Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

Sygnatura akt II Ca 929/24

Uzasadnienie punktu I. postanowienia z dnia 28 maja 2025r.

Postanowieniem z dnia 22 maja 2024 r. Sąd Rejonowy w Goleniowie po rozpoznaniu sprawy z wniosku S. R. przy udziale Gmina G. o zasiedzenie nieruchomości (sygn. akt I Ns 492/23): w punkcie I. oddalił wniosek oraz w punkcie II. ustalił, że koszty postępowania strony ponoszą we własnym zakresie. Uzasadnienie rozstrzygnięcia sąd zawarł na k. 189-190 akt.

Apelację od powyższego orzeczenia wywiódł wnioskodawca zarzucając mu naruszenie:

a)  art. 233 § 1 k.p.c. poprzez dowolną ocenę materiału dowodowego polegającą na uznaniu, iż warunkiem do nabycia udziału w nieruchomości jest wola posiadania skierowana na wykonywanie prawa własności całej nieruchomości przy ul. (...), a nie jedynie na zajmowany w niej udział;

b)  art. 227 k.p.c. poprzez pominięcie dowodu mającego istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, tj. zawnioskowanej opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia stosunku zajmowanego pomieszczenia do powierzchni całego budynku oraz zajmowanego udziału w nieruchomości gruntowej działce nr (...);

c)  art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. poprzez nierozpoznanie istoty sprawy polegającej na dokonaniu niepełnych ustaleń faktycznych i przedwcześnie wyciągniętych na tej podstawie istotnych dla sprawy wnioskach, które doprowadziły m.in. do braku identyfikacji na nieruchomości udziału w nieruchomości, którego zasiedzenia domagał się apelujący, a tym samym przedwczesnego oddalenia wniosku o zasiedzenie udziału w nieruchomości położonej na działce nr (...);

d)  art. 172 § 1 i 2 k.c. poprzez jego błędne niezastosowanie oraz błędną wykładnię polegającą na uznaniu, iż wnioskodawca nie spełnił przesłanek do stwierdzenia nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie, tj. udziału 16/336 w budynku nieruchomości przy ul. (...) w G. wraz z udziałem 48/1000 w nieruchomości gruntowej, tj. działki nr (...), gdyż niemożliwe jest nabycie przez wnioskodawcę udziału we własności nieruchomości, podczas gdy pogląd ten jest ugruntowany w orzecznictwie Sądu Najwyższego i został zaakceptowany w doktrynie i orzecznictwie sądów powszechnych.

Wskazując na powyższe zarzuty apelacji wnioskodawca wniósł o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez stwierdzenie, że nabył przez zasiedzenie udział 16/336 w budynku nieruchomości przy ul. (...) w G. z udziałem 48/1000 w nieruchomości gruntowej, tj. działki nr (...) oraz zasądzenie kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych, względnie uchylenie zaskarżonego postanowienia i przekazanie sprawy do ponownego jej rozpatrzenia sądowi rejonowemu. W ramach uzupełniającego postępowania dowodowego wniósł o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z opinii biegłego sądowego z zakresu budownictwa na okoliczność ustalenia stosunku zajmowanego pomieszczenia do powierzchni całego budynku.

W uzasadnieniu apelacji k. 197 – 198 akt sprawy wnioskodawca rozwinął postawione wyżej zarzuty oraz wniósł jak na wstępie.

Uczestniczka Gmina G. w odpowiedzi wniosła o oddalenie apelacji i zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki kosztów postępowania apelacyjnego, w tym kosztów zastępstwa procesowego wedle norm przepisanych (k. 217 – 218 akt sprawy).

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd pierwszej instancji prawidłowo zgromadził w tym postępowaniu materiał dowodowy, a następnie dokonał niewadliwej jego oceny ustalając stan faktyczny sprawy odpowiadający treści tych dowodów, w konsekwencji sąd okręgowy przyjął go w całości za własny. Stąd też na podstawie art. 387§2 ¹ pkt 2 kpc sąd okręgowy przyjmuje je za własne.

Wbrew zarzutom apelacji nie można czynić sądowi rejonowemu zasadnie zarzutu oceny zgromadzonego materiału dowodowego w sposób nie odpowiadający wymogom stawianym w art. 233 § 1 k.p.c., gdyż sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów wedle własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego w sprawie materiału dowodowego, tj. z uwzględnieniem dowodów przeprowadzonych w toku postępowania i wszelkich okoliczności towarzyszących przeprowadzaniu poszczególnych dowodów i mających znaczenie dla oceny ich mocy oraz wiarygodności (vide orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1966 r., II CR 423/66, z dnia 24 marca 1999 r., I PKN 632/98, z dnia 11 lipca 2002 r., IV CKN 1218/00 i dnia 18 lipca 2002 r., IV CKN 1256/00). Co nader ważne, dokonana przez sąd ocena materiału dowodowego musi się ostać nawet wtedy, gdy w równym stopniu na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Tylko wtedy, gdy brak logiki w wiązaniu wniosków z zebranymi dowodami lub, gdy wnioskowanie sądu wykracza poza schematy logiki formalnej albo wbrew zasadom doświadczenia życiowego, nie uwzględnia jednoznacznych praktycznych związków przyczynowo - skutkowych, przeprowadzona przez sąd meriti ocena dowodów może być podważona (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 27 września 2002 r., II CKN 817/00).

Tymczasem dokonana przez sąd pierwszej instancji ocena zgromadzonego materiału dowodowego w żadnym razie nie nosi znamion dowolności. Sąd ten dokonał wszechstronnej oceny zgromadzonego materiału dowodowego, poddał go wnikliwej analizie a przyjęte przezeń stanowisko szeroko i wyczerpująco uzasadnił. Brak podstaw do formułowania twierdzeń, aby jego wnioski pozostawały nielogiczne czy sprzeczne z zasadami doświadczenia życiowego. Podkreślenia także wymaga, że prawidłowe wywiedzenie zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. wymaga wykazania dowolności przeprowadzonej przez sąd oceny, w szczególności nieliczenia się z regułami logicznego myślenia czy też życiowego doświadczenia. Do tego niezbędne jest odniesienie się przez skarżącego do konkretnie określonych środków dowodowych poddanych ocenie sądu (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 23 lutego 1998 r., III CKN 380/97). Tymczasem wnioskodawca nie wskazał które konkretnie dowody i z jakich względów miałyby być błędnie ocenione przez sąd pierwszej instancji.

W istocie zarzut ten, podobnie jak zarzuty naruszenia art. 321 § 1 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. i art. 227 k.p.c. związane były z oceną sądu, że warunkiem zasiedzenia udziału we własności nieruchomości jest wykonywanie posiadania samoistnego całej nieruchomości, a nie tylko jednego z pomieszczeń znajdujących się w budynku mieszkalnym. Kwestia ta pozostaje tymczasem związana z wykładnią przepisów prawa materialnego, a nie prawa procesowego, szczególnie że i sam wnioskodawca nie twierdził, aby poza spornym pokojem w jakimkolwiek zakresie korzystał z nieruchomości sąsiedniej. Jednocześnie zauważyć należy, że przepis art. 227 k.p.c. upoważnia sąd do selekcji zgłaszanych dowodów z punktu widzenia oceny istotności okoliczności faktycznych, których wykazaniu dowody te mają służyć. Dlatego też po to, aby postępowanie nie przedłużało się ponad miarę, a jego cel mógł być osiągnięty w rozsądnym terminie, bez generowania zbędnych do jego osiągnięcia kosztów, sąd stale musi weryfikować potrzebę sięgnięcia po środki dowodowe oferowane przez stronę (por. orzeczenia Sądu Najwyższego z dnia 14 lutego 2020 r., V CSK 430/19 oraz dnia 28 lutego 2020 r., II CSK 659/18). Skoro wnioskodawca nie nabył - z przyczyn o których będzie szerzej mowa w dalszej części uzasadnienia - udziału w nieruchomości sąsiedniej co do zasady, to zbędne było przeprowadzenie przez sąd dowodu z opinii biegłego na okoliczność ustalenia stosunku powierzchni pokoju zajmowanego przez wnioskodawcę do powierzchni całego budynku przy ul. (...) w G., gdyż wygenerowałoby to zbędne koszty postępowania i niezasadnie przedłużyłoby postępowanie, a w żaden sposób nie wpłynęłoby na treść rozstrzygnięcia wydanego w niniejszej sprawie. Ocenić w związku z tym należało, że słusznie dowód ten sąd pierwszej instancji na rozprawie dnia 15 maja 2024 r. pominął na podstawie art. 235 ² § 1 pkt 2 i 5 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c.

Wobec tego dalsze rozważania sądu okręgowego ograniczą się jedynie do wyjaśnienia podstawy prawnej postanowienia wraz z przytoczeniem przepisów prawa. Zgodnie z art. 172 § 1 k.c. posiadacz nieruchomości niebędący jej właścicielem nabywa własność, jeżeli posiada nieruchomość nieprzerwanie od lat dwudziestu jako posiadacz samoistny, chyba że uzyskał posiadanie w złej wierze (zasiedzenie). W art. 172 § 2 k.c. przewidziano, że po upływie 30 lat posiadacz nieruchomości nabywa jej własność, choćby uzyskał posiadanie w złej wierze, a zgodnie z art. 176 § 1 k.c., jeżeli podczas biegu zasiedzenia nastąpiło przeniesienie posiadania, obecny posiadacz może doliczyć do czasu, przez który sam posiada, czas posiadania swego poprzednika. Jeżeli jednak poprzedni posiadacz uzyskał posiadanie nieruchomości w złej wierze, czas jego posiadania może być doliczony tylko wtedy, gdy łącznie z czasem posiadania obecnego posiadacza wynosi przynajmniej lat trzydzieści.

W świetle cytowanych przepisów zasiedzieć nieruchomość może posiadacz samoistny, a za takowego w myśl art. 336 k.c. uznaje się tego, kto rzeczą faktycznie włada jak właściciel. Ten tymczasem, kto włada faktycznie rzeczą jako np. dzierżawca, jest posiadaczem zależnym, a to posiadanie nie prowadzi do zasiedzenia prawa własności. Stan posiadania współtworzą fizyczny element władania (corpus) oraz intelektualny element zamiaru władania rzeczą dla siebie (animus). Przez element władania rzeczą należy rozumieć dostrzegalny fakt fizycznego władztwa na rzeczą, zatrzymania rzeczy, jej używania czy korzystania. Elementem posiadania, jest psychiczny czynnik zamiaru władania rzeczą dla siebie. Czynnik woli stanowi kryterium, które pozwala na odróżnienie posiadania samoistnego od zależnego (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 października 2013 r.,III CSK 12/13). Ocena charakteru posiadania wiąże się z okolicznościami faktycznymi sprawy, z nich bowiem wynika, czy posiadacz wykonywał czynności faktyczne wskazujące na samodzielny, niezależny od woli innej osoby stan władztwa oraz czy jego dyspozycje swą treścią odpowiadały dyspozycjom właściciela (np. uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 6 grudnia 1991 r., III CZP 108/91 oraz uchwała z dnia 26 października 2007 r., III CZP 30/07).

Wprawdzie apelujący obowiązany do wykazania przesłanki samoistnego posiadania nieruchomości (art. 6 k.c.), korzystał z domniemania przewidzianego na gruncie art. 339 k.c., że domniemywa się, że ten, kto rzeczą faktycznie włada, jest posiadaczem samoistnym, to jednak domniemanie to nie jest bezwzględnie wiążące i może zostać obalone. Każdorazowo uwzględnić trzeba, że wola władania dla siebie przejawia się w podejmowaniu czynności wskazujących, że posiadacz traktuje rzecz jako pozostającą w jego sferze swobodnej dyspozycji. Ocena tego, czy doszło do obalenia domniemania z art. 339 k.c. dokonuje się na podstawie kompleksowo rozważonego materiału dowodowego uwzględniającą rzeczywistą wolę władającego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 13 października 2010 r., I CSK 582/09 oraz z dnia 30 września 2010 r., I CSK 586/09).

Sąd drugiej instancji mając na uwadze całokształt jej okoliczności faktycznych podzielił ustalenia sądu rejonowego, że od lat 60 -tych XX wieku wpierw rodzice wnioskodawcy, a następnie on sam zamieszkując w budynku mieszkalnym posadowionym na działce nr (...) położonej przy ul. (...) w G. posiadał w sposób wyłączny oraz nieprzerwany pokój o powierzchni ok. 16 m2, który jak się okazało, usytuowany jest faktycznie na terenie przyległego budynku mieszkalnego posadowionego na działce nr (...) przy ul. (...) w G., tj. zajmuje faktycznie część budynku stanowiącego sąsiednią nieruchomość będącą własnością Gminy G..

Sam fakt nieprzerwanego korzystania przez wnioskodawcę a wcześniej jego rodziców ze spornego pomieszczenia nie mógł jednak w realiach rozpatrywanego przypadku prowadzić do uwzględnienia wniosku o zasiedzenie prawa własności zważając, że pierwotnie domagał się nabycia w drodze zasiedzenia zajmowanego pomieszczenia w budynku przy ul. (...) w G..

Słusznie wskazuje apelujący, że w orzecznictwie dopuszcza się nabycie w drodze zasiedzenia prawa własności nie tylko nieruchomości, ale również jej części (por. m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1978 r., III CZP 96/77), jeżeli władztwo faktyczne współposiadacza ograniczone było tylko do części nieruchomości (tak uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1978 r., III CZP 96/77), co wynika z treści art. 95 pkt 3 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami przewidującego możliwość podziału nieruchomości niezależnie od ustaleń planu miejscowego, a w przypadku braku planu niezależnie od decyzji o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu, w celu wydzielenia części nieruchomości, której własność została nabyta z mocy prawa. Tym niemniej nie można tracić z pola widzenia, że fizyczne wydzielenie nieruchomości w sprawie o zasiedzenie jest dopuszczalne, gdy wniosek dotyczy zasiedzenia fizycznie oznaczonej części nieruchomości gruntowej dającej się prawnie wydzielić (tak m.in. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 2011 r., I CSK 352/10), z czym nie mieliśmy do czynienia w rozpatrywanej sprawie. Wnioskodawca korzystał tylko z jednego z pomieszczeń w budynku na jednym z pięter, co z kolei nie pozwalało na jego wydzielenie wraz z gruntem. W orzecznictwie konsekwentnie przyjmuje się przy tym, że nie jest możliwe zasiedzenie części budynku w postaci określonego pomieszczenia znajdującego się w nim, gdyż pomieszczenie niestanowiące odrębnej własności jest jedynie częścią składową budynku, toteż nie może ono być odrębnym przedmiotem własności (art. 47 § 1 k.c.). Z tego względu nie jest dopuszczalne nabycie w drodze zasiedzenia własności jednego czy kilku pokoi w budynku (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 15 marca 1989 r., III CZP 14/89).

Sąd okręgowy miał na względzie, że wnioskodawca w toku postępowania zmodyfikował swoje żądanie domagając się nabycia poprzez zasiedzenie udziału we własności nieruchomości położonej w G. przy ul. (...). W orzecznictwie istotnie dopuszczono, że współposiadanie przez samoistnych posiadaczy nieruchomości zabudowanej może również polegać na korzystaniu z określonych pomieszczeń i przyległego terenu, co skutkować może nabyciem przez zasiedzenie udziału w nieruchomości (vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 26 stycznia 1978 r., III CZP 96/77 oraz postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 19 lutego 2002 r., IV CKN 794/00 i dnia 20 czerwca 2022 r., II CSKP 813/22). Nie można jednak tracić z pola widzenia, że wskazane wyżej judykaty, w tym także powołane w apelacji przez skarżącego, zapadały w sprawach, w których to współposiadacz posiadał samodzielnie nie tylko część pomieszczeń w budynku, ale też grunt na nieruchomości, korzystając z niego z wyłączeniem innych osób, w tym z wyłączeniem innego współposiadacza i to było podstawą przyjęcia, że był samoistnym posiadaczem pomieszczeń i części gruntu nabywając w drodze zasiedzenia udział w nieruchomości. Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w uzasadnieniu postanowienia z dnia 9 grudnia 2010 r. (III CSK 66/10) twierdzeniu, że przez posiadanie pomieszczeń w budynku doszło do nabycia ułamkowej części nieruchomości gruntowej muszą towarzyszyć dowody, iż wola posiadania była skierowana na wykonywanie prawa własności nieruchomości a nie tylko danego pomieszczenia, co w sprawie nie nastąpiło.

Bezspornie bowiem od 1961 r. wnioskodawca i jego poprzednicy prawni korzystali samodzielnie tylko z jednego pokoju, stanowiącego część składową sąsiedniego budynku. W żaden sposób nie korzystali z gruntu na którym posadowiony był budynek mieszkalny, jak też z części wspólnych budynku mieszkalnego, przeznaczonych do korzystania przez wszystkich lokatorów. Ewidentnie zakresem posiadania wnioskodawcy i jego rodziców było jedynie pomieszczenie w spornym budynku, a nie nieruchomość jako taka, zaś zgodnie z art. 47 § 1 k.c. część składowa nie może stanowić odrębnego przedmiotu własności i innych praw rzeczowych, a co za tym idzie nie może być przedmiotem samoistnego posiadania -"jak właściciel", co z kolei implikuje wniosek, że niedopuszczalne byłoby jej zasiedzenie (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 2009 r., III CSK 229/08).

Z tych wszystkich względów sąd odwoławczy podzielając stanowisko sądu rejonowego uznał, że wniosek o zasiedzenie podlegał oddaleniu. W sprawie o zasiedzenie związanie sądu granicami żądania obejmuje wskazanie posiadania rzeczy, które miało doprowadzić do nabycia prawa w wyniku zasiedzenia, wskazanie prawa, które miało zostać nabyte wskutek zasiedzenia i wskazanie podmiotu, który miał to prawo nabyć (por. uchwały Sądu Najwyższego z dnia 11 czerwca 2015 r., III CZP 112/14, z dnia 19 października 2017 r., III CZP 49/17, nadto postanowienie z dnia 12 września 2018 r., II CSK 527/17). Sąd okręgowy orzekając w niniejszej sprawie nie mógł zatem rozważać uregulowania w tym postępowaniu w inny sposób prawa wnioskodawcy do korzystania z zajmowanego pomieszczenia. Marginalnie zatem i nie przesądzając o wyniku innego postępowania, sąd okręgowy wskazuje, że potencjalnie możliwe jest uregulowanie sytuacji prawnej zajmowanego przez wnioskodawcę pokoju poprzez stwierdzenie, że wnioskodawca nabył poprzez zasiedzenie służebność gruntową polegającą na korzystaniu z części cudzej nieruchomości (art. 292 k.c.). Możliwość uregulowania kwestii długotrwałego korzystania z części cudzej nieruchomości właśnie przez stwierdzenie zasiedzenia służebności gruntowej dopuszczono w orzecznictwie, m.in. w wyroku Sądu Okręgowego w Gdańsku z dnia 8 lutego 2016 r. (sygnatura XV C 618/13).

Tak argumentując i nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia, sąd okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c. apelację oddalił, o czym orzekł jak w punkcie I. sentencji postanowienia.

sędzia Monika Rabiega

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)