Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 12 maja 2017 roku Sąd Rejonowy w Gryficach w sprawie z powództwa M. M. przeciwko B. P. i A. P. o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (sygn. akt I C 320/16):

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda M. M. na rzecz powodów B. P. i A. P. uprawnionych solidarnie kwotę 2.400 złotych tytułem zwrotu kosztów procesu.

Sąd rejonowy oparł powyższe orzeczenie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych.

Wyrokiem z dnia 7 maja 1998 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 176/97, Sąd Rejonowy w Gryficach zasądził od pozwanego – powoda wzajemnego M. M. na rzecz A. P. i B. P. kwotę 1.452,78 zł wraz z odsetkami ustawowymi w wysokości 35% w stosunku rocznym od 24 lutego 1997 roku do 14 kwietnia 1998 roku, 33% w stosunku rocznym od 15 kwietnia 1998 roku, w pozostałym zakresie powództwo oddalił i zasądził od pozwanego – powoda wzajemnego M. M. na rzecz powodów – pozwanych wzajemnych kwotę 419,60 zł tytułem zwrotu kosztów procesu, oddalając jednocześnie powództwo wzajemne.

Wyrokiem z dnia 3 listopada 1998 roku, zapadłym w sprawie o sygn. akt II Ca 589/98 na skutek rozpoznania apelacji pozwanego – powoda wzajemnego M. M. od opisanego powyżej rozstrzygnięcia, Sąd Wojewódzki w Szczecinie oddalił apelację. Prawomocnemu wyrokowi Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku nadano klauzulę wykonalności w dniu 16 marca 1999 roku.

Akta sprawy I C 176/97 zostały zbrakowane.

Dnia 26 marca 2001 roku pozwani B. P. i A. P. wystąpili do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Szczecinie D. P. z wnioskiem o wszczęcie, na podstawie tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku wydanego w sprawie o sygn. akt I C 176/97, postępowania egzekucyjnego przeciwko M. M.. Sprawie egzekucyjnej nadano sygnaturę Km 589/01 i podjęto w niej m.in. następujące czynności: wezwano wierzycieli do usunięcia braków wniosku (opłaty stosunkowej) dnia 29 marca 2001 roku, zawiadomiono dłużnika o wszczęciu egzekucji i wezwano go do wskazania mienia dnia 15 maja 2001 roku, przekazano akta do Sądu Rejonowego w Gryficach do sprawy I C 176/97 dnia 11 lutego 2002 roku, a dnia 13 września 2002 roku wystosowano pismo do wierzyciela.

W dniu 25 maja 2001 roku M. M. złożył skargę na czynność komornika sądowego D. P.. Skargę zarejestrowano pod sygn. akt XV Co 2578/01. Postanowieniem z dnia 6 września 2001 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie przekazał wniosek dłużnika o umorzenie egzekucji do rozpoznania komornikowi sądowemu. Na powyższe rozstrzygnięcie zażalenie złożył M. M.. Sąd Rejonowy w Szczecinie postanowieniem z dnia 30 listopada 2001 roku odrzucił zażalenia M. M.. Postanowieniem z dnia 31 marca 2003 roku, zapadłym na skutek rozpoznania zażalenia M. M. na postanowienie sądu pierwszej instancji o odrzuceniu zażalenia skarżącego na postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 6 września 2001 roku, Sąd Okręgowy w Szczecinie w sprawie II Cz 1106/02 oddalił zażalenia M. M. na postanowienie Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 30 listopada 2001 roku, wydane w sprawie XV Co 2578/01.

W dniu 4 marca 2002 roku M. M. wystąpił do Sądu Rejonowego w Szczecinie o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt I C 176/97. M. M. sformułował ponadto wniosek o zabezpieczenie powództwa w przedmiotowej sprawie. Wskazane postępowanie toczyło się w sprawie o sygn. I C 158/02 (symbol 021). Postanowieniem z dnia 5 lipca 2002 roku Sąd Rejonowy w Szczecinie oddalił wniosek o udzielenie zabezpieczenia. Zarządzeniem z dnia 30 sierpnia 2002 roku Przewodniczący zwrócił pozew w sprawie I C 158/02. Zarządzenie uprawomocniło się 24 października 2002 roku.

Pismem z dnia 23 sierpnia 2008 roku (data wpływu do kancelarii komorniczej: 25 sierpnia 2008 roku) B. P. i A. P. zwrócili się do komornika sądowego D. P. o zwrot tytułu wykonawczego. Powyższe pismo pozostało bez odpowiedzi.

W listopadzie 2009 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie D. D. ustanowiona została zastępcą komornika sądowego D. P.. Wstąpiła ona w stan faktyczny zastany w kancelarii tego komornika. W związku z utworzeniem z dniem 1 stycznia 2009 roku w miejsce Sądu Rejonowego w Szczecinie: Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie i Sądu Rejonowego Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie, sprawie Km 589/01 nadano nową sygnaturę: Km 4724/09. D. D. nie zetknęła się z aktami ww. sprawy. Podjęła ona działania zmierzające do ustalenia lokalizacji wskazanych akt egzekucyjnych, lecz okazały się one bezskuteczne. Sprawa egzekucyjna o sygn. akt Km 4724/09 figuruje w systemie komornika sądowego D. D. jako sprawa czynna. We wskazanej sprawie nie wpłynął wniosek o odtworzenie akt, ani o umorzenie postępowania egzekucyjnego.

W dniu 4 maja 2009 roku w sprawie Km 4724/09 zlecono wydanie upoważnienia dla asesorów do dokonywania czynności egzekucyjnych.

Pismem z dnia 22 kwietnia 2012 roku B. P. i A. P. zwrócili się do komornika sądowego o zwrot tytułu wykonawczego. W odpowiedzi na powyższe, pismem z dnia 30 lipca 2012 roku, asesor komorniczy I. Ś. wskazał, że nie dysponuje aktami sprawy V Km 589/01 (Km 4724/09), ani też tytułami wykonawczymi. Czynność ta odnotowana została w systemie komputerowym jako „wewnętrzna notatka dot. przekazanej sprawy – odpowiedź do wierz, w Kmo 1133/12”.

W dniu 9 maja 2016 roku w systemie komputerowym w sprawie Km 4724/09 odnotowano czynność „wewnętrzna notatka dot. przekazanej sprawy – SKAN: pismo pełnomocnika w-la o udzielenie informacji”, a dnia 12 maja 2016 roku odnotowano czynność „wewnętrzna notatka dot. przekazanej sprawy - Kmo 273/16”. Pozostałe czynności odnotowane w systemie komputerowym w sprawie Km 4724/09 w okresie 30 maja 2016 roku do 23 września 2016 roku dotyczą korespondencji z sądem w przedmiotowej sprawie i wewnętrznych notatek w sprawach Kmo 318/16, Kmo 404/16 i Kmo 500/16.

Zapisy ujawnione w systemie komputerowym w sprawie Km 4724/09, z uwagi na ich lakoniczny charakter, nie pozwalają na ustalenie rodzaju czynności egzekucyjnych przedsięwziętych we wskazanej sprawie. Nie ustalono, z jakich składników majątkowych pozwanego prowadzona była egzekucja.

W sprawie Km 589/01 (Km 4724/09), poza wezwaniem z dnia 29 marca 2001 roku (które zostało zrealizowane) organ egzekucyjny nie zobowiązywał wierzycieli do podjęcia jakichkolwiek czynności, od realizacji których uzależnione byłoby dalsze prowadzenie postępowania egzekucyjnego.

Wnioskiem z dnia 26 października 2012 roku B. P. i A. P. wystąpili do Sądu Rejonowego w Gryficach o wydanie drugiego tytułu wykonawczego w miejsce utraconego. Postanowieniem z dnia 18 lutego 2013 roku ww. sąd wydał ponownie w zamian utraconych tytuł wykonawczy obejmujący wyrok Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku w sprawie I C 176/97 oraz tytuł wykonawczy obejmujący wyrok Sądu Wojewódzkiego w Szczecinie z dnia 3 listopada 1998 roku w sprawie II Ca 589/98. Powołane postanowienie uprawomocniło się w dniu 12 marca 2013 roku, a dnia 14 marca 2013 roku wydano B. P. i A. P. drugi tytuł wykonawczy.

W dniu 18 marca 2016 roku B. P. i A. P. wystąpili do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gryficach P. S. z wnioskiem o wszczęcie – na podstawie drugiego tytułu wykonawczego – postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi M. M.. Postępowanie egzekucyjne zostało wszczęte w sprawie Km 506/16.

W postępowaniu Km 589/01 (Km 4724/09) oraz w postępowaniu Km 506/16, do czasu zawieszenia postępowania na mocy postanowienia Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 13 kwietnia 2016 roku, na rzecz wierzycieli nie przekazano żadnych należności.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd rejonowy zważył, że powództwo okazało się niezasadne. Powód opierał bowiem powództwo opozycyjne z art. 840 § 1 k.p.c. na tej podstawie, że po powstaniu tytułu egzekucyjnego zasądzone nim świadczenie ulec miało przedawnieniu. Przeprowadzone postępowanie dowodowe nie potwierdziło jednak słuszności tej tezy.

Sąd pierwszej instancji, przywołując treść art. 125 § 1 k.c. wskazał, że okres przedawnienia w odniesieniu do roszczenia zasądzonego wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku rozpoczął swój bieg od dnia 3 listopada 1998 roku, kiedy to orzeczenie to stało się prawomocne. Biorąc natomiast pod uwagę instytucję przerwania biegu przedawnienia z art. 123 § 1 pkt 1 k.c. zważyć należało, że wbrew odmiennym twierdzeniom powoda, dnia 26 marca 2001 roku pozwani B. P. i A. P. wystąpili do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Szczecinie D. P. z wnioskiem o wszczęcie, na podstawie tytułu wykonawczego w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku (sygn. akt I C 176/97), postępowania egzekucyjnego przeciwko M. M.. Sprawie egzekucyjnej nadano sygnaturę Km 589/01. Niewątpliwie więc bieg przedawnienia roszczenia zasądzonego tytułem wykonawczym w sprawie I C 176/97 przerwany został poprzez zainicjowanie przez pozwanych postępowania egzekucyjnego, tj. z dniem 26 marca 2001 roku. Nie budzi bowiem zastrzeżeń, że złożenie wniosku egzekucyjnego przez wierzycieli stanowi akcję zaczepną w stosunku do dłużnika i jest klasycznym przykładem czynności przedsięwziętej przed organem powołanym do egzekwowania roszczeń bezpośrednio w celu zaspokojenia roszczenia. Ponadto, do dnia wystąpienia z wnioskiem egzekucyjnym przez pozwanych, przedawnienie roszczeń objętych tytułem wykonawczym jeszcze nie nastąpiło – tak w odniesieniu do roszczenia głównego, jak i w odniesieniu do odsetek. Jeśli bowiem chodzi o roszczenie główne i odsetki za opóźnienie wymagalne w dacie uprawomocnienia się wyroku stanowiącego tytuł egzekucyjny, termin ich przedawnienia określić należy jako dziesięcioletni, a zatem upływający w dniu 4 listopada 2008 roku. Co się zaś tyczy stwierdzonych wyrokiem roszczeń o odsetki za opóźnienie należne i wymagalne po dniu uprawomocnienia się wyroku, termin ich przedawnienia wynosi 3 lata (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2014 roku, I CSK 197/13, OSNC 2014/10/106), a zatem upłynąłby w dniu 4 listopada 2001 roku. Wierzyciele przed wskazanymi datami zainicjowali natomiast postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 589/01, co skutecznie przerwało bieg przedawnienia, na które powołuje się powód.

Sąd rejonowy, przytaczając treść art. 124 § 1 i § 2 k.c. zważył, iż bieg przedawnienia roszczeń objętych wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku, wydanego w sprawie o sygn. akt I C 176/97, mógł rozpocząć się na nowo dopiero po prawomocnym zakończeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 589/01 (Km 4724/09), co do dnia dzisiejszego nie nastąpiło.

Nadto istotnym jest, że w myśl art. 6 k.c. oraz 232 k.p.c. to rzeczą powoda było aby wykazać, że w sprawie ziściły się wszystkie przesłanki warunkujące zasadność wysuniętego w pozwie żądania. W ocenie sądu pierwszej instancji powód nie wywiązał się powyższego obowiązku, albowiem nie wykazał, aby wskutek prawomocnego zakończenia postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 589/01 (Km 4724/09), przedawnienie, na które się powołuje, rozpoczęło swój bieg na nowo. Istotnych trudności w zakresie poczynienia ustaleń w odniesieniu do postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 589/01 (Km 4724/09) nastręcza okoliczność, że akta tejże sprawy zaginęły i nie zostały nigdy odtworzone. Okoliczności tej nie zmieniły również podjęte na wniosek pozwanych czynności sądu pierwszej instancji. Faktem jest natomiast, że sprawa Km 4724/09 (poprzednio Km 589/01), prowadzona obecnie przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie D. D. pozostaje czynna, gdyż do tej pory nie została umorzona. Jednocześnie, z uwagi na lakoniczny charakter zapisów dotyczących ww. sprawy, ujętych w systemie komputerowym komornika sądowego, nie sposób w oparciu o nie odtworzyć rzeczywistego rodzaju (charakteru) czynności egzekucyjnych przedsięwziętych we wskazanej sprawie. Tym samym brak jest w ocenie sądu rejonowego podstaw do uznania słuszności tezy, jakoby egzekucja w sprawie 4724/09 (poprzednio Km 589/01) umorzyć się miała z mocy samego prawa. Sama okoliczność, że od daty zainicjowania postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 4724/09 (poprzednio Km 589/01) upłynęło 16 lat nie powoduje w ocenie sądu automatycznego zakończenia tego postępowania z uwagi na upływ czasu. Również sam powód nie przedstawił przed sądem jakichkolwiek dowodów na okoliczność, że postępowanie egzekucyjne prawomocnie zakończyło się, a w konsekwencji nie wykazał, aby bieg przedawnienia świadczenia objętego zwalczanym tytułem wykonawczym rozpoczął się na nowo.

Biorąc pod uwagę wszystko powyższe sąd pierwszej instancji zważył, że z uwagi na wciąż czynne (niezakończone) postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 4724/09 (poprzednio Km 589/01), bieg przedawnienia roszczeń objętych wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt I C 176/97, nadal pozostaje zawieszony, a rzeczone roszczenia nie uległy przedawnieniu. Na okoliczność tą nie wpływa nadto fakt, że pozwani, w oparciu o drugi tytuł wykonawczy wydany w miejsce utraconego, zainicjowali przed Komornikiem Sądowym przy Sądzie Rejonowym w Gryficach w dniu 18 marca 2016 roku kolejne postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 506/16. Istotnie doprowadziło to do sytuacji niepożądanej, gdy przeciwko jednemu dłużnikowi prowadzone są dwa postępowanie egzekucyjne na podstawie tego samego tytułu wykonawczego, jednak okoliczność ta winna być wyeliminowana w oparciu o inne instrumenty prawne, aniżeli wdrożone przez powoda w przedmiotowym postępowaniu. Co więcej, fakt wszczęcia drugiego postępowania egzekucyjnego nie niweczy skutków nadal czynnego postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 4724/09 (poprzednio Km 589/01), a w szczególności nie powoduje jego zakończenia.

Sąd rejonowy wskazał również, że w jego ocenie nie zachodzą w niniejszej sprawie podstawy do częściowego pozbawienia wykonalności ponownie wydanego w miejsce utraconego tytułu wykonawczego w zakresie odsetek za opóźnienie należnych i wymagalnych po dniu uprawomocnienia się wyroku - za okres 3 dni, tj. od 15 marca 2013 roku do dnia 17 marca 2013 roku (wierzyciele – pozwani wystąpili bowiem z wnioskiem do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Gryficach P. S. w dniu 18 marca 2016 roku). Postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 4724/09 (poprzednio Km 589/01) nie zostało bowiem prawomocnie zakończone – jest czynne, a wierzyciele korzystają z dobrodziejstwa płynącego z tego faktu, tj. z przerwania i zawieszenia biegu przedawnienia roszczenia objętego zwalczanym tytułem wykonawczym. W ocenie sądu nie jest zatem możliwe częściowe pozbawienie wykonalności tego tytułu wykonawczego z uwagi na opisaną powyżej okoliczność, przy jednoczesnym kontynuowaniu postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 4724/09. Z tych względów sąd rejonowy orzekł jak w punkcie I. sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono kierując się ogólną odpowiedzialnością stron postępowania za jego wynik, w oparciu o dyspozycję art. 98 k.p.c., przyjmując, że pozwani wygrali proces w całości, a celowym kosztem dochodzenia praw przez pozwanych był wydatek związany z wynagrodzeniem reprezentującego ich adwokata. Podstawą prawną, w oparciu o którą określono należne mu wynagrodzenie stanowiły uregulowania z § 2 pkt 4 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód M. M. i, zaskarżając go w całości, zarzucił mu „pozorowanie bezstronności”, pobieżne zbadanie sprawy oraz błędy w ustaleniach rzeczywistych sprawy. Apelujący wniósł przy tym o uchylenie zaskarżonego orzeczenia oraz zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów procesu.

Uzasadniając tak sformułowane zarzuty skarżący wskazał, iż po 2002 roku akta postępowania egzekucyjnego zaginęły, wobec czego nikt nie jest w stanie stwierdzić, czy zostało ono zakończone. Nadto, pozwani nie podjęli żadnych czynności związanych z zaginięciem akt, nie podjęli też żadnych czynności związanych bezpośrednio z egzekucją.

W ocenie apelującego, sąd przyjął za prawdziwe zeznania świadka D. D., które w jego ocenie są niewiarygodne i abstrakcyjne. Nie przedstawiła ona bowiem jakichkolwiek dowodów na potwierdzenie swoich twierdzeń, jakoby postępowanie egzekucyjne Km 4724/09 pozostawało czynne. Sąd zbadał zatem sprawę powierzchownie, a materiał dowodowy wybrał wybiórczo. Nadto skarżący wskazał, że sąd zadawał świadkowi D. D. pytania sugerujące odpowiedź. Wszystko to doprowadziło w ocenie skarżącego do złamania naczelnych zasad procesu cywilnego, m.in. zasady równości stron.

Pismem z dnia 26 stycznia 2019 roku, uzupełniając wywiedzioną przez siebie apelację, skarżący wniósł o:

1.  ustalenie nieważności postępowanie sądowego I C 320/16 przeprowadzonego przez Sąd Rejonowy w Gryficach,

2.  uchylenie postanowienia ww. sądu z dnia 16 listopada 2016 roku, sygn. akt I C 320/16,

3.  uchylenie wyroku ww. sądu z dnia 12 maja 2017 roku, sygn. akt I C 320/16,

4.  przeprowadzenie dowodu ze sprawy Sądu Rejonowego w Gryficach – I Co 1510/12,

5.  przeprowadzenie dowodu z akt postępowania egzekucyjnego Km 506/16,

6.  zasadzenie na jego rzecz według norm przepisanych wszystkich kosztów sądowych poniesionych przez skarżącego związanych z pierwszą instancją (I C 320/16),

7.  zasądzenie na jego rzecz według norm przepisanych wszystkich kosztów sądowych poniesionych przez skarżącego związanych z drugą instancją (II Ca 782/18),

8.  obciążenie B. P. i A. P. kosztami postępowania.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

Zgodnie z art. 382 k.p.c. sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zebranego w postępowaniu w pierwszej instancji oraz w postępowaniu apelacyjnym. Z regulacji tej wynika, że postępowanie apelacyjne polega na merytorycznym rozpoznaniu sprawy. Oznacza to z kolei, że wyrok sądu drugiej instancji musi opierać się na jego własnych ustaleniach faktycznych i prawnych poprzedzonych ponowną oceną materiału procesowego. Nadto sąd uwzględnia stan rzeczy istniejący w chwili zamknięcia rozprawy (art. 316 k.p.c. w zw. z art. 391 § 1 k.p.c.).

W świetle powyższych regulacji sąd okręgowy dokonał własnej oceny przedstawionego pod osąd materiału procesowego i w jej wyniku stwierdził, że sąd rejonowy w sposób prawidłowy przeprowadził postępowanie dowodowe, a poczynione ustalenia faktyczne nie są wadliwe i znajdują odzwierciedlenie w treści przedstawionych w sprawie dowodów. Sąd odwoławczy ustalenia sądu pierwszej instancji czyni zatem częścią uzasadnienia własnego wyroku, nie znajdując potrzeby ponownego ich szczegółowego przytaczania w tej części uzasadnienia. Nie sposób również podzielić argumentów skarżącego, jakoby przeprowadzenie dowodów czy ich ocena dokonane zostały przez sąd pierwszej instancji w sposób wybiórczy, naruszający równość stron. W szczególności sąd odwoławczy dał wiarę zeznaniom świadka D. D., która w sposób zrozumiały i wyczerpujący wyjaśniła okoliczności związane z przejęciem przez nią postępowań po poprzednim komorniku sądowym oraz tym, co potencjalnie mogło stać się z zaginionymi aktami. Sąd nie znalazł jednocześnie podstaw, aby pytaniom zadawanym świadkowi przypisać charakter sugerujący odpowiedź.

Podkreślić należy, iż po wydaniu wyroku sądu pierwszej instancji zaistniały okoliczności, które miały wpływ na ostateczną treść niniejszego orzeczenia, za zasadne należy zatem uznać przytoczenie ich w tym miejscu.

Sąd odwoławczy ustalił, że przed Sądem Rejonowym w Gryficach toczyło się postępowanie z wniosku B. P. oraz A. P. przeciwko M. M. o wydanie tytułu wykonawczego w miejsce utraconego (sygn. akt po kilkukrotnym uznawaniu postępowania za nieważne: I Co 1510/12, I Co 82/18, I Co 1160/18). Pismem procesowym z dnia 23 kwietnia 2019 roku wnioskodawcy cofnęli wywiedziony przez siebie wniosek, argumentując to zmęczeniem koniecznością wieloletniego dochodzenia swoich praw przed sądem, ponoszenia kosztów każdorazowego dojazdu do sądu, a także pogarszającym się stanem zdrowia. Wnioskodawcy nie widzą szans na odzyskanie należnych im pieniędzy, w związku z czym za zbędne uważają dalsze prowadzenie postępowania. W związku z tym, postanowieniem z dnia 28 maja 2019 roku Sąd Rejonowy w Gryfiach umorzył postępowanie w sprawie I Co 1160/18.

Nadto, wobec uwzględnienia w dniu 16 stycznia 2018 roku przez Sąd Rejonowy w Gryficach zażalenia wywiedzionego przez dłużnika, zarzucającego nieważność postępowania i w efekcie uchylenia postanowienia tego sądu z dnia 18 lutego 2013 roku, wydanego w przedmiocie ponownego wydania tytułu wykonawczego w zamian utraconego (sygn. akt I Co 1510/12), Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gryficach P. S., działając na wniosek dłużnika M. M., postanowieniem z dnia 10 kwietnia 2018 roku umorzył postępowanie w sprawie Km 506/16. Za podstawę umorzenia komornik sądowy przyjął art. 825 k.p.c. Co istotne, pomimo niezrealizowania tytułu wykonawczego, komornik postanowił o pozostawieniu go w aktach sprawy.

Biorąc pod uwagę wszystko powyższe, a także podzielając stanowisko sądu pierwszej instancji, nie sposób było uznać wywiedzionej przez powoda apelacji za zasadną.

Po pierwsze wskazać należy, że żądanie pozwu wniesionego przez M. M. zostało przez sąd rejonowy w sposób prawidłowy zakwalifikowane jako znajdujące podstawę w art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. Zgodnie z jego treścią, dłużnik może w drodze powództwa żądać pozbawienia tytułu wykonawczego wykonalności w całości lub części albo ograniczenia, jeżeli po powstaniu tytułu egzekucyjnego nastąpiło zdarzenie, wskutek którego zobowiązanie wygasło albo nie może być egzekwowane. Zdarzeniem tym, w ocenie powoda, było przedawnienie roszczenia dochodzonego przez pozwanych.

W tym miejscu wymaga wyjaśnienia, że powództwo przeciwegzekucyjne, w tym powództwo opozycyjne z art. 840 k.p.c., jest środkiem merytorycznej obrony przed egzekucją, przysługującym dłużnikowi oraz osobom trzecim. Jego podstawą jest zasadność i wymagalność obowiązku stwierdzonego tytułem egzekucyjnym. Istotą powództwa opozycyjnego z art. 840 k.p.c. jest wykazanie, że sam tytuł wykonawczy nie odpowiada istotnemu i rzeczywistemu stanowi rzeczy. Powództwo o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności nie prowadzi jednak do ponownego merytorycznego rozpoznania sprawy zakończonej prawomocnym lub natychmiast wykonalnym orzeczeniem sądowym, ma ono na celu pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego, a nie podważenie treści orzeczenia sądowego zaopatrzonego w klauzulę wykonalności. Przedmiotem sporu w sprawach z powództwa z art. 840 k.p.c. jest wykonalność tytułu wykonawczego. Zasadność roszczenia stwierdzonego orzeczeniem sądowym może być rozpatrywana tylko na podstawie zdarzeń, które nastąpiły po wydaniu orzeczenia sądowego, nie może więc być oparte na zarzutach poprzedzających wydanie tytułu egzekucyjnego. W doktrynie przyjmuje się, iż zdarzeniem takim może być przedawnienie roszczenia (por. Ereciński Tadeusz (red.), Kodeks postępowania cywilnego. Komentarz. Tom V. Postępowanie egzekucyjne, wyd. V, WK 2016). Pogląd ten znajduje również potwierdzenie w judykaturze – zgodnie z wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 23 marca 2016 roku (I ACa 1758/15, LEX nr 2044337), obok podstaw opartych na zdarzeniu, wskutek którego zobowiązanie wygasło, trzeba jeszcze zwrócić uwagę na te zdarzenia, skutkiem których zobowiązanie nie może być egzekwowane. Taki skutek daje prolongata terminu spełnienia świadczenia, rozłożenie świadczenia na raty czy przedawnienie roszczenia.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy wskazać należy, iż podniesienie zarzutu przedawnienia jest prawem dłużnika i może on z niego skorzystać zawsze, chyba że się tego prawa wyraźnie zrzekł. Wszczęcie egzekucji, tak jak miało to miejsce w niniejszym przypadku, prowadzi zaś tylko do przerwania biegu przedawnienia i to tylko takich roszczeń, których termin przedawnienia jeszcze nie upłynął. Nie może jednak pozbawiać dłużnika prawa do podniesienia zarzutu przedawnienia, a w konsekwencji do uchylenia się od spełnienia przedawnionego roszczenia (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Krakowie z dnia 30 maja 2017 roku, I ACa 763/16, LEX nr 2457570). Z reguły organ egzekucyjny nie może brać pod uwagę przedawnienia, a upływ czasu jako okoliczność wpływająca na wygaśnięcie zobowiązania może być rozpatrywana jedynie w postępowaniu wszczętym na podstawie art. 840 k.p.c. (por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 14 lipca 2014 roku, I ACa 163/14, LEX nr 1527209).

Zważyć w tym miejscu należy, iż na gruncie niniejszej sprawy można brać pod uwagę jedynie przedawnienie z art. 125 § 1 k.c., a więc przedawnienie wykonalności roszczenia objętego prawomocnym wyrokiem sądu.

Okolicznością bezsporną pozostaje, że wyrok Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku (I C 176/97) uprawomocnił się w dniu 3 listopada 1998 roku, a klauzula została mu nadana w dniu 16 marca 1999 roku. Wierzyciele zawnioskowali o wszczęcie postępowania egzekucyjnego w dniu 26 marca 2001 roku, a więc przed upływem przewidzianego prawem okresu przedawnienia. Od tamtej pory postępowanie to, prowadzone pod sygnaturą Km 589/01 (obecnie: Km 4724/09) Nigdy formalnie nie doszło do jego umorzenia, stwierdzenia umorzenia z mocy prawa. Wobec tego wskazać należy, iż bieg przedawnienia wykonalności roszczenia zasądzonego tytułem wykonawczym w sprawie I C 176/97 został przez działanie wierzycieli przerwany. Zgodnie bowiem z art. 123 § 1 pkt 1 k.c., bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia. Niewątpliwym jest, że taką czynnością jest złożenie wniosku o wszczęcie postępowania egzekucyjnego. Istotnym na gruncie niniejszej sprawy jest to, że faktycznie, jak zważył sąd pierwszej instancji, postępowanie to nie zostało do dnia dzisiejszego formalnie zakończone, w związku z czym niespełniona została przesłanka rozpoczęcia biegu przedawnienia na nowo, przewidziana w art. 124 k.c. ( § 1. Po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo; § 2. W razie przerwania przedawnienia przez czynność w postępowaniu przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym albo przez wszczęcie mediacji, przedawnienie nie biegnie na nowo, dopóki postępowanie to nie zostanie zakończone.). Wszystko to prowadzi do wniosku, iż w niniejszej sprawie nie można stwierdzić, aby w jakimkolwiek momencie po 26 marca 2001 roku przedawnienie zaczęło biec na nowo. Choćby z tego względu nie można było uznać żądania pozwu za uzasadnione. Nie zostało bowiem w żaden sposób wykazane, aby wykonalność tytułu wykonawczego objętego pozwem uległa przedawnieniu – wręcz przeciwnie, wszelkie ujawnione na etapie postępowania dowodowego okoliczności świadczą o tym, iż postępowanie Km 589/01 (Km 4724/09) pozostaje w sensie formalnym nadal czynne, co pociąga za sobą niemożliwość stwierdzenia przedawnienia. Z tych względów wyrok sądu rejonowego uznać należy za prawidłowy i odpowiadający zaistniałemu stanowi faktycznemu.

Abstrahując od powyższego, niemożność uwzględnienia apelacji oparta jest również na innej podstawie, ujawnionej dopiero po wydaniu wyroku przez sad pierwszej instancji. Odnosi się ona do fundamentu samego powództwa opozycyjnego.

Zgodnie z powszechnie przyjętym stanowiskiem doktryny i orzecznictwa (por. m.in. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 20 stycznia 1978 roku III CKN 310/77, nie publ.; z dnia 4 kwietnia 2002 roku I PKN 197/01, z dnia 30 maja 2014 roku, II CSK 679/13), powództwo przeciwegzekucyjne może być realizowane tylko pod warunkiem, że istnieje potencjalna możliwość wykonania tytułu wykonawczego. Jednocześnie, jak wskazał Sąd Najwyższy w uchwale z dnia 30 marca 1976 roku. III CZP 18/76, zasadność powództwa wytoczonego na podstawie art. 840 § 1 pkt 2 k.p.c. ocenia się według stanu rzeczy w chwili orzekania. Stanowisko to wydaje się oczywiste, jeśli zważyć, że powództwo przeciwegzekucyjne skierowane jest na pozbawienie lub ograniczenie wykonalności tytułu wykonawczego. Wytoczenie powództwa przeciwegzekucyjnego dopuszczalne jest zatem tylko do czasu dopóki istnieje możliwość prowadzenia egzekucji (por. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 1988 roku, I CR 255/88, z dnia 14 maja 2010 r., II CSK 592/09).

Podzielając powyższy pogląd, w okolicznościach rozpoznawanej sprawy przyjąć należało, iż wytoczone przez dłużnika powództwo przeciwegzekucyjnego okazało się pozbawione podstawy. Na chwilę orzekania zważyć należało, że wierzyciele pozostają pozbawieni obiektywnej możliwości egzekwowania roszczenia objętego tytułem wykonawczym.

Po pierwsze, akta postępowania, w którym znajdował się pierwotny tytuł w postaci wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 7 maja 1998 roku (I C 176/97) zaginęły, co pozostaje okolicznością bezsporną i zostało przyznane m.in. przez komornika sądowego D. D. (por. treść zeznań znajdujących się w protokole na k. 192 akt: fizycznie moja kancelaria nie dysponuje aktami V Km 589/01, a następnie Km 4724/09). W tych okolicznościach komornik, jak sama przyznała, nie jest w stanie poczynić ustaleń niezbędnych dla nadania sprawie dalszego biegu, czy w ogóle podjęcia jakiejkolwiek czynności. Obiektywnie rzecz biorąc, pierwotny tytuł nie umożliwia zatem wierzycielom prowadzenia egzekucji przeciwko dłużnikowi, tym bardziej, że zachodzi podejrzenie, że akta postępowania zostały zniszczone w procesie archiwizacji. Żadna z czynności podjętych zarówno przez sąd, jak i komornika sądowego nie doprowadziły do ustalenia, gdzie i z jakiego powodu się one znajdują.

W tym miejscu odnieść się należy do drugiego tytułu wykonawczego, wydanego postanowieniem z dnia 18 lutego 2013 roku w zamian za ten utracony, a na podstawie którego wierzyciele skutecznie wszczęli postępowanie egzekucyjne w sprawie Km 506/16. Okolicznością istotną pozostaje, iż został on uchylony mocą postanowienia Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 16 stycznia 2018 roku (sygn. akt I Co 1510/12) – z tego też względu Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym w Gryficach P. S. umorzył ww. postępowanie egzekucyjne. Tytuł wykonawczy został wyeliminowany z obrotu prawnego, wobec czego komornik za stosowne uznał niezwracanie go wierzycielom i pozostawienie w aktach sprawy, pomimo niezrealizowania go w całości. Pomimo tego, iż przepisy k.p.c. nie przewidują pozostawienia tytułu w aktach w sytuacji innej niż wyegzekwowanie całości roszczenia z niego wynikającego, czynność komornika należy uznać za prawidłową a zarazem uniemożliwiającą wierzycielom egzekwowanie tej należności w przyszłości. W przeciwnym razie mogłoby powstać ryzyko, że wierzyciele na podstawie tego właśnie tytułu zawnioskują o wszczęcie egzekucji przez innego komornika sądowego. Okolicznością bezsporną pozostaje w tej sytuacji to, że wierzyciele fizycznie nie dysponują tytułem wykonawczym uprawniającym ich do prowadzenia egzekucji.

Wreszcie wskazać należy, iż również postępowanie I Co 1160/18, które potencjalnie mogłoby doprowadzić do wydania kolejnego tytułu wykonawczego w miejsce tego utraconego, zostało na podstawie wniosku samych zainteresowanych, umorzone, postanowieniem Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 28 maja 2019 roku. W tym zakresie również wygasła potencjalna możliwość wszczęcia przez nich postępowania egzekucyjnego przeciwko dłużnikowi.

Konkludując, powództwo opozycyjne nie mogło zostać uwzględnione w sytuacji, gdy nie istnieje jakiekolwiek ryzyko przymusowego wykonania tytułu, gdyż taki tytuł w obecnym stanie rzeczy nie istnieje. Z tego względu, biorąc pod uwagę wszystkie poczynione w sprawie ustalenia oraz rozważania sąd odwoławczy uznał, że apelacja jako niezasadna, winna zostać na podstawie art. 385 k.p.c. oddalona.

Iwona Siuta Sławomir Krajewski Katarzyna Longa

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)