Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 24 października 2018 r. Sąd Rejonowy w Stargardzie w pkt I. zasądził od pozwanego R. K. (1) na rzecz powoda Gminy S. kwotę 18.420,98 złotych wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie od dnia 30 czerwca 2017 r. do dnia zapłaty, w pkt II. zasądził od pozwanego na rzecz powoda kwotę 4.522 złotych tytułem kosztów procesu.

Powyższe rozstrzygnięcie sąd rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne i rozważania prawne:

R. K. (1) i B. K. pozostawali na zasadzie wspólności ustawowej małżeńskiej współwłaścicielami nieruchomości, stanowiącej działkę:

- nr 372, położonej w S., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie prowadzi księgę wieczystą nr (...),

- nr 374/2, położonej w S., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie prowadzi księgę wieczystą nr (...).

W gruncie nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) ulokowano sieć kanalizacji sanitarnej, stanowiącej własność Gminy S..

W obrębie nieruchomości, stanowiącej działkę nr (...), Gmina S. wybudowała tłocznię ścieków wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną.

R. K. (1) prowadził z osobami reprezentującymi Gminę S. rozmowy odnośnie warunków zawarcia umowy sprzedaży na rzecz Gminy S. prawa własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), zabudowanej tłocznią ścieków wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną oraz umowy ustanowienia na rzecz (...) sp. z o.o. w G. służebności przesyłu, obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę nr (...) w zakresie koniecznym do eksploatacji znajdującej się w jej obrębie sieci kanalizacji sanitarnej. W wyniku prowadzonych rozmów uzgodniono warunki każdej z powołanych umów. W dniu 3 września 2015 r. R. K. (2) z Referatu (...) Gminy S. za pośrednictwem poczty elektronicznej przesłał pełnomocnikowi R. K. (1) projekt protokołu uzgodnień i poprosił go o wniesienie ewentualnych uwag do jego treści. W dniu 17 września 2015 r. pełnomocnik R. K. (1) za pośrednictwem poczty elektronicznej poinformował R. K. (2) z Referatu (...) Gminy S. o tym, iż powód nie wnosi uwag do treści projektu protokołu uzgodnień.

W dniu 28 września 2015 r. R. K. (1) podpisał z Gminą S., reprezentowaną przez zastępcę wójta J. M., protokół uzgodnień, dotyczący ustanowienia służebności przesyłu, obciążającej nieruchomość stanowiącą działkę nr (...), położoną w S., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w S. prowadzi księgę wieczystą nr (...). W § 2 ust. 1 wskazanego protokołu R. K. (1) działając w imieniu własnym oraz w imieniu i na rzecz żony B. K. zobowiązał się do ustanowienia na powyższej nieruchomości na rzecz Gminy S. oraz (...) spółki z o.o. w G. oraz następców prawnych tej spółki - za jednorazowym wynagrodzeniem - nieograniczonej w czasie służebności przesyłu, polegającej na umożliwieniu wejścia wraz z niezbędnym sprzętem na teren nieruchomości obciążonej w celu ułożenia, eksploatacji, dokonywania kontroli, przeglądu, konserwacji i modernizacji, usuwaniu awarii, a także wymianie sieci kanalizacji sanitarnej począwszy od etapu projektowania oraz umożliwieniu przejazdu przez nią przez osoby upoważnione. W § 2 ust. 2 powołanego protokołu zastrzeżono, że służebność ma być wykonywana na obszarze 87 m2, tj. na długości 12 m, licząc od południowej granicy działki oznaczonej numerem (...), obręb S. z działką drogową oznaczoną numerem 89. W § 3 protokołu R. K. (1) zobowiązał się do złożenia stosownego oświadczenia woli o ustanowieniu służebności przesyłu w formie aktu notarialnego wraz z jego wpisem do księgi wieczystej w terminie ustalonym przez Gminę S.. W § 4 protokołu Gmina S. zobowiązała się do zapłaty R. K. (1) jednorazowego wynagrodzenia w związku z posadowieniem urządzeń przesyłowych w obrębie powyższej nieruchomości w kwocie 1.045 zł w terminie 7 dni roboczych od dnia ustanowienia służebności przesyłu w formie aktu notarialnego. W § 5 protokołu R. K. (1) oświadczył, że oznaczonego w § 4 wynagrodzenie w zupełności wyczerpuje jego wszystkie roszczenia względem Gminy S. z tytułu ustanowienia służebności, w szczególności, w szczególności istnienia w przeszłości i przyszłości na tej nieruchomości sieci kanalizacji sanitarnej oraz, że nie będzie dochodzić roszczeń z tego tytułu w przyszłości.

W dniu 28 września 2015 r. powód R. K. (1) zawarł z Gminą S., reprezentowaną przez wójta K. S., umowę o ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na rzecz Gminy S. wraz z oświadczeniem o ustanowieniu nieodpłatnej służebności przesyłu na rzecz (...) spółki z o.o. z siedzibą w G.. W § 1 pkt. 1 i 3 R. K. (1) wskazał, iż w księdze wieczystej nr (...) wpisany jest jako właściciel niezabudowanej działki nr (...) o obszarze 0,0710 ha, położonej w miejscowości S., gmina S., przy czym wskazaną nieruchomość nabył w drodze licytacji i został wpisany do księgi wieczystej na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt I Co 2822/11, o egzekucji nieruchomości z tym, że od 1980 roku jest w związku małżeńskim z B. K., w ich małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności ustawowej, a środki na nabycie licytowanej nieruchomości pochodziły z dorobku obojga małżonków. Z uwagi na powyższe nieruchomość należy do majątku objętego wspólnością ustawową jego i jego żony B. K.. W § 2 umowy wskazano, iż stawiający przedłożyli protokół uzgodnień dotyczący ustanowienia odpłatnej służebności przesyłu nr (...)., ustalający warunki tej służebności w odniesieniu do działki nr (...) wraz z kontrasygnatą skarbnika Gminy S.. W § 3 (na stronie 3) umowy R. K. (1), działający w imieniu własnym oraz w imieniu i na rzecz swojej żony B. K. oświadczył, że ustanawia na opisanej w § 1 pkt 1 nieruchomości służebność przesyłu na czas nieokreślony na rzecz Gminy S. - za jednorazowym wynagrodzeniem oraz na rzecz (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w G. i jej następców prawnych (na czas eksploatacji) - nieodpłatnie. W § 3 (na stronie 3) umowy zastrzeżono, że ustanowiona służebność przesyłu polegać ma na prawie korzystania z działki nr (...), tj. wejścia wraz z niezbędnym sprzętem oraz umożliwieniu przejazdu przez nią, przez osoby upoważnione w celu ułożenia sieci kanalizacyjnej, a także eksploatacji, dokonywaniu kontroli, przeglądu, konserwacji i modernizacji, usuwaniu awarii, a także wymianie sieci kanalizacji sanitarnej, począwszy od etapu projektowania. Służebność ma być wykonywana na obszarze 87 m ^{( 2)}, tj. na długości 12 m licząc od południowej granicy działki oznaczanej numerem (...) obręb S. z działką drogową oznaczoną numerem 89. K. S. wyraził zgodę na ustanowienie wskazanej służebności przesyłu. Zgodnie z § 3 (na stronie 4) umowy stawiający oświadczyli, iż wysokość jednorazowej opłaty za ustanowienie odpłatnej służebności przesyłu na działce nr (...) wynosić będzie 1.045 zł i zostanie zapłacona do dnia 7 października 2015 r. Umowę zawarto w formie aktu notarialnego.

W dniu 28 września 2015 r. R. K. (1) podpisał z Gminą S., reprezentowaną przez zastępcę wójta J. M., protokół uzgodnień nr (...), dotyczący ustalenia ceny i warunków nabycia nieruchomości, stanowiącej działkę nr (...), położonej w obrębie S., gmina S.. W § 1 protokołu R. K. (1) oświadczył, iż nieruchomość oznaczoną numerem działki (...) o pow. 0,1172 ha, położoną w obrębie S., gmina S., objętą księgą wieczystą nr (...), nabył w drodze licytacji i został wpisany do księgi wieczystej na podstawie prawomocnego postanowienia o egzekucji nieruchomości Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt I Co 2822/11, z tym, że R. i B. J. małżonkowie K. są od dnia 16 sierpnia 1980 r. w związku małżeńskim, w którym obowiązuje ustrój wspólności ustawowej, środki na nabycie pochodziły z majątku dorobkowego obojga małżonków, a zatem wylicytowana nieruchomość należy do ich majątku objętego wspólnością ustawową. W § 2 protokołu wskazano, iż Gmina S. kupuje od R. i B. J. małżonków K. nieruchomość gruntową oznaczoną numerem działki (...) położoną w obrębie S., opisaną w § 1, na której została zlokalizowana tłocznia ścieków wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną, wybudowane przez Gminę S., a nabycie następuje na podstawie § 5 ust. 1, 2 Uchwały Nr XXX/226/05 Rady Gminy S. z dnia 16 września 2005 r. i Zarządzenia Nr 163/15 Wójta Gminy S. z dnia 28 sierpnia 2015 r. w sprawie nabycia nieruchomości dla potrzeb realizacji celów publicznych. W § 3 protokołu zastrzeżono, że cena sprzedaży nieruchomości, opisanej w § 1, ustalona została między stronami na kwotę 57 500 zł, a niniejsza kwota wyczerpuje wszystkie roszczenia stron związane z przedmiotem uzgodnień. Zgodnie z § 4 protokołu ustalona cena sprzedaży zostanie wypłacona R. i B. J. małżonkom K. w terminie siedmiu dni roboczych od dnia podpisania umowy notarialnej przenoszącej własność nieruchomości, jednorazowo.

W dniu 28 września 2015 r. R. K. (1) zawarł z Gmina S., reprezentowaną przez wójta K. S., umowę sprzedaży. W § 1 pkt. 1 i 3 R. K. (1) wskazał, iż w księdze wieczystej nr (...) wpisany jest jako właściciel niezabudowanej działki nr (...) o obszarze 0,1172 ha, położonej w miejscowości S., gmina S., przy czym nieruchomość tę nabył w drodze licytacji i został wpisany do księgi wieczystej na podstawie prawomocnego postanowienia Sądu Rejonowego w Stargardzie Szczecińskim z dnia 19 kwietnia 2012 r., sygn. akt I Co 2822/11, o egzekucji nieruchomości z tym, że od 1980 roku jest w związku małżeńskim z B. K., w ich małżeństwie obowiązuje ustrój wspólności ustawowej, a środki na nabycie licytowanej nieruchomości pochodziły z dorobku obojga małżonków. Z uwagi na powyższe nieruchomość należy do majątku objętego wspólnością ustawową jego i jego żony B. K.. W § 3 lit b umowy wskazano, iż stawiający przedłożyli protokół uzgodnień nr (...) z września 2015 r. ustalający warunki sprzedaży na rzecz Gminy S. prawa własności niezabudowanej działki nr (...) z przeznaczeniem na budowę sieci wodociągowej i systemu kanalizacji sanitarnej zlewni Jeziora M. za cenę 57.500 zł wraz z kontrasygnatą skarbnika Gminy S.. W § 4 umowy zastrzeżono, że R. K. (1) działający w imieniu własnym oraz w imieniu i na rzecz swojej żony B. K. oświadcza, że sprzedaje Gminie S. prawo własności niezabudowanej działki nr (...) o obszarze 0,1172 ha położonej w miejscowości S., gmina S., objętej księgą wieczystą o numerze (...), zaś wójt K. S. oświadcza, że działkę tę na rzecz reprezentowanej Gminy kupuje, oraz że niniejszego nabycia dokonuje z przeznaczeniem na budowę sieci wodociągowej i systemu kanalizacji sanitarnej zlewni Jeziora M.. W § 5 umowy zastrzeżono, iż uzgodniona między stronami cena sprzedaży nieruchomości wynosi łącznie 57.500 zł i że zostanie ona zapłacona najpóźniej do dnia 7 października 2015 r.

W dniu 6 października 2015 r. Gmina S. uiściła na rzecz R. K. (1) kwotę 1.045 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu, obciążającej nieruchomość, stanowiącą działkę (...) w S. oraz kwotę 57.500 zł tytułem ceny sprzedaży prawa własności nieruchomości, stanowiącej działkę nr (...) w S..

W dniu 24 sierpnia 2015 r. R. K. (1) wystąpił przeciwko Gminie S. do Sądu Okręgowego w Szczecinie z pozwem o zapłatę kwoty 120.000 zł tytułem wynagrodzenia za korzystanie przez Gminę S. bez tytułu prawnego z części nieruchomości, stanowiącej działkę:

- nr 372, położonej w S., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie prowadzi księgę wieczystą nr (...),

- nr 374, położonej w S., gmina S., dla której Sąd Rejonowy w Stargardzie prowadzi księgę wieczystą nr (...)

za okres od dnia 19 kwietnia 2012 r. do dnia złożenia pozwu wraz z odsetkami w wysokości ustawowej od dnia wytoczenia powództwa do dnia zapłaty.

W uzasadnieniu wskazanego pozwu podano, że R. K. (1) pozostaje właścicielem oznaczonych w nim nieruchomości od dnia 19 kwietnia 2012 r. Podano, że od tego czasu Gmina S. zajmuje wskazane nieruchomości o powierzchni około 150 m ² bez tytułu prawnego. Podano, że wskazane części nieruchomości pozostają ogrodzone płotem i znajduje się na nich budynek przepompowni wody, co uniemożliwia R. K. (1) korzystanie z tej części obu nieruchomości. Podkreślono, że Gmina S. nie odpowiada na jego wezwania do ewentualnego uregulowania obecnego stanu rzeczy przez wynajęcie lub wydzierżawienie zajmowanej nieruchomości za wynagrodzeniem. Wskazano, że pomimo podjętych negocjacji co do uregulowania powyższej kwestii strony dotychczas nie doszły w tym zakresie do porozumienia.

Wniesiony pozew zarejestrowano pod sygn. I C 972/15. W dniu 6 listopada 2015 r. zarządzono doręczenie pozwanej Gminie S. odpisu pozwu z zobowiązaniem do złożenia odpowiedzi na pozew w terminie 14 dni od jego doręczenia oraz wyznaczono rozprawę na dzień 14 grudnia 2015 r. W korespondencji adresowanej do Gminy S., zawierającej odpis pozwu, zobowiązanie do złożenia odpowiedzi na pozew i zawiadomienie o terminie rozprawy omyłkowo wskazano, że postępowanie dotyczy żądania „uchylenia uchwały”. Odpis pozwu doręczono Gminie S. w dniu 23 listopada 2015 r. Sporządzona i podpisana przez wójta Gminy S. odpowiedź na pozew została złożona w dniu 4 grudnia 2015 r. w Sądzie Rejonowym w S.. Omyłkowo wniesioną do Sądu Rejonowego w Stargardzie odpowiedź na pozew przekazano do Sądu Okręgowego w Szczecinie. W przebiegu rozprawy z dnia 14 grudnia 2015 r. przewodniczący zarządził zwrot powyższej odpowiedzi na pozew z uwagi na złożenie jej po upływie zakreślonego w tym celu terminu. Po przeprowadzeniu rozprawy przewodniczący zamknął rozprawę, zaś Sąd Okręgowy w Szczecinie postanowił odroczyć ogłoszenie wyroku zaocznego na dzień 18 grudnia 2015 r. Za Gminę S. na wskazanej rozprawie nikt się nie stawił. W dniu 18 grudnia 2015 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie wydał wyrok zaoczny, w którym zasądził od Gminy S. (...) na rzecz R. K. (1) kwotę 120.000 zł wraz z ustawowymi odsetkami od dnia 24 sierpnia 2015 r. do dnia zapłaty (pkt I), a nadto kwotę 3.617 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II), nakazał pobrać od pozwanego na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 6.000 zł tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych (pkt III), a nadto nadał wyrokowi zaocznemu rygor natychmiastowej wykonalności.

W piśmie z dnia 21 grudnia 2015 r. pełnomocnik R. K. (1) wystąpił do Sądu Okręgowego w Szczecinie z wnioskiem o nadanie wydanemu wyrokowi zaocznemu klauzuli wykonalności.

W piśmie z dnia 23 grudnia 2015 r. Gmina S. wystąpiła z wnioskiem o przywrócenie terminu do złożenia odpowiedzi na pozew.

W dniu 5 stycznia 2016 r. wyrok zaoczny w zakresie pkt I i II zaopatrzono klauzulą wykonalności ze wskazaniem, że orzeczenie podlega wykonaniu jako natychmiast wykonalne. R. K. (1) osobiście odebrał wskazany tytuł wykonawczy w dniu 5 stycznia 2016 r.

Odpis wyroku zaocznego doręczono Gminie S. w dniu 4 stycznia 2016 r.

W dniu 11 stycznia 2016 r. Gmina S. nadała w placówce pocztowej sprzeciw od wyroku zaocznego z 18 grudnia 2015 r., wydanego w sprawie o sygn. akt I C 972/15, wnosząc o jego uchylenie i oddalenie powództwa, a nadto o zasądzenie od powoda na jego rzecz kosztów procesu według norm przepisanych i o zawieszenie rygoru natychmiastowej wykonalności nadanego wyrokowi zaocznemu. Wskazany sprzeciw wpłynął do biura podawczego Sądu Okręgowego w Szczecinie w dniu 12 stycznia 2016 r. W uzasadnieniu sprzeciwu zaprzeczono istnieniu dochodzonego pozwem roszczenia, podnosząc że strony zawarły umowę sprzedaży z 28 września 2015 r. oraz umowę o ustanowienie służebności przesyłu z 28 września 2015 r., a nadto sporządziły protokoły uzgodnień, w których rozstrzygnęły o zgłoszonych pozwem roszczeniach. Do sprzeciwu dołączono powołane dokumenty.

W dniu 5 stycznia 2016 r. R. K. (1) wystąpił do Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach R. P. o wszczęcie egzekucji z majątku Gminy S. należności zasądzonych na jego rzecz wyrokiem zaocznym wydanym przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w dnia 18 grudnia 2015 r., sygn. I C 972/15. Komornik sądowy zarejestrował sprawę pod sygn. Km 15/16, po czym dokonał zajęcia rachunku bankowego dłużnika, zaś w dniu 15 stycznia 2016 r. - w związku z zajęciem powyższego rachunku bankowego - bank prowadzący wskazany rachunek bankowy przekazał komornikowi kwotę 145.855,38 zł. W piśmie z 12 stycznia 2016 r. Gmina S. wystąpiła do Komornika sądowego o wstrzymanie egzekucji w sprawie Km 15/16 do czasu uprawomocnienia się wyroku zaocznego z 18 grudnia 2015 r., dołączając m.in. odpis sprzeciwu od wyroku zaocznego z 18 grudnia 2015 r.

Postanowieniem wydanym w dniu 15 stycznia 2016 r. w sprawie o sygn. I C 972/15 Sąd Okręgowy w Szczecinie zawiesił rygor natychmiastowej wykonalności nadany wyrokowi zaocznemu z dnia 18 grudnia 2015 r. W tym samym dniu przewodniczący zarządził doręczyć pełnomocnikowi powoda odpis sprzeciwu Gminy S. od wyroku zaocznego z 18 grudnia 2015 r., a nadto wyznaczył rozprawę na dzień 29 lutego 2016 r. Odpis korespondencji zawierającej sprzeciw Gminy S. doręczono pełnomocnikowi R. K. (1) w dniu 20 stycznia 2016 r. W piśmie z 21 stycznia 2016 r. Gmina S. wystąpiła z wnioskiem o zawieszenie postępowania egzekucyjnego prowadzonego w sprawie o sygn. akt Km 15/16. Postanowieniem z dnia 22 stycznia 2016 r. komornik sądowy zawiesił postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. Km 15/16, pozostawiając uprzednio przekazane mu środki pochodzące z zajęcia rachunku bankowego Gminy S. na właściwym rachunku depozytowym. R. K. (1) wywiódł zażalenie na postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 15 stycznia 2016 r., wnosząc o jego uchylenie. Postanowieniem wydanym na rozprawie w dniu 29 lutego 2016 r. w sprawie o sygn. I C 972/15 Sąd Okręgowy w Szczecinie oddalił wniosek pozwanego o przywrócenie terminu do wniesienia odpowiedzi na pozew. Postanowieniem wydanym w dniu 13 kwietnia 2016 r. w sprawie o sygn. akt I ACz 170/16 Sąd Apelacyjny w Szczecinie uchylił zaskarżone postanowienie Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 15 stycznia 2016 r., wydane w sprawie o sygn. I C 972/15. W piśmie z dnia 19 kwietnia 2016 r. pełnomocnik Gminy S. wystąpił do pełnomocnika R. K. (1) z wnioskiem złożenie wniosku o zawieszenie postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach R. P. pod sygn. akt Km 15/16 i pozostawienie kwoty dotychczas wyegzekwowanej przez komornika na depozycie sądowym, do czasu prawomocnego zakończenia postępowania sądowego prowadzonego przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygn. akt I C 972/15. Wskazane pismo nadano drogą pocztową oraz przesłano do pełnomocnika R. K. (1) w formie elektronicznej. Pomimo tego pismem z dnia 19 kwietnia 2016 r. pełnomocnik R. K. (1) wystąpił z wnioskiem o podjęcie zawieszonego postępowania egzekucyjnego w sprawie o sygn. Km 15/16 oraz o przekazanie wierzycielowi kwot wyegzekwowanych od dłużnika w tym postępowaniu. Postanowieniem wydanym w dniu 22 kwietnia 2016 r. komornik sądowy podjął zawieszone postępowanie egzekucyjne w sprawie o sygn. Km 15/16. W dniu 2 maja 2016 r. komornik sądowy z wyegzekwowanej od Gminy S. należności w kwocie 145.855,38 zł przekazał R. K. (1) kwotę 129.533,03 zł. W dniu 20 maja 2016 r. komornik sądowy otrzymał z banku prowadzącego rachunek bankowy Gminy S. kwotę 1.687,47 zł w związku z jego zajęciem w sprawie Km 15/16. Ze wskazanej kwoty przekazano R. K. (1) kwotę 1.534,93 zł. W toku powyższego postępowania egzekucyjnego wyegzekwowano od Gminy S. kwotę 147.542,85 zł (145.855,38 + 1.687,47 zł), przy czym wierzycielowi przekazano łącznie kwotę 131.067,96 zł z przeznaczeniem na zaspokojenie podlegających egzekucji należności w kwocie:

- 120.000 zł tytułem należności głównej,

- 5.444,87 zł tytułem zaległych odsetek,

- 60 zł tytułem kosztów klauzuli,

- 3.617 zł tytułem kosztów procesu,

- 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa w egzekucji,

- 146,09 zł tytułem spłaty uprzednio uiszczonej zaliczki.

Pozostałe środki wyegzekwowane od Gminy S. Komornik sądowy przeznaczył na pokrycie kosztów prowadzonego postępowania egzekucyjnego.

W piśmie z dnia 7 czerwca 2016 r., złożonym w toku postępowania prowadzonego przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygn. I C 972/15, Gmina S. wniosła o zwrotne zasądzenie na jej rzecz od R. K. (1) kwoty 131.067,96 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie liczonymi od dnia wydania wyroku w tej sprawie do dnia zapłaty.

Postanowieniem wydanym w dniu 9 czerwca 2016 r. w sprawie o sygn. akt I Co 599/16 Sąd Rejonowy w Stargardzie oddalił skargę Gminy S. na czynność Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach R. P. podjętą w dniu 5 stycznia 2016 roku w sprawie o sygn. akt Km 15/16, a polegającą na zajęciu rachunku bankowego.

Postanowieniem z dnia 27 lipca 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. Km 15/16 komornik sądowy przyznał wierzycielowi kwotę 1.800 zł tytułem kosztów zastępstwa prawnego w postępowaniu egzekucyjnym (pkt 1), ustalił koszty prowadzonego postępowania egzekucyjnego na kwotę 10.296,41 zł i obciążył nimi dłużnika (pkt 2), a nadto zakończył prowadzone postępowanie egzekucyjne.

Wyrokiem z dnia 29 sierpnia 2016 r., wydanym w sprawie o sygn. akt I C 972/15 Sąd Okręgowy w Szczecinie uchylił wyrok zaoczny z dnia 18 grudnia 2015 r. w całości i oddalił powództwo (pkt 1), zasądził od R. K. (1) na rzecz Gminy S. kwotę 5.400 zł tytułem kosztów procesu (pkt 2), kosztami opłaty od sprzeciwu od wyroku zaocznego obciążył Gminę S. (pkt 3), nakazał pobrać od R. K. (1) na rzecz Skarbu Państwa – Sądu Okręgowego w Szczecinie kwotę 6.000 zł tytułem nieuiszczonej opłaty od pozwu (pkt 4) i zasądził od R. K. (1) na rzecz Gminy S. kwotę 129.121,87 zł z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 29 sierpnia 2016 r. do dnia zapłaty tytułem zwrotu wyegzekwowanego świadczenia. Wskazane orzeczenie w zakresie pkt 2 i 5 zaopatrzono w klauzulę wykonalności postanowieniem z 22 maja 2017 r. R. K. (1) wywiódł apelację od powyższego wyroku, wnosząc o jego zmianę poprzez orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu. Wyrokiem wydanym w dniu 10 maja 2017 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 40/17 Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalił powyższą apelację (pkt I), zasądzając od R. K. (1) na rzecz Gminy S. kwotę 5.400 zł tytułem kosztów zastępstwa procesowego w postępowaniu apelacyjnym (pkt II). Wskazane orzeczenie w zakresie pkt II zaopatrzono klauzulę wykonalności postanowieniem z 22 maja 2017 r. Gmina S. wystąpiła do komornika sądowego z wnioskiem o wszczęcie wobec R. K. (1) egzekucji należności stwierdzonych w pkt 2 i 5 wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z 29 sierpnia 2016 r., sygn. I C 972/15 oraz w pkt II wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z 10 maja 2017 r., sygn. I ACa 40/17. Postępowanie egzekucyjne pozostaje bezskuteczne. W piśmie z 21 czerwca 2017 r. Gmina S. wezwała R. K. (1) do zapłaty w terminie 3 dni kwoty 18.420,98 zł tytułem odszkodowania za szkodę poniesioną przez wzywającą na skutek wniesienia przeciwko niej pozwu w sprawie rozpoznawanej przez Sąd Okręgowy w Szczecinie pod sygn. I C 972/15. Gmina S. zgłosiła szkodę w majątku wywołaną przebiegiem postępowania przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygn. I C 972/15 oraz postępowania egzekucyjnego, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach o sygn. Km 15/16 do (...) S.A. w W., który udzielał ochrony w zakresie obowiązkowego ubezpieczenia OC radców prawnych R. J., zatrudnionemu w Gminie S. w okresie od 1 stycznia 1998 r. do 31 stycznia 2016 r. na stanowisku radcy prawnego. Decyzją z 22 sierpnia 2018 r. (...) S.A. w W. odmówił wypłaty żądanego odszkodowania, uznając że pozostaje ono przedwczesne wobec możliwości dochodzenia odszkodowania bezpośrednio od R. K. (1).

Przy tak ustalonym tanie faktycznym sąd rejonowy uznał, iż powództwo zasługiwało w całości na uwzględnienie. Wskazał, iż wbrew stanowisku pozwanego, dokumenty przedstawione w sprawie przez powódkę (k. 114-119) pozwalały na ocenę właściwego umocowania pełnomocnika powódki do jej zastępowania w niniejszej sprawie. Bacząc na charakter sporu i przytaczaną przez powódkę podstawę prawną odpowiedzialności pozwanego, nie mogło budzić wątpliwości, że właściwym miejscowo do rozpoznania sprawy pozostawał Sąd Rejonowy w S. (art. 35 k.p.c.). Oceny prawnej zgłoszonego pozwem roszczenia dokonywać należało przy uwzględnieniu przepisów art. 415 k.c. w zw. z art. 338 § 2 k.p.c. Sąd rejonowy wyjaśnił, iż w rozpoznawanej sprawie niespornymi pomiędzy stronami pozostawały okoliczności związane z zainicjowaniem przez R. K. (1) i przebiegiem postępowania prowadzonego przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygn. I C 972/15, jak również postępowania egzekucyjnego prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach R. P. pod sygn. Km 15/16. Okoliczności związane z przebiegiem każdego z tych postępowań zyskały jednocześnie oparcie w dowodach z dokumentów złożonych w aktach powyżej oznaczonych spraw. Pomiędzy stronami sporną pozostawała natomiast okoliczność, czy pozwany ponosi odpowiedzialność za powstanie oznaczonej w pozwie szkody w majątku powódki, będącej - według jej twierdzeń - następstwem wszczęcia i kontynuowania wobec niej - z wniosku pozwanego - postępowania egzekucyjnego w powyżej oznaczonej sprawie o sygn. Km 15/16 na podstawie tytułu wykonawczego, stanowiącego wyrok zaoczny z 18 grudnia 2015 r., sygn. akt I C 972/15, zaopatrzony klauzulą wykonalności i podlegający wykonaniu jako natychmiast wykonalny, który następnie uchylono. Sąd rejonowy wyjaśnił, że dla przypisania pozwanemu ewentualnej odpowiedzialności odszkodowawczej za szkodę majątkową, wyrządzoną w związku z wszczęciem i kontynuacją postępowania egzekucyjnego z majątku powódki w sprawie o sygn. Km 15/16 na podstawie nieprawomocnego wyroku zaocznego z dnia 18 grudnia 2015 r., podlegającego wykonaniu jako natychmiast wykonalny, następnie uchylonego, konieczne było zarówno zaistnienie zdarzenia wyrządzającego szkodę, będącego wynikiem bezprawnego i zawinionego jego działania lub zaniechania, jak i samej szkody (w tym jej rozmiaru), a nade wszystko związku przyczynowego pomiędzy tym zdarzeniem, a szkodą. Szkoda majątkowa sprowadza się do bezpośredniego uszczerbku w majątku poszkodowanego czynem niedozwolonym. Zgodnie z art. 361 § 2 k.c. szkoda polega albo na stracie, którą poniósł poszkodowany ( damnum emergens), albo na pozbawieniu korzyści, które mógłby uzyskać, gdyby mu szkody nie wyrządzono ( lucrum cessans). Strata to zmniejszenie majątku poszkodowanego w postaci uszczuplenia aktywów albo na zwiększeniu pasywów, w tym powstanie nowych zobowiązań. Szkoda na osobie (krzywda) stanowi natomiast w istocie uszczerbek w sferze niemajątkowych dóbr chronionych prawem. Mając na względzie szczególne uwarunkowania rozpoznawanej sprawy sąd rejonowy doszedł do przekonania, że zainicjowanie i popieranie przez R. K. (1) postępowania egzekucyjnego z majątku powódki, prowadzonego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym w Kartuzach pod sygn. Km 15/16, pomimo skutecznego wniesienia przez Gminę S. sprzeciwu od wyroku zaocznego z dnia 18 grudnia 2015 r., wydanego w sprawie I C 972/15, o czym pozwany pozyskał wiedzę nie później niż w dniu 10 stycznia 2016 r., stanowiło zachowanie zawinione, rodzące odpowiedzialność za szkodę wyrządzoną w majątku powódki wskazanym działaniem. Kształtując wskazaną ocenę sąd rejonowy, baczył na – aprobowany w całości – pogląd wyrażony w uchwale Sądu Najwyższego podjętej w dniu 7 października 2009 r. w sprawie o sygn. akt III CZP 68/09. Nie budziło wątpliwości sądu rejonowego, że działania polegające na wszczęciu oraz prowadzeniu egzekucji na podstawienie nieprawomocnego orzeczenia sądu, podlegającego wykonaniu jako natychmiast wykonalnego – co do zasady – nie sposób kwalifikować za bezprawne. Wskazanej reguły nie można jednakże rozciągać na sytuacje uzyskania przez stronę orzeczenia nieprawomocnego, podlegającego wykonaniu jako natychmiast wykonalne w wyniku zaniechania przedstawienia przed wydaniem wyroku zaocznego istotnych w sprawie okoliczności (jak w niniejszej sprawie). Sąd rejonowy podkreślił, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że powód, jak i jego pełnomocnik, przed wydaniem przez Sąd Okręgowy w Szczecinie wyroku zaocznego z dnia 18 grudnia 2015 r. w sprawie o sygn. akt I C 972/15, nie naprowadzili jakichkolwiek – istotnych dla oceny zasadności zgłoszonego pozwem roszczenia w powyższej sprawie – twierdzeń, odnoszących się do faktu zawarcia pomiędzy stronami w dniu 28 września 2015 r. umowy o ustanowienie służebności przesyłu w odniesieniu do działki nr (...) oraz umowy sprzedaży nieruchomości stanowiącej działkę nr (...), a nadto sporządzenia i treści protokołów uzgodnień z dnia 28 września 2015 r. odnoszących się do warunków zawarcia każdej z tych umów. W ocenie sądu rejonowego niewskazanie na fakt zawarcia wskazanych umów i ich treść skutkowało przyjęciem przez sąd orzekający, że w sprawie nie zachodzą jakiekolwiek wątpliwości, co do prawdziwości twierdzeń przytoczonych przez powoda (art. 339 § 2 k.p.c.) odnośnie istnienia i wysokości dochodzonego pozwem roszczenia, a tym samym zachodzą podstawy do wydania wyroku zaocznego uwzględniającego powództwo w całości. Sąd ten wskazał, że w jego ocenie do wydania wyroku zaocznego z dnia 18 grudnia 2016 r. doszło na skutek zaniechania przedstawienia przed wydaniem wyroku zaocznego przez R. K. (1) istotnych w sprawie okoliczności. Tym samym wszczęcie i kontynuacja postępowania egzekucyjnego z majątku Gminy S. na podstawie tak uzyskanego wyroku zaocznego, podlegającego wykonaniu jako natychmiast wykonalny, a następnie uchylonego, pomimo wiedzy R. K. (1) o uprzednim zrzeczeniu się dochodzonych pozwem, a stwierdzonych wskazanym wyrokiem zaocznym, roszczeń wobec Gminy S., jak również i jego wiedzy o skutecznym wniesieniu sprzeciwu od wskazanego orzeczenia przez Gminę S. i wniosku pełnomocnika Gminy S. o rozważenie celowości zawieszenia tak prowadzonego postępowania egzekucyjnego do czasu zakończenia postępowania w sprawie o sygn. akt I C 972/15 wydaniem prawomocnego wyroku, należało kwalifikować jako działanie zawinione w rozumieniu art. 415 k.c. Dokonując wskazanych ocen sąd rejonowy w pełni zaakceptował ocenę prawną złożonych przez strony sporu oświadczeń woli, wyrażonych w protokołach uzgodnień z dnia 28 września 2015 r., dokonaną przez Sąd Okręgowy w Szczecinie w uzasadnieniu wyroku z dnia 29 sierpnia 2016 r., wydanego w sprawie o sygn. akt I C 972/15 i Sąd Apelacyjny w Szczecinie w uzasadnieniu wyroku z dnia 10 maja 2017 r., wydanego w sprawie o sygn. akt I ACa 40/17. Sąd rejonowy wyjaśnił, że zgromadzony w sprawie materiał dowodowy pozwolił na ustalenie, że w dacie wniesienia pozwu w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygn. akt I C 972/15 pozwany w istocie mógł dysponować subiektywnym przeświadczeniem o zasadności zgłaszanych pozwem roszczeń. W oparciu o materiał dowodowy ujawniony w sprawie nie sposób było jednakże ustalić, aby wskazane przeświadczenie mogło pozwanemu towarzyszyć także po dacie podpisania przez niego protokołów uzgodnień z dnia 28 września 2015 r. Treść wskazanych protokołów nie pozostawia jakichkolwiek wątpliwości odnośnie zamiaru i jednoznacznie wyrażonej woli pozwanego zrzeczenia się roszczeń dochodzonych w sprawie prowadzonej przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygn. I C 972/15. Bacząc na powyższe zdaniem sądu rejonowego zainicjowanie w oparciu o uzyskany nieprawomocny wyrok zaoczny z dnia 18 grudnia 2015 r., podlegający wykonaniu jako natychmiast wykonalny, egzekucji wobec Gminy S. w sprawie o sygn. akt Km 15/16, uznał za działanie bezprawne i zawinione, rodzące odpowiedzialność deliktową pozwanego wobec powoda (art. 415 k.c.). Sąd I instancji podkreślił, iż w tej mierze miał na uwadze i fakt, że pozwany wnosił o kontynuację prowadzonego wobec Gminy S. postępowania egzekucyjnego w sprawie Km 15/16 pomimo pozyskania przez niego wiedzy o wniesieniu przez Gminę S. sprzeciwu od wyroku zaocznego z dnia 18 grudnia 2015 r. oraz jego treści, w szczególności zaś o tym, że podniesiono w nim okoliczność zrzeczenia się przez niego roszczeń dochodzonych w sprawie o sygn. I C 972/15 w protokołach uzgodnień z dnia 28 września 2015 r. Bez wątpienia jednocześnie pozwany wobec pozyskania wiedzy o wniesieniu przez Gminę S. sprzeciwu od powyższego wyroku zaocznego musiał mieć świadomość tego, że zgłaszane w sprawie roszczenia pozostają sporne, a tym samym, że spór w sprawie prowadzonej pod sygn. I C 972/15 ostatecznie może przegrać. Podejmując mimo tego decyzję o kontynuacji postępowania egzekucyjnego wobec Gminy S. w sprawie Km 15/16, pozwany musiał się zatem liczyć z obowiązkiem zwrotu należności wyegzekwowanych w toku tak prowadzonego postępowania (art. 338 § 1 k.p.c.), jak i obowiązkiem naprawienia szkody wyrządzonej Gminie S. na skutek kontynuacji wobec niej egzekucji wskutek obciążenia jej w ramach tego postępowania szeregiem kosztów z tym związanych (art. 338 § 2 k.p.c. w zw. z art. 415 k.c.).

Apelację od powyższego wyroku wywiódł pozwany, zaskarżając go w całości i orzeczeniu temu zarzucając:

1. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy brak jest możliwości uznania czynności polegającej na wszczęciu i przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego w oparciu o nieprawomocny wyrok zaoczny zaopatrzony w klauzulę wykonalności za działanie bezprawne;

2. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy w toku postępowania zażaleniowego zostało uchylone postanowienie o zawieszeniu rygoru natychmiastowej wykonalności, co wynikało z naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 in fine k.p.c. poprzez brak rozważenia przez Sąd I instancji faktu wydania przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie opisanego orzeczenia i jego wpływu na odpowiedzialność pozwanego;

3. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy po uchyleniu postanowienia o zawieszeniu rygoru natychmiastowej wykonalności, powódka miała możliwość dobrowolnego spełnienia świadczenia, a czego nie zrobiła, co wynikało z naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 in fine k.p.c. poprzez brak rozważenia przez Sąd I instancji tej okoliczności;

4. naruszenie prawa materialnego w postaci art. 415 k.c. poprzez jego zastosowanie w sytuacji, gdy zawarcie umów pomiędzy stronami, treść protokołów i twierdzenia stron były znane Sądowi Okręgowemu w Szczecinie i Sądowi Apelacyjnemu w Szczecinie, co wynikało z naruszenia prawa procesowego w postaci art. 233 § 1 in fine k.p.c. poprzez brak rozważenia przez Sąd I instancji tej okoliczności i jego wpływu na odpowiedzialność pozwanego.

Apelujący wniósł o zmianę zaskarżonego wyroku i oddalenie powództwa w całości; zasądzenie od powódki Gminy S. na rzecz pozwanego R. K. (1) kosztów postępowania i kosztów zastępstwa procesowego przez radcę prawnego za obie instancje według norm przepisanych, ewentualnie uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy Sądowi pierwszej instancji do ponownego rozpoznania wraz z orzeczeniem o kosztach.

W uzasadnieniu apelujący podkreślił, iż nie ma możliwości uznania wszczęcia oraz przeprowadzenia postępowania egzekucyjnego za czynność bezprawną. Pogląd ten znajduje wyraz w przywołanej przez Sąd I instancji uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2009 r., sygn. akt III CZP 68/09.

Dalej apelujący wywodził, że co prawda po wydaniu wyroku zaocznego Sąd Okręgowy w Szczecinie wydał postanowienie o zawieszeniu rygoru natychmiastowej wykonalności – co w ocenie Sądu I instancji miałoby powodować możliwość uznania działania pozwanego za zawinione – to jednak Sąd rozpatrujący sprawę nie odnosi się do faktu kontroli tego postanowienia. Na skutek zażalenia postanowienia w tym przedmiocie Sąd Apelacyjny w Szczecinie uchylił postanowienie w przedmiocie zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności. Zdaniem apelującego okoliczność ta jest o tyle istotna, że z jednej strony utwierdzała pozwanego o możliwości dalszego prowadzenia postępowania egzekucyjnego, a po drugie - wskazywała powódce na konieczność znoszenia dalszego postępowania egzekucyjnego, w tym możliwości spełnienia w drodze egzekucji dochodzonego świadczenia. W ocenie strony apelującej, postanowienie wydane przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie winno być uwzględnione w przedmiotowej sprawie, jako okoliczność powodującą wyłączenie odpowiedzialności pozwanego z uwagi na brak zawinionego działania. Uznanie, że prowadzenie postępowania egzekucyjnego w oparciu o wyrok zaoczny zaopatrzony w rygor natychmiastowej wykonalności, którego rygor został poddany kontroli instancyjnej, nie może zostać uznane za działanie zawinione.

Dalej wywodzono, iż w ocenie strony skarżącej Sąd rozpatrujący sprawę winien także odnieść się w rozpatrywanej sprawie do czasu, w którym możliwe było dobrowolne spełnienie świadczenia wynikającego z wyroku zaocznego. Jak zaznaczono, po wydaniu postanowienia w przedmiocie zawieszenia rygoru natychmiastowej wykonalności, do czasu jego uchylenia przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie i podjęcia postępowania egzekucyjnego, możliwe było takie zachowanie powódki, które doprowadziłoby do braku szkody. Powódka mogła - czego z niewiadomych względów nie zrobiła - uiścić dochodzą należność bez konieczności prowadzenia postępowania egzekucyjnego. Powódka, znając treść wyroku zaocznego, miała możliwość doprowadzenia do sytuacji, w którym postępowanie egzekucyjnego byłoby zbędne. Nie można jednocześnie oczekiwać od wierzyciela, dysponującym wyrokiem zaocznym zaopatrzonym w rygor natychmiastowej wykonalności (poddany kontroli instancyjnej), że nie będzie prowadził postępowania egzekucyjnego.

W odpowiedzi na apelację powódka wniosła o jej oddalenie i zasądzenie od pozwanego na rzecz powódki kosztów postępowania odwoławczego, w tym kosztów zastępstwa procesowego, według norm przepisanych.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja strony pozwanej doprowadziła do zmiany zaskarżonego orzeczenia.

Stosownie do dyspozycji art. 378 § 1 k.p.c. sąd drugiej instancji rozpoznaje sprawę w granicach apelacji; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania. Z treści cytowanego wyżej przepisu wynika, że sąd odwoławczy przy rozpoznawaniu środka zaskarżenia jest związany granicami apelacji, przy czym co należy podkreślić, w polskiej procedurze cywilnej realizowana jest zasada pełnej apelacji ( vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 21 maja 2014 r., II CZ 8/14). Sąd odwoławczy rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest zatem związany przedstawionymi w niej zarzutami naruszenia prawa materialnego; wiążą go jedynie zarzuty naruszenia prawa procesowego ( vide uchwała składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 31 stycznia 2008 r., III CZP 49/07). Obowiązkiem sądu drugiej instancji jest wobec tego nie tylko rozpoznanie zarzutów podniesionych w apelacji, lecz szerzej rozpoznanie sprawy, choć oczywiście w granicach zaskarżenia.

Zważając na powyższe i dokonując przez pryzmat ogółu zgromadzonego w niniejszej sprawie materiału dowodowego merytorycznej kontroli zaskarżonego wyroku, sąd okręgowy stanął na stanowisku, że roszczenie strony powodowej okazało się nieuzasadnione, w konsekwencji czego podlegało oddaleniu, przy czym za takim rozstrzygnięciem przemawiały nieco inne względy, aniżeli podniesione przez skarżącego w wywiedzionym przez niego środku zaskarżenia.

Strona powodowa wywiodła powództwo o zapłatę kwoty 18.420,98 zł stanowiącej różnicę pomiędzy kwotą 147.542,85 zł – wyegzekwowaną od powódki przez komornika sądowego w związku z prowadzonym postępowaniem egzekucyjnym w sprawie Km 15/16 (147.542,85 zł), a kwotą 129.121,87 zł – ujętą w pkt 5 wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 29 sierpnia 2016 roku wydanego w sprawie o sygn. akt I C 972/15. Wskazana różnica została pobrana przez komornika sądowego na pokrycie kosztów prowadzonego postępowania egzekucyjnego. Powódka wskazała, że pomiędzy zawinionym działaniem pozwanego a szkodą w jej majątku zachodzi adekwatny związek przyczynowo – skutkowy. Jej zdaniem gdyby pozwany dowiadując się, że powódka wniosła skuteczny sprzeciw od wyroku zaocznego, na podstawie którego prowadzona była egzekucja w sprawie o sygn. Km 15/16, ewentualnie uwzględniając prośbę powódki, wystąpił z wnioskiem o zawieszenie prowadzonego wobec niej postępowania egzekucyjnego, do powstania szkody w jej majątku by nie doszło.

W oparciu o powyższe zasadnie sąd rejonowy uznał, że oceny prawnej zgłoszonego roszczenia dokonywać należało przy uwzględnieniu przepisów art. 415 k.c. w zw. z art. 338 § 2 k.p.c. Sąd okręgowy nie podziela jednakże stanowiska prezentowanego przez powódkę, które zaakceptował sąd pierwszej instancji, że w okolicznościach sprawy skorzystanie przez pozwanego z tytułu wykonawczego w postaci wyroku zaocznego zaopatrzonego w rygor natychmiastowej wykonalności, co prowadziło do powstania kosztów egzekucyjnych, z którymi związane jest powództwo w niniejszej sprawie, stanowiło działanie bezprawne. Skierowanie do przymusowego wykonania orzeczenia sądowego, które w świetle obowiązujących przepisów może być realizowane na tej drodze mimo braku przymiotu prawomocności, nie może zostać uznane za działanie niezgodne z prawem. Podmiot dysponujący tego rodzaju tytułem wykonawczym kierując sprawę do egzekucji korzysta z przyznanych mu uprawnień procesowych, zatem działa w granicach wyznaczonych przez prawo.

Konstruowanie koncepcji bezprawności tego rodzaju działań w oparciu o przytoczoną przez sąd pierwszej instancji argumentację mogło być uznane za dopuszczalne w odniesieniu do żądanej kwoty odpowiadającej swą wysokością pobranym przez komornika kosztom postępowania egzekucyjnego jedynie przed dniem 26 grudnia 2013 roku. W tej dacie weszła w życie ustawa z dnia 8 listopada 2013 roku o zmianie ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, która znowelizowała art. 49 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, zmieniając treść ustępu 2. tego artykułu i dodając do jego treści ustępy 2a) - 2c). Wprowadziła ona do systemu prawnego instrument procesowy umożliwiający podmiotowi, względem którego niesłusznie (na gruncie prawa materialnego) prowadzono postępowanie egzekucyjne (co znalazło następnie potwierdzenie w uchyleniu orzeczenia, na którym oparto klauzulę wykonalności) i od którego to podmiotu komornik pobrał opłaty egzekucyjne, uzyskania zwrotu niezasadnie pobranych opłat. Wskazana nowelizacja pozbawiła prawnej doniosłości koncepcje doktrynalne związane z upatrywaniem bezprawności w egzekucji prowadzonej na podstawie tytułu wykonawczego stanowiącego orzeczenie zaopatrzone w rygor natychmiastowej wykonalności, który został następnie uchylony, jak to miało miejsce w niniejszej sprawie. Stały się one po prostu zbędne. Do daty zaś wejścia w życie wskazanej ustawy stanowiły swego rodzaju protezę umożliwiającą podjęcie próby uzyskania na drodze procesowej wyrównania uszczerbku majątkowego spowodowanego poniesieniem opłat egzekucyjnych przez podmiot, od którego komornik wyegzekwował świadczenie objęte uchylonym następnie tytułem wykonawczym.

Zgodnie z treścią art. 49 ust. 2a ustawy o komornikach sądowych i egzekucji komornik nie pobiera od dłużnika opłaty egzekucyjnej, jeżeli dłużnik wykaże m.in., że uchylono orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności. Stosownie zaś do treści art. 49 ust. 2b tej ustawy jeżeli dłużnik nie miał możliwości przed prawomocnym zakończeniem postępowania egzekucyjnego wykazania okoliczności, iż orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności zostało uchylone lub zmienione w taki sposób, że nie nadaje się do wykonania, utraciło moc lub tytuł wykonawczy został pozbawiony wykonalności z przyczyn innych niż zaspokojenie wierzyciela, może złożyć wniosek o uchylenie postanowienia w przedmiocie obciążenia kosztami postępowania, a w przypadku pobrania opłaty może także żądać jej zwrotu, jeżeli wykaże powyższe okoliczności. W takiej sytuacji odpowiednie zastosowanie znajduje przepis art. 49 ust. 4 ww. ustawy o komornikach sądowych i egzekucji. Oznacza to, że opłaty egzekucyjne wówczas uiszcza wierzyciel. W celu ich pobrania komornik wydaje postanowienie, w którym wzywa wierzyciela do uiszczenia należności z tego tytułu w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Postanowienie komornika po uprawomocnieniu się podlega wykonaniu w drodze egzekucji bez zaopatrywania w klauzulę wykonalności.

W niniejszej sprawie wyrok zaoczny z dnia 18 grudnia 2015 roku, który stanowił tytuł wykonawczy, został uchylony przez sąd już po zakończeniu postępowania egzekucyjnego w sprawie prowadzonej pod sygn. akt Km 15/16. W tej sytuacji powódka miała możliwość skorzystania ze wskazanego wyżej art. 49 ust. 2b ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, czyli mogła złożyć do komornika sądowego wniosek o uchylenie jego postanowienia o ustaleniu opłat i wystąpić o ich zwrot. W takim przypadku komornik powinien obowiązkiem uiszczenia opłaty obciążyć pozwanego, który wszczął postępowanie egzekucyjne na podstawie uchylonego następnie tytułu wykonawczego, co wynika z art. 49 ust. 4 w zw. z art. 49 ust. 2b ustawy. To wierzyciel w takim przypadku ponosi ryzyko pochopnego wszczęcia postępowania egzekucyjnego w oparciu o tytuł wykonawczy, który nie jest orzeczeniem prawomocnym i został uchylony. Wskazana instytucja została przewidziana właśnie po to, aby nie narażać podmiotu, przeciwko któremu zapadło orzeczenie natychmiast wykonalne, na ryzyko prowadzenia postępowania sądowego o zasądzenie od wierzyciela równowartości pobranych przez komornika opłat egzekucyjnych. Tego rodzaju postępowanie procesowe utraciło tym samym rację bytu, zaś koncepcje bezprawności działania wierzyciela prowadzącego egzekucję na podstawie tytułu wykonawczego natychmiast wykonalnego, które konstruowano na potrzeby tego rodzaju procesów, utraciły swą aktualność.

Jednocześnie stosownie do art. 49 ust. 2c ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, termin do złożenia wniosku o uchylenie wymienionego postanowienia lub o zwrot pobranej opłaty został określony na trzy miesiące i liczy się od dnia uprawomocnienia się orzeczenia uchylającego lub zmieniającego orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności lub pozbawiające tytuł wykonawczy wykonalności, albo od dnia zdarzenia powodującego utratę mocy przez orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności. Termin ten ma charakter ustawowy i procesowy. Nie może być zatem przedłużony lub skrócony.

W rozpoznawanej sprawie wyrok zaoczny z dnia 15 grudnia 2016 roku został uchylony wyrokiem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 29 sierpnia 2016 roku (pkt I). Wyrokiem wydanym przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie z dnia 10 maja 2017 roku, oddalono apelację R. K. (1) od ww. wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie. W związku z tym, że orzeczenie, na którym oparto klauzulę wykonalności zostało uchylone już po zakończeniu postępowania egzekucyjnego, powódka miała możliwość złożenia w terminie trzech miesięcy, tj. do dnia 10 sierpnia 2017 roku, wniosku o uchylenie postanowienia komornika z dnia 27 lipca 2016 roku w przedmiocie obciążenia kosztami postępowania oraz zwrot pobranej opłaty. W tym celu komornik wydałby postanowienie, w którym uchyliłby wskazane postanowienie, zwróciłby powódce pobrane od niej środki i wezwał wierzyciela (tu pozwanego) do uiszczenia należności z tego tytułu w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia. Postanowienie to po jego uprawomocnieniu się podlegałoby wykonaniu w drodze egzekucji bez zaopatrywania w klauzulę wykonalności. Strona powodowa nie skorzystała jednakże z tej możliwości, ale wystąpiła na drogę sądową z powództwem w niniejszej sprawie, gdy istniało przewidziane przepisami ustawy o komornikach sądowych i egzekucji szczególne postępowanie dla uzyskania zwrotu od komornika sądowego opłat egzekucyjnych, które stanowią główną część dochodzonej obecnie od pozwanego sumy. Istnienie wskazanej regulacji stało zaś na przeszkodzie dla uznania zasadności żądania wywiedzionego w niniejszej sprawie. Wbrew bowiem przytoczonej na jego poparcie argumentacji postępowanie pozwanego realizującego tytuł wykonawczy nie mogło zostać uznane za działanie bezprawne, a powódka nie poniosła szkody na skutek działania pozwanego, skoro miała do dyspozycji przewidziany prawem instrument służący odzyskaniu przez nią pobranych przez komornika środków.

Wskazania dodatkowo wymaga, że jedyną miarodajną podstawę dla ustalenia i pobrania kosztów postępowania egzekucyjnego stanowiło przywołane wyżej postanowienie komornika sądowego z dnia 27 lipca 2016 roku, w którym opłaty egzekucyjne zostały ustalone na łączną kwotę 13 604 złotych 74 groszy, zaś wydatki komornika na kwotę 66 złotych 20 groszy, co łącznie dało 13 670 złotych 94 groszy. Wraz z ustalonymi na kwotę 1 800 złotych kosztami zastępstwa w egzekucji dało to łącznie 15 470 złotych 94 groszy. Tylko ta kwota znajduje oparcie w postanowieniu komornika o kosztach postępowania egzekucyjnego i tylko taką sumą mógł komornik obciążyć dłużnika zgodnie z treścią wydanego postanowienia. Natomiast zawarte w skierowanych do powodowej gminy pismach komornika odbiegające od treści wskazanego wyżej postanowienia informacje o wysokości tych kosztów, które miały zostać pobrane od powódki, nie znajdują żadnego oparcia w tym postanowieniu, które stanowi jedyne miarodajne źródło ich ustalenia i jedyną podstawę dla ich pobrania.

Ponadto w odniesieniu do ustalonej przez komornika opłaty w wysokości 3 242,16 złotych za poszukiwanie majątku, sąd okręgowy wskazuje, że zgodnie z art. 53a ust. 1 ustawy o komornikach sądowych i egzekucji, w razie odnalezienia majątku dłużnika komornik pobiera opłatę stałą w wysokości 5 % szacunkowej wartości tego majątku, nie więcej jednak niż 100 % przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego. Opłata ta ulega zmniejszeniu o kwotę opłaty pobranej na podstawie ust. 1. Przepis art. 49 ust. 3 stosuje się odpowiednio. Powyższy przepis uzależnia zatem zaliczenie opłaty za poszukiwanie majątku od jego odnalezienia. Tymczasem w okolicznościach niniejszej sprawy należało się zastanowić nad tym, czy istniała w ogóle podstawa do naliczenia przez komornika opłaty za poszukiwanie majątku. W aktach sprawy Km 15/16 na próżno szukać takiego wniosku, zaś komornik wyegzekwował należność z rachunku bankowego Gminy S., której majątku poszukiwać nie było potrzeby. Niemniej jednak pomimo prawidłowego zawiadomienia o czynności komornika gmina nie zaskarżyła postanowienia komornika z dnia 27 lipca 2016 roku w zakresie tej opłaty i nie wskazała na bezzasadność stanowiska komornika co do jej pobrania, a to na tamtym etapie sąd rejonowy nadzorujący egzekucję mógłby ocenić, czy zasadne było jej naliczenie. Po zakończeniu postępowania egzekucyjnego brak jest natomiast możliwości dochodzenia zwrotu tej opłaty. Dłużniczka (obecnie pozwana) na etapie postępowania egzekucyjnego nie zaskarżyła również postanowienia komornika w zakresie przyznania wierzycielowi (obecnie pozwanemu) kosztów zastępstwa w postępowaniu egzekucyjnym. Niemniej jednak na obecnym etapie brak jest możliwości zastąpienia właściwego trybu dochodzenia należności, roszczeniem związanym z bezprawnością, której nie sposób pozwanemu przypisać.

Tym samym stanowisko powodowej gminy, zgodnie z którym pozwany swoim bezprawnym działaniem wyrządził jej szkodę majątkową odpowiadającą swą wysokością dochodzonej kwocie, jest pozbawione merytorycznego oparcia, zaś skierowane przeciwko niemu żądanie zapłaty należało uznać w okolicznościach sprawy za nieuzasadnione. W tej sytuacji wywiedziona przez pozwanego apelacja okazała się słuszna, choć z innych przyczyn niż wskazane w jej uzasadnieniu, co prowadziło do konieczności jej uwzględnienia w całości. Wobec czego uznając zasadność apelacji i znajdując podstawy do zmiany zaskarżonego rozstrzygnięcia zgodnie z wnioskami w tej apelacji zawartymi sąd okręgowy na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. uwzględnił apelację pozwanego, o czym orzekł w treści punktu 1 formuły sentencji wyroku, w którym zmienił zaskarżony wyrok w ten sposób, że nadając mu nową treść, w punkcie I. zaskarżonego wyroku oddalił powództwo, natomiast w punkcie II wyroku na podstawie art. 102 k.p.c. odstąpił od obciążania powódki kosztami postępowania. Powyższy przepis przewiduje, że w wypadkach szczególnie uzasadnionych, sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Ocena, czy te szczególnie uzasadnione wypadki wystąpiły należy do władzy dyskrecjonalnej sędziego i wymaga wszechstronnego rozważenia okoliczności rozpoznawanej sprawy. Pojęcie „wypadków szczególnie uzasadnionych” nie jest klauzulą generalną, jednak opiera się na zwrocie niedookreślonym, który może odsyłać również do argumentów natury aksjologicznej. Regulacja ta znajdzie zastosowanie w wyjątkowych sytuacjach, gdy z uwagi na okoliczności konkretnej sprawy, zastosowanie reguł ogólnych k.p.c. dotyczących zwrotu kosztu procesu byłoby nieuzasadnione (vide postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 18 kwietnia 2013 r., III CZ 75/12). Za zasadnością zastosowania w niniejszej sprawie normy wyrażonej we wskazanym artykule przemawiały jej wyjątkowe okoliczności. W szczególności przeciwko zasądzeniu na rzecz pozwanego zwrotu kosztów postępowania przed sądem I instancji przemawiała postawa pozwanego prezentowana od początku sporu z powodową gminą, w którym świadomie pozwany dążył do wyegzekwowania świadczenia, o którym wiedział, że jest nienależne, a następnie nie zwrócił nielojalnie uzyskanych środków, zaś postępowanie egzekucyjne zmierzające do ich odzyskania okazało się bezskuteczne. Zasądzanie w tej sytuacji na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania stanowiłoby swego rodzaju promowanie przez sąd tego rodzaju postaw, na co nie może być zgody.

W punkcie 2 wyroku sąd okręgowy oddalił apelację pozwanego w pozostałej części, tj. co do żądania zmiany rozstrzygnięcia sądu rejonowego o kosztach postępowania poprzez zasądzenie na jego rzecz zwrotu kosztów postępowania z przyczyn wskazanych we wcześniejszych rozważaniach.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 3 wyroku, zgodnie z wynikającą z art. 102 k.p.c. zasadą słuszności. Pomimo uwzględnienia apelacji pozwanego, co prowadziło do zmiany zaskarżonego wyroku i oddalenia żądania, obciążenie powódki kosztami postępowania apelacyjnego stałoby w sprzeczności z regułami sprawiedliwości i prowadziłoby pośrednio do promowania postawy prezentowanej przez pozwanego, która nie zasługuje na aprobatę.

Sędzia Mariola Wojtkiewicz Sędzia Katarzyna Longa Sędzia Ziemowit Parzychowski

ZARZĄDZENIE

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)

(...)