Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 19 września 2018 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie zasądził od pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. na rzecz powoda W. G. kwotę 710,43 zł (pkt I); oddalił powództwo w pozostałym zakresie (pkt II); nie obciążył powoda kosztami procesu należnymi stronie pozwanej (pkt III).

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Pozwanemu W. G. przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w budynku przy ul. (...) w S., należącego do zasobów powódki Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S..

Pozwana dokonała rozliczenia kosztów centralnego ogrzewania lokalu powoda w okresie od dnia 1 stycznia 2014r. do dnia 31 grudnia 2014r. stwierdzając nadpłatę w wysokości 632,12 zł.

W. G. zwrócił się do Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. o zwrot ww. nadpłaty. Pozwana z tego tytułu zwróciła powodowi kwotę 186,95 zł, oświadczając, że dokonuje potrącenia z tą należnością wierzytelności wobec pozwanego z tytułu opłat eksploatacyjnych za lokal.

Zarząd Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. w wykonaniu postanowień Regulaminu tworzenia i rozliczenia funduszu na wykup nieruchomości gruntowych utworzył fundusz na wykup nieruchomości nr (...) przy ul. (...) w S..

W. G. tytułem zaliczki na wykup gruntu uiścił pozwanej Spółdzielni kwotę 265,26 zł.

Uchwałą Zarządu Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S. nr (...) z dnia 13 grudnia 2010r. w sprawie rozliczania kosztów wykupu nieruchomości gruntowej przy ul. (...) procedura wykupu została zawieszona. Jednocześnie odstąpiono od pobierania zaliczek na wykup gruntu od dnia 1 stycznia 2011r. i postanowiono o dokonaniu zwrotu zaliczek pobranych w okresie od 1 kwietnia 2006r. do dnia 31 grudnia 2010r.

Pismem z dnia 19 stycznia 2011r. powód wezwał pozwaną do zwrotu zaliczki uiszczonej na poczet wykupu gruntu. W odpowiedzi z dnia 8 lutego 2011r. pozwana poinformowała powoda, że dokonała potrącenia wzajemnych wierzytelności na kwotę 265,26 zł z tytułu opłat eksploatacyjnych z nadpłatą dotyczącą pobranej zaliczki na wykup gruntu.

W tak ustalonym stanie faktycznym sąd I instancji uznał powództwo za częściowo uzasadnione.

Jako podstawę prawną rozstrzygnięcia wskazał art. 405 k.c. i art. 410 § 1 i 2 k.c.

Sąd rejonowy w pierwszej kolejności zaznaczył, iż pozwana nie negowała faktu uiszczenia przez powoda W. G. zaliczki na wykup gruntu 265,26 zł, która podlegała zwrotowi na jego rzecz, ani istnienia nadpłaty z tytułu centralnego ogrzewania w okresie rozliczeniowym od 1 stycznia 2014r. do dnia 31 grudnia 2014 r. w wysokości 632,12 zł. Bezsporne pozostawało, że pozwana zwróciła powodowi jedynie część nadpłaty za centralne ogrzewanie, tj. 186,95 zł. Pozwana przeciwko żądaniom pozwu podniosła jedynie zarzut potrącenia z wierzytelnością powoda swej wzajemnej wierzytelności z tytułu opłat eksploatacyjnych i kosztów utrzymania lokalu.

Sąd odwołując się do treści art. 498 § 1 k.c. wskazał, iż zgodnie z obowiązującą w procesie cywilnym zasadą rozkładu ciężaru dowodu (art. 6 k.c. i art. 232 k.p.c.), na pozwanej spoczywał ciężar wykazania wierzytelności przedstawionej do potrącenia, bowiem powód kwestionował, by wierzytelność ta istniała. Sąd uznał, iż wbrew przywołanym regułom strona pozwana nie naprowadziła dowodów pozwalających na ustalenie okoliczności powstania roszczenia przedstawionego do potrącenia oraz zweryfikowanie jego wysokości. Dla wykazania roszczenia wzajemnego nieodzowne było przedstawienie takiego materiału dowodowego, który nie tylko obrazował sposób wyliczenia roszczenia, lecz przede wszystkim potwierdzał okoliczności stanowiące podstawę określenia opłat eksploatacyjnych i kosztów utrzymania lokalu powoda w danej wysokości i prawidłowość ich przyjęcia. Pozwana nie przedstawiła żadnych dokumentów źródłowych, będących podstawą swych naliczeń. Tymczasem wysokość opłat zależnych od spółdzielni i niezależnych od spółdzielni dla lokali mieszkalnych określa zarząd spółdzielni w formie uchwał. Opłaty te ustalane są ponadto na podstawie regulaminu rozliczania kosztów gospodarki zasobami spółdzielni oraz regulaminu rozliczania kosztów gospodarki cieplnej i wody. Żadnego z tych dokumentów pozwana nie przedłożyła, a to właśnie one stanowiłyby punkt wyjścia do rozważań o prawidłowości ustalenia podstawy i wysokości roszczenia przedstawionego do potrącenia. Pozwana nie przedstawiła również rozliczeń wody, w oparciu o które przyjęła, iż powód posiada niedopłaty z tego tytułu, ani innych dowodów, które wskazywałyby, że te rozliczenia są prawidłowe, mimo że powód kategorycznie kwestionował, by posiadał zaległości w tej mierze.

Dowody z dokumentów prywatnych złożone przez stronę pozwaną Sąd ocenił w oparciu o treść art. 245 k.p.c. jedynie jako potwierdzenie tego, że osoby, które je podpisały złożyły zawarte w nich oświadczenia. Okazały się one niewystarczające do uznania, iż w istocie pozwana posiadała wierzytelność wobec powoda, którą mogła przedstawić do potrącenia. Z tych przyczyn brak było podstaw do uznania, iż dokonane przez nią potrącenia były skuteczne i doprowadziły do umorzenia wzajemnej wierzytelności powoda, objętej pozwem.

Sąd rejonowy wskazał w dalszej części uzasadnienia, iż powód w piśmie procesowym z dnia 7 maja 2018 r. sprecyzował żądanie, jednoznacznie wskazując, że domaga się zasądzenia od pozwanej kwoty 710,43 zł bez odsetek, jednocześnie jednak nie złożył oświadczenia o cofnięciu pozwu w pozostałym zakresie (w pozwie domagał się zapłaty kwoty wyższej, wraz z odsetkami). Ostatecznie określone żądanie okazało się zasadne, złożyła się bowiem na nie kwota 265,26 zł podlegającej zwrotowi zaliczki za wykup gruntu oraz kwota 445,17 zł tytułem części nadpłaconych przez powoda kosztów centralnego ogrzewania (stanowiąca różnicę pomiędzy ustaloną przez pozwanego kwotą w wysokości 632,12 zł a zwróconą kwotą 186,95 zł).

Wobec powyższego Sąd orzekł jak w pkt I wyroku, zgodnie z żądaniem wyartykułowanym przez powoda w ww. piśmie, zaś w pozostałej części – w pkt II wyroku – powództwo oddalił.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu, zawarte w punkcie III wyroku, sąd oparł o przepis art. 102 k.p.c. uznając, że wprawdzie powód częściowo przegrał proces, jednakże stanowiło to wyraz braku umiejętności sformułowania żądania i obeznania z regułami postępowania, zaś nałożenie na powoda obowiązku uiszczenia tej części kosztów postępowania poniesionych przez pozwaną, która adekwatna byłaby do zakresu, w jakim powód przegrał proces, pozbawiłoby roszczenie zasądzone w punkcie I wyroku ekonomicznego wymiaru.

Apelację od powyższego wyroku wniosły obie strony.

Powód zaskarżył wyrok w punkcie II i wniósł o zasądzenie od pozwanej na jego rzecz sumy 96,03 zł. W uzasadnieniu wskazał, iż w sezonie grzewczym 2014-2015 roku na podzielniku zamontowanym w pokoju zapamiętany odczyt wynosił 16 jednostek zużytych ciepła, a na rachunku opłat za centralne ogrzewanie było uwidocznionych 115 jednostek.

Pozwana zaskarżyła zaś wyrok w zakresie pkt I i III, zarzucając mu:

1.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 233 § 1 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 z późn. zm.) poprzez:

a.  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na ocenie dowodów w sposób dowolny, uznając, iż pozwana nie wykazała w sposób dostateczny wierzytelności przedstawionej do potrącenia, podczas gdy z zebranego materiału dowodowego oraz podnoszonych przez strony twierdzeń i zarzutów należało uznać, że popełnione przez stronę pozwaną potrącenie jest w pełni wykazane i skuteczne, a tym samym zasługuje na uwzględnienie,

b.  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów polegające na przyjęciu, że powód wykazał bezpodstawność wzbogacenia pozwanej bazując jedynie na niczym niepopartym twierdzeniu powoda, że Spółdzielnia bezpodstawnie obciąża go ryczałtem za wodę, a nie rozlicza według wskazań wodomierzy, podczas gdy należało uznać, że strona inicjująca proces powinna wykazać przesłanki wynikające z art. 405 k.c., czego nie zrobiła chociażby przez niewykazanie bezpodstawności wzbogacenia pozwanej,

c.  przekroczenie granic swobodnej oceny dowodów na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału polegające na przyjęciu, że pozwana przeciwko żądaniom pozwu podniosła jedynie zarzut potrącenia, podczas gdy w odpowiedzi na pozew jednoznacznie został sformułowany również zarzut niewykazania roszczeń przez powoda,

2.  naruszenie przepisów postępowania, a mianowicie art. 102 ustawy z dnia 17 listopada 1964r. Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1360 z późn. zm.) poprzez jego błędne zastosowanie i odstąpienie od obciążenia powoda kosztami procesu należnymi pozwanej, podczas gdy w przedmiotowej sprawie nie zachodził szczególnie uzasadniony przypadek uzasadniający zastosowanie ww. przepisu;

3.  naruszenie prawa materialnego tj. przepisu art. 6 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 z późn. zm.), poprzez uznanie, że to na pozwanej spoczywa ciężar dowodzenia bezpodstawności obciążania powoda ryczałtem za wodę (do czego faktycznie sprowadzało się kwestionowanie potrąconej wierzytelności), podczas gdy obowiązek ten spoczywa na powodzie, jako osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, szczególności w świetle okoliczności, że potrącenie wierzytelności miało miejsce jeszcze przed wszczęciem niniejszego postępowania, powód przedmiotowych potrąceń wcześniej nie kwestionował, a tym samym kwestionując istnienie wierzytelności na etapie postępowania sądowego, to on powinien wykazać, że owe wierzytelności nie istnieją, bądź też że popełnione potrącenia nie były w tym wypadku skuteczne;

4.  naruszenie prawa materialnego tj. przepisu art. 405 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1025 z późn. zm.), poprzez uznanie, że znajduje on zastosowanie w okolicznościach niniejszej sprawy, podczas gdy należało uznać, że strona powodowa w żaden sposób nie wykazała bezpodstawności uzyskania przez pozwaną korzyści majątkowej kosztem powoda, a tym samym rzeczony przepis nie może w tym przypadku znaleźć zastosowania.

Biorąc pod uwagę wymienione wyżej zarzuty pozwana wniosła o:

1.  zmianę wyżej zaskarżonego wyroku Sądu I instancji i wydanie orzeczenia poprzez oddalenie powództwa w całości,

2.  zasądzenie od powoda na rzecz pozwanej kosztów postępowania za obie instancje, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu zostały rozwinięte zarzuty wskazane w petitum apelacji.

Sąd okręgowy zważył, co następuje:

Jedynie apelacja powoda okazała się uzasadniona, apelacja pozwanej była zaś w całości niezasadna.

W pierwszej kolejności należało odnieść się do apelacji pozwanej.

Otóż sąd I instancji słusznie zauważył, iż w sprawie niesporny był fakt uiszczenia przez powoda W. G. zaliczki na wykup gruntu 265,26 zł, która podlegała zwrotowi na jego rzecz oraz istnienie nadpłaty z tytułu centralnego ogrzewania w okresie rozliczeniowym od 1 stycznia 2014r. do dnia 31 grudnia 2014 r. w wysokości 632,12 zł. Bezsporne pozostawało, że pozwana zwróciła powodowi jedynie część nadpłaty za centralne ogrzewanie, tj. 186,95 zł.

W tej sytuacji należało rozważyć zasadność podniesionego przez pozwaną zarzutu potrącenia wzajemnej wierzytelności pozwanej z tytułu opłat eksploatacyjnych i kosztów utrzymania lokalu.

Przede wszystkim należy wskazać, iż potrącenie dokonuje się mocą jednostronnego oświadczenia woli.

Jedyne oświadczenie o potrąceniu z dnia 8.02.2011 r. znajdujące się w aktach (k. 25) obejmuje dotyczy tylko kwoty 265 zł i w dodatku zostało złożone tylko przez 1 członka zarządu przy dwuosobowej reprezentacji wynikającej z odpisu Krajowego Rejestru Sądowego dotyczącego Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w S.. Pozwana reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika nie wykazała, iż główny księgowy był umocowany do złożenia takiego oświadczenia jednoosobowo. Natomiast oświadczenie o potrąceniu złożone dopiero w odpowiedzi na pozew przez nieumocowanego do czynności materialnoprawnych pełnomocnika nie mogło odnieść zamierzonego skutku.

Słusznie sąd rejonowy uznał też, iż zarzut potrącenia nie został w sposób należycie wykazany przez pozwanego. Sąd odwoławczy podziela argumentację zaprezentowaną w uzasadnieniu zaskarżonego orzeczenia w tym zakresie.

Można jedynie dodatkowo podkreślić, iż pozwana nie przedstawiła stosownego rozliczenia opłat eksploatacyjnych. Nie wskazała nawet za jaki okres pozwany zalega z opłatami za lokal i jakie to są należności. Jedyne dokumenty rozliczeniowe to kartoteka konta za okres 1.10.2010 r. do 1.12.2011r. oraz za okres 1.01.2015 r. do 30.04.2015 r. Brak zatem pełnego rozliczenia ewentualnych zaległości powoda. Nie sposób zatem uznać, iż pozwany jako profesjonalista wskazał własną wierzytelność, którą przedstawił do potrącenia. W konsekwencji nie można też było zbadać czy wierzytelności te nie były przedawnione. Zgodnie bowiem z treścią art. 498 § 1 k.c. zdatna do potrącenia jest wierzytelność, która może być dochodzona przed sądem lub przed innym organem państwowym.

Również apelacja pozwanej co do kosztów procesu (pkt III) nie była uzasadniona. Sąd odwoławczy w pełni podziela argumentację sądu I instancji prowadzącą do zastosowania art. 102 k.p.c. w niniejszej sprawie.

Mając na uwadze powyższe apelacja pozwanej podlegała oddaleniu w całości, o czym – na podstawie art. 385 k.p.c. – orzeczono jak w punkcie 1. sentencji.

Przechodząc do apelacji powoda, to w pierwszej kolejności należy zauważyć, iż zaskarżył on wyrok jedynie w punkcie II i zażądał zasądzenia dodatkowo kwoty 96,03 zł, wyznaczając w ten sposób granice apelacji. W takim też zakresie apelacja okazała się uzasadniona.

Powód od samego początku procesu kwestionował sposób rozliczenia centralnego ogrzewania za rok 2014, wskazując na zawyżenie o 99 zużytych jednostek ciepła. Podnieść należy, iż to pozwana jako dysponująca wszelkimi dowodami i rozliczeniami powinna przedstawić sposób rozliczenia centralnego ogrzewania w sezonie grzewczym 2014 roku, w sytuacji gdy pozwany złożył wszystkie dowody jakimi dysponował. Sąd odwoławczy zważył, iż nawet pomimo przedłożenia przez powoda rozliczenia wskazań miesięcznych w postępowaniu odwoławczym (k.99) pozwany nie był w stanie wyjaśnić w jaki sposób doszło do przyjęcia 115 jednostek zużycia, w sytuacji gdy odczyty na koniec 2014 roku wskazywały na 16 jednostek. W tej sytuacji należało uznać, iż wpłacona przez powoda kwota 96,03 zł (przy zastosowaniu sposobu liczenia wynikającego z rozliczenia kosztów ogrzewania dla użytkownika k. 10) tytułem zaliczek na ogrzewanie była świadczeniem nienależnym i jako taka powinna podlegać zwrotowi na podstawie art. 405 k.c. w zw. z art. 410 § 1 k.c.

Na zakończenie należy wskazać, iż żądanie powoda, które nie zostało cofnięte opiewało na kwotę 1250 zł. Powód w sposób wyraźny sprecyzował swoje roszczenie w piśmie z dnia 7.05.2018 r., wskazując, iż nie żąda odsetek od dochodzonej należności i tych odsetek nie zażądał również w apelacji.

Mając na uwadze powyższe na podstawie art. 386 § 1 k.p.c. zmieniono zaskarżony wyrok w punkcie II., o czym orzeczono jak w punkcie 1. sentencji.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono na podstawie art. 98 k.p.c. Na koszty należne powodowi złożyła się poniesiona opłata od apelacji w wysokości 30 zł.

Tomasz Szaj Małgorzata Grzesik Ziemowit Parzychowski