Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Postanowieniem z dnia 31 maja 2023 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie po rozpoznaniu sprawy z wniosku B. M. przy udziale S. S., T. S., A. S. (1), Skarbu Państwa – Generalnej Dyrekcji Dróg krajowych i Autostrad Oddziału w S. o ustanowienie drogi koniecznej (sygnatura akt III Ns 804/19): w punkcie I. oddalił wniosek, w punkcie II. ustalił, że strony ponoszą koszty postępowania we własnym zakresie oraz punkcie III. nakazał pobrać od wnioskodawcy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin – Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie kwotę 5.290,96 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych.

Sąd rejonowy oparł powyższe orzeczenie na poczynionych ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Wnioskodawca jest właścicielem działki nr (...) położonej w miejscowości M., gmina D., powiat (...), o powierzchni 0,0295 ha, KW nr (...).

Działka nr (...) powstała z podziału działki (...), która podzieliła się na działki nr (...). Podział wykonano w ramach pracy geodezyjnej zarejestrowanej pod nr (...) a dokumentację wykonał mgr inż. J. D.. Nieruchomość graniczy z działką drogową, lecz z uwagi na jej kategorię wjazd na nią możliwy jest przez zjazd, na którego lokalizację udziela zezwolenia Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad (GDDKiA).

S. S. i A. S. (1) zajmują działkę (...) całe swoje życie, podobnie jak sąsiedzi. Mieszkają z 13 letnim synem i ojcem uczestnika. Wejście do ich domu jest z boku budynku stanowiącego bliźniaczą zabudowę, a nad wejściem są okna do sypialni. Od strony frontu – DK nr (...) znajduje się okno z salonu T. S. a z drugiej strony okno. Aktualnie mieszkańcy użytkują cztery samochody osobowe. Średnio w ciągu doby wyjeżdżają około 4-5 razy. Mieszkańcy założyli, że każda rodzina użytkuję tę część ogrodu, która zlokalizowana jest przy ich mieszkaniu. Przez lata, kiedy zamieszkują tą nieruchomość, na działce wnioskodawcy nie były podejmowane żadne działania. Działka nigdy nie była zagospodarowana.

W związku z planowaną realizacją inwestycji, polegającą na budowie budynku biurowo-magazynowego i niezbędnej infrastruktury technicznej, wnioskodawca wystąpił z wnioskiem o ustalenie warunków zabudowy dla planowanej inwestycji. W postępowaniu zobowiązany został do wystąpienia do GDDKiA Oddziału w S. o ustalenie warunków lokalizacji zjazdu z drogi krajowej nr (...) na działkę nr (...). Jednocześnie organ postanowieniem z dnia 12 kwietnia 2018 r., znak (...) zawiesił postępowanie w sprawie.

Pismem z dnia 25 maja 2018 r. wnioskodawca wystąpił do GDDKiA z wnioskiem o wydanie warunków lokalizacji zjazdu w km 5+528,7 DK (...) na działkę nr (...), lecz decyzją z dnia 11 października 2018 r. sygn. akt (...) GDDKiA nie udzielił zezwolenia na lokalizację zjazdu publicznego w km 5+530,4 drogi krajowej nr (...) (ul. (...)) na działkę nr (...). W uzasadnieniu wskazał, iż droga krajowa nr (...) została zakwalifikowana zarządzeniem nr 34 Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 3 października 2017 r. w sprawie ustalenia klas istniejących dróg krajowych do dróg głównych ruchu przyspieszonego oznaczonych symbolem GP. Odcinek drogi zlokalizowany jest w terenie zabudowy, gdzie natężenie ruchu wynosi 10.245 pojazdów rzeczywistych na dobę, z tendencją wzrostową ok. 27 % w stosunku do 2010 r. (zgodnie z Generalnym Pomiarem Ruchu z 2015 r.). Zdaniem organu planowana inwestycja polegająca na budowie budynku biurowo-magazynowego oraz planowana liczba wjeżdżających i wyjeżdżających pojazdów z planowanego obiektu określona na poziomie 12 pojazdów/h w 2019 r. z tendencją wzrostową będzie generowała znaczny ruch, co będzie miało wpływ na bezpieczeństwo ruchu kołowego, pieszego i rowerowego. Nadto w niewielkich odległościach od projektowanego zjazdu w km 5+530,4 (strona prawa) zlokalizowane są zjazdy w km: 5+490 (strona prawa), 5+532 (strona lewa) i 5+542 (strona prawa), a projektowany zjazd byłby kolejnym na krótkim odcinku drogi oraz w sąsiedztwie przejścia dla pieszych (zlokalizowanego w km ok. 5+545) oraz zatoki autobusowej (zlokalizowanej w km od 5+520 do 5+470). Proponowana lokalizacja zjazdu znajdowałaby się na odcinku ogrodzenia U-12b, które zabezpiecza ruch pieszy i rowerowy, kierując ich na wyznaczone przejście dla pieszych. Nie bez znaczenia pozostaje też poziome oznakowanie ujęte w stałej organizacji mchu tj. znak poziomy P-4 „linia podwójna ciągła”, która eliminuje przejeżdżanie pojazdów na części jezdni przeznaczonej dla przeciwnego kierunku ruchu, niezależnie od dopuszczalnej prędkości na drodze.

W sierpniu 2018 r. na zlecenie wnioskodawcy sporządzona została przez rzeczoznawcę z zakresu inżynierii ruchu drogowego analiza komunikacyjna związana z ustaleniem możliwości obsługi komunikacyjnej obiektu biurowo-magazynowego z ulicy (...).

Wnioskodawca zaskarżył wydaną decyzję do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie, który wyrokiem z dnia 22 maja 2019 r, sygn. akt VII SA/Wa 2931/18, oddalił skargę. W uzasadnieniu wyroku sąd podzielił ustalenia oraz prawną argumentację GDDKiA wskazując, że podstawowym sposobem uzyskania dostępu do drogi publicznej klasy GP winno być ustanowienie w drodze umowy cywilnoprawnej lub orzeczenia sądowego ograniczonego prawa rzeczowego tj. służebności drogi koniecznej przez którąś z sąsiednich działek.

Pismem z dnia 12 sierpnia 2019 r. wnioskodawca zwrócił się do uczestników z propozycją ustanowienia służebności przejazdu i przechodu obciążającej działkę nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...) w drodze umowy.

Działka uczestników nr (...) ma zapewniony bezpośredni dostęp do drogi publicznej przez zlokalizowany zjazd z drogi krajowej nr (...) na działkę nr (...).

Teren, na którym jest działka nr (...) nie ma miejscowego planu zagospodarowania przestrzennego. Plan utracił swoją moc 31 grudnia 2003 r.

Teren, na którym znajduje się nieruchomość wnioskodawcy oznaczona jest jako: zabudowa mieszkaniowa jedno- i wielorodzinna zagrodowa z uzupełniającymi usługami. Przedmiotowa nieruchomość położona jest w zachodniej części miejscowości M., przy ul. (...). Sąsiedztwo stanowi zabudowa mieszkalna, komercyjna oraz działki niezabudowane. Odległość od granic S. ok. 1,2 km w linii prostej. W okolicy znajduje się drukarnia, sklep AGD, warsztat samochodowy, natomiast w dalszej odległości znajdują się m.in. przedszkole, poczta, kościół katolicki, poczta, kościół katolicki, apteka, itp. Odległość nieruchomości od głównych ciągów komunikacyjnych sprawia, iż użytkownicy odczuwają nadmierne hałasy czy drgania pochodzące z pobliskich dróg. Nieruchomość znajduje się bezpośrednio przy drodze krajowej nr (...). Działka zabudowana budynkiem o charakterze mieszkalnym oraz budynkami gospodarczymi, ogrodzona, częściowo utwardzona. Powierzchnia niezabudowanego pasa działki gruntu wynosi: 56 m2. Działka graniczy z:

- od strony zachodniej z zabudowanymi działkami nr (...),

- od strony północnej z działką nr (...), stanowiącą drogę dojazdową,

- od strony wschodniej z niezabudowaną działką nr (...) oraz z działką nr (...), stanowiącą drogę dojazdową

Wartość zajętego gruntu (działka nr (...)) wynosi 4.880,87 zł.

Wysokość jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności gruntowej na części działki nr (...), KW nr (...) wg stanu na dzień 04 stycznia 2021 r. i cen na dzień 05 lutego 2021 r, wynosi 5400 zł. Wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności nie uwzględnia kosztów zmiany ogrodzenia, utwardzenia itp., wszystkich elementów zewnętrznych dostosowujących do dojazdu do działki władnącej.

W km 5+530,4 (strona prawa) nie istnieje żaden zjazd, wobec czego nie ma możliwości jego przebudowy. Zmiana lokalizacji (przesunięcie) zjazdu z zaprojektowanej w km 5+530,4 (strona prawa) w kierunku granicy działki nr (...) w taki sposób, aby równomiernie obciążał działki nr: (...), wiązałaby się z koniecznością likwidacji istniejącego zjazdu w km 5+542 (strona prawa) z drogi krajowej nr (...) na działkę nr (...). Z uwagi na obecną funkcję zjazdu na działkę nr (...) nowy zjazd mógłby być, tak jak obecnie tylko i wyłącznie zjazdem indywidualnym. Planowana działalność gospodarcza wymagałaby obsługi komunikacyjnej przez zjazd publiczny zgodnie z §55 ust. l pkt 3 Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (tj. Dz. U. z 2016 r., poz. 124 ze zm.).

Zjazd publiczny, zarówno w lokalizacji w km 5+530,4, czy poprzez jego przesunięcie w kierunku granicy działki nr (...) w taki sposób, aby równomiernie obciążał działki nr: (...), byłby usytuowany w sąsiedztwie przejścia dla pieszych, zatoki autobusowej i przystanku autobusowego oznaczonego znakiem pionowym D-15.

Zatokę autobusową wraz z przystankiem należy zaliczyć do miejsc o potencjalnym zagrożeniu bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wynika to z faktu, iż jest to miejsce w którym płynność ruchu samochodowego ulega systematycznemu zakłóceniu, na skutek zatrzymywania się autobusów, a następnie włączaniu się ich do ruchu. Ponadto zatrzymujący się na drodze krajowej autobus (w rejonie zatoki, czy przystanku autobusowego) powoduje ograniczenie widoczności kierujących pojazdami wyjeżdżającymi z nieruchomości i włączającymi się do ruchu na drodze krajowej.

Istniejący zjazd indywidualny w km 5+542 (strona prawa) na działkę nr (...) z drogi krajowej nr (...) (ul. (...)) nie spełnia wymogów zjazdu publicznego, o których mowa w § 78 Rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie. Zjazd ten nie posiada przecięcia krawędzi jezdni zjazdu i drogi wyokrąglonego łukiem kołowym o promieniu nie mniejszym niż 5,0 m dla relacji skrętnych, a szerokość jego jezdni spełnia zaledwie wymóg minimum (3,50 m). Przedmiotowy zjazd indywidualny nie spełnia wymogów §113 ust.7 w/w Rozporządzenia w zakresie usytuowania, mając na względzie miejsca zagrażające dla bezpieczeństwa ruchu drogowego na drodze krajowej.

Aby zjazd publiczny spełniał warunki techniczne należy wykonać na istniejącym zjeździe indywidualnym następujące prace:

- szerokość całkowitą nie mniejszą niż 5,0m, oraz szerokość jezdni 5,50 m (bez wyokrągleń R=5.0m) oraz pobocza o szerokości min. 0.75 m.;

- promienie łuków wyokrąglających min. 5.00 m

- pochylenie podłużne zjazdu nie większe niż 5% dostosowane do ukształtowania elementów drogi

- nawierzchnia zjazdu utwardzona pobocza gruntowe ulepszone na całej długości zjazdu,

Wjazd i wyjazd z obiektu na drogę nie może być usytuowany w miejscach zagrażających bezpieczeństwu ruchu drogowego. Zjazd może być po jego dostosowaniu do wymogów technicznych jak dla zjazdu publicznego usytuowany jak wskazano na k. 124 po uprzednim sprawdzeniu czy jego lokalizacja w obszarze oddziaływania skrzyżowania z ul, W. nie będzie stanowiła zagrożenia dla użytkowników zjazdu i użytkowników DK nr (...). Wykonanie zjazdu należy opracować kompletną dokumentację projektową wg warunków technicznych jakie wyda GDDKiA, o które powinien wystąpić wnioskodawca z możliwością lokalizacji zjazdu w innym miejscu na działkę nr (...). Istnieje możliwość innego rozwiązania zjazdu do działki wnioskodawcy przy wykonaniu i oznakowaniu dodatkowego pasa - służącego do zjazdów. Wykonanie zjazdów z zastosowaniem dodatkowego pasa „ZJAZDY ” nie utrudni ruchu na DK nr.(...), oraz zapewni bezpieczeństwo użytkownikom zjazdu, oraz pojazdom poruszającym się po DK nr.(...). W obszarze, w którym taki dodatkowy pas byłby wykonany na długości około 150 do 200 m należy opracować dokumentację projektową i projekt organizacji ruchu. Istnieje możliwość wykonania dodatkowego pasa dla zjazdów w tym miejscu na DK nr (...) ponieważ pas drogowy na tym odcinku ma. szerokość około 24 -25m. Wykonanie dla zjazdów dodatkowego pasa ruchu zapewni bezpieczeństwo użytkownikom DK nr (...) i użytkownikom zjazdów.

Jezdnia zjazdu istniejącego nie spełnia wymagań dla zjazdu klasy B.

Miejsce połączenia ul. (...) i ul. (...) nie jest skrzyżowaniem. Ulica (...) skomunikowana jest z drogą krajową nr (...) poprzez zjazd. Lokalizacja zjazdów vis a vis może powodować konflikty ruchowe wywoływane dezorientacją kierujących jednocześnie włączających się do ruchu, w jednym czasie i w jednym miejscu. Włączanie się do ruchu następuje przy rozpoczynaniu jazdy po postoju lub zatrzymaniu się niewynikającym z warunków lub przepisów ruchu drogowego oraz przy wjeżdżaniu na drogę z nieruchomości, i z obiektu przydrożnego lub dojazdu do takiego obiektu, z drogi niebędącej drogą publiczną i oraz ze strefy zamieszkania. Kierujący pojazdem, włączając się do ruchu, jest obowiązany zachować szczególną ostrożność i ustąpić pierwszeństwa innemu pojazdowi lub uczestnikowi ruchu. Sytuacja ta może oddziaływać na zachowania kierujących będących w ruchu, w szczególności w szczytach komunikacyjnych, gdy występuje zwiększone natężenie ruchu drogowego. W szczycie popołudniowym, we wskazanym miejscu, średnio co 3,3 s przejeżdża pojazd. W tej lokalizacja sytuację dodatkowo komplikuje istniejące przejście dla pieszych.

Projektowany przebieg drogi koniecznej na działce nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), tj. przebiegającej przez istniejący zjazd z drogi krajowej nr (...) do działki nr (...) oraz jego przedłużenie na działce (...), jak na mapie k. 124 akt sprawy, nie będzie spełniał warunków aktualnie obowiązujących przepisów prawnych (w tym w zakresie bezpieczeństwa ruchu drogowego) w tym rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów i techniczno - budowlanych dotyczących dróg publicznych (Dz.U. z 2022 r. poz. 1518), przy uwzględnieniu, że na działce nr (...) planowana jest budowa budynku biurowo - usługowego wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną, a zatem będzie wykorzystywana do celów działalności gospodarczej.

Nie ma możliwości zaprojektowania drogi koniecznej w innym miejscu, gdyż ta droga zajmowała by centralne części działek służących zaspokajaniu potrzeb mieszkaniowych.

W tym stanie faktycznym sąd pierwszej instancji uznał wniosek oparty na art. 145 k.c. za niezasadny bacząc, że projektowany przebieg drogi koniecznej na działce nr (...) na rzecz każdoczesnego właściciela działki nr (...), tj. przez istniejący zjazd z drogi krajowej nr (...) do działki nr (...) oraz jego przedłużenie na działce (...) (k. 124 akt), nie będzie spełniał warunków aktualnie obowiązujących przepisów prawnych przy uwzględnieniu, że na działce nr (...) planowana jest budowa budynku biurowo - usługowego z niezbędną infrastrukturą techniczną, zatem będzie wykorzystywana do celów działalności gospodarczej. Sąd oparł się na wnioskach opinii biegłego z zakresu inżynierii ruchu drogowego K. K. podkreślając, że jest to kolejna opinia o tożsamych wnioskach, zaś konieczność jej sporządzenia (po wydaniu opinii biegłego E. F.) wynikała ze zmiany stanu prawnego. Wyjaśnił, że droga krajowa nr (...), zakwalifikowana została do dróg głównych ruchu przyspieszonego, oznaczonych symbolem GP. Ten odcinek drogi zlokalizowany jest w terenie zabudowy, gdzie natężenie ruchu zgodnie z przeprowadzonym w latach 2020-2021 Generalnym Pomiarem Ruchu wynosiło 13 072 pojazdów rzeczywistych na dobę, z tendencję wzrostową. Rację należy zatem wedle sądu rejonowego przyznać uczestnikowi GDDKiA, że przy takim natężeniu ruchu drogowego lokalizacja kolejnego zjazdu, w dodatku publicznego, będzie powodować poważne ograniczenie płynności ruchu drogowego i prawdopodobieństwo wystąpienia wypadku lub kolizji spowodowanych wjazdem lub wyjazdem z działki i włączeniem się do ruchu na drodze krajowej. Niezależnie od powyższego sąd rejonowy podkreślając, że ustanowienie służebności drogi koniecznej stanowi formę ingerencji w prawo własności zauważył, że wnioskodawca nabyła nieruchomość 21 grudnia 2017 r. z pełną świadomością, że nie posiada odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, a działki sąsiednie zabudowane są nieruchomościami o wyłącznie mieszkaniowym charakterze. Zarówno zaproponowana przezeń droga konieczna przez działkę uczestników jak również w każdym innym miejscu będzie stanowiła istotną ingerencję w prawo własności działek sąsiednich, w tym w prawo do spokojnego zamieszkiwania i prywatności, co nie może ustępować prawu właściciela działki, który znając jej uwarunkowania, zamierza nań prowadzić działalność gospodarczą z istotną ingerencją w prawa właścicieli działek sąsiednich. Takie korzystanie przez wnioskodawcę z jego prawa podmiotowego do wystąpienia z żądaniem ustanowienia służebności drogi koniecznej sąd uznał za sprzeczne z zasadami współżycia społecznego oraz społeczno – gospodarczym przeznaczeniem prawa (art. 5 k.c.).

Tak argumentując sąd rejonowy wniosek oddalił oraz zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. orzekł o kosztach postępowania. Nieuiszczonymi kosztami sądowymi w myśl art. 113 w zw. z art. 83 ust. 2 u.k.s.c. obciążył wnioskodawcę, który przegrał spór i który spowodował ich powstanie.

Apelację od powyższego postanowienia wniósł wnioskodawca zarzucając naruszenie:

a)  art. 145 § 1 k.c. poprzez jego niezastosowanie i oddalenie wniosku, w sytuacji gdy działka wnioskodawcy nr (...) położona w M., gmina D., KW (...), nie tyle nie posiada odpowiedniego dostępu do drogi publicznej, co nie posiada w ogóle dostępu do drogi publicznej, zatem zachodzą przesłanki ustanowienia służebności drogi koniecznej;

b)  art. 140 k.c. poprzez oddalenie roszczenia wnioskodawcy w całości stanowiącego element przysługującego wnioskodawcy prawa własności do nieruchomości;

c)  art. 5 k.c. poprzez jego nieprawidłową wykładnię i zastosowanie polegające na uznaniu, iż korzystanie przez wnioskodawcę z jego prawa do wystąpienia z żądaniem ustanowienia służebności drogi koniecznej jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego i społeczno - gospodarczym przeznaczeniem prawa, podczas gdy roszczenie o uzyskanie dostępu do drogi jest elementem prawa własności, nawet w sytuacji, gdyby to działania doprowadziły do pozbawienia nieruchomości dostępu do drogi koniecznej - czemu wnioskodawca z całą stanowczością zaprzecza - a mając na względzie fakt, iż Sąd Najwyższy dopuszcza nawet rozbiórkę budynku posadowionego na nieruchomości służebnej, proponowany przebieg drogi koniecznej nie stanowi nadmiernej ingerencji w prawo własności uczestników;

d)  art. 235 ² § 1 pkt 2 i 6 w zw. z art. 227 w zw. z 278 § 1 i art. 286 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez pominięcie wniosku dowodowego wnioskodawcy o przeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia, czy w okolicznościach faktycznych i prawnych sprawy możliwe jest zastosowanie rozwiązania odbiegającego od typowego w rozumieniu wytycznych projektowania zjazdów, wyjazdów oraz wjazdów na drogach zamiejskich i ulicach WR-D-33 i czy zaproponowany przez skarżącego przebieg drogi koniecznej gwarantuje minimalny dopuszczalny standard właściwości użytkowych (sprawności i bezpieczeństwa ruchu) na połączeniu i w bezpośrednim jego sąsiedztwie - o którym mowa w definicji pojęcia „trudne warunki” zawartej w pkt. 3.1. wytycznych;

e)  art. 278 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez niedopuszczenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego i bezkrytyczne przyjęcie, że ustanowienie służebności drogi koniecznej w sposób zaproponowany przez skarżącego będzie stwarzało zagrożenie dla bezpieczeństwa ruchu drogowego, podczas gdy z analizy komunikacyjnej znajdującej się w aktach sprawy i opinii biegłego sądowego E. F. wynika, że budowa obiektu biurowo-magazynowego nie wpłynie negatywnie na poprawne funkcjonowanie DK nr (...) na analizowanym odcinku, szczególnie ze względu na spodziewaną liczbę pojazdów wjeżdżających i wyjeżdżających z obiektu;

f)  art. 236 ² § 2 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na pominięciu wniosku dowodowego skarżącego w piśmie z dnia 9 czerwca 2022 r. o przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego na okoliczność ustalenia, czy ustanowienie służebności zgodnie z wnioskiem wpływie na bezpieczeństwo ruchu drogowego w obszarze skrzyżowania z ulicą (...) bez wydania postanowienia w tym przedmiocie;

g)  art. 626 § 2 k.p.c. w zw. z art. 292 i art. 278 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegające na przeprowadzeniu przez sąd oględzin bez udziału biegłych sądowych z dziedziny inżynierii ruchu drogowego i bezpieczeństwa ruchu drogowego, w sytuacji gdy przy uwzględnieniu wszystkich okoliczności sprawy, przeprowadzenie oględzin w obecności biegłych jawi się jako niezbędne, a wręcz konieczne i umożliwiłoby nie tylko przeprowadzenie efektywnego dowodu, ale też uzyskanie miarodajnych wiadomości popartych specjalistyczną wiedzą;

h)  art. 327 ¹ § 1 pkt 1-2 w zw. z art. 361 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez sporządzenie przez sąd uzasadnienia niespełniającego wymogów przewidzianych przez ustawodawcę, tym lakoniczne stwierdzenie, że proponowany przebieg służebności drogi koniecznej narusza przepisy prawa i stanowi ingerencję w prawo własności uczestników 3 bez rozważenia, czy zaproponowane rozwiązanie może być rozwiązaniem odbiegającym od typowego w rozumieniu wytycznych i z całkowitym, oczywistym naruszeniem przysługującego skarżącemu prawa własności, a nadto bez wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w aktach sprawy materiału dowodowego;

i)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez brak wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego w sprawie oraz dowolną, a nie swobodną ocenę materiału dowodowego polegające na:



przyjęciu, że wnioskodawca nabył działkę nr (...) z pełną świadomością, iż nie posiada ona dostępu do drogi koniecznej, podczas gdy z treści umowy sprzedaży z dnia 21 grudnia 2017 r. wynika, iż sprzedający oświadczyli, że działka ma dostęp do drogi publicznej i takie zapewnienie otrzymał wnioskodawca, a treść umowy i osnowa dokumentu nie były w postępowaniu kwestionowane;



przyjęciu, że opinia biegłego sądowego K. K. zasługiwała w całości na uwzględnienie, podczas gdy opinia ta jest niepełna, gdyż biegły przyjmuje wyłącznie „typowe rozwiązanie zjazdu” w rozumieniu Wytycznych, które traktuje się jako zalecane, z wyjątkiem trudnych warunków i nie dokonuje oceny zjazdu z uwzględnieniem wystąpienia trudnych warunków i oceny zaproponowanej drogi koniecznej pod kątem możliwości jej zastosowania jako rozwiązania odbiegającego od typowego;



pominięciu analizy komunikacyjnej z sierpnia 2018 r. i opinii biegłego E. F. w zakresie, w jakim potwierdzono, że budowa obiektu biurowo-magazynowego nie wpłynie negatywnie na poprawne funkcjonowanie DK nr (...) na analizowanym odcinku, w tym ze względu na spodziewaną liczbę pojazdów wjeżdżających i wyjeżdżających z obiektu.

Wskazując na powyższe zarzuty apelujący wniósł o zmianę skarżonego postanowienia poprzez uwzględnienie wniosku oraz zasądzenie od uczestników kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych, ewentualnie jego uchylenie oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania sądowi pierwszej instancji. Na podstawie art. 380 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. skarżący wniósł o rozpoznanie przez sąd okręgowy postanowienia sądu rejonowego z dnia 31 maja 2023 r. oraz dopuszczenie dowodu z pisemnej uzupełniającej opinii biegłego sądowego w przedmiocie oceny projektowanej drogi koniecznej jak na karcie 124 akt sprawy z uwzględnieniem tzw. „trudnych warunków” w rozumieniu Rozporządzenia i Wytycznych, jako rozwiązania odbiegającego od typowego i dopuszczenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego na okoliczność ustalenia, czy ustanowienie służebności zgodnie z wnioskiem wpływie na bezpieczeństwo ruchu drogowego w obszarze skrzyżowania z ul. (...).

W uzasadnieniu apelacji karta 604 – 611 akt sprawy wnioskodawca rozwinął obszernie postawione wyżej zarzuty oraz wniósł jak na wstępie.

W odpowiedzi uczestnik Skarb Państwa - Generalna Dyrekcja Dróg Krajowych i Autostrad wniósł o oddalenie apelacji oraz zasądzenie kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym wedle norm przepisanych (karta 627 – 629 akt).

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie mogła doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Sąd okręgowy po ponownym rozpoznaniu sprawy w postępowaniu apelacyjnym, wyrażającym się w ponownym ustaleniu stanu faktycznego sprawy i ocenie zasadności żądania na podstawie właściwego prawa materialnego doszedł do wniosków tożsamych co sąd pierwszej instancji. Należy podkreślić, że zgodnie z art. 387 § 2 ¹ pkt 1) zd. pierwszej k.p.c. w uzasadnieniu wyroku sądu drugiej instancji wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia może ograniczyć się do stwierdzenia, że sąd drugiej instancji przyjął za własne ustalenia sądu pierwszej instancji, chyba że zmienił lub uzupełnił te ustalenia. Tego rodzaju sytuacja zaistniała w rozpatrywanej sprawie, gdyż sąd drugiej instancji w całości podziela ustalenia faktyczne sądu rejonowego i przyjmuje je za własne, czyniąc integralną częścią niniejszego uzasadnienia i podstawą rozstrzygnięcia.

Przechodząc z kolei do rozpoznania zarzutów apelacji naruszenia prawa procesowego jako niezasadny oceniono nade wszystko zarzut naruszenia art. 327 ¹ § 1 k.p.c., mającego z mocy art. 13 § 2 k.p.c. odpowiednie zastosowanie w postępowaniu nieprocesowym, zgodnie z którym, uzasadnienie wyroku powinno zawierać: 1) wskazanie podstawy faktycznej rozstrzygnięcia, obejmującej ustalenie faktów, które sąd uznał za udowodnione, dowodów, na których się oparł, i przyczyn, dla których innym dowodom odmówił wiarygodności i mocy dowodowej; 2) wyjaśnienie podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa. Istotne jest, iż zarzut naruszenie art. 327 ^{1 §} 1 k.p.c. może stanowić usprawiedliwioną podstawę apelacji wyjątkowo i to jedynie wówczas gdy naruszenie to ma istotny wpływ na wynik sprawy. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy braki lub inne wadliwości uzasadnienia postanowienia uniemożliwiają dokonanie oceny toku wywodu, który doprowadził do wydania orzeczenia lub w przypadku zastosowania prawa materialnego do niedostatecznie jasno ustalonego stanu faktycznego, co uniemożliwia przeprowadzenie kontroli instancyjnej wyroku ( tak wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 24 czerwca 2015 r., II CSK 435/14, z dnia 06 sierpnia 2015 r., V CSK 671/14, z dnia 02 grudnia 2014 r., I UK 139/14, z dnia 16 października 2009 r., I UK 129/08). W uzasadnieniu postanowienia, aby możliwym była jego merytoryczna kontrola, musi znaleźć odzwierciedlenie dokonany wybór dowodów, które stanowiły podstawę zrekonstruowanych faktów (podstawę faktyczną rozstrzygnięcia), a także wybór określonych przepisów, będących jego podstawą prawną, ustalenie w drodze wykładni ich znaczenia i zastosowanie norm prawnych w związku z poczynionymi ustaleniami faktycznymi ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 kwietnia 2016 r., II PK 96/15).

Analiza uzasadnienia zaskarżonego postanowienia prowadzi do wniosku, że w realiach niniejszej sprawy z żadną z opisanych sytuacji nie mieliśmy do czynienia. Uzasadnienie zaskarżonego orzeczenia sądu pierwszej instancji sporządzono starannie i zawiera wszystkie elementy konieczne, wskazane w treści art. art. 327 ¹ § 1 k.p.c. Wywody sądu rejonowego są jasne, logiczne, nadto w sposób precyzyjny i wyczerpujący przedstawione zostały motywy wydanego rozstrzygnięcia wraz z przywołaniem zastosowanych przepisów prawa materialnego. Wszak sąd pierwszej instancji jednoznacznie wskazał, iż w świetle ujawnionego w tejże sprawie materiału dowodowego nie znajduje podstaw do ustanowienia służebności drogi koniecznej w oparciu o przepis art. 145 § 1 k.c., wyjaśniając przy tym z jakich względów doszedł do takich wniosków. Co ważne, wywody te, w tym także poczynione ustalenia faktyczne, znajdują podstawę w zgromadzonym w sprawie materiale dowodowym. W zaistniałej sytuacji brak był uzasadnionych podstaw, aby uchylić zaskarżone orzeczenie i przekazać sprawę sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania.

Zwłaszcza, że sąd rejonowy przeprowadził w przedmiotowej sprawie postępowanie dowodowe w zakresie wystarczającym dla poczynienia ustaleń faktycznych, mających wpływ na zastosowanie przepisów prawa materialnego. Zgromadzone w postępowaniu dowody poddał wszechstronnej, wnikliwej ocenie odpowiadającej wymogom stawianym na gruncie art. 233 § 1 k.p.c., zgodnie z którym, sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie „wszechstronnego rozważenia zebranego materiału”, a zatem z uwzględnieniem wszystkich dowodów przeprowadzonych w postępowaniu i wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów oraz mających znaczenie dla oceny ich mocy i wiarygodności ( vide orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00 i dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00). Co ważne, dokonana przez sąd ocena materiału dowodowego musi się ostać nawet wtedy, gdyby w równym stopniu na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko wtedy, gdy brak jest logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo, wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd ocena dowodów może być skutecznie podważona ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00).

Przy tak określonej zasadzie swobodnej oceny dowodów nie sposób zarzucić sądowi pierwszej instancji naruszenia art. 233 § 1 k.p.c., gdyż dokonana ocena zgromadzonego materiału dowodowego nie nosi znamion dowolności. Sąd ten dokonał wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, poddał go analizie, a wynik tej analizy znalazł odzwierciedlenie w wydanym przez niego rozstrzygnięciu. Brak podstaw do formułowania twierdzeń, aby jego wnioski były nielogiczne czy sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Odmienna ocena apelującego przeprowadzonych w postępowaniu dowodów nie może podważyć uprawnienia sądu do dokonania oceny tego materiału według swego przekonania, przy zachowaniu reguł płynących z art. 233 § 1 k.p.c., co miało miejsce w sprawy. Podkreślić należy, że prawidłowe wywiedzenie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania dowolności przeprowadzonej przez sąd oceny, w tym nieliczenia się z regułami logicznego myślenia lub życiowego doświadczenia. Skarżący w tym zakresie poprzestał tylko na przedstawieniu własnej oceny okoliczności wynikających z przeprowadzonych dowodów i gołosłownym zaprzeczeniu wersji oceny sądu meriti materiału procesowego przedstawionej w uzasadnieniu postanowienia, dlatego oceniono, że apelacja ma w tym zakresie charakter tylko polemiczny z prawidłowym stanowiskiem sądu pierwszej instancji, zatem nie mogła skutecznie go podważyć.

Niezasadne okazały się również zarzuty naruszenia art. 235 ² § 1 pkt 2 i 6 w zw. z art. 227 w zw. z 278 § 1 i art. 286 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., art. 278 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., a także art. 236 ² § 2 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez nieprzeprowadzenie dowodu z uzupełniającej opinii biegłego z zakresu inżynierii ruchu drogowego K. K. czy dowodu z opinii biegłego z zakresu bezpieczeństwa ruchu drogowego, albowiem art. 227 k.p.c. upoważnia sąd do selekcji zgłaszanych dowodów z punktu widzenia oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Po to, aby postępowanie nie przedłużało się ponad miarę, a jego cel mógł być osiągnięty w rozsądnym terminie, bez generowania zbędnych do jego osiągnięcia kosztów, sąd musi stale weryfikować potrzebę sięgnięcia po środki dowodowe oferowane przez stronę ( por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2020 r., V CSK 430/19 i dnia 28 lutego 2020 r., II CSK 659/18). Zważywszy na przyczyny jakie legły u podstaw oddalenia wniosku, w tym regulacja art. 5 k.c. i rażąco wręcz negatywny wpływ jaki ustanowienie służebności drogi koniecznej miałoby na nieruchomość obciążoną, oczywiście zbędne było badanie czy w innym wariancie można by na działce nr (...) wykonać zjazd w taki sposób, by spełniał warunki zjazdu publicznego i jak wpłynie to na funkcjonowanie DK nr (...). Należy tutaj podkreślić, że postępowanie dowodowe nie może zmierzać w dowolnym kierunku, wyznaczonym przez wnioski dowodowe stron. Jego zadaniem jest wyjaśnienie okoliczności doniosłych w świetle norm prawa materialnego, na podstawie których oceniane jest żądanie powoda ( vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 listopada 2016 r., I CSK 733/15). Dlatego też sąd podejmuje decyzje procesowe o dopuszczeniu lub oddaleniu wniosków dowodowych uwzględniając to, czy z uwagi na charakter dowodu i tezę dowodową mogą realnie posłużyć ustaleniu podstawy faktycznej rozstrzygnięcia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 lutego 2018 r., I CSK 237/17), gdy tymczasem dowody zawnioskowane przez skarżącego realnie nie wpłynęłyby na ustalenia faktyczne istotne dla rozpoznania żądania ustanowienia służebności drogi koniecznej, które to żądanie pozostawało sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, o czym będzie szerzej mowa w dalszej części uzasadnienia.

Wreszcie chybiony okazał się zarzut naruszenia art. 626 § 2 k.p.c. w zw. z art. 292 i art. 278 § 1 w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. polegający na przeprowadzeniu przez sąd oględzin bez udziału biegłych z dziedziny inżynierii ruchu drogowego i bezpieczeństwa ruchu drogowego. Wszak skarżący reprezentowany przez profesjonalnego pełnomocnika we wniosku z dnia 14 listopada 2019 r. nie wnosił o przeprowadzenie oględzin z udziałem biegłego (k. 5 akt) i nie podniósł w tym zakresie żadnych zarzutów w momencie dokonywania oględzin w dniu 21 lipca 2020 r. Trudno więc czynić sądowi zarzuty, że nie przeprowadził oględzin z udziałem biegłego skoro w toku postępowania sam wnioskodawca nie zgłaszał takiej potrzeby, a przy tym nie można tracić z pola widzenia, że zarówno biegły E. F., jak też biegły K. K. dokonywali oględzin nieruchomości przed sporządzeniem opinii, więc mieli osobistą styczność z nieruchomościami i ich spostrzeżenia znalazły następnie odzwierciedlenie w sporządzonych na potrzeby tego postępowania opiniach sądowych.

Jednocześnie ocenić należało, iż sąd pierwszej instancji na podstawie tak poczynionych ustaleń faktycznych dokonał prawidłowej oceny zasadności żądania ustanowienia służebności drogi koniecznej przez pryzmat art. 145 § 1 k.c., wedle którego, jeżeli nieruchomość nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej lub do należących do tej nieruchomości budynków gospodarskich, właściciel może żądać od właścicieli gruntów sąsiednich ustanowienia za wynagrodzeniem potrzebnej służebności drogowej (droga konieczna).

Cytowany przepis umożliwia ustanowienie w stosunkach sąsiedzkich służebności drogi koniecznej polegającej na służebności przejazdu lub przechodu. Przesłanką aktualizującą roszczenia o ustanowienie służebności drogi koniecznej jest „brak odpowiedniego dostępu do drogi publicznej” przez co należy rozumieć sytuację, w której brak jest dostępu do drogi publicznej określonej nieruchomości lub dostęp istnieje, lecz nie zapewnia niezbędnej łączności umożliwiającej normalne, gospodarcze korzystanie z nieruchomości ( vide postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2000 r., IV CKN 172/00, z dnia 19 marca 2002 r., IV CKN 895/00 oraz dnia 21 marca 2003 r., II CKN 1256/00).

W tym postępowaniu wnioskodawca wnosząc o ustanowienie na rzecz każdoczesnego właściciela należącej do niego nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położonej w miejscowości M., (Kw (...)), służebności gruntowej polegające na prawie przechodu i przejazdu przez nieruchomość uczestników S. S., T. S. i A. S. (1) stanowiącą działkę gruntu nr (...) (Kw (...)), powoływał się na okoliczności świadczące o tym, że nie ma odpowiedniego dostępu do drogi publicznej.

Przeprowadzone przez sąd rejonowy postępowanie dowodowe jakkolwiek wykazało, że istotnie mimo tego, że działka nr (...) położona jest bezpośrednio przy drodze publicznej na ul. (...), stanowiącej drogę krajową nr (...), to nie ma faktycznego dostępu do drogi publicznej, gdyż brak jest zjazdu urządzonego na drogę z działki nr (...) i jego ustanowienie jest niemożliwe w świetle prawomocnego wyroku Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z dnia 22 maja 2019 r., sygn. akt VII SA/Wa 2931/18. Tym niemniej jednak, zdaniem sądu odwoławczego, skarżący nie może oczekiwać ustanowienia służebności drogi koniecznej przez działkę uczestników nr (...), albowiem celem ustanowienia służebności jest ustanowienie „odpowiedni dostęp do drogi”, o którym mowa w art. 145 k.c., który zależy od potrzeb nieruchomości wymagającej drogi. Innymi słowy, miarodajne dla rodzaju, rozmiaru i kierunku drogi koniecznej oraz bliższych warunków jej używania są potrzeby nieruchomości władnącej. Potrzeby nieruchomości wynikają z jej charakteru, a więc sposobu jej użytkowania ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 marca 2003 r., II CKN 1256/00). Jak zauważył Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 13 kwietnia 2011 r. (V CSK 317/10), „odpowiedni dostęp” musi stwarzać rzeczywistą i bezpieczną możliwość swobodnego przedostawania się z nieruchomości do drogi publicznej. Ustalenie zatem, czy dostęp do drogi publicznej jest odpowiedni czy nie, zależy każdorazowo od konkretnego stanu faktycznego sprawy ocenianego przez sąd ( por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 34/12).

Z bezspornych okoliczności sprawy wynikało, że zasadniczo zamiarem skarżącego jest wybudowanie na działce nr (...) budynku biurowo – magazynowego wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną celem prowadzenia tam działalności gospodarczej. Z perspektywy potrzeb tego rodzaju nieruchomości ocenić zatem należało to, czy ustanowienie służebności drogi koniecznej przebiegającej przez teren działki nr (...) zapewni nieruchomości o takim charakterze odpowiedni dostęp do drogi publicznej. Mając na uwadze ujawniony w niniejszej sprawie materiał dowodowy sąd odwoławczy uznał, że słusznie sąd pierwszej instancji udzielił negatywnej odpowiedzi na tak postawione pytanie.

Należy bowiem podkreślić, że już z pisma GDDKiA z dnia 19 maja 2021 r. wynikało wprost, że istniejący zjazd indywidualny urządzony na działce nr (...) z drogi krajowej nr (...) nie spełnia wymogów zjazdu publicznego o którym mowa w § 78 i § 113 ust. 7 rozporządzenia Ministra Transportu i Gospodarki Morskiej z dnia 2 marca 1999 r. w sprawie warunków technicznych jakim powinny odpowiadać drogi publiczne i ich usytuowanie (k. 243 akt). Także biegły sądowy z zakresu inżynierii ruchu drogowego E. F. w sporządzonej na potrzeby niniejszego postępowania opinii pisemnej potwierdził, że istniejący zjazd nie spełnia wymogów technicznych dla zjazdu publicznego i o ile można go doprowadzić do zgodności z wymogami przewidzianymi na gruncie § 78 w/w rozporządzenia, to obecnie nie można doprowadzić jego usytuowania do zgodności z § 113 ust. 1 pkt 1 w/w rozporządzenia ze względu na skrzyżowanie z ul. (...) (k. 309 - 310 akt).

Co istotne, w toku tego postępowania dopuszczona została też opinia biegłego z zakresu inżynierii ruchu drogowego K. K. (k. 528 – 542 akt), która potwierdziła, że projektowany przebieg drogi konieczne na działce nr (...) nie będzie spełniał warunków wymaganych na gruncie obowiązujących przepisów prawa, w tym na gruncie rozporządzenia Ministra Infrastruktury z dnia 24 czerwca 2022 r. w sprawie przepisów techniczno – budowlanych dotyczących dróg publicznych i WR-D-33 wytycznych projektowania zjazdów, wyjazdów oraz wjazdów na drogach zamiejskich i ulicach rekomendowanych przez Ministra Infrastruktury z dnia 15 grudnia 2022 r., przy uwzględnieniu tego, że na działce nr (...) jest planowana budowa budynku biurowo – usługowego, a zatem będzie wykorzystywana do celów działalności gospodarczej.

Wprawdzie wnioski biegłego wnioskodawca zakwestionował, lecz zauważyć trzeba, iż dowód z opinii biegłego sądowego ma charakter szczególnym, albowiem wymaga on polemiki z wnioskami wywiedzionymi przez osobę posiadającą – w przeciwieństwie do sądu oraz stron - wiadomości specjalne. Przyjmuje się, iż sąd ocenia opinię biegłego wyłącznie pod kątem kryteriów zgodności z zasadami logiki, doświadczenia życiowego oraz wiedzy powszechnej, poziomu wiedzy biegłego, podstaw teoretycznych opinii, sposobu motywowania oraz stopnia skuteczności wyrażonych w niej wniosków, bez wkraczania w sferę wiedzy specjalistycznej ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 listopada 2000 r., IV CKN 1383/00 i dnia 7 kwietnia 2005 r., II CK 572/04).

Tymczasem brak jest uzasadnionych podstaw do kwestionowania oceny wyrażonej w opinii biegłego K. K., którego wniosku z uwagi na ich logiczność, spójność i należyte umotywowanie, poparte specjalistyczną wiedzą oraz wieloletnim doświadczeniem biegłego sądowego, przekonywały o zasadności uznania opinii za miarodajną do czynienia ustaleń faktycznych w sprawie. Fakt, iż opinia ta nie odpowiadała oczekiwaniom jednej ze stron (w tym wypadku wnioskodawcy) nie mogłaby stanowić uzasadnionej podstawy do uznania wniosków biegłego za nieprawidłowe. Potrzeba przeprowadzenia dowodu z uzupełniającej opinii biegłego lub opinii innego biegłego istnieje jedynie w sytuacji, gdy pierwotna opinia budzi istotne i nie dające się usunąć wątpliwości, gdy w sprawie wydane zostały opinie o sprzecznej treści, gdy takie opinie nie są zgodne w zasadniczych kwestiach, zawierają luki, są niekompletne, nie odpowiadają postawionej tezie, są niejasne, nienależycie uzasadnione. Nie jest zatem w tym względzie rozstrzygający wniosek strony, lecz zawarte w tym wniosku konkretne uwagi i argumenty podważające miarodajność dotychczasowej opinii lub co najmniej miarodajność tę poddające w wątpliwość ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 maja 2011 r., II UK 346/10, z dnia 14 stycznia 2011 r., II UK 160/10 i dnia 27 lipca 2010 r., II CSK 119/10). Zasada kontradyktoryjności procesu powoduje, że strona powinna wykazać się niezbędną aktywnością i wykazać błędy, sprzeczności lub inne wady opinii dyskwalifikujące istniejące opinie, ewentualnie uzasadniają powołanie dodatkowych opinii. Takich argumentów wnioskodawca w toku postępowania nie podniósł, w szczególności nie podał uzasadnionych zarzutów dotyczących kompetencji biegłego, prawidłowości przyjętych kryteriów oceny lub nielogiczności prezentowanych wniosków opinii. Tymczasem opinia biegłego jawiła się jako spójna, logiczna, należycie umotywowana, dlatego brak było podstaw do odmówienia trafności wnioskom w niej sformułowanym.

Uznając zatem wnioski zawarte w opinii biegłego K. K. za trafne i zasługujące na aprobatę w kontekście całokształtu okoliczności sprawy, sąd odwoławczy miał na uwadze, że ustanowienie służebności w trybie art. 145 k.c. odpowiada interesowi społeczno-gospodarczemu o tyle, o ile zwiększenie użyteczności nieruchomości władnącej przewyższa uszczerbek wynikły ze zmniejszenia użyteczności nieruchomości obciążonej ( tak orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 20 lutego 1985 r. III CRN 364/85 oraz postanowienie z dnia 20 maja 1998 r., I CKN 673/97). Skoro wykonany zjazd nie będzie spełniał wymogu zajadu publicznego i wnioskodawca i tak nie uzyskałby warunków zabudowy swojej nieruchomości, to ewidentnie w realiach rozpatrywanego przypadku ustanowienie drogi koniecznej żadną miarą nie zwiększy użyteczności działki nr (...), a tym samym ustanowienie służebności nie będzie odpowiadało interesowi społeczno – gospodarczemu. W zaistniałej sytuacji prowadzić musiało to istotnie do oddalenia wniosku o ustanowieni drogi koniecznej, o czym trafnie orzeczono w zaskarżonym postanowieniu wbrew zarzutom skarżącego.

Jednocześnie podzielić należało ocenę sądu pierwszej instancji, że za trafnością takiego rozstrzygnięcia przemawiała również regulacja art. 5 k.c., zgodnie z którym, nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony.

Uregulowanie zawarte w cytowanym wyżej przepisie przełamuje zasadę, że wszystkie prawa podmiotowe korzystają z ochrony prawnej ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 9 grudnia 2009 r., IV CSK 290/09) i może być uzasadnione względami teleologicznymi (społeczno-gospodarcze przeznaczenie prawa) lub aksjologicznymi (zasady współżycia społecznego). Przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć nieskodyfikowane powszechne normy postępowania, funkcjonujące w społeczeństwie polskim i mające na celu ochronę społecznie akceptowanych wartości (czyli stanów rzeczy) lub dóbr niematerialnych. Zasady te mają silne zabarwienie aksjologiczne, co zbliża je do norm moralnych, mają charakter obiektywny oraz walor powszechności. Przy uwzględnieniu, iż Rzeczpospolita Polska jest demokratycznym państwem prawnym, urzeczywistniającym zasady sprawiedliwości społecznej (art. 2 Konstytucji RP), należy przyjąć, że odwołanie się do zasad współżycia społecznego oznacza odwołanie się do idei słuszności w prawie oraz do powszechnie uznawanych wartości w kulturze naszego społeczeństwa. Ujmując rzecz ogólnie, przez zasady współżycia społecznego należy rozumieć podstawowe zasady etycznego i uczciwego postępowania ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 maja 2013r., IV CSK 660/12). Zastosowanie art. 5 k.c. może nastąpić w sytuacjach wyjątkowych a przy tym wymaga wszechstronnej oceny całokształtu okoliczności rozpatrywanego wypadku w ścisłym powiązaniu z konkretnym stanem faktycznym ( tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 7 maja 2003 r., IV CKN 120/01). Zasady współżycia społecznego w rozumieniu art. 5 k.c. są pojęciem pozostającym w nierozłącznym związku z całokształtem okoliczności sprawy i w takim całościowym ujęciu wyznaczają podstawy, granice i kierunki jej rozstrzygnięcia w wyjątkowych sytuacjach, które przepis ten ma na względzie ( por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 1967 r., I PR 415/97 oraz z dnia 22 listopada 1994 r., II CRN 127/94).

Analizując okoliczności przedmiotowej sprawy, sąd okręgowy doszedł do przekonania, iż należy ona do takiej właśnie kategorii spraw wyjątkowych, w związku z czym zastosowanie na jej gruncie art. 5 k.c. oraz oddalenie wniosku o ustanowienie służebności drogi koniecznej było uzasadnione.

Jakkolwiek istotnie sprzedający w § 1 ust. 2 lit. b) aktu notarialnego z dnia 21 grudnia 2017 r. rep. A nr 7954/2017 oświadczyli, że działka nr (...) posiada bezpośredni dostęp do drogi publicznej (k. 478v. akt), tym niemniej już tylko na podstawie oględzin nieruchomości wnioskodawca przed zakupem działki mógł ustalić, że taki dostęp nie jest zapewniony, bowiem nie ma urządzonego zjazdu z działki nr (...) do drogi publicznej. O tym, że wnioskodawca taką wiedzę miał przekonują jego zeznania, jako że słuchany przed sądem pierwszej instancji przyznał, że „ Na początku zapytałem się czy ci państwo starali się o ten zjazd. Mówili, że nigdy się nie starali” (k. 103 akt). Skoro nie było zjazdu z nieruchomości do drogi publicznej, to było oczywiste, że konieczne będzie jego urządzenie, co w świetle charakteru drogi publicznej przy ul. (...) powinno wzbudzić we wnioskodawcy uzasadnione wątpliwość, czy zgoda na jego urządzenie zostanie mu wydana w kontekście bliskości sąsiedniego zjazdu z działki nr (...) oraz usytuowanego przy granicy z działką nr (...) przystanku autobusowego. Z uwagi na nieroztropne działanie samego wnioskodawcy w istocie doszło do sytuacji, w której nabył nieruchomość gruntową wyodrębnioną bez faktycznego zabezpieczenia prawnego dostępu do drogi publicznej. Trudno w tej sytuacji oczekiwać, że negatywnymi tego konsekwencjami będą obarczeni właściciele nieruchomości sąsiednich, którzy nie mieli żadnego wpływu na kształt umowy zawartej przez wnioskodawcy ze zbywcami działki nr (...), a która wyodrębniona została z działki nr (...).

Wprawdzie art. 145 k.c. nie zawiera postanowień, które odbierałyby właścicielowi możność domagania się ustanowienia drogi koniecznej, jeżeli brak odpowiedniego dostępu jest wynikiem jego niedbalstwa czy wręcz zawinionego działania, ale ograniczenia tego rodzaju wyprowadzić należy z przepisów wyznaczających treść i zasady wykonywania prawa własności (art. 140 k.c.). Ocena dopuszczalności ustanowienia służebności drogi koniecznej przez cudzą nieruchomość wymaga najpierw rozstrzygnięcia, czyje prawo własności podlega silniejszej ochronie, skoro wykonywanie jednego z nich ma być ograniczone. Porównanie to wypada na korzyść właściciela nieruchomości sąsiedniej, gdyż prawo własności jest chronione konstytucyjnie (art. 21 ust. 1 Konstytucji). Własność podlega równej ochronie prawnej (art. 64 ust. 2 Konstytucji), dlatego też w razie utrudnienia dostępu do nieruchomości, wynikającego z autonomicznego aktu woli właściciela, nie może on domagać się z tego powodu ingerencji w cudze prawo własności, zakładającej pierwszeństwo w ochronie jego prawa ( vide postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 18 września 1998 r., III CKN 609/97, oraz z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 34/12).

Z taką sytuacją mieliśmy właśnie do czynienia w rozpatrywanej sprawie, gdyż nie można tracić z pola widzenia tego, że droga konieczna winna przebiegać tak, aby urządzenie drogi nie powodowało istotnego ograniczenia możliwości korzystania z gruntów obciążonych w ramach ich dotychczasowego przeznaczenia. W realiach niniejszej sprawy, na skutek ustanowienia drogi koniecznej na działce nr (...) doszłoby do istotnego ograniczenia w dotychczasowym sposobie korzystania z tej nieruchomości, a przy tym ustanowienie drogi koniecznej byłoby nadmiernie uciążliwe dla właścicieli nieruchomości obciążonej. Wszak jest ona wykorzystywana na cele mieszkalne, a z zeznań uczestniczki A. S. (1) wynikało, że aktualnie z wjazdu na drogę korzystają 4 – 5 razy dziennie. Tymczasem decyzja Generalnego Dyrektora Dróg Krajowych i Autostrad z dnia 11 października 2018 r. wskazywała, że liczba pojazdów wjeżdżających i wyjeżdzających na działkę nr (...) będzie kształtowała się na poziomie 12 pojazdów/h w 2019 r. z tendencją wzrostową (kk. 25 akt). Z kolei załączona do akt sprawy analiza komunikacyjna (k. 425 – 447 akt) prognozowała, że w 2024 r. na działkę nr (...) wjeżdżać będzie przeciętnie 40 aut w ciągu dnia. Wskutek ustanowienia służebności drogi koniecznej doszłoby zatem do wielokrotnego zwiększenia przejazdu różnych pojazdów mechanicznych przez nieruchomość mieszkalną uczestników i to w bardzo bliskiej odległości od budynku mieszkalnego. Uzasadniony interes uczestników, w tym ich prawo do spokojnego i bezpiecznego zamieszkania, stanowczo sprzeciwiało się temu, aby ustanowić na rzecz działki nr (...) prawa przejazdu i przechodu po terenie nieruchomości sąsiedniej. Interes gospodarczy wnioskodawcy nie mógł w tym przypadku przeważyć ponad potrzebę ochrony prawa własności uczestników, gdyż byłoby to wysoce niesprawiedliwie, skoro w istocie sam wnioskodawca nie upewnił się przed nabyciem działki nr (...), czy faktycznie ma ona dostęp do drogi publicznej. Również zatem z perspektywy normy art. 5 k.c. ocenić należało, że wniosek o ustanowienie służebności podlegał oddaleniu, o czym trafnie orzekł sąd pierwszej instancji.

Tak argumentując i nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia, sąd okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. apelację oddalił, o czym orzekł w punkcie 1. postanowienia.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2. postanowienia zgodnie z art. 520 § 1 k.p.c. w myśl którego, każdy uczestnik ponosi koszty postępowania związane ze swym udziałem w sprawie. Przyjmując, iż wnioskodawca oraz uczestnicy w tym samym stopniu zainteresowani byli ostatecznym rozstrzygnięcie kwestii możliwości ustanowienia służebności drogi koniecznej na rzecz nieruchomości wnioskodawcy, sąd odwoławczy uznał, iż brak było uzasadnionych podstaw do odstąpienia od podstawowej reguły orzekania w zakresie kosztów postępowania nieprocesowego, wobec czego postanowiono, że każda ze stron powinna ponieść koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie.

Mariola Wojtkiewicz

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)