Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem zaocznym z dnia 05 lutego 2019 r. Sąd Rejonowy w Goleniowie oddalił powództwa Syndyka masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. przy udziale Prokuratora Prokuratury Rejonowej w Goleniowie przeciwko R. P. o zapłatę 4.950,00 zł oraz przeciwko R. Z. o zapłatę 4.830,00 zł.

U podstaw orzeczenia legły poniższe ustalenia faktyczne.

R. P. od 7 lipca 2014 roku był członkiem SKOK W.. Wpłacił wkład członkowski wynoszący 1,00 złoty, opłacił przewidziane w Statucie wpisowe w wysokości 39,00 zł oraz wniósł jeden udział obowiązkowy w wysokości 30,00 złotych, spełniając tym samym wszelkie formalne warunki członkostwa w SKOK W.. Następnie wniósł 164 dodatkowych udziałów. Łączna kwota zadeklarowanych i wpłaconych udziałów obowiązkowych i nadobowiązkowych to 4.950,00 złotych.

R. Z. od 21 marca 2014 roku był członkiem SKOK W.. Wpłacił wkład członkowski wynoszący 1,00 złoty, opłacił przewidziane w Statucie wpisowe w wysokości 39,00 zł oraz wniósł jeden udział obowiązkowy w wysokości 30,00 złotych, spełniając tym samym wszelkie formalne warunki członkostwa w SKOK W.. Następnie wniósł 160 dodatkowych udziałów. Łączna kwota zadeklarowanych i wpłaconych udziałów obowiązkowych i nadobowiązkowych to 4.830,00 złotych.

SKOK W. w celu zapewnienia bezpieczeństwa ekonomicznego zobowiązany był do posiadania funduszy własnych dostosowanych do rozmiaru prowadzonej działalności, którymi były fundusz udziałowy – powstający z wpłat udziałów członkowskich, fundusz zasobowy – powstający z wpłat wpisowego wnoszonego przez członków oraz nadwyżki bilansowej, fundusz z aktualizacji wyceny rzeczowych aktywów trwałych – utworzony na podstawie odrębnych przepisów, za zgodą komisji Nadzoru Finansowego – zobowiązania z tytułu przyjęcia przez kasę (zobowiązania podporządkowane) otrzymane z funduszu stabilizacyjnego w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego wydanej na wniosek kasy zgodnie z przepisami ustawy o SKOK, innych źródeł w kwocie i na zasadach ustalonych w decyzji Komisji Nadzoru Finansowego wydanej na wniosek kasy; za zgodą Komisji Nadzoru Finansowego dodatkowa kwota odpowiedzialności członków w części określonej przez Komisję Nadzoru Finansowego, przy czym suma kwoty dodatkowej odpowiedzialności członków nie mogła przewyższać 50 % sumy funduszu udziałowego i funduszu zasobowego (§ 58 statutu).

Zarząd SKOK W. zwołał na 27 czerwca 2013 roku zebranie przedstawicieli. Na tym zebraniu podjęta została uchwała w sprawie zmian statutu SKOK W.. Jedną z uchwalonych zmian było dodanie § 59 ust. 5 statutu kasy w brzmieniu Odpowiedzialność członków za straty powstałe w kasie jest równa podwójnej wysokości wpłaconych udziałów. Komisja Nadzoru Finansowego decyzją z 8 października 2013 roku zatwierdziła zmiany statutu SKOK W..

Komisja Nadzoru Finansowego 4 listopada 2014 roku podjęła decyzję o ustanowieniu zarządcy komisarycznego w SKOK W., a w dniu 12 grudnia 2014 roku złożyła wniosek o ogłoszenie upadłości SKOK W..

Sąd Rejonowy (...) W. 5 lutego 2015 roku, w sprawie o sygnaturze akt X GU 53/15, ogłosił upadłość SKOK W. z możliwością zawarcia układu. Tenże Sąd postanowieniem z 19 marca 2015 roku, wydanym w sprawie o sygnaturze akt X GUp 87/15, zmienił sposób prowadzenia postępowania upadłościowego na postępowanie obejmujące likwidację majątku upadłego.

SKOK W. odnotowała w 2014 roku stratę bilansową w wysokości 2.469.473,26 złotych.

Zarządca SKOK W. w upadłości układowej z siedzibą w W. decyzją z 17 marca 2015 roku na podstawie art. 26 ust. 2 ustawy o SKOK w związku z odnotowaną za rok 2014 stratą bilansową kasy, podjął decyzję o zaliczeniu środków zgromadzonych w ramach funduszu zasobowego i udziałowego na pokrycie strat kasy.

Syndyk masy upadłości SKOK W. decyzją z 28 października 2016 roku działając na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK oraz § 59 ust. 5 statutu stwierdził, że członkowie SKOK W. ponoszą odpowiedzialność za stratę bilansową kasy oraz określił ich odpowiedzialność za stratę bilansową za rok 2014 w podwójnej wysokości wpłaconych udziałów, to jest w ten sposób, że każdy członek kasy zobowiązany jest do dopłaty 100 % wartości posiadanych i wpłaconych udziałów.

W konsekwencji pozwani otrzymali od niego wezwania z dnia 21 listopada 2016 roku R. P. do zapłaty 4.950,00 złotych, zaś R. Z. do zapłaty kwoty 4.830,00 złotych.

W oparciu o te ustalenia sąd uznał obydwa powództwa za niezasadne, wskazując że orzeczenie ma charakter wyroku zaocznego wobec spełnienia przesłanek określonych w art. 339 k.p.c., mimo że do sprawy wstąpił Prokurator.

W ocenie sądu roszczenie powoda miało oparcie w art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK i związane było z odpowiedzialnością członków kas za straty powstałe w kasie, która została podwyższona w statucie SKOK W. do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów (§ 59 ust. 5 statutu).

Prokurator zanegował możliwość powstania takiej wierzytelności w toku postępowania upadłościowego, a ponadto wskazał na jego przedawnienie i sprzeczność z dobrymi obyczajami (zasadami współżycia społecznego, art. 5 k.c.).

Sąd podkreślił, że decyzja o odpowiedzialności członków kasy została podjęta przez syndyka masy upadłości.

Dokonując wykładni art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK miał na uwadze, że uprawnienie to stanowi wyjątek od reguły z art. 19 § 2 Prawa spółdzielczego, który to przepis zakłada, że członek uczestniczy w pokrywaniu strat do wysokości zadeklarowanych udziałów. Podniósł, że celem tej regulacji jest wzmocnienie stabilności finansowej kasy, co jednak dokonuje się kosztem członków, których stopień partycypacji w stratach kasy ulega zwiększeniu. Wskazał na to, że z punktu widzenia wykładni systemowej uprawnienie to powiązane jest z prowadzoną przez kasę działalnością gospodarczą i ma na celu poprawę sytuacji finansowej kasy. Jak zauważył, cel ten jest niemożliwy do osiągnięcia w trakcie postępowania upadłościowego, którego celem zasadniczo jest zaspokojenie wierzycieli w jak najwyższym stopniu. Wskazał także, że syndyk nie kontynuuje prowadzenia przedsiębiorstwa upadłego, albowiem ogłoszenie upadłości jest zawsze, z mocy ustawy poprzedzone decyzją Komisji Nadzoru Finansowego o zawieszeniu działalności SKOK-u. W ocenie sądu, zastosowanie przepisu art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK, stoi w sprzeczności z zasadami postępowania upadłościowego.

Sąd zwrócił również uwagę, że w kontekście regulacji zawartej w art. 19 § 3 Prawa spółdzielczego, zgodnie z którym członek spółdzielni nie odpowiada wobec wierzycieli spółdzielni za jej zobowiązania, dopuszczenie możliwości stosowania art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK w postępowaniu upadłościowym,stanowiłoby zanegowanie tej pierwszej zasady.

W dalszej kolejności sąd rejonowy stanął na stanowisku, że syndyk nie był uprawniony do wykreowania dochodzonej wierzytelności. Wskazał, że o ile członkowie kasy muszą się liczyć z ewentualnym obowiązkiem dodatkowych dopłat w przypadku powstania straty w kasie, jeśli na jej pokrycie nie wystarcza fundusz zasobowy i udziałowy, to jednak organem uprawnionym do podjęcia uchwały w tym zakresie, a więc uchwały w przedmiocie pokrycia strat z dodatkowych dopłat na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy i odpowiednich postanowień statutu kasy, jest wyłącznie organ uchwałodawczy działający w kasie. Do spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych stosuje się bowiem odpowiednio przepisy Prawa spółdzielczego, a art. 38 § 1 pkt 4 tej ustawy przewiduje, że do wyłącznej właściwości walnego zgromadzenia (w kasach również odpowiednio – zebrania przedstawicieli) należy podejmowanie uchwał w sprawie podziału nadwyżki bilansowej (dochodu ogólnego) lub sposobu pokrycia strat. W konkluzji sąd wskazał, że syndyk nie jest uprawniony do podjęcia uchwały w tym zakresie i w konsekwencji nie jest uprawniony do dochodzenia przedmiotowych wierzytelności od członków kasy.

Sąd zwrócił także uwagę, że zgromadzenie mogło takie uchwały podejmować tylko i wyłącznie w terminie określonym w art. 39 § 1 Prawa spółdzielczego, które określa, że walne zgromadzenie zwołuje zarząd przynajmniej raz w roku w ciągu sześciu miesięcy po upływie roku obrachunkowego. Skoro walne zgromadzenie nie podjęło uchwały w tym przedmiocie w stosownym czasie po zakończeniu okresu obrachunkowego, to po stronie członków nie powstało wyżej opisane zobowiązanie i żadne hipotetyczne wierzytelności z tytułu podwójnej wysokości wpłaconych udziałów przez członków nie weszły do masy upadłości.

Sąd wskazał także, że z art. 135 Prawa spółdzielczego wynika, że po ogłoszeniu upadłości członkowie spółdzielni, na żądanie syndyka upadłości, niezwłocznie uiszczają niewpłaconą jeszcze część udziału (udziału zadeklarowanego).

Podsumowując sąd wskazał, że wykładnia art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK prowadzi do wniosku, że nie ma on zastosowania w toku postępowania upadłościowego, jeżeli przed ogłoszeniem upadłości nie została podjęta uchwała o aktualizacji odpowiedzialności członków kasy do podwójnej wysokości wpłaconego udziału.

W dalszej części rozważań, sąd podniósł, że niezależnie od przedstawionego wyżej stanowiska roszczenie powoda należałoby uznać za przedawnione.

Uwzględniając charakter prowadzonej przez SKOK działalności sąd wskazał, że w grę wchodziłby 3 - letni termin przedawnienia, a skoro tak, to uwzględniając że co najmniej od 4 listopada 2014 roku istniała możliwość podjęcia przez walne zgromadzenie SKOK W. uchwały w sprawie sposobu pokrycia straty i wykreowania wierzytelności z tytułu odpowiedzialności członków do podwójnej wartości wpłaconych udziałów, na moment wytaczania powództw w 2018 r., roszczenia były przedawnione. Sąd jednocześnie wskazał, że kwestię przedawnienia musiałby badać z urzędu, z uwagi na zmianę przepisów na skutek ustawy z 13 kwietnia 2018 roku o zmianie ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2018 r., poz. 1104), która weszła w życie 9 lipca 2018 roku.

Sąd podzielił także zarzut Prokuratora, że działanie strony powodowej narusza zasady uczciwego i równego traktowania członków SKOK W. i prowadzi do rozszerzenia odpowiedzialności członków kasy zarówno w sposób godzący w treść art. 19 § 3 Prawa spółdzielczego, jak i odpowiedzialność ta obejmuje konsekwencje czynów zabronionych, których popełnienie było jedną z przyczyn upadłości SKOK W..

Powód Syndyk masy upadłości Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo - Kredytowej w W. w upadłości likwidacyjnej z siedzibą w W. zaskarżył opisany wyżej wyrok w całości.

Zaskarżonemu wyrokowi zarzucił:

I.  nierozpoznanie istoty sprawy, o ile sąd nie rozpoznał sprawy w oparciu o prawidłowe przepisy prawa materialnego stanowiące podstawę roszczenia powoda, tj. w oparciu o przepis § 59 ust. 5 Statusu Kasy;

II.  naruszenie przepisów prawa materialnego, tj.:

1.  art. 38 § 1 pkt 4 ustawy Prawo spółdzielcze w zw. z art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK i § 59 ust. 5 statutu SKOK w W. poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że bez uchwały o której mowa w art. 38 § 1 pkt 4 ustawy Prawo spółdzielcze, nie powstaje roszczenie Kasy przeciwko jej członkom o zapłatę z tytułu podwyższonej odpowiedzialności za straty z § 59 ust. 5 Statutu SKOK, podczas gdy powstanie roszczenia w tytułu podwójnej odpowiedzialności członków za straty Kasy nie wymaga uprzedniego podjęcia dodatkowej uchwały walnego zgromadzenia o sposobie pokrycia straty albowiem powstanie straty bilansowej stanowi samoistna przesłankę odpowiedzialności członków wobec SKOK w W.;

2.  art. 75 ust. 1 i art. 173 ustawy Prawo upadłościowe oraz art. 134 ustawy Prawo spółdzielcze w zw. z art. 185 ust. 2 ustawy Prawo upadłościowe poprzez ich błędną wykładnię i uznanie, że po ogłoszeniu upadłości walne zgromadzenie Kasy nadal posiada wyłączne uprawnienie do ustalenia sposobu pokrycia straty bilansowej Kasy, podczas gdy po ogłoszeniu upadłości Kasy wszystkie czynności mające charakter czynności zarządzania i rozporządzania mieniem upadłej spółdzielni mogą być dokonywane tylko przez organy postępowania upadłościowego, tj. przez ustanowionego przez sąd upadłościowy syndyka masy upadłości przy ewentualnym udziale rady wierzycieli lub sędziego-komisarza, zaś wszelkie organy upadłego (w tym organy uchwałodawcze) tracą jakiekolwiek uprawnienia o charakterze majątkowym stosownie do art. 75 ust 1 i art. 173 Prawa upadłościowego oraz art. 134 ustawo Prawo spółdzielcze, zachowując jedynie uprawnienia o charakterze organizacyjnym (korporacyjnym), o których to uprawnieniach mowa w art. 185 § 4 Prawa upadłościowego;

3.  art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK poprzez jego zastosowanie jako podstawy prawnej roszczenia powoda, podczas gdy art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK stanowi jedynie ustawowe upoważnienie organów uchwałodawczych Kasy do podjęcia uchwały o zmianie (uchwaleniu) statutu Kasy zwiększającego zakres uczestnictwa członków Kasy w pokrywaniu jej strat do „podwójnej wysokości wpłaconych udziałów”, a co za tym idzie przepis ten nie kreuuje żadnego roszczenia i nie mógł stanowić podstawy prawnej oddalenia roszczenia Syndyka, które to roszczenie wynika z innej podstawy prawnej, tj. § 59 ust. 5 Statutu Kasy;

4.  § 59 ust. 5 Statutu W. w zw. z art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK poprzez ich błędna wykładnię i uznanie, że spółdzielcza kasa oszczędnościowo – kredytowa może dochodzić roszczenia o pokrycie straty bilansowej do wysokości dwukrotności wniesionych udziałów wyłącznie w okresie swojej normalnej działalności, podczas gdy brak jest podstaw prawnych do ograniczenia możliwości dochodzenia roszczenia z tytułu pokrycia straty bilansowej jedynie do okresu normalnej działalności kasy albowiem konkluzja taka nie wynika ani z językowej treści przepisów ani z ich systematyki, brak jest także aksjologicznych podstaw do nadawania normie wywodzonej z tego przepisu treści sprzecznej z jego brzmieniem;

5.  art. 19 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że żądanie od członków Kasy dopłat w celu pokrycia straty w sytuacji gdy SKOK w W. jest w upadłości likwidacyjnej narusza art. 19 § 3 ustawy Prawo spółdzielcze, który zwalania członków spółdzielni z odpowiedzialności wobec wierzycieli, podczas gdy przewidziany w tym przepisie zakres odpowiedzialności członków spółdzielni dotyczy odpowiedzialności członków Kasy wobec jej wierzycieli, nie dotyczy zaś odpowiedzialności członków wobec samej spółdzielni; innymi słowy przepis art. 19 § 3 cytowanej ustawy przewiduje jedynie zakaz dochodzenia przez wierzycieli roszczeń bezpośrednio od członków, nie stanowi natomiast żadnych ograniczeń w dochodzeniu przez spółdzielnię roszczeń wobec swoich członków z tytułu ich odpowiedzialności za wykonanie statutowego obowiązku wpłaty udziałów lub wpłaty kwot odpowiadających podwyższonej odpowiedzialności członków Kasy z tytułu powstałej straty, jak również nie limituje zakresu stosowania tego przepisu od tego czy spółdzielnia jest w stanie upadłości;

6.  art. 118 k.c. poprzez jego błędną wykładnię i uznanie, że roszczenie powoda jest związane z prowadzeniem działalności gospodarczej Kasy, podczas gdy roszczenie to ma charakter korporacyjny i wynika z członkostwa pozwanych w SKOK, zaś jego powstanie jest skutkiem zaistnienia w kasie straty bilansowej i jest niezależne od tego czy kasa prowadziła działalność gospodarczą i czy istnieje funkcjonalny związek pomiędzy prowadzoną działalnością a poniesiona stratą.

7.  art. 120 § 1 zd. 2 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i uznanie, że datą początkową biegu terminu przedawnienia jest dzień 04 listopada 2014 r. tj. dzień ustanowienia zarządu komisarycznego, podczas gdy:

- przesłanką odpowiedzialności za stratę jest istnienie straty bilansowej rozumianej jako nadwyżka rozchodów nad przychodami w sprawozdaniu finansowym i o stracie bilansowej nie sposób mówić przed sporządzeniem sprawozdania finansowego

- w dniu 4 listopada 2014 r. w oczywisty sposób nie mogło powstać po stronie kasy uprawnienie do żądania pokrycia straty bilansowej za 2014 r. albowiem w tym dniu nie był zakończony rok bilansowy 2014

8.  art. 5 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i dowolne uznanie, że roszczenie powoda skierowane przeciwko pozwanym jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, jako godzące w zasadę równości członków SKOK W., uczciwego ich traktowania i prowadzi do rozszerzenia odpowiedzialności za czyny zabronione osób, które się ich nie dopuściły, podczas gdy:

- z powołaniem na ZWS nie można podważać ani modyfikować wyraźnych dyspozycji przepisów prawnych

- dochodzone przez powoda roszczenie obejmuje wyłącznie wykonanie przez pozwanych ich statutowych obowiązków, które przyjęli na siebie dobrowolnie;

- dla oceny istnienia granic i kierunków rozstrzygnięcia w oparciu o art. 5 k.c. konieczne jest prawidłowe ustalenie stanu faktycznego, będącego podstawą jego oceny z perspektywy zasad współżycia społecznego, zaś Sąd Rejonowy nie poczynił w opisanym zakresie żadnych ustaleń faktycznych w przedmiocie udziału pozwanych w stracie SKOK, gdy tymczasem obaj pozwani posiadają w kasie milionowe, niezaspokojone zobowiązania, co nie może pozostać bez wpływu na ocenę roszczeń względem nic z punktu widzenia ZWS.

Wskazując na powyższe zarzuty wniósł o:

1.  zmianę zaskarżonego wyroku przez zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kwot dochodzonych pozwem;

2.  zasądzenie od pozwanych na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych, z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego.

Z ostrożności został także sformułowany wniosek o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy sądowi rejonowemu do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji powyższe zarzuty zostały szeroko rozwinięte.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powoda nie zasługiwała na uwzględnienie.

Sąd okręgowy w całości podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez sąd rejonowy, zwłaszcza że w tym zakresie nie były formułowane żadne zarzuty przez apelującego. Ich podzielenie bezprzedmiotowym czyni ich ponowne przywołanie, a ponadto daje sądowi odwoławczemu stosownie do przepisu art. 387 § 2 ¹ k.p.c. w brzmieniu obowiązującym do 6 listopada 2019 r., możliwość ograniczenia uzasadnienia wyłącznie do wyjaśnienia podstawy prawnej wyroku z przytoczeniem przepisów prawa.

Podkreślić należy, że sąd rejonowy także dokonał prawidłowej subsumcji i oceny zgłoszonego roszczenia, przedstawiając szeroką i szczegółową argumentację, która legła u podstaw uznania roszczeń syndyka za niezasadne.

Tym samym argumenty przedstawione w apelacji, w żadnej mierze nie mogły podważyć prawidłowej decyzji sądu I – instancji.

Co więcej, nie uszło uwadze sądu okręgowego, że w dniu 12 grudnia 2019 r. Sąd Najwyższy w sprawie III CZP 42/19 podjął uchwałę o treści: „Syndykowi masy upadłości spółdzielczej kasy oszczędnościowo - kredytowej nie przysługuje roszczenie wobec członków kasy o pokrycie straty bilansowej kasy w oparciu o postanowienia statutu przyjęte na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy z dnia 5 listopada 2009 r. o spółdzielczych kasach oszczędnościowo - kredytowych (jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 2386 ze zm.), wprowadzające podwyższoną odpowiedzialność członków za straty powstałe w kasie do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów, jeżeli przed ogłoszeniem upadłości kasy, walne zgromadzenie (zebranie przedstawicieli) nie podjęło uchwały o pokryciu w ten sposób straty (art. 38 § 1 pkt 4 ustawy z dnia 16 września 1982 r. - Prawo spółdzielcze, jedn. tekst: Dz. U. z 2018 r., poz. 1285 ze zm.).

Uchwała ta została podjęta w związku z pytaniem prawnym sformułowanym przez Sąd Okręgowy w Białymstoku w sprawie II Ca 1103/18, w której rozstrzygane było tożsame powództwo Syndyka w odniesieniu do innego członka kasy, przy czym okoliczności faktyczne tej sprawy są zbieżne, a jedyna różnica dotyczy dochodzonej kwoty (630 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia 13 grudnia 2016 roku) i oczywiście podmiotu zobowiązanego do jej zapłaty. Oczywistym jest, że wskazana uchwała wiąże wyłącznie sąd, który pytanie prawne sformułował, co wprost wynika z art. 390 § 2 k.p.c., tym niemniej pogląd w niej wyrażony jest niewątpliwie wyznacznikiem dla innych sądów, które rozstrzygają tożsame zagadnienie. Sąd okręgowy w niniejszym składzie nie widzi żadnego uzasadnienia, dla którego miałby wyrazić odmienne stanowisko, zwłaszcza w sytuacji gdy do takich samych wniosków doszedł sąd rejonowy, który przeprowadził bardzo wnikliwą analizę występującego w sprawie problemu prawnego.

Przechodząc do poszczególnych zarzutów apelacji, sąd okręgowy odnosząc się w pierwszej kolejności do najdalej idącego zarzutu nierozpoznania istoty sprawy, wskazuje że ocena, czy sąd I instancji rozpoznał istotę sprawy obejmuje przeanalizowanie żądania pozwu i przepisów prawa materialnego stanowiących podstawę rozstrzygnięcia odnoszonych do treści wyroku. Powód wskazał, że nierozpoznanie istoty sprawy nastąpić miało w związku z brakiem rozpoznania sprawy w oparciu o przepis § 59 ust. 5 Statutu Kasy.

Okoliczność, że sąd nie rozważył wszystkich, mogących wchodzić w rachubę podstaw odpowiedzialności pozwanego nie stanowi nierozpoznania istoty sprawy (por. wyrok Sądu Najwyższego z 25 listopada 2003 roku, sygn. II CK 293/02). W postanowieniu z 15 lutego 2017 r., II CZ 148/16 Sąd Najwyższy wyjaśnił, że do nierozpoznania istoty sprawy dochodzi, gdy rozstrzygnięcie sądu pierwszej instancji nie odnosi się do tego, co było przedmiotem sprawy, gdy sąd zaniechał zbadania materialnej podstawy żądania albo merytorycznych zarzutów strony, bezpodstawnie przyjmując, że istnieje przesłanka materialnoprawna lub procesowa unicestwiająca roszczenie.

Tymczasem w przedmiotowej sprawie, żadna z wyżej wymienionych przesłanek uprawniających do stwierdzenia nierozpoznania istoty sprawy, nie miała miejsca. Skarżący formułując ten zarzut daje wyraz temu, że nie zapoznał się z uzasadnieniem wyroku sporządzonym przez sąd rejonowy, który dokonał analizy nie tylko art. 26 ust. 3 ustawy o SKOK, ale także przywołanego przez skarżącego § 59 ust. 5 Statutu SKOK w W..

Sąd odwoławczy w pełni podziela i akceptuje wykładnię przywołanych przepisów i zupełnie nie widzi konieczności ich powielania. Stanowczo podnieść należy, że ocena prawna roszczenia powoda dokonana przez sąd rejonowy nie sprowadziła się jedynie do oceny żądania w świetle art. 26 ust. 3 ustawy o skok. Z uzasadnienia wyroku sądu rejonowego wynika, że sąd ten dokonał wszechstronnej i kompletnej oceny roszczenia, rozważając wszelkie zbiegające się w stanie faktycznym sprawy, odnoszonym do roszczenia przepisy, których wykładnia jest prawidłowa.

Zasadnie, w następstwie tego ocenił, że roszczenie powoda nie jest uzasadnione z braku podstawy materialnoprawnej. Podstawy takiej nie stanowi, w szczególności, postanowienie § 59 ustęp 5 Statutu Kasy, który przewiduje wyłącznie że odpowiedzialność członków za straty powstałe w kasie jest równa podwójnej wysokości wpłaconych udziałów. Tym niemniej sąd zwraca uwagę, że nie można dokonać wykładni § 59 ustęp 5 Statutu, w tym jego celu, bez odwołania się do przepisów prawa powszechnie obowiązującego, w tym art. 26 ust. 3 ustawy o skok, który stanowi ustawowe upoważnienie organów uchwałodawczych kasy do podjęcia uchwały o zwiększeniu zakresu odpowiedzialności członków kasy w pokrywaniu straty bilansowej do podwójnej wysokości wpłaconych udziałów.

Eksponowany apelacją, jako zasadniczy dla bytu roszczenia, fakt podjęcia przez zgromadzenie przedstawicieli członków Kasy uchwały o treści, jak w § 59 ust. 5 Statutu Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W. nie daje podstaw do przyjęcia, że uchwała i stosowne postanowienie statutu, czyli właśnie § 59 ustęp 5 Statutu, stanowią wystarczającą podstawę obowiązku zapłaty w niniejszej sprawie. Sam fakt podjęcia na podstawie art. 26 ust. 3 ustawy o skok (ważnej) uchwały rozszerzającej odpowiedzialność członków Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W., nie powoduje bowiem powstania wierzytelności, której syndyk mógłby dochodzić w toku postępowania upadłościowego.

Odwołując się do przepisu art. 75 ust. 1 prawa upadłościowego wskazać trzeba, że z dniem ogłoszenia upadłości, upadły traci prawo zarządu oraz możliwość korzystania z mienia wchodzącego do masy upadłości i rozporządzania nim. Upadły pozostaje wówczas podmiotem praw i obowiązków związanych ze składnikami mienia objętego masą upadłości. Czynności w zakresie zarządu masy majątku upadłości wykonuje natomiast syndyk lub zarządca. Zgodnie z art. 173 prawa upadłościowego, syndyk niezwłocznie obejmuje majątek upadłego, zarządza nim, zabezpiecza przed zniszczeniem, uszkodzeniem lub zabraniem przez osoby postronne oraz przystępuje do jego likwidacji. Przepis art. 134 prawa spółdzielczego stanowi z kolei, że przepisy o organach spółdzielni stosuje się także podczas postępowania upadłościowego, jeżeli z przepisów prawa upadłościowego nie wynika inaczej. W kontekście norm powołanych przepisów nie sposób uznać, że po ogłoszeniu upadłości spółdzielczej kasy oszczędnościowo – kredytowej, syndyk zyskuje kompetencję do wykreowania wierzytelności, która do czasu ogłoszenia upadłości nie powstała. Nie obejmuje tego zakres uprawnień syndyka, które w żadnym wypadku nie wykraczają poza cel postępowania upadłościowego, jakim jest maksymalne zaspokojenie wierzycieli.

Oczywiście nie ma racji apelujący, że z chwilą ogłoszenia upadłości przestały w Kasie istnieć organy; w ocenie sądu nie ulega rozwiązaniu organ uchwałodawczy spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej, ale jest to bez żadnego znaczenia. Z pewnością bowiem organ uchwałodawczy z chwilą ogłoszenia upadłości, „nie przenosi” na syndyka wszystkich kompetencji, jakie miało walne zgromadzenie, w szczególności w zakresie podjęcia uchwały w sprawie podziału nadwyżki bilansowej lub sposobu pokrycia strat, w oparciu o § 59 ust. 5 Statutu. Syndyk realizuje bowiem tylko te uprawnienia, które mu przyznaje ustawa – to jest uprawnienia w zakresie celów postępowania upadłościowego. Z tej przyczyny nie można, podzielić poglądu apelującego, że samo podjęcie uchwały odnośnie rozszerzenia odpowiedzialności członków kasy, zgodnie z art. 26 ust. 3 ustawy o skok stanowiło samoistną przesłankę odpowiedzialności członków Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W. za określoną stratę bilansową, która miała miejsce w konkretnym roku obrachunkowym.

Wbrew stanowisku syndyka, uchwała zgromadzenia przedstawicieli Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W. z 27 czerwca 2013 r. nie daje podstawy przyjęcia, że syndyk posiada uprawnienie do jej jednostronnego doprecyzowania odnośnie zakresu odpowiedzialności. Faktem jest, że uchwała z 27 czerwca 2013 roku określiła wiążąco dla członków Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W. dziedzinę ich odpowiedzialności, ale ta uchwała, z racji swojej blankietowości, uwarunkowań zarysowanej w niej jedynie możliwości wdrożenia konkretnych obowiązków zapłaty, wbrew twierdzeniom Syndyka, nie jest źródłem wierzytelności upadłego. Oczywiście, wierzytelności wchodzą w skład masy upadłości i syndyk uzyskuje uprawnienie do zarządzania majątkiem upadłego, ale taki zarząd obejmuje wierzytelności już istniejące w dniu ogłoszenia upadłości. W realiach sprawy, należy przyjąć, że taka wierzytelność powstałaby, gdyby stosowna uchwała została podjęta przez uprawniony organ spółdzielni, to jest walne zgromadzenie przedstawicieli, w stosownym czasie, wynikającym z przepisów ustawy o rachunkowości, po zakończeniu roku obrachunkowego, we właściwym trybie.

W ocenie sądu okręgowego powództwo jest bezzasadne także z tego względu, że z wykładni systemowej i celowościowej przepisu art. 26 ust. 3 ustawy o skok wynika, że ustalona w statucie, rozszerzona odpowiedzialność członków Kasy nie może być realizowana w postępowaniu upadłościowym, co słusznie zaakcentował sąd rejonowy, odwołując się do reguł wykładni celowościowej i systemowej. Ratio legis przepisu art. 26 ust. 3 ustawy o skok sprowadza się do wzmocnienia stabilności finansowej kasy, umożliwienia dalszej działalności w interesie członków, co wynika także z art. 3 ustęp 1 ustawy o skok. W przypadku upadłości likwidacyjnej, cele te nie mogą zostać, z przyczyn oczywistych, zrealizowane.

Trafnie również ocenił sąd rejonowy, że żądanie syndyka określone w pozwach jest sprzeczne z art. 19 § 3 prawa spółdzielczego. Sąd Rejonowy – dostrzegając, że sprawa nie dotyczy typowego przykładu naruszenia art. 19 § 3 ustawy prawo spółdzielcze – logicznie i przekonująco wyjaśnił, że odpowiedzialność członków spółdzielni w pokrywaniu jej strat, określona w art. 19 § 2 prawa spółdzielczego, jest odpowiedzialnością wobec spółdzielni, a nie wobec jej wierzycieli. Trzeba w tym miejscu przypomnieć, że przepisy prawa spółdzielczego stosuje się wprost do SKOK tylko w zakresie, w jakim ustawa o skok nie reguluje danej kwestii. Zatem zważyć trzeba, że o ile przepis art. 26 ust. 3 ustawy o skok stanowi lex specialis w stosunku do art. 19 § 2 prawa spółdzielczego, to ustawodawca nie wprowadził do ustawy o skok przepisów, które można by uznać za lex specialis w stosunku do art. 19 § 3 prawa spółdzielczego. W konsekwencji kwoty, których syndyk dochodzi przeznaczone zostałyby na spłatę wierzycieli.

Stanowczo wskazać należy, że celem postępowania upadłościowego jest zaspokojenie wierzycieli, zgodnie z zasadą optymalizacji wyrażoną w art. 2 ustawy prawo upadłościowe, a nie prowadzenie dalszej działalności gospodarczej, gdyż upadłość likwidacyjna, która została wdrożona w stosunku do SKOK W., zmierza do likwidacji przedsiębiorstwa. W ramach upadłości likwidacyjnej syndyk dokonuje spisu, oszacowania majątku upadłego, a następnie dokonuje jego zbycia. Cel polegający na poprawie stabilności finansowej kasy, którego osiągnięcie zakłada dyspozycja art. 26 ust. 3 ustawy o skok można tymczasem osiągnąć wyłącznie w sytuacji, gdy kasa prowadzi działalność, a nie w sytuacji, gdy ogłoszono upadłość likwidacyjną kasy. Ograniczenie roli przepisu art. 19 § 3 prawa spółdzielczego tylko do sytuacji wystąpienia z roszczeniem przeciwko członkowi skok bezpośrednio przez wierzyciela kasy, prowadziłoby w realiach sprawy do obejścia prawa. Syndyk faktycznie występowałby wówczas w roli pośrednika, przekazując pozyskane od członków Kasy środki na spłatę wierzycieli. Uwzględnienie powództwa nie służyłoby poprawie stabilności finansowej kasy i cel przepisu art. 26 ust. 3 ustawy o skok nie zostałby osiągnięty. Służyłoby to wyłącznie zaspokojeniu wierzycieli kasy – z naruszeniem art. 19 § 3 prawa spółdzielczego.

Przywołana na wstępie uchwała Sądu Najwyższego jest podsumowaniem głosów, jakie przed jej podjęciem pojawiały się w związku z kierowanymi przez Syndyka masy upadłości SKOK W. licznymi żądaniami do członków tej kasy. Oczywiście nie były to głosy spójne, zwłaszcza jeśli uwzględni się stanowisko Komisji Nadzoru Finansowego, która wezwała syndyka, by ten dochodził przedmiotowych roszczeń od członków Kasy, to jednak Prokuratura oceniła, że roszczenie syndyka nie znajduje podstawy prawnej oczekując od sędziego komisarza podjęcia działań, które powstrzymałby syndyka od ich dochodzenia.

Takie stanowisko zaprezentował także Prokurator Rejonowy w Goleniowie, który zgłosił swój udział do postępowania.

Kierując się wykładnią celowościową i systemową oraz ratio legis stworzenia przez ustawodawcę ram prawnych działalności skok–ów nie można przyjąć, żeby przepis art. 26 ust. 3 ustawy o skok został stworzony na potrzeby postępowania upadłościowego. Rację ma pełnomocnik skarżącego, że § 59 ust. 5 Statutu Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W. jest realizacją odpowiedzialności członka spółdzielni wobec spółdzielni, a nie wobec wierzycieli kasy, a jest przecież oczywiste, że wskutek ewentualnego uwzględnienia powództwa, to członek ponosiłby odpowiedzialność, właśnie wobec wierzycieli za zobowiązania Spółdzielczej Kasy Oszczędnościowo-Kredytowej w W.. Żadnego argumentu za odmiennym poglądem nie dostarcza twierdzenie powoda, że pozwani zaciągnęli w SKOK wielomilionowe zobowiązania, bo te podlegają spłacie.

Również orzeczenia Sądu Najwyższego, do których odwołał się apelujący nie mogą być uznane za adekwatne do okoliczności sprawy, zwłaszcza że jeśli uwzględni się jedynie wybiórcze odwołanie się do poszczególnych stwierdzeń.

Wobec stwierdzenia, że syndyk nie był legitymowany do wystąpienia roszczenia, za przezprzedmiotowe sąd odwoławczy ocenił zarzuty naruszenia art. 5 k.c., czy też związane z ewentualną podstawą do uwzględnienia przedawnienia. Skoro bowiem roszczenie nie istnieje, to nie może ono podlegać ocenie przez pryzmat art. 5 k.c., czy też przepisów o przedawnieniu.

Reasumując powyższe, dogłębna ocena dokonana przez sąd rejonowy jest jak najbardziej prawidłowa, w zakresie w jakim sąd stwierdził, że powództwo nie zasługiwało na uwzględnienia z powodu nieistnienia wierzytelności, których powód dochodził w procesie.

Argumentacja jaka powód przytoczył w apelacji jest zasadniczo powieleniem stanowiska prezentowanego w toku postępowania I – instancyjnego, które zostało przez sąd rejonowy uznane za niezasadne.

Zauważenia także wymaga, że powód pomimo posiadania wiedzy o podjętej w grudniu 2019 r. uchwale Sądu Najwyższego w sprawie III CZP 42/19 w żaden sposób nie odniósł się do jej treści.

Z tych wszystkich względów sąd okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. oddalił apelację jako całkowicie niezasadną.

Marzenna Ernest Ziemowit Parzychowski Katarzyna Longa

(...)

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)