznania sprawy w pierwszej instancji (art. 123 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych), którym jest Prezes Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie.

Konsekwencją powyższych rozstrzygnięć oraz okoliczności, iż wnioskodawczyni wobec oddalenia jej wniosku musi być uznana za stronę przegrywającą to postępowanie, jest brak podstaw do uwzględnienia jej zażalenia co do rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów sądowych. Wnioskodawczyni domagała się bowiem zmiany rozstrzygnięcia o nieuiszczonych kosztach sądowych poprzez obciążenie nimi w całości uczestnika (...) spółki akcyjnej. Przy oddaleniu wniosku o ustanowienie służebności przesyłu, jej zażalenie musiało zostać uznane za całkowicie niezasadne, dlatego w oparciu o art. 385 k.p.c. w zw. z art. 372 § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. zażalenie w punkcie 3. sentencji oddalono.

Jeśli natomiast chodzi o dalej idącą apelację uczestnika (...) spółki akcyjnej w W. wyjaśnić należy, że apelacja ta w płaszczyźnie przywołanej argumentacji była całkowicie niesłuszna. Zresztą zauważenia wymaga, że w postępowaniu I instancyjnym uczestnik (...) spółka akcyjna w W. nie kwestionowała zasadności wniosku uczestniczki, a jedynie uznawała, że nie może ponosić żadnych kosztów związanych z ustanowieniem służebności, gdyż te powinny obciążać Województwo (...).

Co prawda na skutek apelacji Województwa (...) zmienione zostało rozstrzygnięcie kwestionowane również w apelacji uczestnika (...) spółki akcyjnej w W., jednak zdaniem sądu odwoławczego nie może to prowadzić do uwzględnienia apelacji w zakresie żądanej zmiany rozstrzygnięcia zawartego w punkcie V. postanowienia sądu rejonowego. O ile bowiem w apelacji Województwa (...) nie doszło do zakwestionowania wskazanego rozstrzygnięcia, o tyle (...) S.A. domagała się również wydania rozstrzygnięcia o kosztach postępowania I – instancyjnego.

Sąd rejonowy o kosztach postępowania orzekł przywołując art. 520 § 1 k.p.c., stosownie do którego każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Wskazany przepis wprowadza zasadę orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego, jednak zasada ta doznaje wyjątków określonych przepisami art. 520 § 2 i 3 k.p.c.

Zgodnie z art. 520 § 2 k.p.c., jeżeli jednak uczestnicy są w różnym stopniu zainteresowani w wyniku postępowania lub interesy ich są sprzeczne, sąd może stosunkowo rozdzielić obowiązek zwrotu kosztów lub włożyć go na jednego z uczestników w całości. To samo dotyczy zwrotu kosztów postępowania wyłożonych przez uczestników. Dla zastosowania powyższego przepisu istotne jest stwierdzenie, czy między uczestnikami zachodzi sprzeczność interesów i czy są w różnym stopniu zainteresowani wynikiem postępowania ( postanowienie SN z dnia 25 sierpnia 2011 r. II CZ 55/11, LEX nr 949024). O sprzeczności interesów można mówić, gdy prowadzone postępowanie zbliżone jest do procesu w tym sensie, że uwzględnienie stanowiska jednego z uczestników powoduje pozbawienie określonych praw innych. Przykładowo można tutaj wskazać sprawy o ustanowienie służebności, albowiem w sprawach tych powstaje wyraźna kontradykcja co do oczekiwanego wyniku sprawy, gdyż wnioskodawca oczekuje uwzględnienia wniosku, a będący w opozycji uczestnik jego oddalenia ( por. postanowienia Sądu Najwyższego: z dnia 5 grudnia 2012 r., I CZ 148/12, LEX nr 1284402; z dnia 25 sierpnia 2011 r., II CZ 55/11, LEX nr 949024; z dnia 19 listopada 2010 r., III CZ 46/10, LEX nr 688497). W takich postępowaniach uczestnik którego stanowisko procesowe nie zostało uwzględnione, w praktyce przegrywa sprawę, co uzasadnia włożenie na niego obowiązku zwrotu pozostałym uczestnikom poniesionych kosztów postępowania.

Zważając na powyższe Sąd Okręgowy uznał, że interesy uczestników niewątpliwie były sprzeczne – wnioskodawczyni dążyła do ustanowienia na rzecz uczestnika służebności przesyłu na jej nieruchomości za wynagrodzeniem, zaś uczestnicy postępowania domagali się oddalenia wniosku, a orzeczenie sądu jest jednocześnie korzystne i niekorzystne dla jednej ze stron. Powyższe jest sytuacją zbliżoną do postępowania nieprocesowego. Co znamienne, uczestnik Województwo (...) od początku gdy tylko został wezwany do udziału w tym postępowaniu (co nastąpiło na rozprawie w dniu 8 lutego 2018 r. k. 277), stał na stanowisku, że przedsiębiorcy przesyłowemu przysługuje tytuł prawny do korzystania z nieruchomości wnioskodawczyni w zakresie koniecznym do eksploatacji posadowionych na niej urządzeń przesyłowych. Nie miał zatem interesu w pozytywnym rozstrzygnięciu sądu, przykładowo przez uregulowanie pewnego stanu prawnego, istotnego dla niego i dla wnioskodawczyni. Przy tym ewentualnie negatywne dla wnioskodawcy rozstrzygnięcie nie zmieniało sytuacji prawnej uczestnika, skoro pomimo braku ustanowienia służebności nadal w dotychczasowym zakresie mógł korzystać z przedmiotowej nieruchomości, co oznacza, że był zainteresowany tylko oddaleniem wniosku, a więc interes uczestnika istniał przy jednym rozstrzygnięciu sądu, co ma decydujące znaczenie dla ustalenia, że interesy uczestników były sprzeczne.

Województwo (...) nie zakwestionowało jednak rozstrzygnięcia zawartego w punkcie V.

Natomiast zważywszy na to, że argumentacja prezentowana przez uczestnika postępowania (...) S.A. nie była trafiona i to nie z przyczyn wskazanych przez tego uczestnika ostatecznie oddalono wniosek o ustanowienie służebności przesyłu, Sąd Odwoławczy uznał, że nie sposób było tego uczestnika uznać za stronę wygrywającą to postępowanie, na rzecz której winny być zasądzone koszty postępowania. Uczestnik nawet w apelacji nie kwestionował ustanowienia na swoją rzecz służebności; apelacja była skierowana wyłącznie na dokonane orzeczeniem sądu I instancji obciążenia finansowe, w zakresie wynagrodzenia za ustanowienie służebności oraz kosztów sądowych. W rezultacie brak było podstaw w tym zakresie od odstąpienia od wyrażonej w art. 520 § 1 k.p.c. reguły orzekania o kosztach postępowania nieprocesowego, dlatego też apelację uczestnika (...) S.A. w W. od rozstrzygnięcia zawartego w punkcie V. oddalono, o czym na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. Sąd Okręgowy orzekł jak w punkcie 2. sentencji.

Kierując się argumentacją przedstawioną obszernie w odniesieniu do rozstrzygnięcia w przedmiocie nieuiszczonych kosztów postępowania pierwszoinstancyjnego Sąd Okręgowy o kosztach postępowania apelacyjnego orzekł w punkcie 4. sentencji zgodnie z art. 520 § 2 k.p.c. obciążając wnioskodawczynię obowiązkiem zwrotu Województwu (...) poniesionych kosztów postępowania przed sądem drugiej instancji. Na zasądzone koszty tego postępowania w kwocie 280 zł składały się kwota 40 zł tytułem opłaty od apelacji oraz kwota 240 zł tytułem wynagrodzenie pełnomocnika uczestniczki w osobie radcy prawnego – z uwagi na datę zainicjowania postępowania apelacyjnego wysokość wynagrodzenia z tego tytułu ustalono w oparciu o § 5 pkt 3 w zw. § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz.U. 2015 r., poz. 1804). J. mając na uwadze stanowisko procesowe (...) spółki akcyjnej Sąd nie znalazł podstaw do zasądzenie na jego rzecz kosztów postępowania apelacyjnego, gdyż w przeważającej mierze argumentacja apelacji tego uczestnika nie była słuszna.

SSO Tomasz Szaj SSO Katarzyna Longa SSR del. Ziemowit Parzychowski

Sygn. akt II Ca 1125/18 S., dnia 09 kwietnia 2019 r.

ZARZĄDZENIE

1.  odnotować w kontrolce uzasadnień;

2.  odpis postanowienia wraz z uzasadnieniem doręczyć wnioskodawczyni z pouczeniem o skardze kasacyjnej oraz pełnomocnikom uczestników postępowania, zgodnie z wnioskami;

3.  akta do oczekujących na skargę kasacyjną;

4.  po upływie terminu do wniesienia skargi zwrócić Sądowi Rejonowemu.