Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 26 listopada 2018 roku Sąd Rejonowy w Gryficach (sygn. akt I C 134/17):

1. w sprawie z powództwa W. R. przeciwko A. R., Ł. R. reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego J. R. i M. B. (1)

I.  oddalił powództwo;

II.  zasądził od powoda W. R. na rzecz pozwanych:

a)  A. R. kwotę 5.400 zł

b)  M. B. (1) kwotę 5.400 zł

tytułem zwrotu kosztów procesu;

III.  zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryficach na rzecz adw. M. T. kwotę 4.428 zł w tym 828 zł podatku VAT, tytułem wynagrodzenia za udzielenie z urzędu powodowi W. R. nieopłaconej pomocy prawnej;

2. w sprawie z powództwa B. R. (1) przeciwko W. R., A. R., Ł. R. reprezentowanemu przez przedstawiciela ustawowego J. R. i M. B. (1)

IV.  oddalił powództwo;

V.  zasądził od powódki B. R. (1) na rzecz pozwanych:

a)  A. R. kwotę 5.400 zł

b)  M. B. (1) kwotę 5.400 zł

tytułem zwrotu kosztów procesu;

VI.  zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryficach na rzecz adw. B. K. kwotę 4.428 zł w tym 828 zł podatku VAT, tytułem wynagrodzenia za udzielenie z urzędu powódce B. R. (1) nieopłaconej pomocy prawnej.

Powyższy wyrok sąd rejonowy wydał na podstawie następujących ustaleń faktycznych i rozważań:

L. R. była pierwszą żoną W. R.. Z ich związku pochodzi A. R..

B. R. (1) była drugą żoną W. R., zaś obecną jego żoną jest J. R. (poprzednio C. – K.). Ł. R. jest synem W. R. i J. R..

Dnia 25 lutego 1999 r. W. R. i jego ówczesna żona B. R. (1) zawarli małżeńską umowę majątkową, na mocy której wyłączyli oni panujący pomiędzy nimi ustrój małżeńskiej wspólności ustawowej i ustanowili rozdzielność majątkową. W dniu 3 września 1999 r. W. R. i B. R. (1) dokonali częściowego podziału majątku dorobkowego.

Dnia 14 kwietnia 1999 r. W. R. nabył od Zakładów (...) Spółki Akcyjnej z siedzibą w Z. własność nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym, położoną w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...).

W dniu 4 września 1999 r. W. R. i przedstawiciel ustawowy małoletniej A. R. – L. R., działająca w jej imieniu i na jej rzecz, zawarli umowę darowizny, na mocy której W. R. darował A. R. m.in. nieruchomość stanowiącą działkę gruntu numer (...), zabudowaną budynkiem mieszkalnym, położoną w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...), a L. R. darowiznę tę przyjęła.

Aktem notarialnym sporządzonym przez notariusza D. W. w dniu 11 grudnia 2000 r. A. R. udzieliła W. R. pełnomocnictwa m.in. do zbywania - pod tytułem darmym lub odpłatnym – nieruchomości, ruchomości lub praw na warunkach ustalonych przez pełnomocnika.

W dniu 10 lutego 2004 r. A. R. aktem notarialnym sporządzonym w kancelarii notarialnej przez notariusza D. W. odwołała pełnomocnictwo udzielone uprzednio W. R..

W dniu 18 lutego 2004 r., w kancelarii notarialnej D. P., W. R., powołując się na udzielone mu przez A. R. pełnomocnictwo, zawarł z H. R. (matką) umowę sprzedaży m.in. nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...). Na mocy tego samego aktu notarialnego H. R. ustanowiła na nieruchomości nr (...) w P. na rzecz W. R. dożywotnią, nieodpłatną służebność osobistą mieszkania, polegającą na wyłącznym korzystaniu z budynku mieszkalnego.

W dniu 1 marca 2004 r. H. R. darowała małoletniemu synowi W. R. – Ł. R. opisaną powyżej nieruchomość stanowiącą działkę (...) w P..

W dniu 16 września 2004 r. B. R. (2) (brat W. R.), działając w imieniu i na rzecz małoletniego Ł. R., jako jego kurator, obciążył działkę (...), położoną w P. na rzecz J. K. ograniczonym prawem rzeczowym w postaci dożywotniego, nieodpłatnego prawa użytkowania polegającego na korzystaniu i pobieraniu pożytków z ½ części nieruchomości. Prawo to zostało wpisane do działu III księgi wieczystej (...). W późniejszym okresie w dziale III ww. księgi wieczystej ujawniono ponadto prawo dzierżawy całej nieruchomości objętej księgą na czas określony 30 lat na warunkach określonych w umowie na rzecz P.P.H.U. (...) ul. (...) S.. Umowa dzierżawy została zawarta w dniu 25 lutego 2010 r. pomiędzy małoletnim Ł. R. reprezentowanym przez J. K. a D. C. (babcią małoletniego).

Przed Sądem Okręgowym w Szczecinie w sprawie o sygn. akt I C 385/04 toczyło się postępowanie z powództwa A. R. przeciwko W. R. i H. R. oraz małoletniemu Ł. R. o ustalenie nieważności umów i o wydanie. W dniu 24 czerwca 2004 r. Sąd Okręgowy w Szczecinie zabezpieczył powództwo A. R. w ten sposób, że nakazał wpisanie m.in. do księgi wieczystej (...) ostrzeżenia o toczącym się procesie z powództwa A. R. przeciwko W. R., H. R., Ł. R. o ustalenie nieważności umowy sprzedaży zawartej dnia 18.02.2004r. przez W. R. działającego jako pełnomocnik A. R., na mocy której miał on sprzedać na rzecz swojej matki H. R. m.in. nieruchomość objętą ww. księgą wieczystą. Wyrokiem z dnia 1 października 2009 r., Sąd Okręgowy w Szczecinie ustalił, że m.in. umowa sprzedaży nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...) – jest nieważna. Wyrokiem z dnia 28 kwietnia 2010 r. Sąd Apelacyjny w Szczecinie m.in. oddalił apelację H. R. od rozstrzygnięcia Sądu I instancji.

Postanowieniem z dnia 14 lipca 2011 r. Sąd Najwyższy odmówił przyjęcia skargi kasacyjnej H. R. od ww. wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie.

W dniu 1 czerwca 2010 r. do Wydziału V Ksiąg Wieczystych tutejszego Sądu wpłynął wniosek A. R., która powołując się na wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 października 2009 r. oraz na wyrok Sądu Apelacyjnego z dnia 28 kwietnia 2010 r., wniosła o wpisanie jej jako właściciela nieruchomości objętej wskazaną księgą wieczystą. W dniu 5 lipca 2010 r. z działu II wskazanej księgi wykreślono Ł. R. i wpisano A. R., córkę W. i L..

Postanowieniem z dnia 13 września 2010 r. Sąd Rejonowy w Gryficach, na skutek rozpoznania skargi na orzeczenie referendarza sądowego uchylił w całości wpis i oddalił wniosek A. R. z dnia 1 czerwca 2010 r.

W piśmie datowanym na dzień 27 kwietnia 2010 r., którego adresatem była A. R., W. R. złożył oświadczenie o odwołaniu poczynionej na rzecz A. R. darowizny nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...).

W dniu 2 czerwca 2010 r. do Wydziału V Ksiąg Wieczystych tutejszego Sądu wpłynął wniosek W. R. o dokonanie wpisu ostrzeżenia w księdze wieczystej (...) o odwołaniu w dniu 27 kwietnia 2010 r. darowizny poczynionej na rzecz A. R..

Postanowieniem z dnia 6 lipca 2010 r. referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym w Gryficach oddalił wniosek W. R..

Wyrokiem z dnia 2 marca 2010 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie uznał W. R. za winnego tego, że w dniu 18 lutego 2004 r. w S. w kancelarii notarialnej notariusz D. P., posługując się pełnomocnictwem w formie aktu notarialnego z dnia 11 grudnia 2000 r. Rep. (...) udzielonym mu przez córkę A. R., o którym wiedział, że zostało ono skutecznie odwołane w dniu 10 lutego 2004 r., wyłudził podstępnie od notariusza D. P. poświadczenie nieprawdy w postaci aktu notarialnego Rep. A (...), w którym wskazano, iż działa on jako pełnomocnik A. R. i jednocześnie przywłaszczył na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe A. R. w ten sposób, że przed ww. notariuszem złożył w imieniu A. R. oświadczenie o sprzedaży na rzecz H. R. m.in. nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...) oraz innych nieruchomości za kwotę 1.224.000 zł, która to należność nie została A. R. przekazana, w wyniku czego H. R. oświadczyła, że nabywa ww. prawa majątkowe, a notariusz D. P. sporządziła akt notarialny Rep. A nr (...) dotyczący sprzedaży i nabycia ww. praw majątkowych, czym działał na szkodę A. R., tj. o czyn z art. 272 kk w zb. z art. 248 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i w zw. z art. 11 § 2 kk.

Wyrokiem z dnia 26 października 2010 r., zapadłym w wyniku rozpoznania apelacji oskarżonego i prokuratora od wyroku Sądu I instancji, Sąd Okręgowy w Szczecnie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając wniesione apelacje za oczywiście bezzasadne.

Przed Sądem Rejonowym w Gryficach w sprawie o sygn. akt I C 212/10 toczyło się przeciwko W. R., A. R. i Ł. R. postępowanie:

- z powództwa (...) Spółki Akcyjnej w K. przeciwko małoletniemu Ł. R. i W. R. o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gryficach, z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez wykreślenie z działu II księgi prawa własności, ujawnionego na rzecz Ł. R. i wpisanie w to miejsce prawa własności na rzecz W. R.. Następnie powódka rozszerzyła powództwo i wniosła o wykreślenie z działu ww. księgi wieczystej prawa własności A. R. i wpisanie w jej miejsce W. R.,

- z powództwa A. R. przeciwko Ł. R. o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) z rzeczywistym stanem prawnym, poprzez wpisanie w dziele II prawa własności na rzecz powódki A. R. w miejsce prawa własności Ł. R. oraz wykreślenie wszelkich obciążeń wpisanych w dziale III księgi wieczystej.

W uzasadnieniu pozwu powódka (...) Spółka Akcyjna w K. podnosiła, iż W. R. zawarł w dniu 04 września 1999 r. z pozwaną A. R. nieważną, gdyż pozorną umowę darowizny nieruchomości stanowiącej działkę (...) położoną w P.. O pozorności czynności prawnej świadczyć zdaniem ww. powódki miał fakt, iż pomimo wyzbycia się nieruchomości na rzecz najbliższych członków rodziny (w tym A. R.), W. R. w dalszym ciągu samodzielnie nimi zarządzał, bądź jako przedstawiciel ustawowy małoletniej A. R., bądź jako jej pełnomocnik. W pełni też korzystał z nieruchomości, władał nimi, obciążał dożywotnimi służebnościami osobistymi mieszkania lub umowami dożywocia. Pobierał również pożytki z zawieranych samodzielnie umów dzierżawy, dysponując zgodą sądu rodzinnego na dostęp do kont małoletnich dzieci. Samodzielnie rozporządzał nieruchomościami, czy to przy współpracy członków rodziny, czy też okazując się pełnomocnictwami. Te wszystkie okoliczności zdaniem powódki w sprawie o sygn. akt I C 212/10 świadczą o tym, iż W. R. nadal uważał się za właściciela, pomimo iż z treści ksiąg wieczystych wynikał inny stan prawny. A. R. w ww. postępowaniu powołała się z kolei na prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 1 października 2009 r. w sprawie o sygn. akt I C 385/04, co do którego apelację H. R. oddalono wyrokiem Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 28 kwietnia 2010 r. w sprawie o sygn. akt I ACa 787/09, w którym to wyrokiem została stwierdzona nieważność zawartej pomiędzy W. R. a H. R. w dniu 18 lutego 2004 r. umowy darowizny działki (...), położonej w P.. A. R. w sprawie o sygn. akt I C 212/10 podniosła, iż H. R. nie mogła przenieść prawa własności na rzecz swojego wnuka Ł. R., którego jako osobę najbliższą i obdarowaną nie chroniła rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych.

Postanowieniem z dnia 5 stycznia 2011 r. Sąd Rejonowy w Gryficach w sprawie o sygn. akt I C 212/10 zabezpieczył powództwo A. R. poprzez wpisanie ostrzeżenia o wszczęciu postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

W dniu 25 stycznia 2011 r. do Wydziału V Ksiąg Wieczystych tutejszego Sądu wpłynął wniosek A. R. o dokonanie wpisu ostrzeżenia zgodnie z ww. postanowieniem.

Dnia 22 lutego 2011 r. w dziale III księgi wieczystej (...) wpisano na rzecz A. R. ostrzeżenie o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym.

Postanowieniem z dnia 7 września 2011 r. Sąd Rejonowy w Gryficach zabezpieczył roszczenie (...) Spółki Akcyjnej w K. poprzez wpisanie w dziale III księgi wieczystej (...) ostrzeżenia o wszczęciu postępowania o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Wpisu ostrzeżenia do księgi wieczystej dokonano dniu 19 października 2011 r.

Wyrokiem z dnia 18 marca 2013 r. Sąd Rejonowy w Gryficach uzgodnił treść działu II księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gryficach dla nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P., gmina R. poprzez wykreślenie prawa własności Ł. R. i wpisanie prawa własności A. R., córki W. i L., w pozostałym zakresie oddalił powództwo A. R., oddalił powództwo (...) Spółki Akcyjnej w K. w całości.

Sąd I instancji ustalił, że umowa darowizny zawarta pomiędzy W. R. a A. R. nie była pozorną czynnością prawną.

Wyrokiem z dnia 11 września 2014 r., zapadłym w wyniku rozpoznania apelacji W. R., Ł. R. i (...) Spółki Akcyjnej w K., Sąd Okręgowy w Szczecinie odrzucił apelację W. R. oraz oddalił apelacje Ł. R. i (...) Spółki Akcyjnej w K.. Wyrok Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18 marca 2013 r. uprawomocnił się 22 września 2014 r.

W dniu 25 września 2014 r. do Wydziału V Ksiąg Wieczystych tutejszego Sądu wpłynął wniosek A. R., która powołując się na prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18 marca 2013 r., wniosła o wykreślenie Ł. R. z działu II księgi wieczystej (...) i wpisanie jej jako właściciela nieruchomości objętej wskazaną księgą wieczystą. W dniu 29 października 2014 r. z działu II wskazanej księgi wykreślono Ł. R. i wpisano A. R., córkę W. i L..

W dniu 29 czerwca 2015 r. przed notariuszem M. S. w siedzibie jego kancelarii notarialnej, A. R. i M. B. (1) zawarli umowę sprzedaży, na mocy której A. R. sprzedała M. B. (1) nieruchomość stanowiącą zabudowaną działkę nr (...) położoną w P. przy ul. (...), dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...) za kwotę 500.000 zł. W obecności M. B. (1) A. R. oświadczyła m.in., że:

- w dziale III księgi wieczystej (...) widnieją następujące wpisy:

a) ograniczone prawo rzeczowe w postaci wpisu dożywotniego nieodpłatnego prawa użytkowania polegającego na korzystaniu i pobieraniu pożytków przez J. K., którego zakres ogranicza się do ½ części nieruchomości, które wpisano na rzecz J. K.

b) dzierżawa całej działki na czas określony 30 lat na warunkach określonych w umowie na rzecz P.P.H.U. (...)

c) ostrzeżenie o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym wpisane na rzecz A. R.,

d) oświadczenie o toczącym się postępowaniu sądowym o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym wpisane na rzecz (...) SA w K.,

e) ostrzeżenie o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym dotyczące wykreślenia wpisu ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz J. K. oraz wpisu prawa dzierżawy na rzecz D. C.,

- nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) znajduje się w wyłącznym posiadaniu osoby trzeciej nieuprawnionej do jej posiadania,

- ww. nieruchomość nabyła w 1999 r. na podstawie umowy darowizny, a po unieważnieniu umowy sprzedaży dokonanej przez jej rzekomego pełnomocnika dnia 18 lutego 2004 r. przez Sąd Okręgowy w Szczecinie - prawomocnym wyrokiem z dnia 01 października 2009 r. w sprawie o sygn. akt I C 385/04, prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18 marca 2013 r. sygn. akt I C 212/10 o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym została wpisana do działu II jako właścicielka,

- w dniu sprzedaży przez Sądem Rejonowym w Gryficach toczy się toczy się postępowanie w uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w zakresie istnienia dożywotniego nieodpłatnego prawa użytkowania prawa dzierżawy ujawnionych w dziale III,

- ostrzeżenia o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym wpisane na rzecz A. R. oraz o toczącym się postępowaniu sądowym o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym wpisane na rzecz (...) SA w K., są w dacie zawarcia umowy bezprzedmiotowe w związku z upadkiem zabezpieczeń na skutek uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18 marca 2013 r. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w sprawie I C 212/10,

- poza wyżej wymienionymi, nie toczy się żadne inne postępowanie sądowe, administracyjne, upadłościowe, egzekucyjne lub inne zmierzające do zajęcia lub obciążenia ww. nieruchomości oraz nie zawierała ona żadnych umów zobowiązujących ją do przeniesienia tego prawa na rzecz jakichkolwiek osób.

Przy zawarciu umowy strony przedłożyły m.in.:

- wygenerowany elektronicznie ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości wydruk treści księgi wieczystej (...), stan na dzień 29 czerwca 2015 r., godz. 20:01,

- wypis z aktu notarialnego zawierającego opisaną powyżej umowę darowizny sporządzoną przez notariusza w S. D. W. dnia 4 września 1999 r., Rep. A nr (...).

M. B. (2) oświadczył, że znany jest mu stan faktyczny i prawny nieruchomości, stanowiącej przedmiot umowy, w tym fakt toczących się postępowań o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, a także posiadanie tej nieruchomości przez osobę trzecią, który to stan akceptuje nie wnosi w związku z tym żądnych zastrzeżeń.

Pozwem datowanym na dzień 10 października 2014 r. A. R. wystąpiła przeciwko J. R. i D. C. o uzgodnienie treści księgi wieczystej (...) prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w P. przy ul. (...) poprzez wykreślenie z działu III ograniczonego prawa rzeczowego w postaci wpisu dożywotniego nieodpłatnego prawa użytkowania polegającego na korzystaniu i pobieraniu pożytków przez J. K., którego zakres ogranicza się do ½ części nieruchomości oraz prawa dzierżawy całej działki na czas określony na warunkach określonych w umowie na rzecz P.P.H.U. (...). Sprawę zarejestrowano pod sygn. akt I C 1229/14.

Postanowieniem z dnia 15 stycznia 2015 r. Sąd Rejonowy w Gryficach zabezpieczył powództwo A. R. poprzez nakazanie wpisania w księdze wieczystej (...) ostrzeżenia o toczącym się postępowaniu.

W ww. sprawie interwencję główną przeciwko A. R., J. R. i D. C. wytoczył M. B. (1) formułując żądanie uzgodnienia treści księgi wieczystej (...) prowadzonej dla nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w P. przy ul. (...) z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie z działu III ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz J. K. oraz wpisu prawa dzierżawy na rzecz D. C..

Wyrokiem z dnia 25 października 2017 r. Sąd Rejonowy w Szczecinie uzgodnił stan prawny nieruchomości stanowiącej zabudowaną działkę nr (...), położoną w P. przy ul. (...), której właścicielem jest M. B. (1), dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczysta (...), w której to księdze w dziale III wpisane jest ograniczone prawo rzeczowe w postaci dożywotniego, nieodpłatnego prawa użytkowania polegającego na korzystaniu, pobieraniu pożytków przez J. K., córkę W. i D., którego zakres ogranicza się do ½ części nieruchomości oraz wpisane jest prawo dzierżawy całej działki nr (...) na czas określony 30 lat na warunkach określonych w umowie na rzecz P.P.H.U. (...) ul. (...) S.. Jednocześnie Sąd oddalił powództwo A. R., której w dacie zawisłości sporu nie przysługiwało już prawo własności ww. nieruchomości. Przedmiotowy wyrok jest prawomocny.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sąd rejonowy uznał, że zarówno powództwo W. R., jak i powództwo interwencyjne B. R. (1) nie zasługiwały na uwzględnienie i podlegały oddaleniu.

Podstawę prawną żądania pozwu W. R. i pozwu interwencyjnego B. R. (1) stanowi art. 10 ust. 1 oraz ust. 2 ustawy z dnia 06.07.1982 r. o księgach wieczystych i hipotece.

W pierwszej kolejności sąd rejonowy wskazał, że w odniesieniu do powództwa W. R. nie zachodziły podstawy do jego odrzucenia, czego formalnie żaden z pozwanych się nie domagał (wnosząc o oddalenie tego powództwa), a jedynie okoliczność tego rodzaju podnosił pełnomocnik A. R. (k. 107v). Niezależnie od zarzutu pozorności czynności prawnej w postaci darowizny wskazany powód w piśmie z dnia 22 listopada 2017 r. (k. 234v) podniósł dodatkowo kwestię odwołania pozwanej A. R. darowizny. Tak więc powód W. R. upatrywał faktycznej podstawy zasadności wysuniętego w pozwie roszczenia zarówno w nieważności (pozorności) umowy darowizny uczynionej przezeń w dniu 4 września 1999 r. na rzecz swojej córki A. R. (która to umowa stanowiła podstawę ujawnienia pozwanej w księdze wieczystej jako właściciela), jak też powołał się na fakt jej odwołania. Z kolei interwenientka B. R. (1) jako podstawę faktyczną zgłoszonego żądania wskazywała okoliczność złożenia pod wpływem błędu oświadczenia woli o ustanowieniu z W. R. rozdzielności majątkowej. Zdaniem B. R. (1) nieruchomość stanowiąca działkę nr (...) położoną w P. stanowiła w dacie dokonania przez W. R. rozporządzeń (w tym na rzecz A. R.) składnik majątku wspólnego jej i byłego męża W. R.. Oba żądania, tak W. R., jak i B. R. (1), zasadzały się zatem na twierdzeniu, że A. R. nie była uprawniona do skutecznego i ważnego rozporządzenia przedmiotową nieruchomością (bądź udziałem w prawie własności tej nieruchomości) na rzecz M. B. (1). Wykazaniu powyższego służyć miały wnioski dowodowe – głównie w postaci osobowych źródeł dowodowych - naprowadzone przez W. R. i B. R. (1).

Odnosząc się na w pierwszej kolejności do podnoszonej przez W. R. pozorności umowy darowizny zawartej z córką A. R. dnia 4 września 1999 r. sąd rejonowy stwierdził, że kwestia ta była już przedmiotem rozważań sądu, a to w postępowaniu toczącym się pod sygn. akt. I C 212/10. We wskazanej sprawie Sąd Rejonowy w Gryficach przeprowadził szerokie postępowanie dowodowe na okoliczność rzekomej pozorności i ustalił, że umowa darowizny stanowiąca podstawę wpisu w dziale II księgi wieczystej A. R. jako właściciela spornej nieruchomości, nie cechowała się pozornością. Wyrokiem z dnia 18 marca 2013 r. sąd uzgodnił treść działu II księgi wieczystej (...), prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gryficach dla nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P., gmina R. poprzez wykreślenie prawa własności Ł. R. i wpisanie prawa własności A. R., córki W. i L., w pozostałym zakresie oddalił powództwo A. R., oddalił powództwo (...) Spółki Akcyjnej w K. w całości.

Sąd I instancji ustalił zatem, że umowa darowizny zawarta pomiędzy W. R. a A. R. nie była pozorną czynnością prawną, a A. R. jest właścicielem tej nieruchomości, co uzasadniało uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie A. R. w dziale II księgi wieczystej. Wyrokiem z dnia 11 września 2014 r., zapadłym w wyniku rozpoznania apelacji W. R., Ł. R. i (...) Spółki Akcyjnej w K., Sąd Okręgowy w Szczecinie odrzucił apelację W. R. oraz oddalił apelacje Ł. R. i (...) Spółki Akcyjnej w K.. Wyrok Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18 marca 2013 r. uprawomocnił się 22 września 2014 r. Tym samym kwestia rzekomej pozorności umowy darowizny została prawomocnie rozstrzygnięta. Zgodnie zaś z treścią art. 365 § 1 k.p.c. orzeczenie prawomocne wiąże nie tylko strony i sąd, który je wydał, lecz również inne sądy oraz inne organy państwowe i organy administracji publicznej, a w wypadkach w ustawie przewidzianych także inne osoby. W realiach przedmiotowej sprawy, odnośnie pozorności umowy darowizny z dnia 4 września 1999 r., sąd rejonowy nie mógł zatem poczynić innych ustaleń faktycznych niż sąd w sprawie I C 212/10, ani też nie może dokonać odmiennej oceny prawnej niż sąd we wskazanej powyżej sprawie. Ponadto sąd rejonowy podkreślił, że wyrokiem z dnia 2 marca 2010 r. Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie uznał W. R. za winnego tego, że w dniu 18 lutego 2004 r. w S. w kancelarii notarialnej notariusz D. P., posługując się pełnomocnictwem w formie aktu notarialnego z dnia 11 grudnia 2000 r. Rep. A (...) udzielonym mu przez córkę A. R., o którym wiedział, że zostało ono skutecznie odwołane w dniu 10 lutego 2004 r., wyłudził podstępnie od notariusza D. P. poświadczenie nieprawdy w postaci aktu notarialnego Rep. A (...), w którym wskazano, iż działa on jako pełnomocnik A. R. i jednocześnie przywłaszczył na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe A. R. w ten sposób, że przed ww. notariuszem złożył w imieniu A. R. oświadczenie o sprzedaży na rzecz H. R. m.in. nieruchomości stanowiącej działkę gruntu numer (...), zabudowanej budynkiem mieszkalnym, położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...) oraz innych nieruchomości za kwotę 1.224.000 zł, która to należność nie została A. R. przekazana, w wyniku czego H. R. oświadczyła, że nabywa ww. prawa majątkowe, a notariusz D. P. sporządziła akt notarialny Rep. A nr (...) dotyczący sprzedaży i nabycia ww. praw majątkowych, czym działał na szkodę A. R., tj. o czyn z art. 272 kk w zb. z art. 248 § 1 kk w zw. z art. 294 § 1 kk i w zw. z art. 11 § 2 kk. Wyrokiem z dnia 26 października 2010 r., zapadłym w wyniku rozpoznania apelacji oskarżonego i prokuratora od wyroku Sądu I instancji, Sąd Okręgowy w Szczecnie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok, uznając wniesione apelacje za oczywiście bezzasadne. Stosownie do treści art.11 zdanie pierwsze k.p.c. ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym. Skoro sąd karny w prawomocnym wyroku skazującym W. R. ustalił, że przywłaszczył on na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe A. R. (własność opisanej powyżej nieruchomości), to sąd nie mógł w niniejszym postępowaniu czynić ustaleń odmiennych odnośnie tego, że przedmiotowe prawo majątkowe należało do A. R..

Z tych względów sąd rejonowy uznał zarzut pozorności umowy darowizny za nieuzasadniony, a przedmiotową umowę za ważną. Sąd rejonowy przyjął ponadto, że to A. R. w dacie zawarcia umowy sprzedaży z M. B. (1) była właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę (...) położonej w P., a więc była umocowana do tego, aby nieruchomość tę skutecznie zbyć na nabywcę. Przeczące temu twierdzenia W. R. nie zasługiwały na uwzględnienie.

Zaprezentowanej oceny nie czyni odmienną okoliczność, że w piśmie datowanym na dzień 27 kwietnia 2010 r., którego adresatem była A. R., W. R. złożył oświadczenie o odwołaniu poczynionej na rzecz A. R. darowizny nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...). Po pierwsze – w dacie wyrokowania przez Sąd Rejonowy w Gryficach w sprawie I C 212/10 ów dokument, na który powołuje się W. R., znajdował się już w aktach księgi wieczystej (...), z której ww. sąd dopuścił dowody. Sąd ten miał zatem możliwość zapoznania się z tym dokumentem i niezależnie od jego istnienia, wydał rozstrzygnięcie powyższej przytoczone. Po wtóre – nawet gdyby uznać, że W. R. skutecznie złożył oświadczenie o odwołaniu darowizny i tak wywołałoby to wyłącznie skutek obligacyjny, nie zaś rzeczowy. Powyższe oznacza, że prawo własności nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w P. i tak pozostałoby przy A. R.. Dla wywołania skutku obligacyjnego niezbędne byłoby złożenie przez A. R. oświadczenia o przeniesieniu własności ww. nieruchomości na W. R.. Powód, będąc reprezentowanym przez zawodowego pełnomocnik, nie domagał się w ramach niniejszego postępowania zobowiązania pozwanej do złożenia oświadczenia woli tej treści. Po trzecie – sąd rejonowy stoi na stanowisku, że nawet ewentualna skuteczność odwołania darowizny z dnia 4 września 1999 r. pozostawałaby prawnie irrelewantna dla rozstrzygnięcia przedmiotowej sprawy. M. B. (1) chroni bowiem rękojmia wiary publicznej ksiąg wieczystych, o czym w dalszej kolejności.

Sąd rejonowy uznał, że z analogicznych względów, bez znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy pozostaje podnoszona przez B. R. (1) kwestia złożenia pod wpływem błędu oświadczenia woli o ustanowieniu z W. R. rozdzielności majątkowej i sygnalizowana przez interwenientkę przynależność nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w P. do majątku wspólnego jej i byłego męża W. R. (a tym samym brak uprawnienia W. R. do rozporządzania ww. nieruchomością bez jej zgody). Marginalnie sąd rejonowy wskazał, że już pobieżna analiza twierdzeń B. R. (1), przeprowadzona przez pryzmat zgromadzonych w sprawie dowodów dokumentarnych, skutecznie podważa jej stanowisko, a to z uwagi na upływ niemal 18 lat od dnia wykrycia rzekomego błędu. Jak wynika z twierdzeń samej interwenientki o rzeczywistych zamiarach męża dowiedziała się w 2000 r. Rozważaną kwestię podniosła dopiero w interwencji głównej, wniesionej dnia 3 kwietnia 2017 r. Niezależnie od powyższego sąd rejonowy i w tym przypadku stoi na stanowisku, że nabycie przez M. B. (1) nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...) w ramach odpłatnej czynności prawnej korzysta z rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Oznacza to, że nabycie ww. nieruchomości pozostaje skuteczne, nawet w przypadku, gdyby twierdzenia B. R. (1) okazały się słuszne.

Sąd rejonowy przywołał treść art. 5 i 6 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece, a następnie wskazał, że działanie rękojmi jest uzależnione od jednoczesnego spełnienia następujących pozytywnych przesłanek: niezgodność między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym; nabycie własności lub innych praw rzeczowych ujawnionych w księdze w drodze odpłatnej czynności prawnej od osoby uprawnionej według księgi; dobra wiara nabywcy.

W realiach przedmiotowej sprawy nabycie przez M. B. (1) od A. R. nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w P. niewątpliwe miało charakter odpłatny. Zgodnie zaś z art. 7 k.c., jeżeli ustawa uzależnia skutki prawne od dobrej lub złej wiary, domniemywa się istnienie dobrej wiary. W ocenie sądu rejonowego na płaszczyźnie przedmiotowej sprawy ani powód W. R., ani też interwenientka główna B. R. (1), nie obalili domniemania dobrej wiary nabywcy nieruchomości – M. B. (1). Zła wiara, w rozumieniu powyżej powołanego przepisu, oznacza świadomość nabywcy, że nabywa nieruchomość od osoby nieuprawnionej, choć wpisanej do księgi wieczystej i zrównany z tym brak takiej świadomości zawiniony przez nabywcę, który z łatwością mógł się dowiedzieć, że zbywca nie jest właścicielem nieruchomości, choć figuruje w księdze wieczystej". Analiza zapisów aktu notarialnego Rep. A nr (...) obejmującego umowę sprzedaży z dnia 29 czerwca 2015 r. przekonuje, że M. B. (1) dopełnił aktów staranności i przezorności, wymaganych przy zawieraniu umów tego rodzaju. W jego bowiem obecności A. R. złożyła szereg oświadczeń m.in. dotyczących wpisów w dziale III księgi wieczystej (...). Sąd rejonowy podkreślił, że zgodnie z art. 8 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece rękojmię wiary publicznej ksiąg wieczystych wyłącza wzmianka o wniosku, o skardze na orzeczenie referendarza sądowego, o apelacji lub kasacji oraz ostrzeżenie dotyczące niezgodności stanu prawnego ujawnionego w księdze wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości. Widniejące w dacie zawarcia analizowanej umowy sprzedaży ostrzeżenie o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym wpisane na rzecz A. R. oraz o toczącym się postępowaniu sądowym o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym wpisane na rzecz (...) SA w K., były bezprzedmiotowe w związku z upadkiem zabezpieczeń na skutek uprawomocnienia się wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18 marca 2013 r. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym w sprawie I C 212/10. Wpis ostrzeżenia o niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym dotyczący wykreślenia wpisu ograniczonego prawa rzeczowego na rzecz J. K. oraz wpisu prawa dzierżawy na rzecz D. C. (w związku ze sprawa o sygn. akt I C 1229/14) nie mógł wywołać u M. B. (1) uzasadnionego przekonania, że A. R. nie jest właściciele nieruchomości, którą on nabywa. Wszak wpis dotyczył działu III, a nie II księgi wieczystej. Brak jest zatem w ocenie sądu rejonowego podstaw do przyjęcia słuszności tezy, jakoby w oparciu o ww. ostrzeżenie, M. B. (1) nabrać miał przekonania o jakichkolwiek roszczeniach W. R. i B. R. (1) w stosunku do nieruchomości stanowiącej działkę nr (...) położoną w P.. Stając do aktu notarialnego w dniu 29 czerwca 2015 r. M. B. (1) zapoznał się ponadto z oświadczeniem A. R., iż stanowiącą przedmiot transakcji nieruchomość nabyła w 1999 r. na podstawie umowy darowizny, a po unieważnieniu umowy sprzedaży dokonanej przez jej rzekomego pełnomocnika dnia 18 lutego 2004 r. przez Sąd Okręgowy w Szczecinie - prawomocnym wyrokiem z dnia 01 października 2009 r. w sprawie o sygn. akt I C 385/04, prawomocnym wyrokiem Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18 marca 2013 r. sygn. akt I C 212/10 o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym została wpisana do działu II jako właścicielka. W tym miejscu sąd rejonowy podkreślił, że w wyroku z 27 marca 2001 r., IV CKN 274/00, LexPolonica nr 352525 (OSNC 11/01, poz. 167), Sąd Najwyższy wyraził pogląd, że nabywca nieruchomości - opierający swoje przekonanie, że zbywca jest ujawniony w księdze wieczystej jako właściciel zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, na prawomocnym orzeczeniu oddalającym wniosek innej osoby o wpisanie jej do księgi wieczystej jako właściciela - jest nabywcą w dobrej wierze. W ocenie sądu rejonowego analogicznie nabywcą w dobrej wierze, jest ten kto nabywa nieruchomości opierając swe przekonanie, że zbywca jest ujawniony w księdze wieczystej jako właściciel zgodnie ze stanem prawnym, na prawomocnym orzeczeniu uwzględniającym powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wpisanie takiej osoby (późniejszego zbywcy) jako właściciela. W realiach przedmiotowej sprawy M. B. (1) działał nie tylko w zaufaniu to treści księgi wieczystej, ale i w zaufaniu do prawomocnego wyroku Sądu Rejonowego w Gryficach w sprawie I C 212/10. Zapisy aktu notarialnego przekonują, że treść ww. rozstrzygnięcia w chwili zawierania umowy była nabywcy znana. Jednocześnie z treści analizowanego aktu notarialnego jednoznacznie wynika, że strony przedłożyły wygenerowany elektronicznie ze strony Ministerstwa Sprawiedliwości wydruk treści księgi wieczystej (...), stan na dzień 29 czerwca 2015 r., godz. 20:01, wypis z aktu notarialnego zawierającego opisaną powyżej umowę darowizny sporządzoną przez notariusza w S. D. W. dnia 4 września 1999 r., Rep. A nr (...).

Powyższe w ocenie sądu rejonowego dowodzi, że M. B. (1) zapoznał się z treścią księgi wieczystej oraz ww. umową darowizny. Przy analizowanym akcie notarialnym oświadczył on także, że znany jest mu stan faktyczny i prawny nieruchomości, stanowiącej przedmiot umowy, w tym fakt toczących się postępowań o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym nieruchomości, a także posiadanie tej nieruchomości przez osobę trzecią, który to stan akceptuje nie wnosi w związku z tym żadnych zastrzeżeń. W tym miejscu sąd rejonowy podkreślił, że zgodnie z art. 2 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. prawo o notariacie czynności notarialne dokonane przez notariusza zgodnie z prawem mają charakter dokumentu urzędowego. Nadanie czynności notarialnej, dokonanej przez notariusza w zakresie jego czynności i zgodnie z prawem, charakteru dokumentu urzędowego oznacza wyposażenie tej czynności w moc dowodową przysługującą każdemu dokumentowi urzędowemu. Stosownie natomiast do treści art. 244 § 1 k.p.c. dokumenty urzędowe, sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy władzy publicznej i inne organy państwowe w zakresie ich działania, stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo zaświadczone. Ani W. R., ani B. R. (1) nie naprowadzili żadnych dowodów, dla wykazania okoliczności, które wyłączałyby dobrą wiarę M. B. (1). W szczególności nie wykazali, aby z ich powództwa toczyły się w dacie zawarcia umowy sprzedaży (29 czerwca 2015 r.) jakiekolwiek postępowania zainicjowane w celu podważenia prawa własności A. R. i aby M. B. (1) o nich wiedział lub z łatwością mógł się o nich dowiedzieć. Innymi słowy, nie zostało w przedmiotowej sprawie wykazane, aby M. B. (1) miał wiedzę, bądź aby mógł on mieć wiedzę, o jakichkolwiek roszczeniach powoda i interwenientki w stosunku do osoby figurującej jako właściciel w księdze wieczystej nieruchomości stanowiącej przedmiot transakcji.

Mając na uwadze powyższe, sąd rejonowy doszedł do przekonania, że nabycie przez M. B. (1) prawa własności nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) położonej w P., gmina R., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą (...), które nastąpiło na podstawie umowy sprzedaży z dnia 29 czerwca 2015 r., korzysta z rękojmi wiary publicznej ksiąg wieczystych. Z tego względu roszczenia W. R. i B. R. (1) oraz naprowadzona dla ich wykazania argumentacja – nie zasługują na uwzględnienie.

Mają na uwadze powyższe orzeczono jak w punkcie I i IV sentencji.

Stan faktyczny przedmiotowej sprawy sąd rejonowy ustalił wyłącznie w oparciu o dowody dokumentarne zgromadzone w aktach sprawy, w aktach spraw dołączonych oraz w aktach księgi wieczystej. Autentyczność tych dokumentów nie była przez strony kwestionowana, ani też nie wzbudziła wątpliwości sądu. Zawnioskowane przez powoda i interwenientkę wnioski dowodowe pozostawały bez znaczenia dla rozstrzygnięcia, stąd też sąd je oddalił w toku rozprawy dnia 1 października 2018 r. i dnia 26 listopada 2018 r. Sąd oddalił też wniosek W. R. o odroczenie rozprawy, albowiem sąd nie przewidywał podjęcia czynności z udziałem powoda, a jego interesy procesowe w toku rozprawy reprezentował zawodowy pełnomocnik ustanowiony z urzędu.

Rozstrzygnięcie o kosztach znajduje odzwierciedlenie w punkcie II i V sentencji i podstawę normatywną w treści art. 98 § 1 k.p.c. Sąd rejonowy uznał, że powodowie przegrali sprawę w całości, co obliguje ich do zwrotu na rzecz pozwanych poniesionych przez nich kosztów procesu. Koszty te ponieśli i wykazali pozwani A. R. i M. B. (1). Na koszty te złożyło się wynagrodzenie zawodowych pełnomocników, którego wysokość po 5400 zł ustalono w oparciu o treść § 5 pkt 8 w związku z § 2 pkt 7 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U.2015.1800).

Zasadą jest, że strona przegrywająca zobowiązana jest do zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi procesowemu. Sąd rejonowy podkreślił, że zgodnie z treścią art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (Dz.U.2018.300 j.t.) zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi. Odstępstwo od reguły wyrażonej treścią art. 98 k.p.c. stanowi art. 102 k.p.c., zgodnie z treścią którego w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. W ocenie sądu rejonowego ów szczególny wypadek w realiach przedmiotowej sprawy nie zachodzi – tak w odniesieniu do powoda W. R., jak i w odniesieniu do powódki B. R. (1). Powołany przepis ustanawia zasadę słuszności, będącą odstępstwem od zasady odpowiedzialności za wynik procesu. Jest rozwiązaniem szczególnym, niepodlegającym wykładni rozszerzającej, wykluczającym stosowanie wszelkich uogólnień, wymagającym do swego zastosowania wystąpienia wyjątkowych okoliczności. Orzecznictwo i doktryna wypracowały stanowisko, iż do okoliczności branych pod uwagę przez sąd przy ocenie przesłanek zastosowania dyspozycji omawianego przepisu zaliczyć można nie tylko te związane z samym przebiegiem postępowania, lecz także dotyczące stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony. Za trafny Sąd uznaje pogląd, zgodnie z którym sama sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej, nawet tak niekorzystna, że strona bez uszczerbku dla utrzymania własnego i członków rodziny nie byłaby w stanie ponieść kosztów, nie stanowi podstawy zwolnienia – na podstawie art. 102 k.p.c. – z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi, chyba że na rzecz tej strony przemawiają dalsze szczególne okoliczności, które same mogłyby być niewystarczające, lecz łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpują znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. W ocenie sądu rejonowego na płaszczyźnie przedmiotowej sprawy okoliczności takowych brak.

W punkcie III i VI sąd rejonowy zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryficach na rzecz adw. M. T. kwotę 4.428 zł oraz na rzecz adw. B. K. kwotę 4.428 zł tytułem nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej powodowi W. R. i powódce B. R. (1) z urzędu. Na wskazaną powyżej kwotę złożyło się wynagrodzenie zawodowych pełnomocników ustanowionych dla powodów z urzędu w wysokości po 3.600 zł (którego wysokość ustalono w oparciu o treść § 11 pkt 8 w związku z § 8 pkt 7 Rozporządzenia z dnia 3 października 2016 r. w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu) oraz kwota 828 zł tytułem podatku VAT.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód W. R. i zaskarżając go w części, tj. w zakresie punktu I i II, wniósł o:

1. przeprowadzenie kontroli w trybie art. 380 k.p.c. postanowienia Sądu Rejonowego w Gryfiach:

a) z dnia 1 października 2018 roku o oddaleniu wniosku o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z przesłuchania powoda oraz o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków, ujętych w punkcie 4 pozwu, a także oddaleniu wniosku o przesłuchanie W. R. w charakterze strony oraz przeprowadzenie dowodu z zeznań świadka M. I., ujętego w punktach 2, 3 pisma z dnia 22 listopada 2017 r., a następnie jego uchylenie oraz dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań powoda oraz ww. świadków na okoliczności wskazane w uzasadnieniu ww. pism,

b) z dnia 26 listopada 2018 r. o oddaleniu wniosku powoda o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań świadków i pozwanych, zawartego w piśmie z dnia 1 października 2018 roku

a następnie jego uchylenie oraz dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z zeznań pozwanych oraz ww. świadków na okoliczność wskazaną w tym piśmie;

2. zmianę zaskarżonego wyroku oraz orzeczenie zgodnie z żądaniem pozwu;

3. zasądzenie od strony pozwanej, a w przypadku oddalenia apelacji – od Skarbu Państwa, na rzecz pełnomocnika powoda kosztów pomocy prawnej udzielonej z urzędu przed sądem II instancji z uwagi na ich nieuiszczenie ani w części ani w całości.

Skarżący zarzucił sądowi I instancji naruszenie przepisów prawa procesowego mające istotny wpływ na treść zaskarżonego orzeczenia, tj. art. 217 § 2 k.p.c. w zw. z art. 227 k.p.c. poprzez oddalenie wniosków dowodowych strony powodowej zmierzających do wykazania warunków, w jakich doszło do nabycia przez pozwanego M. B. (1) nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) oraz niezaznajomienia się przez pozwanego z jego stanem faktycznym – pomimo iż ww. okoliczności były miarodajne dla oceny zasadności wytoczonego powództwa.

Apelację od wyroku sądu rejonowego wywiodła również powódka B. R. (1) i zaskarżając go w całości, wniosła o jego zmianę i uwzględnienie powództwa B. R. (1) w całości, ewentualnie, w przypadku nieuwzględnienia powyższego, o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania przez sąd I instancji. Z daleko posuniętej ostrożności procesowej, apelująca wniosła o odstąpienie od obciążenia powódki kosztami procesu w przypadku oddalenia apelacji, oraz o przyznanie na rzecz pełnomocnika powódki z urzędu kosztów za pomoc prawną udzieloną powódce z urzędu, za postępowanie przed sądem II instancji, albowiem nie zostały one uiszczone ani w całości ani w żadnej części. Nadto na podstawie art. 380 k.p.c. apelująca wniosła o rozpoznanie postanowień sądu I instancji w przedmiocie oddalenia wniosków dowodowych o przesłuchanie zawnioskowanych przez powódkę świadków oraz stron.

Apelująca zarzuciła sądowi I instancji:

1.  naruszenie art. 11 k.p.c. poprzez błędne przyjęcie, iż wyrok kamy wydany przez Sąd Szczecin-Centrum w Szczecinie, V Wydział Karny z dnia 02.03.2010 r. sygn. akt: V K 110/09 wiąże w postępowaniu cywilnym w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącym nabycia do majątku wspólnego W. i B. R. (1) nieruchomości położonej w P., oznaczonej numerem działki ewidencyjnej nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gryficach, V Wydział Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą o numerze (...), podczas gdy przedmiotowy wyrok skazujący do umowy sprzedaży nieruchomości z dnia 18.02.2004 r., a więc czynności późniejszej,

2.  naruszenie art. 365 § 1 k.p.c., poprzez przyjęcie, iż prawomocny wyrok Sądu Rejonowego w Gryficach z dnia 18.03.2013 r., sygn. akt: I C 212/10 wydany z powództwa A. R. stanowi przeszkodę dla badania tego, czy przedmiotowa nieruchomość położona w P. stanowiła składnik majątku wspólnego B. R. (1) i W. R., co stanowiło podstawę interwencji głównej powódki w sprawie niniejszej,

3.  naruszenie art. 227 k.p.c., art. 217 § 1 i 3 k.p.c., art. 232 k.p.c. i art. 299 k.p.c., polegając bezzasadnym oddaleniu wniosków dowodowych w postaci zawnioskowanych przez powódkę świadków, a także dowodu z przesłuchania stron, w sytuacji, w której przeprowadzenie tych dowodów było niezbędne dla ustalenia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia niniejszej sprawy, w szczególności ustalenia uchylenia się przez powódkę od skutków prawnych złożonego przez siebie oświadczenia woli o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej, co skutkowało nierozpoznaniem istoty sprawy przez sąd I instancji,

4.  naruszenie art. 6 ustawy o księgach wieczystych i hipotece, poprzez przyjęcie, iż powód M. B. (1) działał w dobrej wierze nabywając przedmiotową nieruchomość, sytuacji w której nie zapoznał się on należycie ze stanem prawnym ani faktycznym przed jej nabyciem, w szczególności nigdy nie był obecny na jej terenie, nigdy nie zajmował się żadnymi kwestiami z nią związanymi itp.

5.  naruszeniu art 102 k.p.c. poprzez obciążenie powódki kosztami procesu, w tym kosztami zastępstwa procesowego, w sytuacji, w której zgodnie z zasadami słuszności zasadnym było odstąpienie B. R. (1) od obciążania jej kosztami procesu ze względu na jej bardzo trudną sytuację majątkową i osobistą.

W odpowiedzi na apelację pozwany M. B. (1) wniósł o oddalenie apelacji W. R. oraz zasądzenie od W. R. na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelację powódki B. R. (1) pozwany M. B. (1) wniósł o jej oddalenie oraz zasądzenie od powódki na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych.

W odpowiedzi na apelacje W. R. i B. R. (1) pozwana A. R. wniosła o oddalenie obu apelacji w całości oraz zasądzenie na rzecz pozwanej kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa adwokackiego według norm przepisanych od każdego apelującego w każdej ze spraw.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Wywiedzione w niniejszej sprawie apelacje W. R. i B. R. (1) nie zasługują na uwzględnienie.

Wstępnie zauważenia wymaga, że sąd rejonowy prawidłowo zgromadził w niniejszej sprawie materiał dowodowy, a następnie dokonał jego niewadliwej oceny zgodnej z wymogami stawianymi na gruncie art. 233 § 1 k.p.c. W konsekwencji ustalił stan faktyczny, odpowiadający treści tych dowodów, który sąd odwoławczy przyjął za własny. W sytuacji bowiem, gdy sąd drugiej instancji orzeka na podstawie materiału zgromadzonego w postępowaniu pierwszoinstancyjnym, nie musi już powtarzać dokonanych ustaleń, gdyż wystarczy stwierdzenie, że przyjmuje je za własne (tak SN w wyrokach: z dnia 19 października 2017 r., II PK 292/16, LEX nr 2426549 oraz z dnia 16 lutego 2017 r., I CSK 212/16, LEX nr 2294410; a także postanowieniach: z dnia 23 lipca 2015 r., I CSK 654/14, LEX nr 1781773; dnia 26 kwietnia 2007 r., II CSK 18/07, LEX nr 966804 oraz z dnia 10 listopada 1998 r., III CKN 792/98,OSNC 1999, Nr 4, poz. 83).

Jednocześnie na podstawie tak prawidłowo poczynionych ustaleń faktycznych sąd I instancji dokonał trafnej oceny zasadności żądania pozwu pod kątem właściwych przepisów prawa materialnego, słusznie stwierdzając w tym zakresie, że zarówno powództwo W. R., jak i powództwo interwencyjne B. R. (1) nie zasługiwały na uwzględnienie i podlegały oddaleniu.

Godzi się zauważyć, iż powód W. R. w tym postępowaniu domagał się, aby w dziale II księgi wieczystej o nr (...) prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gryficach dla nieruchomości położonej w P. przy ul. (...), wpisać – zamiast M. B. (1) – W. R.. Powód powoływał się pozorność czynności prawnej w postaci darowizny dokonanej na rzecz córki A. R., jak również dodatkowo podniósł kwestię odwołania tej darowizny.

Interwenientka B. R. (1) domagała się natomiast zasądzenia na jej rzecz od W. R. kwoty 13.000 zł tytułem zwrotu połowy uzyskanych przez pozwanego w okresie 2007 – 2017 roku pożytków z rzeczy wspólnej. Ponadto usunięcia niezgodności pomiędzy stanem prawnym ujawnionym w księdze prowadzonej przez Sąd Rejonowy w Gryficach za numerem (...) dla nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) rzeczywistym stanem prawnym poprzez nakazanie wpisania w dziale II księgi wieczystej w miejsce M. B. (1) – współwłaścicieli B. R. (1) i W. R. w udziałach po ½ części. Powódka podnosiła, iż nieruchomość w P. w dacie dokonania przez W. R. rozporządzeń stanowiła składnik majątku wspólnego jej i byłego męża W. R., zaś oświadczenie woli o ustanowieniu z W. R. rozdzielności majątkowej złożyła pod wpływem błędu.

Trafnie sąd I instancji uznał, że oba powyższe żądania zasadzały się na twierdzeniu, iż pozwana A. R. nie była uprawniona do skutecznego i ważnego rozporządzenia przedmiotową nieruchomością na rzecz pozwanego M. B. (1), a w konsekwencji zasadnie sąd rejonowy przyjął, że powyższe żądania znajdowały swą podstawę prawną w regulacji art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 6 lipca 1982 roku o księgach wieczystych i hipotece (dalej: u.k.w.h.) stanowiącego, że w razie niezgodności między stanem prawnym nieruchomości ujawnionym w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym osoba, której prawo nie jest wpisane lub jest wpisane błędnie albo jest dotknięte wpisem nieistniejącego obciążenia lub ograniczenia, może żądać usunięcia niezgodności.

Przez stan prawny nieruchomości należy rozumieć stan odnoszących się do praw wpisanych w działach II, III i IV księgi wieczystej, a rzeczywisty stan prawny nieruchomości to stan zgodny z prawem materialnym. W przypadku niezgodności pomiędzy stanem prawnym nieruchomości ujawniony w księdze wieczystej a rzeczywistym stanem prawnym, możliwe jest usunięcie tej niezgodności przez wytoczenie powództwa o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. W wyniku uwzględnienia żądania określonego w art. 10 ust. 1 u.k.w. nastąpi obalenie domniemania przewidzianego w art. 3 ust. 1 i 2 u.k.w. - w myśl którego, domniemywa się, że prawo jawne z księgi wieczystej jest wpisane zgodnie z rzeczywistym stanem prawnym, a prawo wykreślone nie istnieje - oraz ujawnienie w księdze wieczystej aktualnego stanu prawnego (J. Pisuliński, w: J. Pisuliński (red.), Ksiegi wieczyste i hipoteka, s. 254-300).

Celem powództwa przewidzianego w art. 10 u.k.w.h. jest wzruszenie domniemania wynikającego z art. 3 u.k.w.h., co może nastąpić w oparciu o wszelkie dowody, zważywszy, że rozpoznawane w tym procesie żądanie zmierza do ustalenia wprost przez sąd istnienia prawa powoda lub nieistnienie tego prawa po stronie pozwanego (por. wyroki SN: z dnia 10 września 2009 r., V CSK 69/09, niepubl.; z dnia 25 stycznia 2012 r., V CSK 51/11, OSNC 2012/6/78). Jak trafnie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 19 stycznia 2011 r. (V CSK 189/10, LEX nr 1108520), „powództwo przewidziane w art. 10 u.k.w.h. służy ochronie interesu osoby nie wpisanej lub błędnie wpisanej do księgi wieczystej a jego hipotezą objęte są wszystkie możliwe stany faktyczne, których stwierdzenie prowadzi do niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Podstawą takiego powództwa może być zatem także twierdzenie, że umowy przenoszące własność nieruchomości i stanowiące podstawę wpisu prawa własności do księgi wieczystej, były nieważne”.

Innymi słowy, ustalenie przez sąd, że umowa zbycia danej nieruchomości jest nieważna powoduje, że kupujący nie nabywa prawa własności nieruchomości, bez względu na to, czy dokonując tej czynności pozostawał on w dobrej wierze w rozumieniu art. 5 i art. 6 u.k.w.h.

Zarzuty apelacji powoda W. R. koncentrowały się na oddaleniu przez sąd rejonowy wniosków dowodowych strony powodowej zmierzających do wykazania warunków, w jakich doszło do nabycia przez pozwanego nieruchomości położonej w P. przy ul. (...) oraz niezaznajomienia się przez pozwanego z jej stanem faktycznym. Zarzuty apelacji powódki B. R. (1) natomiast dotyczyły przyjęcia przez sąd I instancji, iż wyrok karny wydany w sprawie V K 110/09 wiąże w postępowaniu cywilnym w zakresie rozstrzygnięcia dotyczącego nabycia do majątku wspólnego powodów nieruchomości w P., przyjęcia, iż wyrok wydany w sprawie I C 212/10 stanowi przeszkodę do badania tego, czy nieruchomość w P. stanowiła składnik majątku wspólnego powodów, oddalenia przez sąd I instancji wniosków dowodowych mających na celu w szczególności ustalenie uchylenia się przez powódkę od skutków prawnych złożonego oświadczenia woli o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej, niezastosowania przez sąd I instancji zasady słuszności (art. 102 k.p.c.) oraz przyjęcia, że pozwany M. B. (1) działał w dobrej wierze nabywając nieruchomość w P..

Odnosząc się do powyższego sąd okręgowy nade wszystko wskazuje, iż w pełni podziela stanowisko sądu rejonowego co do wykładni art. 11 zd. pierwsze k.p.c., zgodnie z którym ustalenia wydanego w postępowaniu karnym prawomocnego wyroku skazującego co do popełnienia przestępstwa wiążą sąd w postępowaniu cywilnym.

Powyższy przepis określa prejudycjalność, czyli moc wiążącą prawomocnych wyroków karnych skazujących, stanowiącą odstępstwo od zasady bezpośredniości, swobodnej oceny dowodów i niezawisłości sędziego.

Sąd cywilny związany jest tylko ustaleniami dotyczącymi popełnienia przestępstwa – a więc okolicznościami składającymi się na jego stan faktyczny, czyli osobą sprawcy, przedmiotem przestępstwa oraz czynem przypisanym oskarżonemu – które znajdują się w sentencji wyroku. Oznacza to, że sąd – rozpoznając sprawę cywilną – musi przyjąć, że skazany popełnił przestępstwo przypisane mu wyrokiem karnym (wyrok SN z dnia 14 kwietnia 1977 r., IV PR 63/77, LEX nr 7928). W postępowaniu cywilnym pozwany nie może bronić się zarzutem, że nie popełnił przestępstwa, za które wcześniej został skazany prawomocnym wyrokiem wydanym w postępowaniu karnym, ani też że przestępstwem tym nie wyrządził szkody. Związanie dotyczy ustalonych w sentencji wyroku znamion przestępstwa, a także okoliczności jego popełnienia, dotyczących czasu, miejsca, poczytalności sprawcy itp. Wszelkie inne ustalenia prawomocnego, skazującego wyroku karnego, wykraczające poza elementy stanu faktycznego przestępstwa, nie mają mocy wiążącej dla sądu cywilnego, nawet jeśli są zawarte w sentencji wyroku. Nie są wiążące okoliczności powołane w uzasadnieniu wyroku. Nie można też traktować uzasadnienia wyroku karnego czy jego fragmentów jako dokumentu ze wszystkimi skutkami procesowymi, jakie kodeks postępowania cywilnego wiąże z dokumentami urzędowymi – art. 244 i 252. Sąd cywilny może więc czynić własne ustalenia w zakresie okoliczności, które nie dotyczą popełnienia przestępstwa, mimo że pozostają w związku z przestępstwem. Ustalenia te mogą różnić się od tych, których dokonał sąd karny (wyrok SN z dnia 17 czerwca 2005 r., III CK 642/04, LEX nr 177207, oraz wyrok SN z dnia 6 marca 1974 r., II CR 46/74, OSP 1975, z. 3, poz. 63).

W niniejszej sprawie powód W. R. wyrokiem Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 2 marca 2010 roku (sygn. akt V K 110/09) został uznany za winnego tego, że w dniu 18 lutego 2004 roku w S., w Kancelarii Notarialnej notariusz D. P., posługując się pełnomocnictwem w formie aktu notarialnego z dnia 11 grudnia 2000 roku Rep. A (...) udzielonym mu przez swą córkę A. R., o którym wiedział, że zostało ono skutecznie odwołane w dniu 10 lutego 2004 roku wyłudził podstępnie od notariusza D. P. poświadczenie nieprawdy w postaci aktu notarialnego Rep. A (...), w którym wskazano, iż działa on jako pełnomocnik A. R. i jednocześnie przywłaszczył na rzecz swej matki H. R. prawa majątkowe A. R. w ten sposób, że przed ww. notariuszem złożył w imieniu A. R. oświadczenie o sprzedaży na rzecz H. R.:

- udziału w nieruchomości położonej w S. przy Pl. (...), dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW (...),

- nieruchomości położonej w P., dla której Sad Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą KW (...) oraz

- nieruchomości położonej w S. przy ul. (...) w S., dla której Sąd Rejonowy w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą KW (...) za kwotę 1.224.000 zł, która to należność nie została przekazana A. R., w wyniku czego H. R. oświadczyła, że nabywa wskazane prawa majątkowe, a notariusz D. P. sporządziła akt notarialny Rep. A (...) dotyczący sprzedaży i nabycia wskazanych prawa majątkowych, czym działał na szkodę A. R., to jest czynu z art. 272 k.k. w zb. z art. 284 § 1 k.k. w zw. z art. 294 § 1 k.k. w zw. z art. 11 § 2 k.k. i za występek ten na podstawie art. 294 § 1 k.k. w zw. w zw. z art. 11 § 3 k.k. oraz art. 33 § 2 k.k. wymierzono oskarżonemu (powodowi W. R.) karę 1 roku i 4 miesięcy pozbawienia wolności oraz grzywnę 250 stawek dziennych określając wysokość stawki na 100 zł. Wykonanie orzeczonej kary na podstawie art. 69 § 1 i 2 k.k. oraz art. 70 § 1 pkt 1 k.k. zostało warunkowo zawieszone na okres próby 4 lat.

Wyrokiem z dnia 26 października 2010 roku, zapadłym w wyniku rozpoznania apelacji oskarżonego i prokuratora od wyroku sądu I instancji, Sąd Okręgowy w Szczecinie utrzymał w mocy zaskarżony wyrok (sygn. akt IV Ka 729/10).

Stosownie do art. 284 § 1 k.k., karze pozbawienia wolności podlega ten, kto przywłaszcza sobie (…) cudze prawo majątkowe.

Według wypracowanego w doktrynie i orzecznictwie stanowiska, przez przywłaszczenie powszechnie rozumie się rozporządzenie jak swoją własnością cudzą rzeczą ruchomą lub cudzym prawem majątkowym, z wykluczeniem osoby uprawnionej (por. W. Świda (w:) I. Andrejew, W. Świda, W. Wolter, Kodeks karny..., s. 614; O. Górniok (w:) System Prawa Karnego..., t. 4, s. 409). Czynność wykonawcza polega na przywłaszczeniu rzeczy lub prawa, a zatem na postąpieniu z rzeczą tak jak właściciel, a z prawem majątkowym tak jak uprawniony (por. Górniok, Pleńska, Przestępstwa, s. 409–410). Przedmiotami czynności wykonawczej są cudza rzecz lub cudze prawo majątkowe. Określenie, że dana rzecz (prawo majątkowe) jest cudza, oznacza, że ma ona właściciela i jest nim inna osoba niż sprawca (por. Marek, Peczeniuk [w:] Marek, Pływaczewski, Peczeniuk, Kradzież, s. 45; Peiper, Komentarz, s. 543; Wojciechowski, Mienie, s. 295; Marek, Oczkowski [w:] System, t. 9, s. 61). Przestępstw przeciwko mieniu, można się dopuścić tylko w odniesieniu do rzeczy stanowiących czyjąś własność.

Z powyższego wynika, iż znamieniem przestępstwa przywłaszczenia jest zabór (przywłaszczenie) rzeczy lub prawa majątkowego należącej do osoby trzeciej – w przedmiotowej sprawie nieruchomości położonej w P. należącej do A. R.. Nie ulega wątpliwości, że nie jest dopuszczalne przywłaszczenie rzeczy własnej, tj. wykluczyć należy sytuację, w której powód W. R. mógłby zostać skazany przez sąd karny za przestępstwo polegające na przywłaszczeniu własnej rzeczy. W konsekwencji uznać należy, iż skazanie W. R. za czyn przywłaszczenia potwierdza stan prawny, iż nieruchomość stanowiąca działkę numer (...) położoną w P. stanowiła własność A. R..

Mając na uwadze powyższe sąd okręgowy wskazuje, iż zasadnie sąd rejonowy uznał, iż skoro sąd karny w prawomocnym wyroku skazującym W. R. ustalił, że przywłaszczył on na rzecz swojej matki H. R. prawa majątkowe A. R. (własność nieruchomości będącej przedmiotem niniejszego postępowania), to sąd nie może w niniejszym postępowaniu czynić odmiennych ustaleń, w tym w szczególności nie może prowadzić postępowania dowodowego na okoliczności przeciwne, tj. że przedmiotowe prawo majątkowe nie należało do A. R..

Mając na uwadze powyższe, a w szczególności regulację zawartą w art. 11 k.p.c. uznać należy, że prowadzenie postępowania dowodowego podważającego powyższą okoliczność jest niedopuszczalne. Zasadnie zatem sąd rejonowy trafnie oddalił wnioski dowodowe – głównie w postaci osobowych źródeł dowodowych – naprowadzane przez powodów W. R. i B. R. (1), a w konsekwencji oba powództwa oddalił przyjmując, że to A. R. w dacie zawarcia umowy sprzedaży z M. B. (1) była właścicielem nieruchomości stanowiącej działkę (...) położonej w P., a więc była umocowana do tego, aby nieruchomość tę skutecznie zbyć na rzecz M. B. (1).

Z powyższych względów sąd okręgowy oddalił również zgłoszony na rozprawie apelacyjnej przez pełnomocnika powódki B. R. (1) wniosek o przeprowadzenie dowodu z protokołów rozpraw w sprawie o sygn. akt III C 540/18.

Tożsame przyczyny legły u podstaw nieuwzględnienia wniosku W. R. o odroczenie rozprawy apelacyjnej. Powód w toku postępowania był reprezentowany przez zawodowego pełnomocnika, zaś wszelkie argumenty mógł przywołać w toku postępowania. Twierdzenia o chęci przedstawienia nieokreślonych bliżej okoliczności w postępowaniu odwoławczym, po trwającym kilka lat kolejnym już procesie dotyczącym tej samej nieruchomości należy ocenić jako wyłącznie zmierzające do przewleczenia postępowania.

Jedynie marginalnie sąd okręgowy wskazuje, iż twierdzenia podnoszone w postępowaniu apelacyjnym przez powódkę B. R. (1) wskazujące na uchylenie się przez nią od skutków prawnych złożonego przez siebie oświadczenia woli o zawarciu umowy majątkowej małżeńskiej oraz sygnalizujące, iż nieruchomość położona w P. należy do majątku wspólnego powódki B. R. (1) i jej byłego męża W. R., jawią się jako niewiarygodne. Sąd okręgowy zauważa, że powódka była przesłuchiwania w charakterze świadka w sprawie z powództwa (...) S.A. w K. przeciwko Ł. R., W. R. i A. R. o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym (sygn. akt I C 84/11). Pomimo obszernych zeznań B. R. (1), które złożyła we wskazanej sprawie na rozprawie w dniu 7 września 2011 roku, nie sposób doszukać jakichkolwiek pretensji, które zgłaszałaby względem przedmiotowej nieruchomości w P.. W ocenie sądu okręgowego twierdzenia powódki zgłoszone w niniejszym postępowaniu stanowią wyłącznie nie zasługującą na aprobatę linię obrony przyjętą na potrzeby niniejszego postępowania.

Finalnie sąd okręgowy wskazuje, że nie było podstaw do zastosowania względem powodów regulacji art. 102 k.p.c., zgodnie z którym, w wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami. Cytowany przepis statuuje regułę słuszności w zakresie orzekania w przedmiocie kosztów procesu przewidując, iż sąd może w szczególnie uzasadnionych wypadkach odstąpić od obciążania strony kosztami postępowania strony przeciwnej. Ustawodawca nie wskazał, co należy rozumieć pod pojęciem „wypadku szczególnie uzasadnionego”. Przyjmuje się, iż przy ocenie wystąpienia przesłanek wynikających z w/w przepisu zwykle brane są pod uwagę zarówno takie okoliczności, które odnoszą się do faktów związanych z samym przebiegiem procesu, jak i takie, które dotyczą stanu majątkowego i sytuacji życiowej strony z uwzględnieniem zasad współżycia społecznego. Przy czym przez fakty związane z samym przebiegiem procesu należy pojmować takie okoliczności jak np. podstawę oddalenia żądania, zgodność zamiarów stron w sprawach dotyczących stosunku prawnego, który może być ukształtowany tylko wyrokiem, szczególną zawiłość lub precedensowy charakter sprawy albo subiektywne przekonanie strony co do zasadności zgłoszonego roszczenia - trudne do zweryfikowania a limine, a ponadto sposób prowadzenia procesu przez stronę przegrywającą albo niesumienne lub oczywiście niewłaściwe postępowanie strony wygrywającej, która w ten sposób wywołała proces i koszty połączone z jego prowadzeniem (por. wyrok SA w Katowicach z dnia 18 lipca 2013 r., Lex nr 1349918).

Co istotne, zastosowanie dobrodziejstwa wynikającego z przepisu art. 102 k.p.c. zależy od swobodnej decyzji sądu i związane jest z dyskrecjonalną władzą sędziowską, który dokonując kwalifikacji "wypadków szczególnie uzasadnionych" - uwzględniając okoliczności sprawy - powinien kierować się poczuciem własnej sprawiedliwości (por. postanowienia SN: z dnia 27 stycznia 2010 r., II CZ 87/09 oraz z dnia 17 kwietnia 2013 r., V CZ 130/12, LEX nr 1341731).

Bacząc na powyższe i kierując się poczuciem sprawiedliwości sąd okręgowy doszedł do przekonania, iż słusznie sąd I instancji nie znalazł podstaw do odstąpienia od tego, aby obciążać powodów W. R. i B. R. (1) kosztami procesu pozwanych A. R. i M. B. (1). Nie ulega wątpliwości, że zasadą jest, iż strona przegrywająca zobowiązana jest do zwrotu kosztów procesu przeciwnikowi procesowemu. Jednocześnie zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia strony od obowiązku zwrotu tych kosztów (art. 108 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych). Sad okręgowy, podobnie jak sąd rejonowy stoi na stanowisku, iż trudna sytuacja ekonomiczna strony przegrywającej nie stanowi samodzielnej podstawy zwolnienia z obowiązku zwrotu kosztów przeciwnikowi na podstawie art. 102 k.p.c. Jednocześnie w sprawie nie zachodzą inne szczególne okoliczności, które łącznie z trudną sytuacją ekonomiczną wyczerpywałyby znamiona wypadku szczególnie uzasadnionego. Powodowie generują liczne postępowania sądowe, dowolnie przedstawiając fakty stosownie do aktualnie prezentowanej linii. Zaznaczyć należy, że jest to już drugie postępowanie o uzgodnienie treści księgi wieczystej dotyczące tej samej nieruchomości. Ich działania skutkują koniecznością podjęcia obrony przez inne podmioty i generują ponoszenie przez nich kosztów.

Tak argumentując i nie znajdując podstaw do zmiany zaskarżonego orzeczenia, sąd okręgowy na podstawie art. 385 k.p.c. obie apelacje oddalił, o czym orzekł w punkcie 1. wyroku.

Rozstrzygnięcie o kosztach postępowania apelacyjnego znajduje odzwierciedlenie w punktach 2-5 wyroku i podstawę normatywną w treści art. 98 § 1 k.p.c., zgodnie z którym strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Sąd okręgowy uznał, że apelujący W. R. i B. R. (1) przegrali postępowanie apelacyjne w całości, co obliguje ich do zwrotu na rzecz pozwanych poniesionych przez nich kosztów procesu. Koszty te ponieśli i wykazali pozwani A. R. i M. B. (1). Na koszty te złożyło się wynagrodzenie zawodowych pełnomocników, których wysokość po 2.700 zł ustalono w oparciu o § 5 pkt 8 w zw. z § 2 pkt 7 w zw. z § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 roku w sprawie opłat za czynności adwokackie (Dz.U. 2015 r., poz. 1800 ze zm.).

Jedynie marginalnie wypada zauważyć, iż z przyczyn szeroko opisanych w przypadku rozstrzygnięcia o kosztach postępowania pierwszoinstancyjnego, sąd okręgowy uznał, iż nie zaistniała podstawa ku temu, by w oparciu o art. 102 k.p.c. odstąpić od obciążania powodów W. R. i B. R. (1) kosztami postępowania apelacyjnego pozwanych A. R. i M. B. (1). Powyższe rozstrzygnięcie jest tym bardziej zasadne, jeżeli weźmie się pod uwagę, iż w orzecznictwie przyjmuje się, że przekonanie strony o zasadności zajmowanego stanowiska, które w pewnych przypadkach może przemawiać za nieobciążaniem jej kosztami przegranego procesu przed sądem pierwszej instancji, przestaje być aktualne w postępowaniu apelacyjnym, gdyż strona ma możliwość zweryfikowania swojego stanowiska (por. postanowienia SN: z dnia 18 czerwca 2014 r., V CZ 40/14, LEX nr 1504594; z dnia 30 marca 2012 r., III CZ 13/12, LEX nr 1164738; z dnia 15 czerwca 2011 r., V CZ 24/11, LEX nr 898277 oraz z dnia 5 października 2011 r., IV CZ 48/11, LEX nr 1299203). Powodowie po zapoznaniu się z uzasadnieniem wyroku sądu powinni byli zmienić swe przekonanie o zasadności zajmowanego przezeń stanowiska, a kwestionując niekorzystny dlań wyrok, musieli uwzględnić konieczność ponoszenia związanych z tym konsekwencji procesowych, w tym obowiązek zwrotu stronie przeciwnej kosztów niezasadnie wszczętego postępowania apelacyjnego. Wobec braku okoliczności, które przemawiałyby za zastosowaniem względem powodów dobrodziejstwa art. 102 k.p.c., obciążono ich kosztami instancji odwoławczej poniesionymi przez pozwanych.

W punkcie 6. i 7. sąd okręgowy zasądził od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego w Gryficach na rzecz adwokata B. M. kwotę 2.214 zł oraz na rzecz adwokata B. K. kwotę 2.214 zł tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej powodom W. R. oraz B. R. (1) z urzędu. Na wskazane kwoty złożyło się wynagrodzenie zawodowych pełnomocników ustanowionych dla powodów z urzędu w wysokości 1.800 zł (którego wysokość została ustalona w oparciu o treść § 11 pkt 8 w zw. z § 8 pkt 7 w zw. z § 16 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia z dnia 3 października 2016 roku w sprawie ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej przez adwokata z urzędu) oraz kwota 414 zł tytułem podatku VAT.

Marzenna Ernest Tomasz Szaj Katarzyna Longa

Zarządzenia:

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)

a)  (...)

b)  (...)

c)  (...)

(...)

5.  (...)

(...)