Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wnioskiem z dnia 29 stycznia 2014 r. wnioskodawca P. S. wniósł o:

I.  ustalenie, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy i uczestniczki postępowania B. S. (obecnie W.) wchodzą:

1)  dom jednorodzinny położony w B. przy ul. (...) posadowiony na nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę oznaczoną nr (...), dla którego Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą (...) – o wartości 330.000 zł,

2)  udział ½ części w prawie własności nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 0,0296 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą (...) – o wartości 2.500 zł,

II.  ustalenie równych udziałów w majątku wspólnym,

III.  dokonanie podziału majątku wspólnego, w ten sposób, że ww. składniki przyznać na wyłączną własność wnioskodawcy, z obowiązkiem spłaty na rzecz uczestniczki postępowania

IV.  rozliczenie nakładów w kwocie 120.000 zł poczynionych przez wnioskodawcę na majątek wspólny.

W uzasadnieniu stanowiska wnioskodawca wyjaśnił, że w czasie trwania małżeństwa strony nie zawarły małżeńskiej umowy majątkowej. Wyjaśnił, że matka uczestniczki postępowania na mocy umowy darowizny z dnia 15 lutego 2008 r. darowała stronom postępowania działkę nr (...), na której strony wybudowały dom jednorodzinny. Wskazał, że na mocy umowy z dnia 28 sierpnia 2008 r. matka uczestniczki darował stornom postępowania udział ½ w prawie własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...). Wnioskodawca wyjaśnił, że przez cały okres trwania małżeństwa, które zostało rozwiązane bez orzekania o winie, strony dokonywały wspólnych nakładów na nieruchomość, w związku z czym zasadne jest ustalenie równych udziałów w majątku wspólnym. Dalej wnioskodawca wyjaśnił, że w skład majątku osobistego wnioskodawcy wchodziła nieruchomość lokalowa położona przy ul. (...) w S.. Wnioskodawca sprzedał lokal za cenę 125.000 zł, która to kwota stanowiła jego nakład na budowę domu jednorodzinnego.

W odpowiedzi na wniosek z dnia 17 marca 2015 r. uczestniczka postępowania B. W. (1) (wcześniej S.) wskazała, że poza składnikami podanymi przez wnioskodawcę w skład majątku wspólnego stron wchodzi również zobowiązanie kredytowe w kwocie 47.405,98 HF wraz z dalszymi odsetkami. Uczestniczka wniosła o przyznanie składników majątku wspólnego stron postępowania na wyłączną własność uczestniczki postępowania, z ewentualnym obowiązkiem spłaty na rzecz wnioskodawcy, a także rozliczenie nakładów poczynionych przez wnioskodawcę w kwocie 10.000 zł i nie uwzględnianie kwoty 120.000 zł. Uczestniczka postępowania wyjaśniła, że nie zasadnym jest uznanie, że nakłady poczynione przez wnioskodawcę stanowią kwotę 120.000, ponieważ kupił on lokal mieszkalny za cenę 10.000 zł. Wyjaśniła, że obecnie mieszka w domu jednorodzinnym, wybudowanym przez stron, wraz z dzieckiem, które sam wychowuje i nie ma możliwości zapewnienia innego lokalu.

Postanowieniem z dnia 7 marca 2017 r., sygn. akt I Ns 221/15, Sąd Rejonowy w Stargardzie:

- w punkcie I postanowienia ustalił, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postępowania B. W. (1) wchodzą:

1. prawo własności nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...), obręb B., miejscowość B., gmina B., powiat (...) o powierzchni 0,3307 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą numer (...) o wartości 347.000 (trzystu czterdziestu siedmiu tysięcy) złotych,

2. prawo własności nieruchomości rolnej oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...), obręb B., miejscowość B., gmina B., powiat (...) o powierzchni 0,0296 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą numer (...) o wartości 3.210 (trzech tysięcy dwustu dziesięciu) złotych;

- w punkcie II postanowienia ustalił, że udziały stron w majątku wspólnym są równe;

- w punkcie III postanowienia ustalił, że wnioskodawca P. S. poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 125.000 (stu dwudziestu pięciu tysięcy) złotych;

- w punkcie IV postanowienia ustalił, że majątek wspólny stron obciążony jest długiem – kredytem na dzień 20 lutego 2017 r. w kwocie 183.453 zł 1 gr,

- w punkcie V postanowienia zniósł współwłasność majątku opisanego w punkcie I i podzielił go w ten sposób, że przypada on na wyłączną własność uczestniczki B. W. (1),

- w punkcie VI postanowienia zasądził od uczestniczki B. W. (1) na rzecz wnioskodawcy P. S. spłatę w kwocie 208.378 zł 49 gr w terminie sześciu miesięcy od uprawomocnienia się orzeczenia, a w przypadku opóźnienia zasądził ustawowe odsetki za opóźnienie,

- w punkcie VII postanowienia nakazał wnioskodawcy P. S. wydanie nieruchomości opisanych w punkcie I postanowienia w stanie wolnym uczestniczce B. W. (1) najpóźniej w dniu spłaty jego udziału przez uczestniczkę,

- w punkcie VIII postanowienia ustalił, że wnioskodawcy P. S. nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego,

- w punkcie IX postanowienia zasądził od wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postepowania B. W. (1) po 1.625 zł 96 gr na rzecz Skarbu Państwa tytułem zwrotu kosztów sądowych,

- w punkcie X postanowienia zasądził od uczestniczki B. W. (1) na rzecz wnioskodawcy P. S. kwotę 500 zł tytułem zwrotu połowy opłaty i zniósł wzajemnie pomiędzy stronami pozostałe koszty postępowania.

Podstawą rozstrzygnięcia Sądu Rejonowego były następujące ustalenia faktyczne.

Na mocy umowy sprzedaży z dnia 29 grudnia 2000 r. zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem E. G. (repertorium A nr (...)), R. A. zbył na rzecz P. S. lokal mieszkalny oznaczony nr (...) położony przy ul. (...) w S., dla którego Sąd Rejonowy w Międzyrzeczu Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Międzychodzie prowadzi księgę wieczystą nr (...), z którym związany był udział 435/10000 części w prawie własności gruntu i udział 435/10000 w częściach wspólnych budynku, objęty księga wieczystą nr (...). Strony ustaliły cenę zakupu na kwotę 12.000 zł.

Rodzice P. S. pożyczyli mu 5.000 zł na zakup lokalu mieszkalnego, którą to kwotę zwrócił.

Ze względu na stan lokal mieszkalny wymagał remontu, który wykonał P. S. wraz z rodzeństwem, a B. W. (1) (wcześniej S.) pomagała.

B. W. (1) (wcześniej S.) oraz P. S. przed zawarciem małżeństwa mieszkali razem, także w lokalu mieszkalnym położony przy ul. (...) w S.. Koszty utrzymania ponosili razem dzieląc je na równo.

B. S. (obecnie W.) oraz P. S. zawarli w dniu 17 sierpnia 2002 r. w B. związek małżeński. Wnioskodawca i uczestniczka postępowania zarówno przed zawarciem małżeństwa, jak i w czasie jego trwania nie zawierali umowy wyłączającej, ograniczającej lub rozszerzającej ustawową wspólność majątkową małżeńską. Wspólność powyższa nie została także zniesiona w drodze orzeczenia sądu.

Na mocy umowy darowizny z dnia 15 lutego 2008 r. zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem S. T. (repertorium A nr (...)) T. W., występująca jako darczyńca, przekazała na rzecz B. S. (obecnie W.) i P. S., występującym jako obdarowani, do ich majątku wspólnego niezabudowaną działkę nr (...) o powierzchni 0,3307 ha położoną w B. (gmina B.), która powstała z podziału działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą (...).

Na mocy umowy sprzedaży z dnia 26 sierpnia 2008 r. zawartej w formie aktu notarialnego przed asesorem notarialnym K. G. (repertorium A nr (...)), P. S. zbył na rzecz G. D. i J. C. prawo własności stanowiącego odrębną nieruchomość lokalu mieszkalnego oznaczonego nr (...) położonego przy ul. (...) w S., dla którego Sąd Rejonowy w Międzyrzeczu V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą nr (...), za ceną 125.000 zł.

Na mocy umowy darowizny z dnia 28 sierpnia 2008 r. zawartej w formie aktu notarialnego przed notariuszem S. T. (repertorium A nr (...)) T. W., występująca jako darczyńca, przekazała na rzecz B. S. (obecnie W.) i P. S., występującym jako obdarowani, do ich majątku wspólnego udział ½ części w prawie własności niezabudowanej działki nr (...) o powierzchni 0,0296 ha położonej w B. (gmina B.), która powstała z podziału działki nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych prowadził księgę wieczystą (...).

Pieniądze uzyskane ze sprzedaży lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w S. zostały przeznaczone na budowę domu jednorodzinnego na działce nr (...) w B., która w pozostałej części została sfinansowana z uzyskanego przez P. S. i B. W. (1) (wcześniej S.) kredytu hipotecznego udzielonego w dniu 10 czerwca 2009 r. – kredyt denominowany udzielony w złotówkach w kwocie stanowiącej równowartość 52.692,59 CHF.

Wyrokiem z dnia 1 października 2014 r. (sygn. akt X RC 1346/14) Sąd Okręgowy w Szczecinie rozwiązał przez rozwód bez orzekania o winie małżeństwo P. S. i B. S. (obecnie W.) zawarte w dniu 17 sierpnia 2002 r. Wyrok uprawomocnił się w dniu 23 października 2014 r. Sąd wykonywanie władzy rodzicielskiej nad małoletnim synem P. S. i B. S. (obecnie W.) powierzył obojgu rodziców i ustalił miejsce pobytu małoletniego przy matce.

B. W. (1) (wcześniej S.) i P. S. są współwłaścicielami nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą (...).

B. W. (1) (wcześniej S.) i P. S. są współwłaścicielami udziału ½ części w prawie własności nieruchomości gruntowej stanowiącej działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą (...).

Obecnie w domu jednorodzinnym posadowionym na działce nr (...) przy ul. (...) w B., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą (...), mieszka P. S., B. W. (1) (wcześniej S.) i wspólne dziecko stron.

Wartość rynkowa nieruchomości zabudowanej położonej przy ul. (...) w B. według stanu na dzień 24 października 2014 r. i cen z chwili wyceny wynosi 347.000 zł.

Wartość rynkowa ½ udziału w prawie własności nieruchomości zabudowanej położonej przy ul. (...) w B. stanowiąca działkę nr (...), według stanu na dzień 24 października 2014 r. i cen z chwili wyceny wynosi 3.210 zł.

Stan zadłużenia z tytułu kredytu hipotecznego udzielonego w dniu 10 czerwca 2009 r., na dzień 20 stycznia 2017 r. wynosi 45.062,27 CHF, co stanowi równowartość 183.453,01 zł.

W tak powyżej ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazał treść przepisów art. 42 – 46 k.c., a z mocy art. 46 k.r.o. odpowiednio przepisy o dziale spadku, tzn. art. 1035 - 1046 k.c. i art. 1070 i 1079 k.c., które odsyłają (art. 1035 k.c. i 1070 k.c.), co do kwestii w nich nieuregulowanych do przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych, tj. art. 210 - 221 k.c.

Sąd I instancji wskazał, że ustalenia w zakresie stanu faktycznego sprawy poczynił w oparciu o ujawnione w sprawie dowody z dokumentów, których autentyczności i mocy dowodowej nie negowała żadna ze stron, a która przy tym nie wzbudziła wątpliwości Sądu oraz na podstawie zeznań świadków i samych stron postępowania.

Dalej Sąd Rejonowy podniósł, że w sprawie bezspornym było, że uczestnicy postępowania zawarli związek małżeński i jako że nie zawierali małżeńskich umów majątkowych, powstał przez to pomiędzy nimi ustrój ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej, która ustała z dniem 23 października 2014 r., tj. z dniem uprawomocnienia się wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 października 2014 r. wydanego w sprawie o sygn. akt X RC 1346/14, na mocy którego małżeństwo uczestników zostało rozwiązane przez rozwód bez orzekania o winie. W tym stanie rzeczy Sąd uznał, że wnioskodawca był legitymowany do wystąpienia z wnioskiem o podział majątku wspólnego na drodze postępowania sądowego, w ramach którego Sąd orzeka o całości stosunków majątkowych między małżonkami według jego wartości z dnia dokonania podziału i według stanu istniejącego w chwili ustania wspólności majątkowej, a także o ewentualnych nakładach, wydatkach i innych świadczeniach z majątku wspólnego na majątek osobisty lub odwrotnie.

Sąd Rejonowy podniósł, że zasadą jest, iż podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonania podziału majątku wspólnego. Zaznaczył również, że w sprawie o podział majątku wspólnego, przy ustalaniu składu tego majątku, uwzględnieniu podlegają tylko aktywa, a nie pasywa – długi, w tym zaciągnięte w trakcie trwania małżeństwa przez oboje małżonków (tak: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 października 2011 r., sygn. akt IV CSK 53/11)

Przenosząc powyższe rozważania na grunt rozpoznawanego stanu faktycznego, biorąc pod uwagę przedmioty istniejące w chwili dokonywania podziału majątku, a także zgodne twierdzenia stron w tym zakresie, Sąd Rejonowy wskazał, że nie ulega wątpliwości, iż w skład majątku wspólnego stron postępowania wchodziły:

- prawo własności nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka nr (...) obręb B. miejscowość B. gmina B. powiat (...) o powierzchni 0,3307 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą za numerem (...),

- prawo własności nieruchomości rolnej oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka (...) obręb B. miejscowość B. gmina B. powiat (...) o powierzchni 0,0296 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą za numerem (...).

W zakresie wartości w/w nieruchomości Sąd oparł się na ustaleniach zawartych w opiniach biegłego P. A., ustalając, że nieruchomość zabudowana położona przy ul. (...) w B. przedstawia wartość 347.000 zł, a udziału ½ w części prawa własności nieruchomości zabudowanej położonej przy ul. (...) w B. stanowiąca działkę nr (...) przedstawia wartość 3.210 zł.

Odnośnie lokalu mieszkalnego położonego przy ul. (...) w S. Sąd Rejonowy podniósł, że w/w lokal mieszalny został zakupiony przez P. S. na mocy umowy z dnia 29 grudnia 2000 r., tj. przed dniem zawarcia małżeństwa, a co za tym idzie powstania między stronami ustawowej wspólności majątkowej małżeńskiej. W związku z tym nie sposób uznać, że lokal ten wchodzi w skład majątku wspólnego stron. Również w ocenie Sądu I instancji niezasadne jest twierdzenie powódki, że kwota uzyskana ze sprzedaży mieszkania, ponad kwotę, którą wnioskodawca uiścił tytułem ceny, wchodzi w skład majątku wspólnego, co rzekomo miała uzasadniać treść art. 32 ust. 2 pkt 2 k.r.o. Sąd Rejonowy skonstatował, że przepis ten nie obejmuje swoim zakresem wzrostu wartości składnika majątkowego, a jedynie dochody jakie przynosi, np. w przypadku nieruchomości – czynsz najmu. W związku z tym twierdzenie uczestniczki postępowania w tym zakresie Sąd Rejonowy uznał za całkowicie bezzasadne. Odnośnie żądania ustalenia, że w skład majątku wspólnego stron postępowania wchodzi także zobowiązanie kredytowe, które zaciągnęli oboje na dokończenie budowy domu, Sąd uznał, że wniosek uczestniczki postępowania w tym zakresie jest bezzasadny, ponieważ w sprawie o podział majątku wspólnego, przy ustalaniu składu tego majątku, uwzględnieniu podlegają tylko aktywa, a nie długi. Mając na uwadze powyższe Sąd Rejonowy orzekł jak w punkcie I postanowienia.

Kierując się treścią art. 45 § 1 i 2 k.r.o. i ustaleniami faktycznymi sprawy, Sąd Rejonowy uznał, że wnioskodawca dokonał nakładu z majątku osobistego na majątek wspólny stron postępowania w kwocie 125.000 zł, która stanowiła cenę sprzedaży należącego do jego majątku osobistego lokalu mieszkalnego, co znalazło odzwierciedlenie w punkcie III postanowienia.

Dalej Sąd Rejonowy w IV postanowienia ustalił, że majątek wspólny stron postępowania był obciążony zobowiązaniem kredytowym, które na dzień 20 lutego 2017 r. wynosiło 183.453,01 zł. Ustalając wartość majątku wspólnego stron, Sąd Rejonowy wskazał, że majątek wspólny stron postępowania wyniósł 350.210 zł (347.000 zł + 3.210 zł), następnie majątek ten w ocenie Sądu Rejonowego należało pomniejszyć o istniejące zobowiązanie kredytowe, w związku z czy finalnie majątek wspólny stron Sąd Rejonowy określił na kwotę 166.756,99 zł (350.210 zł – 183.453,01 zł).

Odnosząc się do kwestii komu przyznać składniki majątkowe objęte wspólnością stron Sąd Rejonowy podniósł, że miał na uwadze przede wszystkim fakt, iż w wyroku rozwodowym Sąd Okręgowy w Szczecinie ustalił, że miejsce pobytu dziecka jest przy matce. Uczestniczka w ocenie Sądu Rejonowego wykazała nadto, że nie ma możliwości zamieszkania z rodziną, ale ma finansowe możliwości do spłaty udziału wnioskodawcy – ma zdolność kredytową i może liczyć na pomoc rodziny. Z tego względu Sąd Rejonowy jako zasadne uznał podział majątku w ten sposób, że obie nieruchomości przyznał na wyłączną własność uczestniczki postępowania.

Reasumując, Sąd Rejonowy ustalił, iż majątek wspólny stron wyniósł 166.756,99 zł, zatem udziały stron, które Sąd Rejonowy ustalił jako równe, wyniosły po 83.378,49 zł. W związku z poczynionymi nakładami z majątku osobistego na majątek wspólny stron przez P. S., należny mu udział Sąd Rejonowy powiększył o ustaloną wysokość nakładów, tj. 125.000 zł, co ostatecznie dało kwotę 208.378,49 zł do spłaty.

W konsekwencji Sąd Rejonowy w rozpoznawanej sprawie przyznał uczestniczce postępowania składniki majątkowe o łącznej wartości 350.210 zł, które wyczerpały majątek wspólny stron. Udział każdej ze stron wynosił 83.378,49 zł, zatem uczestniczka postępowania celem spłaty winna zapłacić w ocenie Sądu Rejonowego na rzecz wnioskodawcy kwotę 83.378,49 zł, która to kwota powinna być powiększona o wartość poczynionych przez wnioskodawcę nakładów, tj. sumę 125.000 zł. Tym samym łącznie tytułem spłaty i rozliczenia nakładów Sąd Rejonowy zasądził od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kwotę 208.378,49 zł. W zakresie ustalenia terminu spłaty na podstawie art. 212 § 3 k.c. Sąd Rejonowy jako zasadny uznał wniosek uczestniczki postępowania, ustalając termin zapłaty na sześć miesięcy. W związku z przyznaniem nieruchomości objętych podziałem na wyłączną własności uczestniczki postępowania Sąd Rejonowy nakazał wnioskodawcy P. S. wydanie B. W. (1) w stanie wolnym nieruchomości najpóźniej w dniu spłaty należnego mu udziału przez uczestniczkę postępowania. Jednocześnie Sad I instancji ustalił, iż P. S. nie przysługuje prawo do lokalu socjalnego – vide punkt VII i VIII postanowienia.

O nieuiszczonych kosztach sądowych Sąd I instancji orzekł w punkcie IX postanowienia w oparciu o przepis art. 113 ust. 1 ustawy z 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, wskazując, że w niniejszej sprawie nieuiszczone koszt sądowe stanowiły koszt sporządzenia opinii biegłych, które zamknęły się w kwocie 3.305,93 zł. W punkcie X postanowienia rozstrzygnięto o kosztach postępowania na zasadzie art. 520 k.p.c.

Apelację od postanowienia Sądu Rejonowego w Stargardzie z dnia 7 marca 2017 r. wniosły obie strony postępowania.

Wnioskodawca P. S. zaskarżył w/w postanowienie w części, to jest co do punktu I, IV, V, VI, VII, VIII, IX i X postanowienia.

Zaskarżonemu postanowieniu wnioskodawca zarzucił:

1)  obrazę art. 212 § 2 k.c. w związku z art. 46 k.r.o. i art. 1035 k.c. poprzez ich niewłaściwe zastosowanie, a w konsekwencji przyznanie składników opisanych w punkcie I podpunkcie 1 i 2 sentencji postanowienia uczestniczce postepowania, podczas gdy nieruchomości te powinny zostać przyznane na własność wnioskodawcy z uwagi na to, że to z jego majątku osobistego zgromadzonego przed ślubem oraz z kredytu zaciągniętego przez strony zostały poniesione koszty budowy domu dla zabezpieczenia potrzeb mieszkaniowych, wnioskodawca poczynił nakład za majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 125.000 zł, którą to kwotę niewiele przenosi czynny majątek wspólny będący przedmiotem podziału; w ocenie wnioskodawcy przyznanie w tej sytuacji własności w/w składników uczestniczce jest rażąco niesprawiedliwe i krzywdzące finansowo dla wnioskodawcy, albowiem uczestniczka postępowania nie ma zdolności kredytowej i nie jest spłacać kredytu oraz dokonać spłaty w oznaczonym przez sąd terminie, rodzice wnioskodawczyni posiadają w tej samej miejscowości niewykorzystany dom, a uczestniczka zamieszkiwała w tym domu od dziecka oraz przeważającą część dorosłego życia , gdy tymczasem wnioskodawca pochodzi z rodziny wielodzietnej i nie ma podobnych jak uczestniczka możliwości lokalowych,

2)  obrazę art. 233 k.p.c. poprzez dowolne przyjęcie, że uczestniczka postępowania nie ma możliwości zamieszkania z rodziną, ma zdolność kredytową i może liczyć na pomoc finansową rodziny, a w konsekwencji, że uczestniczka ma możliwość dokonania realnej spłaty wnioskodawcy w zakresie jego udziału w majątku wspólnym, nakładu oraz utrzymywania domu i spłaty kredytu bankowego,

3)  obrazę art. 5 k.c. poprzez nieustalenie w zaskarżonym postanowieniu obowiązku dalszej spłaty zobowiązania kredytowego przez uczestniczkę postępowania z wyłączeniem wnioskodawcy

4)  nierozpoznanie istoty sporu poprzez ustalenie w punkcie I podpunkcie 1 i 2 postanowienia wartości prawa podlegającego podziałowi na kwotę 350.210 zł bez odliczenia obciążenia zmniejszającego rzeczywistą wartość tych składników.

W oparciu o tak podniesione zarzuty apelacyjne wnioskodawca P. S. wniósł o:

1)  zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez przyznanie składników majątkowych opisanych w punkcie I podpunkcie 1 i 2 postanowienia na wyłączną własność wnioskodawcy oraz zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kwoty nakładu opisanego w punkcie III postanowienia pomniejszonej o spłatę udziału uczestniczki postępowania w czynnym majątku wspólnym stron oraz określenie w takiej sytuacji obowiązku dalszej spłaty zobowiązania kredytowego dla wnioskodawcy z wyłączeniem uczestniczki postępowania,

ewentualnie o:

2)  uchylenie zaskarżonego postanowienia w zaskarżonej części i przekazanie sprawy Sądowi Rejonowemu w Stargardzie do ponownego rozpoznania z pozostawieniem temu Sądowi rozstrzygnięcia o kosztach instancji odwoławczej,

3)  zasądzenie od uczestniczki postępowania na rzecz wnioskodawcy kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji wnioskodawca rozwinął uzasadnienie poszczególnych zarzutów apelacyjnych.

Uczestniczka postępowania B. W. (1) zaskarżyła w/w postanowienie Sądu Rejonowego w Stargardzie w części, to jest co do punktu:

- III postanowienia w części ustalającej, że wnioskodawca poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 125.000 zł,

- VI postanowienia w części zasądzającej od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy spłatę w kwocie 208.378 zł 49 gr w terminie sześciu miesięcy od dnia uprawomocnienia się orzeczenia ,

- IX i X postanowienia rozstrzygających o kosztach postępowania.

Zaskarżonemu postanowieniu uczestniczka postępowania zarzuciła:

1)  naruszenie przepisów postępowania, to jest art. 233 § 1 k.p.c. w związku z art. 316 § 1 k.p.c. poprzez zaniechanie dokonania w przedmiotowej sprawie wszechstronnego rozważenia materiału dowodowego, polegające na nieuwzględnieniu w stanie faktycznym sprawy istotnych faktów i dowodów, to jest zeznań świadka A. p. oraz T. W. w zakresie w jakim świadkowie ci zeznali, że lokal mieszkalny położony w S. przy ulicy (...) oznaczony numerem (...) wyremontowany wspólnie przez strony i ze środków pochodzących z ich majątku wspólnego,

2)  naruszenie przepisów prawa materialnego, to jest art. 45 § 1 k.r.o. przez jego niezastosowanie w stanie faktycznym niniejszej sprawy i zaniechanie rozliczenia nakładów z majątku wspólnego stron na nieruchomość należącą do majątku osobistego wnioskodawcy położoną w S. przy ulicy (...) oznaczony numerem (...) w sytuacji, gdy ten lokal mieszkalny został wyremontowany wspólnie przez strony i ze środków pochodzących z ich majątku wspólnego.

W powołaniu powyższych zarzutów apelacyjnych uczestniczka postępowania wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez:

1.  ustalenie, że wnioskodawca P. S. poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w kwocie 12.000 zł,

2.  zasądzenie od uczestniczki na rzecz wnioskodawcy spłaty w kwocie 95.378 zł 49 gr w terminie sześciu miesięcy od uprawomocniania się orzeczenia,

3.  zasądzenie od wnioskodawcy ma rzecz uczestniczki postępowania kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu apelacji uczestniczka postępowania rozwinęła uzasadnienie poszczególnych zarzutów apelacyjnych.

W dalszym toku postępowania apelacyjnego strony podtrzymały swoje stanowiska procesowe.

Strony postępowania dwukrotnie wobec odpowiednich zobowiązań Sądu Okręgowego w Szczecinie – vide karta 349, 370 – złożyły zgodne oświadczenia – vide karta 353, 356, 374, 376 – że przyjmują wartości nieruchomości określone w operatach szacunkowych biegłego sądowego P. A. z dnia 24 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie zważył, co następuje:

Apelacja wnioskodawcy P. S. i apelacja uczestniczki postępowania B. W. (1) okazały się częściowo uzasadnione, co w konsekwencji było podstawą na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zmiany zaskarżonego postanowienia Sądu Rejonowego w Stargardzie z dnia 7 marca 2017 r., sygn. akt I Ns 221/15, jak w sentencji postanowienia Sądu Okręgowego w Szczecinie.

Na wstępie rozważań wskazać należy, że zakresem zaskarżenia na skutek obu apelacji zostały objęte w konsekwencji punkty I, III, IV, V, VI, VII, VIII, IX i X postanowienia Sądu I instancji. Przedmiotem apelacji nie objęto jedynie punktu II postanowienia, to znaczy rozstrzygnięcia w zakresie ustalenia, że udziały stron w majątku wspólnym są równe. Ta kwestia była pomiędzy stronami niesporna.

Stosownie do treści art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z przepisu tego wynika, że podstawą orzekania przez sąd II instancji jest materiał zebrany w pierwszej i drugiej instancji. Sąd II instancji jako sąd apelacyjny bada merytorycznie sprawę i poddaje samodzielnej ocenie wyniki postępowania dowodowego. Postępowanie apelacyjne jest przedłużeniem procesu przeprowadzonego przez pierwszą instancję, ale nie toczy się na nowo. Orzekanie na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym oznacza, że sąd drugiej instancji powinien poczynić własne ustalenia faktyczne stanowiące podstawę rozstrzygnięcia i dokonać oceny materiału procesowego zebranego w obu instancjach, przy czym w sytuacji, gdy podziela ustalenia i wnioski sądu pierwszej instancji bądź gdy w apelacji nie podniesiono takich zarzutów naruszenia prawa procesowego, które mogłyby mieć wpływ na prawidłowość ustalenia stanu faktycznego, sąd ten może ograniczyć się do stwierdzenia w uzasadnieniu wyroku, że ustalenia i wnioski sądu pierwszej instancji aprobuje i przyjmuje za swoje (tak przykładowo wyroki SN: z 3.04.2019 r., II CSK 96/18, LEX nr 2645151; z 21.03.2019 r., II CSK 62/18, LEX nr 2665390; z 30.11.2018 r., I CSK 659/17, LEX nr 2586023; z 20.07.2017 r., IV CSK 563/16, LEX nr 2383254; z 12.09.2014 r., I CSK 628/13, LEX nr 1554252; z 4.09.2014 r., II CSK 478/13, LEX nr 1545029; z 20.01.2000 r., I CKN 356/98, LEX nr 50863; z 19.05.1998 r., II CKN 770/97, LEX nr 82299; z 3.12.1998 r., II CKN 103/98, LEX nr 529704; z 27.04.2010 r., II PK 312/09, LEX nr 602700; z 21.03.2001 r., I PKN 312/00, LEX nr 551016; z 9.05.2001 r., II CKN 421/00, LEX nr 550967; z 24.10.2003 r., II CK 75/02, LEX nr 602224; z 15.01.2004 r., II CK 349/02, LEX nr 599530; z 7.04.2004 r., IV CK 227/03, LEX nr 585855; z 20.05.2004 r., II CK 353/03, LEX nr 585756; z 17.03.2006 r., I CSK 63/05, LEX nr 179971; z 17.07.2009 r., IV CSK 110/09, LEX nr 518138, oraz postanowienia SN: z 16.12.2003 r., II CK 331/02, LEX nr 599528; z 27.04.2010 r., II PK 312/09, LEX nr 602700; z 27.03.2012 r., III UK 75/11, LEX nr 1213419). Orzekanie przez sąd drugiej instancji na podstawie materiału dowodowego zebranego w postępowaniu apelacyjnym może wynikać z zarzutów apelacji, z uprawnienia sądu do dopuszczenia dowodu niewskazanego przez stronę, a przede wszystkim z powołania przez skarżącego nowych faktów i dowodów na podstawie art. 381 k.p.c.

Sąd Okręgowy, kierując się w/w poglądem co do możliwości ograniczenia się do stwierdzenia w uzasadnieniu orzeczenia Sądu II instancji, że Sąd II instancji ustalenia i wnioski sądu pierwszej instancji aprobuje i przyjmuje za swoje, w zasadzie wskazuje, że przyjmuje za własne ustalenia faktyczne poczynione przez Sąd I instancji jako dokonane zgodnie z zasadami wiedzy, logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego (art. 233 § 1 k.p.c.), poza ustaleniami faktycznymi dotyczącymi ustalenia wartości składnika opisanego w punkcie I podpunkcie 1 zaskarżonego postanowienia – wartości nieruchomości zabudowanej – oraz wartości nakładu wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek wspólny stron (art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o.), to znaczy wysokości kwoty uzyskanej ze sprzedaży mieszkania stanowiącego majątek osobisty wnioskodawcy i przekazanej na budowę domu. Nadto, mając na względzie znaczny upływ czasu od daty wydania orzeczenia przez Sąd I instancji (7 marca 2017 r.) do daty wydania orzeczenia przez Sąd II instancji oraz treść art. 316 § 1 k.p.c. (zasada aktualności orzeczenia) w związku z art. 13 § 2 k.p.c., Sąd Okręgowy dokonał samodzielnych, uzupełniających ustaleń faktycznych w sprawie, a to w kontekście sporu stron co do sposobu podziału majątku wspólnego i wyboru strony, której należy przyznać na wyłączną własność składniki opisane w punkcie I zaskarżonego postanowienia (art. 212 § 2 k.c.). W tym ostatnim zakresie Sąd Okręgowy dokonał ustaleń faktycznych w zakresie aktualnej sytuacji majątkowej i osobistej stron w aspekcie możliwości każdej ze stron spłaty drugiej strony (art. 316 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 212 § 2 k.c.).

W kontekście wynikającej z art. 316 § 1 k.p.c. zasady aktualności orzeczenia Sąd Okręgowy podkreśla, że strony postępowania wyraźnie na skutek odpowiedniego dwukrotnego zobowiązania Sądu Okręgowego – vide karta 349 – 351, 370 – 372 – oświadczyły, że przyjmują dla potrzeb rozstrzygnięcia ustalenie wartości nieruchomości podlegających podziałowi jak w treści opinii biegłego sądowego P. A..

Kierując się dyspozycją art. 233 § 1 k.p.c. stwierdzić należy, że Sąd I instancji błędnie przyjął wartość składnika opisanego w punkcie I podpunkcie 1 zaskarżonego postanowienia, a więc wartość nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, na kwotę 347.000 zł – vide karta 272 verte, gdy tymczasem wartość ta została określona przez biegłego sądowego P. A. na kwotę 347.040 zł – vide karta 209. Powoduje to, że łączna wartość składników majątku stron, a opisana w punkcie I postanowienia Sądu Rejonowego, powinna prawidłowo wynieść kwotę 350.250 zł (347.040 zł + 3.210 zł). W tym miejscu wskazać należy, że pomimo, iż Sąd I instancji prawidłowo ustalił – vide stan faktyczny uzasadnienia – karta 271 verte, 272 verte – że w skład majątku wspólnego stron wchodzi także udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej, to jednakże w treści samego postanowienia – punkt I podpunkt 2 – błędnie wskazał, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi prawo własności nieruchomości rolnej, zamiast jak wskazano udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej. Udział do1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej jako przedmiot majątku wspólnego stron była okolicznością niesporną pomiędzy stronami, nadto odpowiada treści księgi wieczystej KW (...). Samo określenie wartości wskazanego udziału w prawie nastąpiło poprawnie, zgodnie z opinią biegłego sądowego P. A. – 3.210 zł – vide karta 184.

Nadto Sąd Rejonowy błędnie ustalił wartość nakładu wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek wspólny stron, to znaczy wysokości kwoty uzyskanej ze sprzedaży mieszkania stanowiącego majątek osobisty wnioskodawcy i przekazanej na budowę domu. Sąd I instancji ustalił tę wartość na kwotę 125.000 zł – jako całą cenę uzyskaną ze sprzedaży – gdy tymczasem była to kwota 120.000 zł, co wynika z przesłuchania samego wnioskodawcy – vide karta 257 verte i sensu zeznań wnioskodawcy w tym zakresie, gdy wskazał, że z kwoty 125.000 zł uzyskanej ze sprzedaży mieszkania kwotę 5.000 zł zwrócił swoim rodzicom. Wynika z tego w całokształcie okoliczności wskazywanych przez wnioskodawcę, że na budowę domu została przeznaczona kwota 120.000 zł z ceny uzyskanej za sprzedaż mieszkania stanowiącego majątek osobisty wnioskodawcy – tu z ceny 125.000 zł. Na taką kwotę – 120.000 zł – jako przekazaną na budowę domu wskazała również uczestniczka – vide przesłuchanie uczestniczki postępowania.

W zakresie dodatkowych ustaleń faktycznych Sąd Okręgowy wskazuje, że poczynił je w oparciu o przesłuchanie stron na rozprawie w dniu 8 września 2020 r. I tak ustalono, że strony nadal zamieszkują wraz z synem w spornej nieruchomości, przy czym wnioskodawca obecnie pracuje za granicą, przyjeżdżając co tydzień na weekendy do miejsca zamieszkania. Wnioskodawca zarabia średnio 1.900 euro miesięcznie, z czego kwota 300 euro to kwota kosztów utrzymania za granicą. Obecnie wnioskodawca posiada oszczędności w wysokości około 3.000 euro. Strony spłacają zobowiązanie kredytowe związane z budową domu obecnie po połowie – każda ze stron po około 450 zł miesięcznie. Syn stron aktualnie uczy się w drugiej klasie technikum w S.. Uczestniczka postępowania osiąga miesięczny dochód w wysokości około 3.300 zł. Nie posiada żadnych oszczędności na ewentualną spłatę uczestnika. W zasadzie na utrzymanie wydaje całe osiągane przez siebie dochody, ewentualnie jest w stanie zaoszczędzić z tej kwoty po 200 – 300 zł miesięcznie. Uczestniczka nie jest w stanie określić czy byłaby w stanie jednocześnie spłacać ratę kredytu hipotecznego i spłacać wnioskodawcę, gdyby jej przypadły składniki majątku wspólnego na wyłączną własność. Żadna ze stron nie sprawdziła czy ma określoną zdolność kredytową w aspekcie ewentualnego obowiązku spłaty drugiej strony na skutek podziału majątku wspólnego.

W powyższym zakresie, kierując się dyrektywami wynikającymi z art. 233 § 1 k.p.c., Sad Okręgowy dokonał odmiennych ustaleń faktycznych niż to uczynił Sąd I instancji, a nadto dokonał uzupełniających ustaleń faktycznych na podstawie dowodu z uzupełniającego przesłuchania stron. Wskazane ustalenia faktyczne miały wpływ w konsekwencji na ocenę zarzutów apelacyjnych stron postępowania i częściową zmianę orzeczenia Sadu I instancji stosownie do art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c.

Sąd Okręgowy w pierwszym rzędzie odniesie się do zarzutów apelacji wnioskodawcy P. S. jako najdalej idących.

Za nieuzasadniony należało uznać zarzut apelacyjny wnioskodawcy co do nierozpoznania przez Sąd I instancji istoty sprawy (art. 386 § 4 k.p.c.), co miało się wyrażać w ocenie wnioskodawcy ustaleniem w punkcie I podpunkcie 1 i 2 zaskarżonego postanowienia wartości praw podlegających podziałowi na kwotę 350.210 zł, bez odliczenia obciążenia zmniejszającego rzeczywistością wartość składników majątkowych, tu obciążenia hipotecznego, aktualnej kwoty zadłużenia z tytułu kredytu hipotecznego – vide uzasadnienie wskazanego zarzutu apelacyjnego.

Ustosunkowując się do powyższego zarzutu apelacyjnego, stwierdzić należy, że w ogólności dotyczy on problematyki uwzględniania lub nieuwzględniania w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, wartości wskazanego obciążenia hipotecznego dla potrzeb ustalenia wartości nieruchomości podlegającej podziałowi. W tym znaczeniu było to zagadnienie prawne do rozstrzygnięcia przez Sąd I instancji, a przyjęcie określonej koncepcji w tym zakresie (akurat Sąd I instancji w konsekwencji przy ustaleniu wartości majątku podlegającego podziałowi – vide punkt I, IV postanowienia w związku z rozważaniami prawnymi decydującymi o ustaleniu wartości majątku – karta 275 – uwzględnił ostatecznie wskazane obciążenie kredytowe), nie stanowi na pewno o nierozpoznaniu istoty sprawy w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c.

„Nierozpoznanie istoty sprawy” w rozumieniu art. 386 § 4 k.p.c. oznacza, że Sąd nie orzekł o żądaniu strony, nie rozpatrzył w ogóle przesłanek istnienia roszczenia, przyjmując np. jego przedawnienie, prekluzję, brak legitymacji itp., kiedy np. Sąd wydał orzeczenie, ale orzeczeniem tym rozstrzygnął inny spór, a nie spór poddany do rozpoznania przez strony, czyli pominął podstawę roszczenia. Z taką sytuacją nie mamy do czynienia w niniejszej sprawie, albowiem Sąd I instancji rozstrzygnął spór poddany pod jego osąd, to znaczy co do zasady ustalił skład majątku podlegającego podziałowi, jego wartość, dokonał jego podziału, uwzględnił nakład z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny i orzekł w przedmiocie spłaty, uwzględniając rzeczone zobowiązanie kredytowe. W tym stanie rzeczy zarzut nierozpoznania istoty sprawy okazał się całkowicie chybiony. Oczywiście czym innym jest prawidłowość lub nie uwzględnienia obciążenia hipotecznego przy ustaleniu wartości nieruchomości podlegającej podziałowi.

Jak wskazano wyżej, przy przyjęciu, że w/w zarzut apelacyjny dotyczył swoim zakresem punktu I postanowienia Sądu I instancji, Sąd Okręgowy po pierwsze dokonał zmiany punktu I podpunktu 1 postanowienia w zakresie ustalenia prawidłowej wartości nieruchomości zabudowanej na kwotę 347.040 zł oraz zmiany podpunktu 2 postanowienia w zakresie ustalenia, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej.

Co do zasady, co wynika z art. 684 k.p.c. skład i wartość spadku (na zasadzie art. 567 § 3 k.p.c. odpowiednio skład i wartość majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej między małżonkami) ulegającego podziałowi ustala sąd. Jak wskazano wyżej, Sąd I instancji błędnie przyjął wartość składnika opisanego w punkcie I podpunkcie 1 zaskarżonego postanowienia, a więc wartość nieruchomości zabudowanej budynkiem mieszkalnym, na kwotę 347.000 zł – vide karta 272 verte, gdy tymczasem wartość ta została określona przez biegłego sądowego P. A. na kwotę 347.040 zł – vide karta 209. Powoduje to, że łączna wartość składników majątku stron, a opisana w punkcie I postanowienia Sądu Rejonowego, powinna prawidłowo wynieść kwotę 350.250 zł (347.040 zł + 3.210 zł). Pomimo, iż Sąd I instancji prawidłowo ustalił – vide stan faktyczny uzasadnienia – karta 271 verte, 272 verte – że w skład majątku wspólnego stron wchodzi także udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej, to jednakże w treści samego postanowienia – punkt I podpunkt 2 – błędnie wskazał, że w skład majątku wspólnego stron wchodzi prawo własności nieruchomości rolnej, zamiast jak wskazano udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej. Udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej jako przedmiot majątku wspólnego stron była okolicznością niesporną pomiędzy stronami, nadto odpowiada treści księgi wieczystej KW (...).

W konsekwencji za nieuzasadniony uznano zarzut apelacyjny wnioskodawcy P. S., który kwestionował wartość praw podlegających podziałowi – tu wartość nieruchomości, bez dokonania operacji odliczenia obciążenia zmniejszającego rzeczywistością wartość składników majątkowych, tu obciążenia hipotecznego, dokładniej aktualnej kwoty zadłużenia z tytułu kredytu hipotecznego zaciągniętego przez strony na budowę domu. Stanowisko wnioskodawcy jest tu sprzeczne, w tym znaczeniu, że wnioskodawca stawia taki zarzut pod adresem Sądu I instancji, nie dostrzegając, że Sąd I instancji dokonał jednak rozliczenia stron przy uwzględnieniu obciążenia wynikającego z kredytu – vide punkt I i II postanowienia w związku z treścią uzasadnienia postanowienia – karta 275 – i uwzględnił kredyt pozostały do spłaty ustalając ostateczna wartość majątku podlegającego podziałowi na kwotę 166.756 zł 99 gr – karta 275, czego wnioskodawca domaga się w apelacji. Podkreślić więc należy, że wnioskodawca z jednej strony stawia wskazany zarzut, prezentując swoje stanowisko, a sprowadzające się do konieczności uwzględnienia obciążenia hipotecznego, kredytu pozostałego do spłaty, przy ustaleniu wartości nieruchomości, a nie dostrzega, że Sąd I instancji w rzeczywistości tego dokonał, ustalając wartość majątku podlegającego podziałowi – kwota 166.756 zł 99 gr jak na karcie 275.

Sąd Okręgowy nie podziela w powyższym zakresie stanowiska Sądu I instancji i apelującego wnioskodawcy, że w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd – przyznając tę nieruchomość na własność jednego z nich, ustala jej wartość z uwzględnieniem wartości obciążenia hipotecznego czy kredytu hipotecznego pozostałego do spłaty na dzień wydania orzeczenia działowego. Na przestrzeni lat problem ten nie był jednolicie rozstrzygany przez sądy powszechne. Ostatnio zagadnienie to było przedmiotem kolejno uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2019 r., III CZP 21/18, uchwały Sądu Najwyższego z dnia 28 marca 2019 r., III CZP 41/18 i uchwały Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2019 r., III CZP 14/19. Nie wdając się w szczegółowe uzasadnienie wskazanych judykatów stwierdzić należy, że konkluzja powołanych orzeczeń Sądu Najwyższego sprowadza się do stanowiska, że w sprawie o podział majątku wspólnego małżonków, obejmującego nieruchomość obciążoną hipoteką zabezpieczającą udzielony małżonkom kredyt bankowy, sąd – przyznając tę nieruchomość na własność jednego z nich, ustala jej wartość z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego, chyba że zachodzą istotne powody przemawiające za jego uwzględnieniem. Sąd Okręgowy podziela wskazany pogląd Sądu Najwyższego i przyjmuje go za podstawę swojego rozstrzygnięcia. Podkreślić należy, mając na względzie wskazane zastrzeżenie Sądu Najwyższego, że w niniejszej sprawie nie zachodzą istotne powody przemawiające za uwzględnieniem obciążenia hipotecznego przy ustaleniu wartości nieruchomości. Wręcz przeciwnie, w ocenie Sądu Okręgowego, w niniejszej sprawie zachodzą okoliczności sprzeciwiające się uwzględnieniu obciążenia hipotecznego przy ustaleniu wartości nieruchomości, a to z tego względu, że strony zaciągnęły kredyt powiązany z walutą obcą, a więc obarczony ryzykiem kursowym, co przekłada się na ustalenie w złotówkach kwoty do spłaty (salda kredytu do spłaty na dany dzień), która jest zmienna w czasie w zależności od aktualnego kursu waluty obcej. Przyjęcie obciążenia hipotecznego, czy też kredytu pozostałego do spłaty na datę wydania orzeczenia, jako zmniejszającego ostatecznie wartość nieruchomości, spowodowałoby możliwość powstania ostatecznie w czasie wypaczonego wyniku postępowania w sytuacji gdyby kurs waluty obcej w porównaniu do daty wydania orzeczenia działowego w późniejszym okresie drastycznie wzrósł lub zmalał. Mogłoby się to przełożyć na pokrzywdzenie strony, której przyznano nieruchomość na własność lub przeciwnika, w zależności od wahania kursu waluty obcej. Podkreślić należy, że przyjęcie jako uzasadnionego w/w stanowiska Sądu Najwyższego nie wyklucza dochodzenia między małżonkami roszczenia o zwrot kwoty zobowiązania zabezpieczonego hipoteką, spłaconego przez jednego z nich po uprawomocnieniu się postanowienia o podziale majątku wspólnego – vide uchwała Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2019 r., III CZP 30/18.

W konsekwencji Sąd Okręgowy stoi na stanowisku, że w niniejszej sprawie ustalenie wartości składników majątku wspólnego stron powinno nastąpić z pominięciem wartości obciążenia hipotecznego czy też kredytu hipotecznego pozostałego do spłaty na dzień wydania orzeczenia działowego. W tym stanie rzeczy na zasadzie art. 567 § 3 k.p.c. w związku z art. 684 k.p.c. prawidłowo ustalona wartość składników majątku wspólnego stron w odwołaniu się do opinii biegłego sądowego powinna wynieść kwotę 350.250 zł (347.040 zł + 3.210), bez uwzględnienia pozostałego kredytu hipotecznego do spłaty, jak to uczynił Sąd I instancji – vide punkt I w związku z punktem III postanowienia w związku z rozważaniami prawnymi jak na karcie 275.

Całkowicie chybiony okazał się zarzut apelacyjny wnioskodawcy co do naruszenia art. 5 k.c. poprzez nieustalenie w zaskarżonym postanowieniu obowiązku dalszej spłaty zobowiązania kredytowego przez uczestniczkę z wyłączeniem wnioskodawcy. Po pierwsze wskazać należy, że przepis art. 5 k.c. dotyczy nadużycia prawa podmiotowego przez stronę stosunku cywilnoprawnego. Żadne z okoliczności sprawy nie wskazują, aby którejkolwiek ze stron można by przypisać w określonym kontekście czynienie ze swojego prawa użytku sprzecznego z dyrektywami określonymi w art. 5 k.c. Po drugie przepis art. 5 k.c. w żadnym zakresie nie może być podstawą ingerencji Sądu orzekającego w stosunek zobowiązania kredytowego istniejącego pomiędzy stronami a Bankiem, który udzielił kredytu hipotecznego, tym bardziej, że Bank nie jest stroną przedmiotowego postępowania. Sąd orzekający w przedmiocie podziału majątku po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej nie ma żadnych uprawnień do ingerencji w zobowiązanie obciążające ten majątek, w tym sensie, aby mógł zmienić treść stosunku zobowiązaniowego, jak domagał się wnioskodawca, i wyznaczyć osobę wyłącznie zobowiązaną do spłaty zobowiązania kredytowego – w zamierzeniu wnioskodawcy tę osobę, której w wyniku podziału majątku wspólnego przypadnie on na wyłączną własność. Po trzecie podkreślić należy, że w sprawach o podział majątku wspólnego małżonków po ustaniu ustawowej wspólności majątkowej w orzecznictwie ugruntował się pogląd, że przedmiotem podziału są tylko aktywa, a podział nie obejmuje długów w żadnej postaci, co oznacza, że Sąd w zasadzie nie ustala ich istnienia i wysokości (wartości) ani nie orzeka o ich spłacie – vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 26 września 1968 r., III CRN 209/68, z dnia 26 stycznia 1972 r., III CRN 477/71, z dnia 12 stycznia 1978 r., III CRN 333/77, z dnia 20 września 2000 r., I CKN 295/00. Przyjmuje się, że długów zaciągniętych przez oboje małżonków nie można rozliczać, gdyż mimo podziału majątku wspólnego dług nadal się utrzymuje, a przerzucenie długu tylko na jednego z małżonków godziłoby w prawa wierzycieli.

Mając powyższe na względzie, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zmieniono punkt I podpunkt 1 i 2 zaskarżonego postanowienia i wyeliminowano w ogóle punkt IV zaskarżonego postanowienia. Punktowi I zaskarżonego postanowienia nadano więc następującą treść:

„I. ustala, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postępowania B. W. (1) wchodzą:

1. prawo własności nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...), obręb B., miejscowość B., gmina B., powiat (...) o powierzchni 0,3307 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą numer (...) o wartości 347.040 (trzystu czterdziestu siedmiu tysięcy czterdziestu) złotych,

2. udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...), obręb B., miejscowość B., gmina B., powiat (...) o powierzchni 0,0296 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą numer (...) o wartości 3.210 (trzech tysięcy dwustu dziesięciu) złotych;”

W ogóle nieuzasadniony okazał się zarzut apelacyjny wnioskodawcy co do naruszenia przez Sąd I instancji art. 46 k.r.o. i art. 1035 k.c. Art. 46 k.r.o. jest przepisem odsyłającym do odpowiedniego stosowania przepisów o wspólności majątku spadkowego i o dziale spadku do majątku wspólnego małżonków i jego podziału po ustaniu wspólności ustawowej małżeńskiej. Sąd I instancji w rozważaniach prawnych powołał wskazany art. 46 k.r.o. prawidłowo, wnioskodawca nie wskazał de facto na czym miałoby polegać naruszenie przez Sąd I instancji wskazanego przepisu. Z tych samych względów nieuzasadnione jest czynienie zarzutu pod adresem Sądu Rejonowego co do naruszenia art. 1035 k.c. jako przepisu odsyłającego do stosowania przepisów o współwłasności w częściach ułamkowych.

W istocie ze sposobu sformułowania zarzutu postawionego w punkcie 1 apelacji wnioskodawca poprzez powołanie się na naruszenie przez Sąd I instancji art. 46 k.r.o. i art. 1035 k.c. zmierzał do zakwestionowania stanowiska Sądu I instancji w przedmiocie dokonania sposobu podziału majątku wspólnego stron wyrażającego się w przyznaniu składników tego majątku na wyłączną własność uczestniczki postępowania z obowiązkiem spłaty wnioskodawcy. De facto w tym zarzucie apelacyjnym chodziło wnioskodawcy o niewłaściwe zastosowanie przez Sąd I instancji art. 212 § 2 k.c., na co w istocie wskazuje wnioskodawca, przy ustaleniach faktycznych poczynionych przez Sąd I instancji – art. 233 § 1 k.p.c. – vide zarzut z punktu II apelacji. Tak sformułowany zarzut apelacyjny, to znaczy co do naruszenia art. 212 § 2 k.c. w powiązaniu z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c. – odnośnie dokonanych ustaleń faktycznych w zakresie ustalenia przesłanek komu przyznań składniki majątkowe – okazał się uzasadniony.

Po pierwsze wskazać należy, że Sąd I instancji de facto w ogóle nie poczynił ustaleń faktycznych odnośnie aktualnej sytuacji stron w kontekście okoliczności decydujących o sposobie podziału majątku wspólnego (art. 212 § 2 k.c.), albowiem na próżno szukać takich ustaleń faktycznych w części uzasadnienia obejmującej ustalony stan faktyczny jak na karcie 270 verte – 272 verte. Dopiero w części uzasadnienia obejmującej rozważania prawne – vide karta 275 – Sąd I instancji wskazał czym kierował się z punktu widzenia przyjętego sposobu podziału majątku (art. 212 § 2 k.c.), jednakże, jak wskazano wcześniej, te ustalenia nie znalazły odzwierciedlenia w części uzasadnienia obejmującej ustalony stan faktyczny. I tak Sąd I instancji wskazał, że kierował się treścią wyroku rozwodowego – ustaleniem miejsca pobytu dziecka przy matce, finansowymi możliwościami uczestniczki – tym, że ma zdolność kredytową i może liczyć na pomoc rodziny oraz że nie ma możliwości zamieszkania z rodziną. Wskazane okoliczności, o ile uznać je za ustalenia faktyczne jakie przyjął Sąd I instancji przy wyborze osoby, której należy przyznać składniki majątku wspólnego na skutek jego podziału, należy uznać za dokonane z naruszeniem art. 233 § 1 k.p.c., bez ustalenia sytuacji wnioskodawcy w analogicznym zakresie. Podkreślić należy, że z przesłuchania stron przed Sądem I instancji wynikało, że to wnioskodawca posiada większe możliwości zarobkowe co do spłaty ewentualnego udziału uczestniczki postępowania, na co wskazuje wysokość jego dochodów na tamten czas. Po drugie brak jest dowodów na to, że uczestniczka postępowania miała zdolność kredytową co do zaciągnięcia zobowiązania w celu spłaty udziału uczestnika. Nadto z okoliczności wynikało, że żadna ze stron nie miała możliwości zaspokojenia potrzeb mieszkaniowych we własnym zakresie na tamten czas, jak chociażby poprzez zamieszkanie u rodziny. Po trzecie, w okolicznościach sprawy, biorąc pod uwagę nakład uczestnika postępowania z jego majątku osobistego na majątek wspólny, który na skutek żądania wnioskodawcy Sąd I instancji był zobligowany rozliczyć (art. 46 § 1 zdanie drugie k.r.o.), uznać należało, że to wnioskodawca gwarantuje realną spłatę udziału uczestniczki, a nie odwrotnie. Uwzględnienie nakładu wnioskodawcy powoduje, że kwota do spłaty dla uczestniczki jej udziału jest znacznie mniejsza niż odwrotnie, co decyduje o większej realności wykonania zapadłego orzeczenia. Wreszcie przyznanie decydującego znaczenia treści wyroku rozwodowego w zakresie ustalenia miejsca pobytu dziecka stron przy matce stron nie było prawidłowe w obliczu pozostałych wskazanych okoliczności. W tym kontekście Sąd I instancji dokonał błędnego zastosowania art. 212 § 2 k.c.

Stosownie do art. 212 § 2 k.c. rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Artykuł 212 § 2 k.c. wyraża ogólną zasadę, że rzecz, która nie daje się podzielić, może być, stosownie do okoliczności, albo przyznana jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych, albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Jeżeli podział fizyczny rzeczy, będący podstawowym i pierwszym sposobem zniesienia współwłasności, nie może być dokonany, bo rzecz nie daje się podzielić albo występują negatywne przesłanki wymienione w art. 211 k.c., zniesienie współwłasności może nastąpić przez przyznanie całej rzeczy jednemu współwłaścicielowi z obowiązkiem spłaty pozostałych. Rozstrzygnięcie o tym, któremu z kilku współwłaścicieli należy przyznać na własność w naturze całą nieruchomość, powinno być poprzedzone rozważeniem usprawiedliwionych interesów wszystkich uprawnionych. Pozostaje przy tym rozważenie wszelkich okoliczności, takich jak rodzaj i przeznaczenie rzeczy, potrzeby współwłaścicieli, interes społeczno-gospodarczy. Należy przy tym rozważyć stanowisko wnioskodawcy wraz z jego uzasadnieniem oraz wyrażone w toku postępowania stanowisko pozostałych uczestników. O wyborze konkretnego nabywcy (współwłaściciela) decyduje szereg złożonych okoliczności faktycznych każdej zawisłej sprawy. Można i trzeba tu uwzględniać, w różnym kontekście, takie okoliczności, jak rodzaj i przeznaczenie rzeczy, stan rodziny poszczególnych współwłaścicieli przygotowanie zawodowe, rodzaj działalności zawodowej, stan majątkowy, wykształcenie itp.

Sposób zniesienia współwłasności musi także być poprzedzony rozważaniami czy w razie przyznania rzeczy jednemu współwłaścicielowi z obowiązkiem spłaty współwłaściciel obciążony obowiązkiem spłaty ma realne możliwości jej uiszczenia. Wybór więc współwłaściciela, któremu rzecz zostanie przyznana, jest uprawnieniem sądu wynikającym z art. 212 § 2 k.c., ograniczonym jedynie obowiązkiem oceny stosownych okoliczności. Prawidłowe zastosowanie tego przepisu polega zatem na ustaleniu i rozważeniu okoliczności, które w danym stanie sprawy przemawiają za dokonaniem wyboru pomiędzy ubiegającymi się o rzecz współwłaścicielami. Sąd Okręgowy miał w tym zakresie również na względzie art. 58 § 4 k.r.o., jednakże co należy podkreślić sytuacja stron nie odpowiada wprost temu przepisowi, albowiem wykonywanie władzy rodzicielskiej nad synem stron powierzono na równi obu stronom, a nie tylko jednej – tu uczestniczce. Sąd orzekający rozwód ustalił jedynie miejsce pobytu dziecka przy matce – tu uczestniczce postępowania – vide treść wyroku rozwodowego. W okolicznościach niniejszej sprawy ta ostatnia kwestia nie może mieć decydującego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy w kontekście art. 212 § 2 k.c., tym bardziej, jeżeli weźmie się pod uwagę, że syn stron za niespełna osiem miesięcy osiągnie pełnoletność. Zatem pogląd wyrażony w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 26 sierpnia 1999 r., III CKN 976/98, nie może mieć decydującego znaczenia przy wyborze strony, której należy przyznać na własność nieruchomość, tym bardziej, że jak wskazał Sąd Najwyższy w postanowieniu z dnia 10 stycznia 1985 r., III CRN 310/8, okoliczności danej sprawy mogą jednak przemawiać za przyznaniem lokalu mieszkalnego nie temu małżonkowi, któremu powierzono wykonywanie władzy rodzicielskiej. Zatem w myśl wytycznych kwestia pierwszeństwa do otrzymania nieruchomości pozostawiona jest rozsądnej ocenie sędziowskiej.

W powyższym zakresie Sąd Okręgowy dokonał ustaleń faktycznych, jak wskazano wyżej, odnośnie aktualnej sytuacji majątkowej i osobistej stron. Wszechstronne rozważenie wszystkich okoliczności sprawy spowodowało, że kreując się treścią art. 212 § 2 k.c. Sąd II instancji uznał, że to wnioskodawcy należy przyznać na własność składniki majątku z obowiązkiem spłaty uczestniczki postępowania. To wnioskodawca gwarantuje realne wykonanie postanowienia działowego, to znaczy spłatę drugiego współwłaściciela, któremu rzeczy nie przyznano. Wnioskodawca osiąga znacznie wyższe dochody niż uczestniczka postępowania (odpowiednio stosunek 1.900 euro do 3.300 zł miesięcznie), zatem ma realną możliwość zaciągnięcia zobowiązania w celu spłaty uczestniczki. Jak wskazała sama uczestniczka, w zasadzie cały osiągany dochód przeznacza na swoje utrzymanie, a jest w stanie co najwyżej zaoszczędzić po 200 – 300 zł miesięcznie. Poziom dochodu uczestniczki postępowania w mniejszym stopniu gwarantuje realne wykonanie postanowienia działowego w przypadku gdyby pozostawić je w treści orzeczenia Sądu I instancji. Odnośnie syna stron jako okoliczności mającej mieć wpływ na wybór osoby współwłaściciela, któremu ma przypaść nieruchomość, wskazać należy, że syn stron za niespełna osiem miesięcy będzie osobą dorosłą, również nie ujawniły się żadne okoliczności, które wskazywałyby na to, że wnioskodawca ma zamiar pozbawienia syna miejsca zamieszkania. Okoliczność jeszcze małoletniości syna stron nie miała znaczenia przy wyborze osoby współwłaściciela, któremu należy przyznać nieruchomość.

Wreszcie, co decydujące dla rozstrzygnięcia, na skutek odpowiedniego rozliczenia stron na zasadzie art. 212 § 2 k.c. w związku z art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o., realne wykonanie postanowienia działowego w większym stopniu gwarantuje wnioskodawca, albowiem po jego stronie istnieje kwotowo mniejszy obowiązek spłaty niż potencjalnie po stronie uczestniczki. Nie wdając się na razie w szczegółowe rozważania prawne co do rozliczenia nakładu wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek wspólny stron i rozliczenia ewentualnego nakładu z majątku wspólnego na majątek osobisty wnioskodawcy (art. 45 k.r.o.), o czym w części uzasadnienia odnoszącej się do apelacji uczestniczki postępowania, stwierdzić należy, że ostateczny wynik odpowiednich wyliczeń wskazuje na to, że uczestniczka postępowania nie gwarantuje spłaty wnioskodawcy. I tak przy przyjęciu jak wyżej wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi na kwotę 350.250 zł należy uwzględnić nakład wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek wspólny (art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o.) na kwotę 120.000 zł. Daje to kwotę 230.250 zł (350.250 zł – 120.000 zł). Udział każdego z małżonków w majątku wspólnym to 1/2 wskazanej kwoty 230.250 zł, a więc kwota 115.125 zł.

Do wartości udziału wnioskodawcy – 115.125 zł – należy dodać wartość nakładu, który poczynił – 120.000 zł. Reasumując wnioskodawca w ramach podziału majątku powinien otrzymać kwotę 235.125 zł (115.125 zł + 120.000 zł), a uczestniczka postępowania wartość jej udziału, czyli kwotę 115.125 zł. Jeżeliby zatem cały majątek otrzymałby wnioskodawca, który poczynił nakład, to otrzymałby on majątek warty 350.250 zł, czyli o 115.125 zł za dużo w stosunku do wyliczonej powyżej wartości i dlatego taką kwotę powinien byłby spłacić uczestniczkę postępowania. Jeśliby natomiast cały majątek otrzymałaby uczestniczka postępowania, która nie poczyniła nakładu, to otrzymałaby ona majątek warty 350.250 zł, czyli o kwotę 235.125 zł za dużo w stosunku do wyliczonej wartości, i dlatego taką kwotę 235.125 zł powinna ona spłacić uczestnika. Porównanie tych kwot do spłaty – odpowiednio 115.125 zł i 235.125 zł – powoduje przyjęcie, że to wnioskodawca w większym stopniu gwarantuje wykonanie postanowienia działowego, biorąc pod uwagę, że powinien wówczas spłacić uczestniczkę postępowania kwotą 115.125 zł.

W uwzględnieniu powyższej argumentacji, kierując się ustalonymi okolicznościami i art. 212 § 2 k.c. Sąd Okręgowy uznał, że prawidłowym sposobem podziału majątku wspólnego stron jest jego przyznanie wnioskodawcy z obowiązkiem spłaty uczestniczki postępowania. Na zasadzie więc art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. zmieniono punkt V zaskarżonego postanowienia poprzez dokonanie podziału majątku wspólnego wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postępowania B. W. (1) w ten sposób, że składniki opisane w punkcie I postanowienia przyznano wnioskodawcy P. S..

W konsekwencji częściowego uwzględnienia zarzutu apelacyjnego uczestniczki postępowania w zakresie ustalenia wartości nakładu z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny stron, o czym w dalszej części uzasadnienia, oraz zmienionego sposobu dokonania podziału majątku wspólnego oraz ostatecznego rozliczenia nakładu i spłaty zmianie uległ punkt VI zaskarżonego postanowienia, do czego Sąd II instancji odniesie się w konkluzji swoich rozważań.

Odnosząc się do apelacji uczestniczki postępowania B. W. (1) Sąd Okręgowy zważył co następuje.

Apelacja uczestniczki postępowania B. W. (1) okazała się częściowo uzasadniona, a to w zakresie punktu III zaskarżonego postanowienia, jednakże z innego powodu niż to podnosiła uczestniczka postępowania. W ogóle apelacja uczestniczki postępowania okazała się nieuzasadniona odnośnie punktu VI postanowienia – w zakresie ustalenia kwoty do spłaty udziału, co było konsekwencją odmiennego dokonania podziału majątku wspólnego stron niż to uczynił Sąd I instancji.

Nie sposób się zgodzić z zarzutem apelacyjnym uczestniczki postępowania jakoby nakład z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny stron, podlegający rozliczeniu przy podziale majątku, wynosił jedynie 12.000 zł, a taka wartość według stanowiska uczestniczki postępowania miała sprowadzać się do ceny zakupu mieszkania przez wnioskodawcę w 2000 roku.

Zgodnie z art. 45 k.r.o. każdy z małżonków powinien zwrócić wydatki i nakłady poczynione z majątku wspólnego na jego majątek osobisty, z wyjątkiem wydatków i nakładów koniecznych na przedmioty majątkowe przynoszące dochód. Może żądać zwrotu wydatków i nakładów, które poczynił ze swojego majątku osobistego na majątek wspólny. Nie można żądać zwrotu wydatków i nakładów zużytych w celu zaspokojenia potrzeb rodziny, chyba że zwiększyły wartość majątku w chwili ustania wspólności. Zwrotu dokonuje się przy podziale majątku wspólnego, jednakże sąd może nakazać wcześniejszy zwrot, jeżeli wymaga tego dobro rodziny. Przepisy powyższe stosuje się odpowiednio w wypadku, gdy dług jednego z małżonków został zaspokojony z majątku wspólnego.

Wnioskodawca na zasadzie art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o. zgłosił do rozliczenia nakład z majątku osobistego na majątek wspólny, a wyrażający się w przekazaniu ceny ze sprzedaży mieszkania na budowę domu stron. Z uwagi na datę nabycia wskazanego mieszkania – 2000 r. – stanowiło ono na zasadzie art. 33 pkt 1 k.r.o. majątek osobisty wnioskodawcy. Dalej na zasadzie art. 33 pkt pkt 10 k.r.o. cena uzyskana ze sprzedaży wskazanego mieszkania również stanowiła majątek osobisty wnioskodawcy, a więc w okolicznościach sprawy kwota 125.000 zł.

Nie sposób było podzielić stanowiska prezentowanego przez uczestniczkę postępowania w toku postępowania przed Sądem I instancji, którego aktualnie już uczestniczka nie podtrzymuje, że różnica pomiędzy ceną zakupu mieszkania w 2000 r. a ceną jego sprzedaży w 2008 r. stanowi majątek wspólny stron na zasadzie art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o. jako dochód z majątku osobistego wnioskodawcy. Brak jest podstaw prawnych do takiej konstatacji. Jak podkreśla się w doktrynie dochodem z majątku osobistego nie jest wzrost wartości tego majątku w czasie trwania wspólności majątkowej małżonków (por. A. Dyoniak, Ustawowy ustrój majątkowy małżeński..., s. 64). Jeżeli w skład majątku osobistego wchodzi nieruchomość, której wartość w ciągu kilku lat wzrosła o kilkadziesiąt tysięcy złotych, to przyrost wartości nieruchomości nie jest dochodem w rozumieniu art. 31 § 2 pkt 2 k.r.o. Wejście dochodu do majątku wspólnego związane jest zawsze ze zmianą składu majątku wspólnego, natomiast przy wzroście wartości składników majątku wspólnego skład majątku się nie zmienia.

W powołaniu powyższej argumentacji Sąd Okręgowy przyjmuje, że co do zasady cała cena uzyskana ze sprzedaży mieszkania wnioskodawcy – tu kwota 125.000 zł – stanowiła na zasadzie art. 33 pkt pkt 10 k.r.o. jego majątek osobisty. Z prawidłowo dokonanych ustaleń faktycznych, na co Sąd Okręgowy wskazał wcześniej, jedynie kwota 120.000 zł stanowiła nakład z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny stron (art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o.). W tym wyrażało się naruszenie przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. w aspekcie dokonanej oceny przesłuchania wnioskodawcy i uczestniczki postępowania.

Jak wskazano wyżej, Sąd Rejonowy błędnie ustalił wartość nakładu wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek wspólny stron, to znaczy wysokości kwoty uzyskanej ze sprzedaży mieszkania stanowiącego majątek osobisty wnioskodawcy i przekazanej na budowę domu. Sąd I instancji ustalił tę wartość na kwotę 125.000 zł – jako całą cenę uzyskaną ze sprzedaży – gdy tymczasem była to kwota 120.000 zł, co wynika z przesłuchania samego wnioskodawcy – vide karta 257 verte i sensu zeznań wnioskodawcy w tym zakresie, gdy wskazał, że z kwoty 125.000 zł uzyskanej ze sprzedaży mieszkania kwotę 5.000 zł zwrócił swoim rodzicom. Wynika z tego w całokształcie okoliczności wskazywanych przez wnioskodawcę, że na budowę domu została przeznaczona kwota 120.000 zł z ceny uzyskanej za sprzedaż mieszkania stanowiącego majątek osobisty wnioskodawcy – tu z ceny 125.000 zł. Na taką kwotę – 120.000 zł – jako przekazaną na budowę domu wskazała również uczestniczka – vide przesłuchanie uczestniczki postępowania.

Biorąc pod uwagę powyższe, mając na względzie, że uczestniczka postępowania zaskarżyła punkt III postanowienia Sądu I instancji, na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o. dokonano zmiany zaskarżonego postanowienia poprzez ustalenie w punkcie III zaskarżonego postanowienia, że wnioskodawca P. S. poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 120.000 (stu dwudziestu tysięcy) złotych.

Za nieuzasadniony uznano zarzut apelacyjny uczestniczki postępowania dotyczący naruszenia przez Sąd I instancji art. 233 § 1 k.p.c. przy ocenie dowodu z zeznań świadków A. P. i T. W. i będące tego konsekwencją niewłaściwe zastosowanie art. 45 § 1 k.r.o. poprzez pominięcie rozliczenia nakładu z majątku wspólnego stron na majątek osobisty wnioskodawcy, do czego Sąd był zobowiązany z urzędu z uwagi na treść art. 45 § 1 zdanie pierwsze k.r.o.

Ustawodawca, regulując w art. 45 § 1 k.r.o. kwestię zwrotu nakładów między majątkami małżonków, wyraźnie odróżnia dwie sytuacje: pierwsza dotyczy nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty małżonka, a druga nakładów z majątku osobistego na majątek wspólny. W pierwszym przypadku wydatki i nakłady „powinny być zwrócone", a w drugim „mogą" zostać zwrócone na żądanie każdego z małżonków. Biorąc powyższe pod uwagę, nie ma przeszkód do przyjęcia, że w pierwszym przypadku chodzi o zwrot wydatków i nakładów „z urzędu", a w drugim „na wniosek" (por. A. Zieliński [w:] Postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej, Warszawa 1992, s. 31). W sytuacji kiedy to małżonek żąda zwrotu nakładów z majątku wspólnego na majątek osobisty drugiego małżonka, zostaje ograniczona zasada kontradyktoryjności.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z 10.07.1976 r., III CRN 126/76, OSNC 1977/4, poz. 73: „Przez pojęcie nakładów z majątku wspólnego należy rozumieć zarówno użycie składników tego majątku na rzecz majątku odrębnego, np. drewna na budowę lub remont domu, jak również wartość osobistych świadczeń małżonka przy dokonywaniu tego remontu". W uzasadnieniu uchwały z 15.09.2004 r., III CZP 46/04, OSNC 2005/9, poz. 152, SN podkreślił, że przez „nakłady" i „wydatki", o których mowa w art. 45 k.r.o., należy rozumieć „wszystkie przysporzenia na rzecz jednej masy majątkowej, dokonane z uszczerbkiem dla drugiej masy majątkowej". Sąd Najwyższy podkreślił przy tym, że źródłem nakładów i wydatków może być każde zdarzenie, jak np. czynność prawna, czynność faktyczna (połączenie rzeczy ruchomej).

Nie sposób postawić Sądowi I instancji uzasadnionego zarzutu naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. przy ocenie zeznań świadków A. P. i T. W.. Wyrażona w przepisie art. 233 § 1 k.p.c. zasada swobodnej oceny dowodów w postępowaniu cywilnym pozwala sądowi orzekającemu na podstawie całego materiału zgromadzonego w sprawie wysnuć wnioski o prawdziwości faktów, spośród kilku równorzędnych dowodów tylko niektóre uznać za przekonujące, przyznać dowodom pośrednim taką moc dowodową jak dowodom bezpośrednim oraz wysnuć z zebranego materiału procesowego i wyników postępowania dowodowego wnioski, jakich żadna ze stron nie wysnuła. Ramy swobodnej oceny dowodów wyznaczone są wymaganiami prawa procesowego, doświadczenia życiowego oraz regułami logicznego myślenia, według których sąd w sposób bezstronny, racjonalny i wszechstronny rozważa materiał dowodowy jako całość, dokonuje wyboru określonych środków dowodowych i, ważąc ich moc oraz wiarygodność, odnosi je do pozostałego materiału dowodowego (wyrok SN z 10.06.1999 r., II UKN 685/98, OSNAPiUS 2000/17, poz. 655). W ocenie Sądu Okręgowego Sąd I instancji przy ocenie zeznań w/w świadków nie naruszył prawa procesowego, w tym zasad doświadczenia życiowego, reguł logicznego myślenia oraz pewnego poziomu świadomości prawnej.

O ile zarówno z zeznań świadka A. P. jak i z zeznań świadka T. W. wynika, że strony wykonywały remont mieszkania stanowiącego składnik majątku osobistego wnioskodawcy, pieniądze na ten cel pochodziły od obu stron, a pozostali członkowie rodziny im pomagali, to już nie sposób na podstawie zeznań tych świadków, a także innych świadków i stron, precyzyjnie ustalić jakie prace we wskazanym mieszkaniu ewentualnie już wykonano po zawarciu małżeństwa przez strony, bo tylko takie precyzyjne ustalenia – odnośnie tego jakie konkretnie prace wykonano po zawarciu małżeństwa przez strony – mogłyby być miarodajną podstawą rozliczenia ewentualnych nakładów na majątek osobisty wnioskodawcy z majątku wspólnego stron na zasadzie art. 45 § 1 zdanie pierwsze k.r.o. Ewentualne wydatki na remont mieszkania, a pochodzące z dochodów stron, który został wykonany przed datą zawarcia związku małżeńskiego nie podlegają w ogóle rozliczeniu w niniejszym postępowaniu. Świadek A. P. wymienia prace remontowe, które zostały wykonane, ale na podstawie jej zeznań nie sposób ustalić jakie prace zostały wykonane po zawarciu małżeństwa przez strony, co mogłoby ewentualnie podlegać rozliczeniu na zasadzie art. 45 § 1 zdanie pierwsze k.r.o. Świadek użyła ogólnego określenia, że „remont w S. trwał cały czas jak tam mieszkali przez osiem lat”, co nie może stanowić adekwatnej podstawy ustalenia ewentualnego rodzaju i wartości nakładów poczynionych na majątek osobisty wnioskodawcy. Do takich samych konkluzji należy się skłonić dokonując oceny zeznań świadka T. W., to znaczy, że zeznania tego świadka nie mogą stanowić podstawy szczegółowego ustalenia jakiego rodzaju nakłady i o jakiej wartości rzekomo zostały dokonane w trakcie trwania małżeństwa stron na majątek osobisty wnioskodawcy z majątku wspólnego stron. Z kolei z zeznań świadka K. S. (1) i M. S. w ogóle nie wynika, aby po ślubie stron były przeprowadzane w mieszkaniu jakieś konkretne prace budowalne.

Co znamienne, nawet sama uczestniczka postępowania stawiając w apelacji zarzut naruszenia art. 233 § 1 k.p.c. czy art. 45 § 1 zdanie pierwsze k.r.o. nie wymienia jakiego rodzaju nakłady – jakie konkretnie prace budowalne stanowiły nakład z majątku wspólnego stron na majątek osobisty wnioskodawcy – po dacie zawarcia związku małżeńskiego stron. Również sama metodyka określenia wartości tych nakładów przedstawiona przez uczestniczkę postępowania na kwotę 113.000 zł poprzez przyjęcie różnicy ceny uzyskanej ze sprzedaży mieszkania z ceną jego nabycia jest błędna i stanowi uproszczenie w kontekście ustalonych okoliczności sprawy.

W podsumowaniu powyższych rozważań prawnych Sąd Okręgowy stwierdza, że Sąd I instancji nie naruszył art. 233 § 1 k.p.c. przy ocenie zeznań świadków A. P. T. W..

Konsekwencją tego było uznanie za chybiony zarzut naruszenia przez Sąd Rejonowy art. 45 § 1 zdanie pierwsze k.r.o. przez jego niezastosowanie w stanie faktycznym niniejszej sprawy i zaniechanie rozliczenia nakładów z majątku wspólnego stron na nieruchomość należącą do majątku osobistego wnioskodawcy położoną w S. przy ulicy (...) oznaczony numerem (...). Z dowodów zaoferowanych przez strony postępowania, ocenianych zgodnie z dyrektywami wynikającymi z art. 233 § 1 k.p.c., nie wynika jakiego rodzaju nakładów i o jakiej wartości dokonano z majątku wspólnego stron na majątek osobisty wnioskodawcy – oczywiście po dacie zawarcia związku małżeńskiego przez strony.

W ogóle chybionym okazał się zarzut naruszenia art. 316 § 1 k.p.c. Uczestniczka postepowania nie wskazała konkretnie na czym miałoby polegać naruszenie statuowanym przepisem zasady aktualności orzeczenia przez Sąd Rejonowy.

Mając na względzie powyższą argumentację, apelacja uczestniczki postępowania B. W. (1), poza jej częściowym uwzględnieniem w zakresie punktu III zaskarżonego postanowienia – odnośnie ustalenia wartości nakładu wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek wspólny – podlegała oddaleniu w pozostałym zakresie, o czym orzeczono na zasadzie art. 385 k.p.c.

Konsekwencją uwzględnienia apelacji wnioskodawcy P. S. w zakresie wskazanym jak wyżej i dokonanie zmiany punktu I podpunktu 1 i 2, wyeliminowaniu punktu IV, zamiany punktu V zaskarżonego postanowienia i uwzględnienia częściowo apelacji uczestniczki postępowania poprzez dokonanie zmiany punktu III zaskarżonego postanowienia było dokonanie na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 212 § 2 i 3 k.c. w związku z art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o. zmiany punktu VI i VII zaskrzonego postanowienia.

Zgodnie z art. 212 § 2 i 3 k.c. rzecz, która nie daje się podzielić, może być przyznana stosownie do okoliczności jednemu ze współwłaścicieli z obowiązkiem spłaty pozostałych albo sprzedana stosownie do przepisów kodeksu postępowania cywilnego. Jeżeli ustalone zostały dopłaty lub spłaty, sąd oznaczy termin i sposób ich uiszczenia, wysokość i termin uiszczenia odsetek, a w razie potrzeby także sposób ich zabezpieczenia. W razie rozłożenia dopłat i spłat na raty terminy ich uiszczenia nie mogą łącznie przekraczać lat dziesięciu. W wypadkach zasługujących na szczególne uwzględnienie sąd na wniosek dłużnika może odroczyć termin zapłaty rat już wymagalnych. Zastosowanie art. 212 k.c. wynika z odesłania z art. 567 k.p.c., art. 684 k.p.c. i art. 688 k.p.c.

Po ustaleniu składu i wartości majątku ulegającego podziałowi (stosowany odpowiednio art. 684 k.p.c.) Sąd dokonał rozliczenia nakładu z majątku osobistego wnioskodawcy na majątek wspólny stron.

Na skutek odpowiedniego rozliczenia stron na zasadzie art. 212 § 2 k.c. w związku z art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o., przy przyjęciu jak wyżej wartości majątku wspólnego podlegającego podziałowi na kwotę 350.250 zł, należy uwzględnić nakład wnioskodawcy z majątku osobistego na majątek wspólny (art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o.) na kwotę 120.000 zł. Daje to kwotę 230.250 zł (350.250 zł – 120.000 zł). Udział każdego z małżonków w majątku wspólnym to 1/2 wskazanej kwoty 230.250 zł, a więc kwota 115.125 zł.

Do wartości udziału wnioskodawcy – 115.125 zł – należy dodać wartość nakładu, który poczynił – 120.000 zł. Reasumując wnioskodawca w ramach podziału majątku powinien otrzymać kwotę 235.125 zł (115.125 zł + 120.000 zł), a uczestniczka postępowania wartość jej udziału, czyli kwotę 115.125 zł. Jeżeli na skutek podziału majątku jak w zmienionym punkcie V zaskarżonego postanowienia cały majątek otrzymuje wnioskodawca, który poczynił nakład, to otrzymuje on majątek warty 350.250 zł, czyli o 115.125 zł za dużo w stosunku do wyliczonej powyżej wartości i dlatego taką kwotą powinien spłacić uczestniczkę postępowania.

W tym stanie rzeczy na zasadzie art. art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. w związku z art. 212 § 2 i 3 k.c. w związku z art. 45 § 1 zdanie drugie k.r.o. zmiany punktu VI i VII zaskrzonego postanowienia.

Ostatecznie więc zasądzono od wnioskodawcy P. S. na rzecz uczestniczki postępowania B. W. (1) kwotę 115.125 (stu piętnastu tysięcy stu dwudziestu pięciu) złotych tytułem spłaty i rozliczenia nakładu wnioskodawcy P. S. z majątku osobistego na majątek wspólny płatną w terminie do dnia 30 września 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności. Wyznaczając termin spłaty kierowano się realną możliwością zorganizowania przez wnioskodawcę potrzebnych środków pieniężnych na spłatę uczestniczki, co sprowadza się najprawdopodobniej do zaciągnięcia określonego zobowiązania przez wnioskodawcę, przy uwzględnieniu, że uczestniczka postępowania nadal zamieszkuje w spornej nieruchomości. Termin zapłaty ustalony na dzień 30 września 2021 r. uznano za adekwatny w kontekście wszystkich wskazanych okoliczności sprawy.

Konsekwencją określonego sposobu podziału majątku wspólnego stron jak wyżej, wyznaczenia terminu spłaty udziału uczestniczki przez wnioskodawcę i konieczność zapewnienia sobie przez uczestniczkę postępowania zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych nakazano uczestniczce postępowania B. W. (1) wydanie wnioskodawcy P. S. składników opisanych w punkcie I postanowienia w terminie sześciu miesięcy od dnia spłaty kwoty zasądzonej w punkcie V postanowienia. Wskazany termin jest wystarczający na podjęcie przez uczestniczkę postępowania odpowiednich działań po uzyskaniu fizycznie spłaty w celu zaspokojenia własnych potrzeb mieszkaniowych.

Na skutek uwzględnienia apelacji wnioskodawcy wyeliminowano w ogóle punkt VIII zaskarżonego postanowienia w przedmiocie orzeczenia odnośnie prawa do lokalu socjalnego. W tym zakresie Sąd I instancji naruszył treść art. 1 i 14 ustęp 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 r. o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego. Żadna ze stron postępowania nie ma statusu lokatora w rozumieniu art. 2 ustęp 1 pkt 1 w/w ustawy, zatem na zasadzie art. 1 ustawy wyłączone jest stosowanie powołanej ustawy w niniejszym postepowaniu.

Mimo, że obie strony postępowania zaskarżyły punkt IX i X postanowienia Sądu I instancji – odpowiednio w zakresie nakazania pobrania nieuiszczonych kosztów sądowych związanych z wynagrodzeniem biegłego sądowego i w zakresie zasądzenia od uczestniczki połowy opłaty od wniosku – to strony nie podniosły konkretnych zarzutów kwestionujących wskazane rozstrzygnięcia w zakresie nieuiszczonych kosztów sądowych i zasądzenia częściowo kosztów procesu. Sąd II instancji nie znalazł podstaw do kwestionowania rozstrzygnięć zawartych w punkcie IX i X zaskarżonego postanowienia. Odpowiadają one przepisom art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych w związku z art. 520 k.p.c. W tym stanie rzeczy apelacja stron w zakresie punktu IX i X zaskarżonego postanowienia podlegała oddaleniu.

W podsumowaniu na zasadzie art. 386 § 1 k.p.c. w związku z art. 13 § 2 k.p.c. dokonano zmiany zaskarżonego orzeczenia w ten sposób, że w punkcie 1 postanowienia Sądu Okręgowego zmieniono zaskarżone postanowienie w ten sposób, że nadano mu następującą treść:

„I. ustala, że w skład majątku wspólnego wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postępowania B. W. (1) wchodzą:

1. prawo własności nieruchomości gruntowej zabudowanej budynkiem mieszkalnym oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...), obręb B., miejscowość B., gmina B., powiat (...) o powierzchni 0,3307 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą numer (...) o wartości 347.040 (trzystu czterdziestu siedmiu tysięcy czterdziestu) złotych,

2. udział do 1/2 w prawie własności nieruchomości rolnej oznaczonej w ewidencji gruntów jako działka numer (...), obręb B., miejscowość B., gmina B., powiat (...) o powierzchni 0,0296 ha, dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie VI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w Pyrzycach prowadzi księgę wieczystą numer (...) o wartości 3.210 (trzech tysięcy dwustu dziesięciu) złotych;

II. ustala, że udziały wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postępowania B. W. (1) w majątku wspólnym są równe;

III. ustala, że wnioskodawca P. S. poczynił nakłady z majątku osobistego na majątek wspólny w wysokości 120.000 (stu dwudziestu tysięcy) złotych;

IV. dokonuje podziału majątku wspólnego wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postępowania B. W. (1) w ten sposób, że składniki opisane w punkcie I postanowienia przyznaje wnioskodawcy P. S.;

V. zasądza od wnioskodawcy P. S. na rzecz uczestniczki postępowania B. W. (1) kwotę 115.125 (stu piętnastu tysięcy stu dwudziestu pięciu) złotych tytułem spłaty i rozliczenia nakładu wnioskodawcy P. S. z majątku osobistego na majątek wspólny płatną w terminie do dnia 30 września 2021 r. wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w przypadku uchybienia terminowi płatności;

VI. nakazuje uczestniczce postępowania B. W. (1) wydanie wnioskodawcy P. S. składników opisanych w punkcie I postanowienia w terminie sześciu miesięcy od dnia spłaty kwoty zasądzonej w punkcie V postanowienia;

VII. nakazuje pobrać od wnioskodawcy P. S. i uczestniczki postępowania B. W. (1) kwoty po 1.625 (tysiąc sześćset dwadzieścia pięć) złotych 96 (dziewięćdziesiąt sześć) groszy na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Stargardzie tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

VIII. zasądza od uczestniczki postępowania B. W. (1) na rzecz wnioskodawcy P. S. kwotę 500 (pięciuset) złotych tytułem zwrotu połowy uiszczonej opłaty od wniosku, a w pozostałym zakresie ustala, że koszty postępowania związane ze swoim udziałem w sprawie ponoszą wnioskodawca P. S. i uczestniczka postępowania B. W. (2).”;

W pozostałym zakresie apelacja obu stron ze względów wskazanych powyżej na zasadzie art. 385 k.p.c. podlegała odda; leniu jako nieuzasadniona, o czym orzeczono w punkcie 2 postanowienia Sadu Okręgowego.

W punkcie 3 postanowienia Sądu Okręgowego, ustalono, że koszty postępowania apelacyjnego związane ze swoim udziałem w sprawie ponoszą wnioskodawca P. S. i uczestniczka postępowania B. W. (2), zgodnie z ogólną zasadą wynikającą z art. 520 § 1 k.p.c. Podkreślić należy, że w sprawach tzw. działowych nie zachodzi przewidziana w art. 520 § 2 i 3 sprzeczność interesów tych uczestników, którzy domagają się podziału, niezależnie od tego, jaki sposób podziału postulują i jakie wnioski składają w tym względzie (tak postanowienia SN: z 19.11.2010 r., III CZ 46/10, OSNC 2011/7–8, poz. 88, oraz z 15.12.2011 r., II CZ 120/11, LEX nr 1298073).

W powołaniu powyższej argumentacji orzeczono jak w sentencji postanowienia.

Marzenna Ernest Tomasz Szaj Tomasz Cegłowski

Sygn. akt II Ca 818/17

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

(...)