II Ca 7/19 - zarządzenie, uzasadnienie Sąd Okręgowy w Szczecinie z 2019-11-21
Sygn. akt II Ca 7/19
UZASADNIENIE
Postanowieniem z dnia 9 października 2018 roku Sąd Rejonowy w Gryficach, po rozpoznaniu sprawy o sygn. akt I Ns 522/12:
I. na nieruchomości położonej w G. stanowiącej własność wnioskodawcy W. W. (1) składającej się z działek nr (...) objętej księgą wieczystą prowadzoną za numerem (...) oraz na nieruchomości będącej przedmiotem współwłasności wnioskodawcy i uczestników postępowania tj. A. J., P. J. (1), T. K., W. K. (1), M. R., J. W., D. W., J. K. (1), M. K. stanowiącej działkę nr (...) objętej księgą wieczystą prowadzoną za numerem (...), ustanowił na rzecz (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. służebność przesyłu polegającą na korzystaniu z nieruchomości obciążonych w zakresie koniecznym do eksploatacji linii napowietrznych SN 15 kV numer L (...), L (...), L (...) i L (...) tj. dokonywania kontroli, przeglądów, konserwacji, modernizacji i remontów, a także wymianie urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej oraz prawie wstępu na obciążone nieruchomości w celu przeprowadzenia tychże czynności z tym, że zakres wykonywania służebności ograniczyć do gruntu pod liniami napowietrznymi i wokół urządzeń wsporczych w pasie o powierzchni 2564 m ( 2 ) graficznie przedstawionym w załączniku do opinii biegłej z zakresu geodezji J. K. (2) k. 775 akt, czyniąc ten dokument integralną częścią orzeczenia;
II. zasądził od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P.:
1. na rzecz wnioskodawcy 26.500 zł;
2. na rzecz wnioskodawcy i uczestników postępowania uprawnionych solidarnie 1350 zł tytułem wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu;
III. oddalił wniosek w pozostałym zakresie;
IV. obciążył kosztami związanymi z udziałem w sprawie wnioskodawcę i uczestnika, w ten sposób, że ponoszą je we własnym zakresie;
V. ściągnął na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego w Gryficach od wnioskodawcy 2591,28 zł a od (...) Spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w P. 4091,28 zł tytułem kosztów sądowych.
Sąd rejonowy oparł powyższe orzeczenie na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach:
W. W. (1) na podstawie umowy przekazania gospodarstwa rolnego dnia 25 maja 1981 r. stał się właścicielem nieruchomości gruntowej niezabudowanej, stanowiącej działkę nr (...) o powierzchni 2,2625 ha, położonej w Obr. Nr (...) miasta G., dla której Sąd Rejonowy w Gryficach, Wydział V Ksiąg wieczystych prowadzi księgę wieczystą za numerem (...). Działka ta miała przeznaczenie rolne i tak była wykorzystywana zarówno przez wnioskodawcę, jak i wcześniej przez jego rodziców.
W. W. (1) ze względu na chęć zakończenia działalności rolniczej z uwagi na swój wiek oraz to, że jego dzieci działalności tej nie chciały kontynuować postanowił sprzedać nieruchomość. Wnioskiem z dnia 30 maja 2011 r. wystąpił do gminy o wydanie warunków zabudowy dla inwestycji polegającej na budowie domów mieszkalnych wraz z niezbędną infrastrukturą techniczną na działce nr (...), w częściach działki oznaczonych we wstępnym podziale nieruchomości jako obszar nr (...). Dla inwestycji polegającej na budowie budynków mieszkalnych jednorodzinnych na działce nr (...) zostały wydane decyzje od nr (...) do nr (...) z dnia: 21 i 22 września 2011 r. o warunkach zabudowy, zezwalające na wnioskowane inwestycje. Decyzje te zostały wydane zgodnie ze wstępnym projektem podziału działki nr (...), w wyniku którego miały powstać działki od nr (...) do nr (...).
Następnie wskutek wniosku W. W. (1) o podział działki nr (...), w związku z wydzieleniem nieruchomości zgodnie z decyzjami o warunkach zabudowy, B. G. postanowieniem Nr (...) z dnia 21 grudnia 2011 r. zaopiniował pozytywnie proponowany podział nieruchomości. Wskazał, że w wyniku podziału działki nr (...) powstaną działki nr (...), w tym (...) przeznaczone pod zabudowę mieszkaniową jednorodzinną oraz działka nr (...) przeznaczona pod drogę wewnętrzną, zgodnie ze wstępnym projektem podziału działki. Również zgodnie ze wstępnym projektem podziału w działce nr (...) ustanowił się prawo służebności drogowej dla działek: (...) (...) oraz (...).
Decyzją nr (...) z dnia 28 grudnia 2012 r.- również poprzedzoną wnioskiem W. W. Burmistrz G. dla inwestycji polegającej na budowie drogi wewnętrznej na działce nr (...) oznaczonej we wstępnym projekcie podziału nieruchomości jako obszar nr (...) ustalił na jego rzecz warunki zabudowy jako infrastrukturę techniczną drogową celem budowy drogi wewnętrznej, która posiada dostęp do drogi publicznej. Dla działki nr (...) Sąd Rejonowy w Gryficach, Wydział V Ksiąg Wieczystych prowadzi księgę wieczystą za numerem (...).
Finalnie działka nr (...) należąca do wnioskodawcy ostateczną decyzją B. G. z dnia 10 stycznia 2013 r. zatwierdzającą podział nieruchomości uległa podziałowi na działki nr: (...).
Po dokonaniu podziału działki nr (...), wnioskodawca dokonał sprzedaży:
- działki nr (...) na rzecz J. M. i D. S. małżonków W.,
- działki nr (...) na rzecz małżonków M. B.,
- działki nr (...) na rzecz K. i T. małżonków T.,
- działki nr (...) na rzecz A. M. i P. J. (2) małżonków J.,
- działki nr (...) na rzecz M. R.,
- działki nr (...) na rzecz T. B. i W. małżonków K..
Przy czym każdy z kupujących nabył jednocześnie udział do 1/20 części w działce nr (...), posiadającej dostęp do i z drogi publicznej, wykorzystywanej jako droga dojazdowa.
Działki nr: (...) nie zostały sprzedane. Dla tychże działek nie wydano decyzji o warunkach zabudowy. Stanowią one grunty orne słabe, a wnioskodawca odprowadza od nich podatek rolny.
Na dzień 9 maja 2018 r. w księdze wieczystej działki nr (...) jako współwłaściciele prócz wnioskodawcy, który posiada udział do 14/20 części, ujawnieni byli: A. M. i P. J. (2) małżonkowie J., T. B. i W. małżonkowie K., J. M. i D. S. małżonkowie W.- na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej w udziałach do 1/20 części, M. R. w udziale do 2/20 części, J. P. w udziale do 1/40 części oraz M. K. w udziale do 1/40 części. J. P. na skutek zawarcia związku małżeńskiego z M. K. przyjęła nazwisko męża.
Przez działki wnioskodawcy nr (...) oraz działkę wnioskodawcy i uczestników nr (...) przebiegają 4 napowietrzne jednotorowe linie elektroenergetyczne o napięciu 15 kV- nr: (...), (...), (...) oraz (...), w tym linie nr: (...), (...) i (...) wraz z konstrukcjami wsporczymi w postaci słupów elektroenergetycznych- po 2 dla każdej z tych linii. Linie te od czasu ich wybudowania są w sposób ciągły i nieprzerwany wykorzystywane do przesyłu energii elektrycznej przez uczestniczkę i jej poprzedników prawnych do przesyłu energii elektrycznej dla poszczególnych odbiorców. Od samego początku stanowią trwałe i widoczne urządzenia, będące środkiem trwałym w majątku poprzedników prawnych uczestniczki, a obecnie (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P..
Linia napowietrzna 15 kV nr (...) wraz z jej konstrukcją wsporczą znajdująca się na nieruchomości W. W. (1)- działce nr (...) została wybudowana w 1981 r. Jest to główna linia przesyłowa, która zasila G..
Linia napowietrzna 15 kV nr (...) znajdująca się na nieruchomości W. W. (1)- działce nr (...) została wybudowana na przełomie lat 1968- 1972 Wówczas właścicielem działki nr (...) byli rodzice wnioskodawcy. Linia ta zasila szereg miejscowości gminy G.. Jest to także linia przesyłowa główna. W 1987 r. nastąpiło jej przeizolowanie, zaś w 1994 r. miał miejsce remont tej linii.
Trasa linii napowietrznej 15 kV nr (...) znajdująca się na nieruchomości W. W. (1)- działce nr (...) powstała przed 1945 r. i Zakład (...) przejął ten składnik majątku jako mienie poniemieckie. Jest linią przesyłową główną. Kapitalny remont tej linii został przeprowadzony w latach 1974- 1977. Linia ta docelowo zasila elektrownię wodną w P. oraz szereg miejscowości gminy G.. Jest to linia magistralna o nazwie G.- P.. Kolejny jej remont miał miejsce po 1981 r.
Linia napowietrzna 15 kV nr (...) znajdująca się na nieruchomości W. W. (1)- działce nr (...) została wybudowana w 1996 r., na co wnioskodawca wyraził zgodę i uzyskał od uczestniczki odszkodowanie. Linia ta podobnie jak linia nr (...) docelowo zasila elektrownię wodną w P. oraz szereg miejscowości gminy G.. Jest to linia przesyłowa główna.
Każda z 4 linii napowietrznych od ich wybudowania poddawana była kontrolom, przeglądom i konserwacjom, co wiązało się ze wstępem przez pracowników uczestniczki i jej poprzedników prawnych na teren nieruchomości
Eksploatowanie rolnicze działek nr (...) utrudnia zwłaszcza posadowienie urządzeń wsporczych oraz usytuowanie linii, które biegną po skosie i w niewielkiej od siebie odległości. Powyższy stan faktyczny utrudnia zabiegi agrotechniczne takie jak między innymi przemieszczanie sprzętu rolniczego o większych gabarytach ( np. opryskiwacza). Wnioskodawca na w/w działkach obecnie uprawia rzepak. Wyłączenie spod upraw części gruntów w pobliżu słupów obniża plony z uwagi na nierównomierne opryski i nawożenie. Skutkiem powyższego jest też większy nakład kosztów i materiałów. Z uwagi na przebiegające linie elektryczne i brak możliwości zabudowy mieszkaniowej dotychczas nie zbył przedmiotowych działek. Wnioskodawca wskazuje, że obecnie działka nr (...) jest wstępnie podzielona na trzy działki, zaś nr (...) jest wstępnie podzielona na siedem działek. Wnioskodawca nieprzerwanie przejawia chęć sprzedaży przedmiotowych działek.
Pas gruntu niezbędnego do wykonywania służebności przesyłu, dla poszczególnych linii napowietrznych wynosi odpowiednio:
1. linia nr (...):
-działka nr (...)- pow. 77 m 2,
-działka nr (...)- pow. 200 m 2,
-działka nr (...)- pow. 436 m 2.
- łącznie: pow. 713 m 2,
2. linia nr (...):
-działka nr (...)- pow. 77 m 2,
-działka nr (...)- pow. 197 m 2,
-działka nr (...)- pow. 438 m 2.
łącznie pow. 712 m 2,
3. linia nr (...):
-działka nr (...)- pow. 76 m 2,
-działka nr (...)- pow. 118 m 2,
-działka nr (...)- pow. 430 m 2.
łącznie pow. 624 m 2,
4. linia nr (...):
-działka nr (...)- pow. 85 m 2,
-działka nr (...)- pow. 430 m 2.
łącznie : pow. 515 m 2.
Powierzchnia pasa przesyłu dla działki nr: (...) wynosi łącznie 315 m ( 2), nr (...) wynosi łącznie 515 m ( 2), a (...) wynosi łącznie 1.734 m ( 2). Zatem łączna powierzchnia pasa służebności przesyłu dla działek nr (...) wynosi: 2.564 m ( 2). Natomiast powierzchnia wyłączona, zajęta przez elementy infrastruktury wynosi dla działki nr: (...) m ( 2), a (...) 12 m ( 2), łącznie 84,4 m ( 2).
Wysokość wynagrodzenia z tytułu obciążenia nieruchomości służebnością przesyłową wynosi dla działek nr: (...) - 26.500 zł.,
- dla działki nr (...) - 1.350 zł.
W 1969 r. dostawą energii elektrycznej zajmowały się Zakłady (...)- Przedsiębiorstwo Państwowe (...) w S.. Zarządzeniem Ministra Przemysłu i Handlu nr (...) z dnia 9 lipca 1993 r. Zakład (...) w S. został przekształcony w jednoosobowa spółkę Skarbu Państwa o nazwie Zakład (...) Spółkę Akcyjną w S., której to firma została zmieniona na (...) Spółka Akcyjna w S.. W dniu 2 stycznia 2003r. (...) Spółka Akcyjna w S. została połączona z (...) Spółkę Akcyjną w P., działając dalej pod firmą Grupa (...) SA, a następnie od 13 października 2004 r. jako (...) Spółka Akcyjna w P.. Ostatnia z wymienionych spółek zawiązała spółkę (...) Spółkę Akcyjną w P., która prowadzi działalność w zakresie dystrybucji energii elektrycznej. Wraz z nabyciem przez (...) Spółkę Akcyjną w P. zorganizowanej części przedsiębiorstwa na własność wnioskodawcy przeszły prawa własności wszelkich urządzeń infrastruktury elektroenergetycznej należących do (...) Spółki Akcyjnej w P..
W oparciu o tak ustalony stan faktyczny sąd rejonowy zważył, że żądanie wnioskodawcy co do zasady okazało się słusznym.
Sąd rejonowy wskazał, że wnioskodawca W. W. (1) wniósł o ustanowienie służebności przesyłu dla czterech linii energetycznych znajdujących się na stanowiącej jego własność działce nr (...) za wskazywanym wynagrodzeniem oraz o nałożenie szeregu zobowiązań na uczestniczkę. Uczestniczka (...) Sp. z o. o. z siedzibą w P. wniosła o oddalenie wniosku, podnosząc zarzut zasiedzenia służebności przesyłu dotyczący trzech, z czterech linii. Bezspornym w sprawie był fakt posadowienia urządzeń przesyłowych na przedmiotowych nieruchomościach, ich eksploatacja oraz struktura własnościowa. Początkowo sporną była okoliczność tytułu prawnego do korzystania przez uczestniczkę z nieruchomości wnioskodawcy i pozostałych uczestników w odniesieniu do eksploatacji linii nr (...). Niezasadność zarzutu zasiedzenia służebności przesądzona została jednak w sprawie I Ns 253/13. Z tego względu, następnie uczestniczka, co do zasady nie sprzeciwiała się uregulowaniu uprawnień do korzystania z nieruchomości wnioskodawcy i pozostałych uczestników. Jednakże spornymi okolicznościami pozostawały: szerokość pasa służebności przesyłowej oraz wysokość należnego wynagrodzenia.
Sąd rejonowy, celem ustalenia pasa niezbędnego do wykonywania służebności przesyłu dla czterech linii średniego napięcia 15 kV dopuścił dowód z opinii biegłych z zakresu energetyki i instalacji elektrycznych, z zakresu BHP, instalacji i urządzeń elektrycznych oraz z zakresu geodezji. W oparciu o opinie biegłych ustalono, iż powierzchnia pasa przesyłu dla działki nr: (...) wynosi łącznie 315 m ( 2), (...) wynosi łącznie 515 m ( 2), a (...) wynosi łącznie 1.734 m ( 2). Zatem łączna powierzchnia pasa przesyłu dla działek nr (...) wynosi: 2.564 m ( 2). Natomiast powierzchnia wyłączona zajęta przez elementy infrastruktury wynosi dla działki nr: (...) m ( 2), a (...) 12 m ( 2), łącznie 84,4 m ( 2). Z opinii biegłego W. K. (2) wynika, że szerokość pasa służebności projektowanego na 3,6, koniecznym jest doliczenie po 0,5 m z każdej strony linii, z uwagi na konieczność zapewnienia: „(...) bezpieczeństwa publicznego dal organizmów żywych przy zbliżeniu do przewodu pod napięciem uniemożliwiających wystąpienie przeskoków elektrycznych. Najmniejsze wartości tych odległości określa (...)” . Biegły w opinii k. 693 uzasadniał i wnioskował: „ Po analizie występującej sytuacji dla linii będących przedmiotem postępowania potwierdzam celowość przyjęcia szerokości pasa służebności przesyłu powiększoną o 0,5 m każdej strony czyli : a1=3,6m+2*0,5m=4,6m”. Uczestniczka wniosła zarzuty do opinii podnosząc, że szerokość pasa powinna wynosić 3,56 m, która to jest wystarczająca dla wykonywania tego ograniczonego prawa rzeczowego, co miały potwierdzać ustalenia poczynione na podstawie „(...) dokumentów wewnętrznych spółki, które zostały opracowane na bazie wiedzy pracowników od wielu lat zajmujących się dbałością o eksploatację linii” v. k. 726. Dlatego uczestniczka wniosła o sporządzenie opinii uzupełniającej uwzględniającej powyższe twierdzenie. Dokumentów, na które pełnomocnik uczestniczki powoływał się strona nie przedstawiła jednak ani sądowi, ani biegłemu. Nie mniej jednak celem umożliwienia uczestniczce wykazania słuszności zarzutu i zweryfikowania ustaleń oraz wniosków biegłego, sąd rejonowy dopuścił dowód z ustnych wyjaśnień W. K.. Zaplanowane przesłuchanie biegłego na dzień 7 lipca 2017 r. nie odbyło się, gdyż przewodniczący stwierdził nieprawidłowość w zakresie zawiadomienia pełnomocnika uczestniczki. Celem zapewnienia stronie wykonania swych praw procesowych, zwłaszcza umożliwienia pełnomocnikowi formułowania pytań do biegłego i rozstrzygnięcia zasadności złożonych zarzutów, wyznaczono kolejny termin rozprawy (03.102.17), na który to jednak, mimo prawidłowego zawiadomienia oprócz biegłego nie stawił się nikt. Sąd rejonowy po przeprowadzeniu dowodu z ustnych wyjaśnień, dokonał analizy opinii pisemnej oraz uzupełniających wyjaśnień biegłego złożonych na piśmie na okoliczności zarówno zarzutów uczestniczki jak i błędów arytmetycznych podniesionych przez wnioskodawcę dochodząc do wniosku, iż opinia sporządzona została zgodnie z postanowieniem, a jej ostateczne ustalenia zostały prawidłowo przeprowadzone oraz uzasadnione, co przesądziło o uznaniu zarzutów uczestniczki zarówno za niedowiedzione jak i bezpodstawne.
Z tego względu - po wyjaśnieniu wątpliwości sądu rejonowego – k. 703-705, 733 oraz wnioskodawcy k. 709, 718, a także po skorygowaniu oczywistych omyłek arytmetycznych – opinia biegłego W. K. stanowiła podstawę do zlecenia geodecie graficznego odwzorowania zakresu wykonywania ograniczonego prawa rzeczowego na przedmiotowych nieruchomościach.
Sąd rejonowy wskazał, że opinia biegłego geodety sporządzona została zgodnie z poleceniem sądu, a strony nie sformułowały do niej zarzutów. Z treści opinii wynika, że powierzchnia pasa służebności przesyłowej na wszystkich nieruchomościach wynosi w sumie 2564 m 2, a zakres korzystania przez uczestniczki z gruntów obciążonych, ilustruje załącznik do opinii w postaci mapy- k. 775 akt.
Zważywszy, że strony nie ustaliły wysokości wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu, koniecznym było zasięgnięcie opinii biegłego rzeczoznawcy. Z opinii rzeczoznawcy wynika, że wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu dla działek nr: (...) powinna wynosić 26.500 zł., a dla działki nr (...) 1.350 zł. Zarzuty do tejże opinii sformułowały obie strony. Wnioskodawca kwestionował wysokość ustalonego wynagrodzenia jako zaniżonego zarzucając, że biegły błędnie przyjął wartość nieruchomości odnosząc ją do nieruchomości rolnych, w miejsce przeznaczonych na cele budowlane, bo w praktyce, jak twierdził pełnomocnik działki nr (...) na takie cele mogą być wykorzystane. Ponadto zarzuty dotyczyły nieuwzględnienia wpływu służebności biernej na wysokość wynagrodzenia, a także okoliczności, iż biegły nie uwzględnił wskazań orzecznictwa mimo, iż je analizował. Wnioskodawca twierdził także, iż wyliczone wynagrodzenie nie stanowi należnego ekwiwalentu. Dla rozstrzygnięcia o zasadności podniesionych zarzutów, biegły wezwany został na rozprawę. W toku składania wyjaśnień rzeczoznawca podtrzymał w całości ustalenia i wnioski. W szczególności biegły powołał się na regulację art. 154 ust 2 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. ( Dz.U.2018.121 jt) o gospodarce nieruchomościami – dalej ugn.
Sąd rejonowy wskazał następnie, że bezspornym w sprawie był fakt, że dla przedmiotowych nieruchomości brak było planu zagospodarowania przestrzennego. Ponadto, co sąd rejonowy ustalił w oparciu o zaświadczenie Burmistrza Gminy G., dla tychże działek nie wydawano decyzji o warunkach zabudowy. Dlatego przeznaczenie nieruchomości zostało przez biegłego określone zgodnie z w/w przepisem w oparciu o zapisy studium - jako rolne. Wobec powyższego sąd rejonowy uznał je za prawidłowe i odpowiadające zapisom Studium. W ocenie sądu rejonowego oczywiście rację miał wnioskodawca, iż wpłynęło także na dalsze ustalenia i obliczenia biegłego, jednakże w świetle powyższych uregulowań prawnych brak było podstaw do przyjęcia innej funkcji przedmiotowych nieruchomości. Zwłaszcza, że właśnie rolnie były wykorzystywane przez wnioskodawcę, co sam potwierdził – powołując się między innymi na trudności w przeprowadzania zabiegów agrotechnicznych. Pozostałe zastrzeżenia, w świetle treści opinii (rzeczoznawca uwzględnił cały określony przez biegłego ds. instalacji elektroenergetycznych pas służebności) i powyższego ustalenia także nie mogły podważyć prawidłowości opinii rzeczoznawcy.
Sąd rejonowy odnosząc się do zarzutów uczestniczki, która podnosiła niezasadność obniżenia wartości nieruchomości na skutek posadowienia urządzeń oraz brak zależności pomiędzy ustanowieniem służebności a wartością nieruchomości, wskazał, że biegły wypowiedział się w opinii uzupełniającej k. 1041-1044. Zdaniem sądu rejonowego rzeczoznawca rzetelnie i kompleksowo odniósł się do zarzutów wskazując, że z punktu widzenia ograniczeń w sferze własnościowej, ustanowienie służebności przesyłowej, będzie miało dla właściciela nieruchomości obciążonej taki skutek jak ustanowienie służebności gruntowej, co oczywiście koreluje z obniżeniem wartości nieruchomości. Wyjaśnił także, iż obliczenia, których dokonał nie odnosiły się do szkody na skutek posadowienia urządzeń. Szkoda ta nie była, w ogóle, przedmiotem ustaleń biegłego. W szczególności, podkreślał rzeczoznawca, przedmiotem ustaleń był wpływ istnienia urządzeń przesyłowych na wartość nieruchomości, co jest konsekwencją uwzględnienia tzw. stanu techniczno-użytkowego i swoje uzasadnienie znajduje w art. 154 ugn.
W świetle analizy wyjaśnień biegłego oraz ustaleń opinii, zważywszy także, iż część zastrzeżeń uczestniczki (dotyczących szkody) wynikła z niezrozumienia treści opinii w tym, przesłanek i sposobu szacowania, sąd rejonowy uznał zarzuty uczestniczki za niezasadne.
Sąd rejonowy przy ustalaniu wynagrodzenia wziął pod uwagę także okoliczności, które stanowią znaczne utrudnienie dla właściciela nieruchomości - w odniesieniu do działek nr: (...) związane były z uprawą roślin, ich pielęgnacją, zbiorem, zwiększonymi kosztami a także okoliczność, że z uwagi na usytuowanie na działkach urządzeń elektroenergetycznych, będących własnością uczestniczki wnioskodawca napotyka trudności z ich sprzedażą.
Sąd rejonowy zwrócił uwagę na fakt, że ustanowienie służebności związane jest z ingerencją w sferę prawa własności, najsilniej chronionego i posiadającego gwarancje w Ustawie Zasadniczej. Jednakże sąd rejonowy dostrzegł też znaczenie sfery działalności uczestniczki dla interesu publicznego i akcentuje, że w niniejszej sprawie ingerencja przedsiębiorcy w prawo własności osób fizycznych dokonywana jest w celu umożliwienia przedsiębiorcy energetycznemu prowadzenia działalności gospodarczej ukierunkowanej na odpłatne świadczenie usług. Nadto sąd rejonowy zwrócił również uwagę na fakt, że linie nr: (...), (...) i (...) istniały już, gdy wnioskodawca i uczestnicy stali się ich właścicielami działek, a linia nr (...) została wybudowana za zgodą W. W. (1). Z tych oto względów, sąd rejonowy nie zgodził się z zarzutem wnioskodawcy, że kwoty określone przez biegłego nie stanowią odpowiedniego ekwiwalentu z tytułu ustanowienia służebności przesyłowej.
Powyższe rozważania doprowadziły sąd rejonowy do przekonania wyrażonego w punkcie pierwszym i drugim postanowienia, określając jednocześnie zakres wykonywania służebności przesyłu, ograniczając go do pasa powierzchni ustalonego w opinii biegłego geodety k. 775 akt.
Skoro treść przedmiotowego prawa rzeczowego jest zdefiniowana, a także doprecyzowana punktem pierwszym postanowienia, bezprzedmiotowe było zdaniem sądu rejonowego nakładanie dodatkowych obowiązków na przedsiębiorstwo przesyłowe. Natomiast materia administracyjnoprawna nie może być przedmiotem rozstrzygania w sprawie cywilnej.
Orzeczenie o kosztach postępowania sąd rejonowy oparł o treść art. 520 § 1 k.p.c.
Wydatki na opinie biegłych uzasadnione były koniecznością poczynienia ustaleń tak co do szerokości pasa służebności, jak i wysokości wynagrodzenia oraz roztrząsaniem formułowanych zarzutów. Wyniosły one łącznie 8.182,56 zł. Dlatego, na podstawie art. 113 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, sąd rejonowy nakazał ściągnąć od stron na rzecz Skarbu Państwa po ½ (4091,28 zł) części tychże kosztów. Z tym, że kwotę należną od wnioskodawcy pomniejszono o wniesioną przez W. W. (1) zaliczkę w wysokości 1500 zł. Różnica ( 4091,28-1500) została objęta punktem V. postanowienia.
Apelację od powyższego postanowienia wywiodła uczestniczka postępowania (...) spółka akcyjna w P. i zaskarżając je w części, tj. w zakresie punktów I, II, IV, V, wniosła o jego zmianę poprzez oddalenie wniosku o ustanowienie służebności w zakresie opisanym w punkcie I postanowienia, a w konsekwencji oddalenie wniosku w całości oraz obciążenie wnioskodawcy całością kosztów postępowania przed sądem I instancji oraz o zasądzenie od wnioskodawcy na rzecz uczestniczki postępowania zwrotu kosztów postępowania przed sądem II instancji, w tym kosztów zastępstwa prawnego według norm przepisanych.
Apelująca zarzuciła sądowi I instancji:
I. naruszenie art. 305 2 § 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez niezasadne przyjęcie, iż odpowiednim wynagrodzeniem za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości objętej KW nr (...) jest kwota 27.850,00 zł ustalona w oparciu o opinię biegłego W. N., pomimo że opinia ta zawiera szereg nieprawidłowych ustaleń a przede wszystkim odnosi się do powierzchni, która została zawyżona w opinii biegłego sądowego W. K. (2) z dnia 30 marca 2017 r. a następnie powielona w opinii biegłej sądowej J. K. (3) z dnia 10 listopada 2017 r.;
II. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. poprzez:
- nieprawidłową tj. niezgodną z zasadami logiki i doświadczenia ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci dowodu z opinii biegłego W. K. (2) z dnia 30 marca 2017 r. tj. przyjęcie, iż opinia jest pełna, jasna, nie zawiera sprzeczności i w związku z tym mogła być podstawą orzekania, pomimo iż zawiera ona na tyle daleko idące błędy, że nie może być podstawą do ustalania na jej podstawie powierzchni służebności a w konsekwencji wysokości wynagrodzenia;
- nieprawidłową tj. niezgodną z zasadami logiki i doświadczenia ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci dowodu z opinii biegłej J. K. (3) z dnia 10 listopada 2017 r. tj. przyjęcie, iż opinia jest pełna, jasna, nie zawiera sprzeczności i w związku z tym mogła być podstawą orzekania, pomimo iż jej treść znacząco różni się od treści opinii tej samej biegłej wydanej dnia 20 lutego 2016 r.;
- nieprawidłową tj. niezgodną z zasadami logiki i doświadczenia ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego w postaci dowodu z opinii biegłego W. N. z dnia 11 maja 2018 r. tj. przyjęcie, iż opinia jest pełna, jasna, nie zawiera sprzeczności i w związku z tym mogła być podstawą orzekania, pomimo iż opinia ta została wydana w odniesieniu do nieprawidłowo ustalonej powierzchni służebności;
III. naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. w zw. z art. 328 § 2 k.p.c. poprzez brak dostatecznego uzasadnienia w zakresie przyjęcia przez Sąd I instancji kwoty jednorazowego wynagrodzenia za ustanowienie służebności jak w opinii biegłego W. N., a także nieuzasadnienie przyczyn nieuwzględnienia zarzutów uczestniczki do opinii biegłego oraz przyczyn nieuwzględnienia opinii biegłej J. K. (3) z dnia 20 lutego 2016 r. oraz biegłego Z. R. z dnia 14 lutego 2016 r.
W uzasadnieniu apelująca rozwinęła tak postawione zarzuty i wniosła jak wyżej.
Wnioskodawca wniósł o oddalenie apelacji, zaś pozostali uczestnicy nie zajęli stanowiska.
Sąd okręgowy zważył, co następuje:
Apelacja uczestnika postępowania w zasadniczym jej zrębie i sformułowanych zarzutach nie zasługiwała na uwzględnienie. Niemniej jednak sąd okręgowy oceniając rozstrzygnięcie wydane przez sąd rejonowy dostrzegł naruszenie przepisów prawa materialnego, co spowodowało konieczność zmiany rozstrzygnięcia sądu I instancji. O ile bowiem sąd związany jest zarzutami naruszenia prawa materialnego, to jednak z urzędu ma obowiązek nieważność postępowania, ale również zastosowanie prawa materialnego.
W uchwale z dnia 31 stycznia 2008 r. Sąd Najwyższy podejmując uchwałę w składzie 7 sędziów w sprawie III CZP 49/07 wskazał, że sąd drugiej instancji rozpoznający sprawę na skutek apelacji nie jest związany przedstawionymi w niej zarzutami dotyczącymi naruszenia prawa materialnego, wiążą go natomiast zarzuty dotyczące naruszenia prawa procesowego; w granicach zaskarżenia bierze jednak z urzędu pod uwagę nieważność postępowania.
Sąd odwoławczy jest bowiem sąd merytorycznym, a przyjęta przez ustawodawcę koncepcja apelacji pełnej (cum beneficio novorum) nakłada na sąd drugiej instancji powinność merytorycznego rozpoznania sprawy po raz drugi, w tym dokonania samodzielnej oceny dowodów zgromadzonych przez sąd pierwszej instancji i na ich podstawie dokonania własnych ustaleń faktycznych oraz materialnoprawnej podstawy rozstrzygnięcia, niezależnie od zarzutów apelacji i skontrolowania prawidłowości postępowania przed sądem pierwszej instancji, przy uwzględnieniu związania zarzutami naruszenia prawa procesowego przedstawionymi w apelacji (por. wyroki Sądu Najwyższego: z dnia 3 czerwca 2015 r., V CSK 550/14, z dnia 25 listopada 2015 r., IV CSK 55/15, z dnia 10 marca 2016 r., III CSK 183/15, z dnia 6 października 2016 r., III UK 270/15, LEX nr 2139253).
W konsekwencji, sąd drugiej instancji może - a jeżeli je dostrzeże, powinien - naprawić stwierdzone naruszenia przez sąd pierwszej instancji prawa materialnego, niezależnie od tego, czy zostały wytknięte w apelacji, pod warunkiem, że mieszczą się w granicach zaskarżenia, a wynikający z art. 378 § 1 k.p.c. obowiązek rozpoznania sprawy w granicach apelacji oznacza, że sąd drugiej instancji nie koncentruje się tylko na ocenie zasadności zarzutów apelacyjnych, a rozstrzyga merytorycznie o zasadności zgłoszonych roszczeń procesowych (vide wyrok Sądu Najwyższego z dnia 29 listopada 2016 r., II PK 242/15).
W powyższym zakresie sąd okręgowy wyjaśnia, że pierwotnie przedmiot wniosku o ustanowienie służebności przesyłu stanowiła nieruchomość położona w G., stanowiąca działkę nr (...), dla której Sąd Rejonowy w Gryficach prowadzi księgę wieczystą numer (...). Wnioskodawca W. W. (1) ze względu na chęć zakończenia działalności rolniczej postanowił sprzedać nieruchomość. Finalnie działka nr (...) należąca do wnioskodawcy uległa podziałowi na działki nr (...). Po dokonaniu podziału działki nr (...), wnioskodawca dokonał sprzedaży: działki nr (...) na rzecz J. M. i D. S. małżonków W., działki nr (...) na rzecz małżonków M. B., działki nr (...) na rzecz K. i T. małżonków T., działki nr (...) na rzecz A. M. i P. J. (2) małżonków J., działki nr (...) na rzecz M. R., działki nr (...) na rzecz T. B. i W. małżonków K.. Przy czym każdy z kupujących nabył jednocześnie udział do 1/20 części w działce nr (...), posiadającej dostęp do i z drogi publicznej, wykorzystywanej jako droga dojazdowa. Na dzień 9 maja 2018 roku w księdze wieczystej działki nr (...) o numerze (...) jako współwłaściciele prócz wnioskodawcy, który posiada udział do 14/20 części, ujawnieni są: A. M. i P. J. (2) małżonkowie J., T. B. i W. małżonkowie K., J. M. i D. S. małżonkowie W. – na zasadach wspólności ustawowej majątkowej małżeńskiej w udziałach do 1/20 części, M. R. w udziale do 2/20 części, J. P. w udziale do 1/40 części oraz M. K. w udziale do 1/40 części. W konsekwencji droga dojazdowa, tj. działka nr (...) stanowi przedmiot współwłasności.
Stosownie do treści art. 207 k.c., pożytki cywilne z rzeczy wspólnej przypadają współwłaścicielom w stosunku do wielkości ich udziałów, co oznacza, że każdy współwłaściciel jest uprawniony do ich pobierania i do dochodzenia w postępowaniu sądowym. W razie wielości wierzycieli i podzielności świadczenia, wierzytelność dzieli się na tyle niezależnych od siebie części, ilu jest wierzycieli (art. 379 § 1 k.c.).
Mając na uwadze powyższe stwierdzić należy, że w niniejszej sprawie brak było podstaw do zasądzenia wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu na działce nr (...) należnego wnioskodawcy i uczestnikom postępowania solidarnie, jak to uczynił sąd rejonowy w punkcie II ppkt 2 wydanego rozstrzygnięcia. Wskazana nieruchomość była bowiem przedmiotem współwłasności. W związku z tym obowiązkiem sądu było zasądzenie wynagrodzenia w wysokości 1.350 zł na rzecz poszczególnych współwłaścicieli w odniesieniu do przysługujących im udziałów.
Powyższa zmiana mająca w istocie wyłącznie charakter korygujący lecz zgodny z przepisami prawa materialnego, znalazła odzwierciedlenie w punkcie 1. sentencji orzeczenia.
Jak już wyżej wskazano, finalnie przedmiotem niniejszego postępowania było żądanie ustanowienia na nieruchomości stanowiącej działki gruntu nr (...) na rzecz wnioskodawcy oraz na nieruchomości nr (...) na rzecz wnioskodawcy i uczestników postępowania służebności przesyłu w zakresie, w jakim na terenie tych nieruchomości posadowione są urządzenia infrastruktury elektroenergetycznej w postaci czterech linii napowietrznych 15 kV nr (...).
Stosownie do art. 305 1 k.c., nieruchomość można obciążyć na rzecz przedsiębiorcy, który zamierza wybudować lub którego własność stanowią urządzenia, o których mowa w art. 49 § 1, prawem polegającym na tym, że przedsiębiorca może korzystać w oznaczonym zakresie z nieruchomości obciążonej, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń (służebność przesyłu). Cytowany przepis reguluje instytucję służebności przesyłu, której treścią jest prawo przedsiębiorcy do korzystania z nieruchomości osoby trzeciej w celu potrzebnym do zapewnienia należytego działania urządzeń przesyłowych (zgodnie z ich przeznaczeniem). Uprawniony będzie mógł wejść na grunt i dokonywać remontów, przeglądów i napraw posadowionych urządzeń. Służebność przesyłu jest rodzajem służebności czynnej (por. K.A. Dadańska, w: A. Kidyba (red.), Kodeks cywilny, t. 2, 2009, s. 302; E. Gniewek, w: E. Gniewek (red.), Kodeks..., 2008, s. 473; G. Bieniek, W sprawie podmiotowych..., s. 43; M. Balwicka-Szczyrba, Służebność przesyłu ..., s. 47) i może dotyczyć urządzeń przesyłowych w rozumieniu art. 49 § 1 k.c., tj. urządzeń służących do doprowadzania lub odprowadzania płynów, pary, gazu, energii elektrycznej oraz innych urządzeń podobnych.
Z bezspornych okoliczności sprawy wynikało, że na nieruchomościach będących przedmiotem wniosku posadowione są urządzenia przesyłowe w rozumieniu art. 49 § 1 k.c. Bezspornym był również fakt ich eksploatacji oraz struktury własnościowej.
Powyższe stanowiło w realiach niniejszej sprawy dostateczną podstawę umożliwiającą uwzględnienie żądania ustanowienia na nieruchomościach służebności przesyłu na rzecz uczestnika za wynagrodzeniem, albowiem stosownie do dyspozycji art. 305 2 § 2 k.c., jeżeli przedsiębiorca odmawia zawarcia umowy o ustanowienie służebności przesyłu, a jest ona konieczna do korzystania z urządzeń, o których mowa w art. 49 § 1, właściciel nieruchomości może żądać odpowiedniego wynagrodzenia w zamian za ustanowienie służebności przesyłu.
Możliwość zatem domagania się przez właściciela ustanowienia za wynagrodzeniem służebności przesyłu na rzecz przedsiębiorstwa przesyłowego uzależniono od kumulatywnego spełnienia dwóch przesłanek. Pierwszą przesłanką warunkującą możność zgłoszenia żądania ustanowienia służebności przesyłu jest fakt odmawiania przez przedsiębiorcę zawarcia umowy ustanowienia służebności przesyłu, co w realiach niniejszej sprawy miało miejsce.
W tym miejscu sąd okręgowy dostrzega, że choć początkowo uczestnik postępowania w odniesieniu do linii nr (...) co do zasady wyrażał zgodę na ustanowienie służebności przesyłu, kwestionując jednak szerokość pasa i wysokość wynagrodzenia, to jednak w apelacji wniósł o oddalenie wniosku o ustanowienie służebności przesyłu. Stanowisko uczestnika jest zatem w tym zakresie wewnętrznie sprzeczne.
Drugą przewidzianą na kanwie art. 305 2 § 2 k.c. przesłanką warunkującą uwzględnienie wniosku jest istnienie konieczności ustanowienia służebności przesyłu celem korzystania przez przedsiębiorcę przesyłowego z urządzeń przesyłowych. W praktyce w zasadzie zawsze, gdy na nieruchomości posadowione są urządzenia przesyłowe, przesłanka ta będzie spełniona, gdyż oczywistym jest, że do właściwego korzystania z urządzeń niezbędne jest dokonywanie ich napraw i konserwacji, a niekiedy nawet wymiany. Stąd zawsze będzie istniała potrzeba wchodzenia na nieruchomość w celu dokonywania tych czynności (J. Ciszewski (red.), Kodeks cywilny. Komentarz, wyd. II, LexisNexis 2014).
Ta przesłanka również w ocenie sądu odwoławczego została spełniona w niniejszej sprawie, co skutkowało uznaniem, że sąd rejonowy zasadnie uwzględnił wniosek.
W apelacji uczestnik postępowania wskazał na naruszenie prawa materialnego, tj. art. 305 2 § 2 k.c. w zw. z art. 6 k.c. poprzez przyjęcie, iż odpowiednim wynagrodzeniem za ustanowienie służebności przesyłu na nieruchomości objętej księgą wieczystą nr (...) jest kwota 27.850 zł ustalona w oparciu o opinię biegłego W. N., pomimo że opinia ta zawiera szereg nieprawidłowych ustaleń a przede wszystkim odnosi się do powierzchni, która została zawyżona w opinii biegłego sądowego W. K. (2) z dnia 30 marca 2017 roku, a następnie powielona w opinii biegłej sądowej J. K. (3) z dnia 10 listopada 2017 roku.
Niezależnie od powyższego, wobec sformułowania przez stronę apelującą zarzutu naruszenia przepisów postępowania, należało odnieść się do niego w pierwszej kolejności, gdyż wnioski w tym zakresie z istoty swej determinują rozważania co do pozostałych zarzutów apelacyjnych. Jedynie nieobarczone błędem ustalenia faktyczne, będące wynikiem należycie przeprowadzonego postępowania, mogą być bowiem podstawą oceny prawidłowości kwestionowanego rozstrzygnięcia w kontekście twierdzeń o naruszeniu przepisów prawa materialnego.
W myśl przepisu art. 233 § 1 k.p.c. sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Ocena dowodów polega na ich zbadaniu i podjęciu decyzji, czy została wykazana prawdziwość faktów, z których strony wywodzą skutki prawne. Celem sądu jest tu dokonanie określonych ustaleń faktycznych, pozytywnych bądź negatywnych i ostateczne ustalenie stanu faktycznego stanowiącego podstawę rozstrzygnięcia. Ocena wiarygodności mocy dowodów przeprowadzonych w danej sprawie obejmuje rozstrzygnięcie o przeciwnych twierdzeniach stron na podstawie własnego przekonania sędziego powziętego w wyniku bezpośredniego zetknięcia ze świadkami, stronami, dokumentami i innymi środkami dowodowymi. Powinna odpowiadać regułom logicznego rozumowania wyrażającym formalne schematy powiązań między podstawami wnioskowania i wnioskami oraz uwzględniać zasady doświadczenia życiowego wyznaczające granice dopuszczalnych wniosków i stopień prawdopodobieństwa ich występowania w danej sytuacji.
Jeżeli z określonego materiału dowodowego sąd wyprowadza wnioski logicznie poprawne i zgodne z doświadczeniem życiowym, to ocena sądu nie narusza reguł swobodnej oceny dowodów (art. 233 § 1 k.p.c.) i musi się ostać choćby w równym stopniu, na podstawie tego materiału dowodowego, dawały się wysnuć wnioski odmienne. Skuteczne postawienie zarzutu naruszenia przez sąd wskazanego przepisu wymaga zatem wykazania, że sąd uchybił zasadom logicznego rozumowania lub doświadczenia życiowego, tylko to bowiem może być przeciwstawione uprawnieniu sądu do dokonywania swobodnej oceny dowodów.
Mając na uwadze powyższe podkreślić trzeba, że sąd rejonowy dokonał w niniejszej sprawie właściwych ustaleń faktycznych i przeprowadził właściwą ocenę zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego przy uwzględnieniu zasad logicznego rozumowania i doświadczenia życiowego, które to ustalenia faktyczne i ocenę prawną sąd okręgowy przyjmuje za własne.
W powyższym zakresie sąd okręgowy wskazuje, że istotnie na etapie postępowania przed sądem I instancji pomiędzy stronami istniał spór co do zakresu służebności ustanawianej na nieruchomościach w odniesieniu do każdej z czterech linii przesyłowych. Niemniej jednak sąd rejonowy w celu ustalenia pasa niezbędnego do wykonywania służebności przesyłu dla tych linii dopuścił dowód z opinii biegłego z zakresu energetyki i instalacji elektrycznych, z zakresu BHP, instalacji i urządzeń elektrycznych oraz z zakresu geodezji.
Nie ulega wątpliwości, że dowód z opinii biegłego co do zasady podlega ocenie zgodnie z zasadami określonymi w art. 233 k.p.c. (a więc w kontekście całokształtu materiału procesowego), oczywiście przy uwzględnieniu specyfiki opinii biegłego wynikającej z normy art. 278 k.p.c. Rzecz jasna, w przypadku dowodu z opinii biegłych sąd nie dokonuje oceny tego dowodu w takim zakresie, w jakim wkraczałby w kompetencje merytoryczne biegłego.
Sądowa ocena dowodu z opinii biegłego polega w pierwszej kolejności na kontroli kompletności wynikających z materiału procesowego przesłanek, jakie biegły powinien wziąć pod uwagę przedstawiając swoją opinię, a także spójności logicznej i przejrzystości wywodu oraz zgodności wniosków opinii z zasadami logiki oraz doświadczenia życiowego.
Dowód z opinii biegłego jest dowodem o tyle specyficznym, że jego zasadniczym celem jest dostarczenie sądowi tzw. wiadomości specjalnych (art. 278 k.p.c.), a więc informacji naukowych lub dotyczących wiedzy technicznej (branżowej), przekraczających swym zakresem zasób wiedzy powszechnej. Dowód z opinii biegłego ma więc dostarczyć sądowi wiedzy niezbędnej dla właściwej oceny materiału procesowego przedstawionego przez strony (w tym zwłaszcza innych dowodów) z perspektywy odpowiedniej dziedziny nauki lub techniki. Jak wskazano, dowód ten podlega ocenie na podstawie art. 233 § 1 k.p.c., przy czym z uwagi na opisaną swoistość tego środka dowodowego, w orzecznictwie wypracowano szczególne kryteria jego oceny. Wskazuje się zatem jednolicie, że opinia nie może podlegać ocenie sądu w warstwie dotyczącej przedstawionych poglądów naukowych lub dotyczących wiedzy specjalistycznej nawet jeśli członkowie składu orzekającego taką wiedzę posiadają. Ocenie podlega wyłącznie zgodność z materiałem procesowym przyjętych założeń faktycznych, podstawy metodologiczne, transparentność, kompletność i spójność wywodu i wreszcie zgodność wniosków opinii z zasadami logiki, wiedzy powszechnej i doświadczenia życiowego.
Nadaje to pierwszorzędne znaczenie, przy tej ocenie, kryterium poziomu wiedzy biegłego. Gdy więc sąd zleca biegłemu wydanie opinii musi mieć na względzie to, czy dysponuje on wiadomościami specjalnymi niezbędnymi dla stwierdzenia okoliczności mających istotny wpływ dla rozstrzygnięcia sprawy. Wiadomości specjalne mogą wynikać zarówno z przygotowania teoretycznego, jak i wykonywanej w danej dziedzinie pracy i nabytych stąd umiejętności oceny występujących tam zagadnień. Decydujące sąd posiadane wiadomości biegłego i praktyczne doświadczenie w danej dziedzinie.
Nie ulega wątpliwości, że biegli W. K. (2), W. N. oraz biegła J. K. (3) posiadają konieczny dla wydania miarodajnej opinii w niniejszej sprawie zakres wiadomości specjalnych.
Jak wynika z opinii biegłego W. K. (2) z dnia 30 marca 2017 roku, celowym było przyjęcie szerokości pasa służebności przesyłu na 4,6 m. Przedmiotowa opinia została uzupełniona pismami z dnia 14 maja 2017 roku i 22 czerwca 2017 roku.
Co prawda uczestnik postępowania zgłaszał w toku postępowania pierwszoinstancyjnego zarzuty do opinii podnosząc, że szerokość pasa powinna wynosić 3,6 m, niemniej jednak pełnomocnik uczestnika prawidłowo zawiadomiony, nie stawił się na termin rozprawy w dniu 3 października 2017 roku, na której dopuszczony został dowód z ustnej uzupełniającej opinii tego biegłego, który ustosunkowywał się do zarzutów stawianych sporządzonej przez niego opinii pisemnej. Zdaniem sądu okręgowego, aby móc skutecznie podważyć opinię biegłego należy przede wszystkim wyczerpać wszystkie możliwe środki na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji dla wykazania uchybień w wywodach biegłego, wadliwości jego rozumowania, niezgodności opinii ze stanem faktycznym sprawy wynikającym z zebranych w postępowaniu dowodów. Skoro zatem pełnomocnik uczestnika postępowania poprzestał na pisemnym kwestionowaniu pisemnej opinii biegłego W. K. (2), natomiast nie skorzystał z możliwości zadawania pytań biegłemu, przedstawienia swoich wątpliwości i wyjaśnienia zarzutów co do opinii sporządzonych przez biegłego, jak również wskazania błędów w postępowaniu czy rozumowaniu biegłego przy sporządzaniu opinii oraz prezentowanych przez niego na rozprawie ustnych wyjaśnieniach to pozbawił się w istocie możliwości merytorycznego zaprezentowania swojego stanowiska i pozostawił udzielone przez biegłego odpowiedzi bez jakiegokolwiek komentarza. Należało w tej sytuacji przyjąć, że nie zgłaszał dalszych zarzutów, zaś przedstawione przez biegłego na rozprawie stanowisko akceptował.
Tym samym sąd rejonowy był jak najbardziej uprawniony do ustalenia zakresu służebności przesyłu na 4,6 m. Wniosek ten jest tym bardziej uzasadniony, jeśli uwzględni się zeznania świadka Z. B. będącego pracownikiem uczestnika postępowania, który będąc przesłuchiwanym przed sądem I instancji na rozprawie w dniu 14 stycznia 2016 roku wyraźnie zaznaczył, że przedział 3,6/3,8 m w odniesieniu do każdej z linii średniego napięcia nie jest wystarczający do prawidłowej eksploatacji, w tym konserwacji linii.
Jak wskazał sąd rejonowy, opinia biegłego W. K. (2) – po wyjaśnieniu wątpliwości sądu oraz wnioskodawcy, a także po skorygowaniu oczywistych omyłek arytmetycznych – stanowiła podstawę do zlecenia geodecie graficznego odwzorowania zakresu wykonywania ograniczonego prawa rzeczowego na przedmiotowych nieruchomościach. Strony nie sformułowały zarzutów co do opinii biegłej J. K. (3). W konsekwencji sąd okręgowy uznał, z powodów, o których mowa wyżej, że apelującemu nie udało się skutecznie podważyć opinii biegłej, skoro nie wyczerpał wszystkich środków na etapie postępowania przed sądem pierwszej instancji dla wskazania wadliwości przedmiotowej opinii.
Jako, że wysokość wynagrodzenia z tytułu ustanowienia służebności przesyłu nie została ustalona przez strony, sąd rejonowy zasięgnął opinii biegłego rzeczoznawcy. Biegły W. N. wskazał w sporządzonej opinii, że wysokość wynagrodzenia za ustanowienie służebności przesyłu dla działek nr (...) powinna wynosić 26.500 zł, a dla działki nr (...) powinna wynosić 1.350 zł. Sąd rejonowy przy ustalaniu wynagrodzenia oparł się na przedmiotowej opinii.
Odnosząc się do zarzutów apelującego wywiedzionych w powyższym zakresie sąd okręgowy wskazuje, że nie ulega wątpliwości, że w toku postępowania pierwszoinstancyjnego obie strony formułowały zarzuty do powyższej opinii biegłego. Dla rozstrzygnięcia ich zasadności, biegły został wezwany na rozprawę, podczas której złożył wyjaśnienia odnośnie zarzutów wnioskodawcy. Biegły sporządził również opinię uzupełniającą, w której wypowiedział się co do zarzutów uczestnika postępowania odnośnie niezasadności obniżenia wartości nieruchomości na skutek posadowienia urządzeń oraz braku zależności pomiędzy ustanowieniem służebności a wartością nieruchomości.
Sąd rejonowy uznał, że zarzuty sformułowane przez strony nie mogły podważyć prawidłowości opinii rzeczoznawcy. Sąd okręgowy w pełni zaaprobował tę ocenę sądu I instancji wskazując, iż wyrażone w tym kontekście ustalenia są w pełni prawidłowe. Zauważyć bowiem należy, że jak wskazał sąd I instancji, biegły rzetelnie i kompleksowo odniósł się do zarzutów uczestnika wskazując, że z punktu widzenia ograniczeń w sferze własnościowej, ustanowienie służebności przesyłowej będzie miało dla właściciela nieruchomości obciążonej taki skutek jak ustanowienie służebności gruntowej, co oczywiście koreluje z obniżeniem wartości nieruchomości. Wyjaśnił także, iż obliczenia których dokonał nie odnosiły się do szkody na skutek posadowienia urządzeń. Szkoda ta nie była w ogóle przedmiotem ustaleń biegłego. W szczególności, jak podkreślał rzeczoznawca, przedmiotem jego ustaleń był wpływ istnienia urządzeń przesyłowych na wartość nieruchomości, co jest konsekwencją uwzględnienia tzw. stanu techniczno-użytkowego i swoje uzasadnienie znajduje w art. 154 u.g.n.
W tym miejscu sąd okręgowy wskazuje, że jak wskazano w uzasadnieniu postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 27 lutego 2013 roku, I CSK 440/12, za ustanowienie służebności przesyłu właściciel nieruchomości obciążonej może żądać od przedsiębiorcy, stosownie do art. 3052 § 2 k.c., odpowiedniego wynagrodzenia. Nie zostały określone wskazówki, w jaki sposób powinna być ustalona wysokość tego wynagrodzenia. W literaturze i orzecznictwie wyrażono zapatrywanie, że można sięgać, na zasadzie analogii, do wyznaczników wypracowanych w odniesieniu do wynagrodzeń właścicieli nieruchomości obciążonych służebnościami dróg koniecznych. Powinno to być wynagrodzenie jednorazowe - za ustanowienie służebności – co nie wyłącza możliwości określenia sposobu jego zapłaty w postaci świadczeń płatnych okresowo (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 1969 r., III CRN 379/68, z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CSK 401/11, niepubl; z dnia 18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11, niepubl.; z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 56/12, niepubl.; z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 317/12, niepubl.), ale nie powinno dotyczyć służebności przesyłu, z uwagi na charakter działalności przedsiębiorcy. Przy ustalaniu wysokości tego wynagrodzenia należy brać pod uwagę wszystkie okoliczności danej sprawy, interes stron, społeczno-gospodarczy charakter służebności i rekompensaty należnej właścicielowi nieruchomości obciążonej. Określenie w ustawie tego świadczenia jako wynagrodzenia wskazuje, że powinno odpowiadać wartości świadczenia spełnionego przez właściciela nieruchomości obciążonej na rzecz podmiotu uprawnionego w ramach służebności lub osiągniętej przez niego korzyści. Za odpowiednie wynagrodzenie może być uznane takie, które będzie stanowić ekwiwalent wszystkich korzyści, jakich właściciel nieruchomości zostanie pozbawiony w związku z jej obciążeniem. Indywidualizowany w konkretnej sprawie sposób obliczenia wynagrodzenia powinien uwzględniać po stronie właściciela: charakter nieruchomości - położenie, rodzaj, rozmiar, kształt - jej społeczno - gospodarcze przeznaczenie ujęte w miejscowym planie zagospodarowania przestrzennego, albo w studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego, a w ich braku właściwości terenu i sposób korzystania z nieruchomości sąsiednich, utratę pożytków, zakres ograniczenia w prawie rozporządzania, swobodnego decydowania o przeznaczeniu nieruchomości, zagospodarowania jej, zakres i sposób ingerencji przedsiębiorcy oraz pozbawienia władztwa nad nią, sposób przebiegu urządzeń, trwałość i nieodwracalność obciążenia w dłuższej perspektywie oraz uciążliwość ustanowionego prawa. Po stronie przedsiębiorcy rozważaniu podlegać powinno, że za pośrednictwem urządzeń realizuje on cele społeczne w odniesieniu do dostarczania energii elektrycznej, wody czy paliw, także właścicielowi nieruchomości obciążonej, doprowadzenie tych nośników tysiącom osób musi odbywać się za pomocą sieci (instalacji i urządzeń), które posadowić trzeba na wielu gruntach stanowiących własność osób trzecich, względy społeczne nakazują ograniczenie ich prawa własności, korzystanie z tych nieruchomości w zakresie ustanowionej służebności wpływa na wartość przedsiębiorstwa i możliwość prowadzenia działalności gospodarczej, jak też, że korzystanie z energii elektrycznej i paliw wpływa na rozwój społeczno-gospodarczy oraz lepsze wykorzystanie nieruchomości. Z uwagi na faktyczną niemożność wyliczenia wynagrodzenia w oparciu o korzyści uzyskiwane przez przedsiębiorcę, na którego działalność wpływa również korzystanie z cudzej nieruchomości, trzeba określić je z perspektywy interesów ekonomicznych właściciela nieruchomości. Przytoczone przykładowo czynniki, podlegające ocenie we wzajemnym powiązaniu, znalazły wyraz w licznych orzeczeniach Sądu Najwyższego, które oddają istotę tej problematyki (por. uchwałę z dnia 17 czerwca 2005 r., III CZP 29/05, OSNC 2006, nr 4, poz. 64; postanowienia: z dnia 3 lutego 2010 r., II CSK 444/09, niepubl.; z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CSK 410/11, niepubl.; z dnia18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11, niepubl.; z dnia 20 września 2012 r., IV CSK 56/12, niepubl.; z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 317/12, niepubl.). Wnioski wysnute z rozważenia wszystkich istotnych w konkretnej sprawie wyznaczników stanowią również podstawę do miarodajnego określenia postaci ekwiwalentu - obniżenia użyteczności nieruchomości albo jej wartości, przy czym nie może on przewyższać wartości nieruchomości. Odniesienie do nich objęte jest również wypowiedziami Sądu Najwyższego (por. postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 5 kwietnia 2012 r., II CSK 401/11; z dnia 18 kwietnia 2012 r., V CSK 190/11; z dnia 8 lutego 2013 r., IV CSK 317/12). Uszczerbek właściciela związany z pogorszeniem nieruchomości w następstwie posadowienia na niej i eksploatacji urządzeń przesyłowych rekompensowany jest wynagrodzeniem, które może on uzyskać na podstawie art. 305 2 § 2 k.c.
Sąd rejonowy przy ustaleniu wynagrodzenia uwzględnił okoliczności, o których mowa w cyt. powyżej postanowieniu Sądu Najwyższego. W szczególności sąd rejonowy zasadnie wziął pod uwagę utrudnienia dla właściciela nieruchomości – w odniesieniu do działek nr (...) związane z uprawą roślin, ich pielęgnacją, zbiorem, zwiększonymi kosztami, a także okoliczność, że z uwagi na usytuowanie na działkach urządzeń elektroenergetycznych, będących własnością uczestnika, wnioskodawca napotyka trudności z ich sprzedażą. Sąd rejonowy zasadnie również zwrócił uwagę na fakt, że ustanowienie służebności przesyłu związane jest z ingerencją w sferę prawa własności, najsilniej chronionego i posiadającego gwarancje w Ustawie Zasadniczej. Jednocześnie sąd rejonowy dostrzegł też znaczenie sfery działalności uczestniczki dla interesu publicznego i zaakcentował, że w niniejszej sprawie ingerencja przedsiębiorcy w prawo własności osób fizycznych dokonywana jest w celu umożliwienia przedsiębiorcy energetycznemu prowadzenia działalności gospodarczej ukierunkowanej na odpłatne świadczenie usług. Nadto prawidłowo sąd rejonowy zwrócił również uwagę na fakt, że linie nr: (...), (...) i (...) istniały już, gdy wnioskodawca i uczestnicy stali się ich właścicielami działek, a linia nr (...) została wybudowana za zgodą W. W. (1).
Mając na uwadze powyższe sąd okręgowy doszedł do wniosku, że zasadnie sąd rejonowy uznał, iż kwoty określone przez biegłego stanowią odpowiedni ekwiwalent z tytułu ustanowienia służebności przesyłowej, zaś zarzuty wywiedzione przez apelującego w tym zakresie uznał za chybione.
Reasumując sąd okręgowy uznał, że nie sposób zgodzić ze stroną apelującą, że zakres służebności przesyłu, który został ustalony przez sąd rejonowy w oparciu o opinię biegłego z zakresu energetyki, a w dalszej kolejności opinię biegłego z zakresu geodezji, jest zakresem nieprawidłowym. Zwłaszcza, jeśli weźmie się pod uwagę stanowisko zaprezentowane przez wnioskodawcę na etapie postępowania apelacyjnego i informację, że w innej sprawie w odniesieniu do dwóch linii przesyłowych na innej nieruchomości wnioskodawcy ten zakres został ustanowiony zdecydowanie szerzej. Dlatego też w ocenie sądu okręgowego zarzuty, które zostały podniesione w apelacji, a dotyczące w istocie naruszenia przepisu art. 233 k.p.c., nie były zasadne.
W konsekwencji powyższego dalej idącą apelację sąd okręgowy oddalił na podstawie art. 385 k.p.c. w zw. z art. 13 § 2 k.p.c., co znalazło odzwierciedlenie w punkcie 2. rozstrzygnięcia.
O kosztach postępowania odwoławczego w punkcie 3. orzeczono na podstawie art. 520 § 2 k.p.c. – mając na względzie sprzeczne interesy stron oraz niewielki zakres skuteczności złożonej apelacji. Koszty te zostały ustalone w oparciu o § 5 pkt 3 i § 10 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (Dz. U. z 2018 r., poz. 265).
Marzenna Ernest Katarzyna Longa Karina Marczak
(...)
ZARZĄDZENIE
1. (...)
2. (...)
3. (...)
4. (...)
5. (...)
Podmiot udostępniający informację: Sąd Okręgowy w Szczecinie
Osoba, która wytworzyła informację: Katarzyna Longa, Marzenna Ernest , Karina Marczak
Data wytworzenia informacji: