Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Powód - M. S. wniósł o zasądzenie od pozwanego - Banku (...) SA w W. kwoty 386.821,31 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od dnia 27 maja 2021 r. do dnia zapłaty oraz o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przepisanych.

W uzasadnieniu powód wskazał, że w dniu 26 lutego 2010 r. jako konsument zawarł z pozwanym bankiem, będącym przedsiębiorcą prowadzącym działalność gospodarczą w oparciu o przepisy ustawy-Prawo bankowe, umowę kredytu, zgodnie z którą Bank udzielił mu kredytu w kwocie 136 171,89 USD. Spłata kredytu miała następować w 300 równych ratach, a oprocentowanie początkowe kredytu wynosiło sumę zmiennej stawki referencyjnej LIBOR 6M, oraz marży banku w wysokości 4,7%. Kredyt miał być wypłacony wyłącznie w złotych. Kredyt miał być przeznaczony na zaspokojenie potrzeb mieszkaniowych tj. na cele niezwiązane z działalnością gospodarczą lub zawodową powoda. W chwili zawarcia umowy kredytu kredytobiorca pozostawał w związku małżeńskim w ustroju umownej rozdzielności majątkowej. Powód wydatkować środki pochodzące z kredytu zgodnie z celem, dla którego zostały one udzielone. Umowa została zawarta według wzoru przygotowanego wyłącznie przez pozwanego, zaś negocjacje stron obejmowały wyłącznie kwestie wysokości kredytu w złotych, przeznaczenie środków, czasu spłaty oraz daty płatności raty. W umowie przewidziany został mechanizm wiążący kwotę kredytu i sumę zadłużenia z walutą dolara amerykańskiego, zgodnie z którym:

1.  § 1ust. 1 umowy o treści: „Bank udziela Kredytobiorcy kredytu hipotecznego denominowanego (zwanego dalej kredytem), na warunkach i zasadach określonych w niniejszej umowie”,

2.  § 18 ust. 3-6 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania o treści: „3. Kredyt uruchamiany jest w złotych, przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę i określoną w umowie walutę, po kursie kupna dewiz wg Tabeli kursów z dnia uruchomienia kredytu, obowiązującym w momencie wykonania operacji. 4. W przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między momentem zawarcia umowy a momentem uruchomienia kredytu/transz kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga zawarcie aneksu do umowy. 5. W przypadku spadku kursu waluty obcej w okresie między momentem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu/transz kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być wyższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażoną w walucie podwyższa się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze spadkiem kursu wymaga zawarcia aneksu do umowy. 6. Spłata kredytu denominowanego wraz z odsetkami następuje w złotych, w ratach określonych w walucie kredytu z umowy, według przeliczenia, po ustalonym według ostatniej Tabeli kursów kursy sprzedaży dewiz obowiązującym w banku w dniu wpływu środków na rachunek Kredytowy Kredytobiorcy, z zastrzeżeniem ustępu 7 i 8.”.

Powód wskazał, że do dnia wniesienia pozwu spłacał raty kredytu, przy czym spłata następowała w taki sposób, że bank pobiera z rachunku bankowego kredytobiorcy określoną kwotę pieniężną, mającą odzwierciedlać równowartość w złotych raty kredytu wyrażonej wcześniej przez bank w USD. Zlecenie to było realizowane automatycznie tj. bez udziału kredytobiorcy – nie miał wpływu na to jako bank pobiera kwoty z rachunku. Powód do dnia wniesienia pozwu spłacił na rzecz banku kwotę 386 821,31 zł.

Powód stoi na stanowisku, że w przedmiotowej sprawie możliwe są następujące skutki prawne wynikające z oceny umowy:

a)  umowa jest bezwzględnie nieważna, a zatem stosunek prawny umowy kredytowej nie istnieje;

b)  umowa była ważna, ale z uwagi na oświadczenie kredytobiorcy o skorzystaniu z ochrony (wyrażenie sprzeciwu wobec stosowania klauzul niedozwolonych) i zgodzie na unieważnienie umowy, stała się nieważna,

c)  umowa była ważna, ale z uwagi na następczą niewykonalność umowy (wyrażenie sprzeciwu wobec stosowania klauzul niedozwolonych i powstanie luk w umowie niemożliwych do wypełnienia) stała się nieważna,

d)  umowa jest ważna, jednakże z uwagi na bezwzględną nieważność klauzul przeliczeniowy, uległa przekształceniu w kredyt PLN z oprocentowaniem według stawki LIBOR,

e)  umowa jest ważna, jednakże z uwagi na oświadczenie kredytobiorcy o skorzystaniu z ochrony (wyrażenie sprzeciwu wobec stosowania klauzul niedozwolonych) uległa przekształceniu w kredyt PLN z oprocentowaniem według stawki LIBOR.

Powód stanął na stanowisku, że do oceny sądu należy wskazanie, który z tych skutków prawnych przyjmuję jako właściwy.

Jako podstawę prawną dochodzonego roszczenia powód wskazał przepisy art. 405 w związku z art. 410 §1 i 2 kodeksu cywilnego, wskazując że skoro mechanizm indeksacji nie wiąże stron to oznacza, że bank wykorzystując ten mechanizm pobrał od kredytobiorcy nienależne świadczenia.

W odpowiedzi na pozew pozwany - Bank (...) SA z siedzibą W. wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm prawem przewidzianych.

W uzasadnieniu pozwany wskazał, że wbrew twierdzeniom pozwu, pozwany zaoferował powodowi zaciągnięcie kredytu w PLN, którą to opcję powód odrzucił. Powód od początku miał możliwość wyboru czy chce zawrzeć z bankiem umowę kredytu w złotych polskich czy też w USD, przy czym pozwany wskazał, że powód świadomie i dobrowolnie zdecydował się na zaciągnięcie kredytu w USD, odrzucając możliwość zaciągnięcia kredytu w PLN. Pozwany zaprzeczył twierdzeniu powoda, iż powód nie miał możliwości ingerowania w warunki umowy. W rzeczywistości pozwany był otwarty na negocjowanie istotnych postanowień umowy. Jednakże powód nigdy nie wyraził woli negocjowania klauzul przeliczeniowych, co świadczy o akceptacji umowy, jako odpowiadającej intencjom powoda. Pozwany zaprzeczył, aby w umowie występowały abuzywne postanowienia dotyczące ubezpieczenia oraz aby zawarcie umów ubezpieczenia w jakikolwiek sposób naruszało interesy powoda. Wbrew twierdzeniom powoda zawarta umowa kredytu jest umową kredytu walutowego a nie kredytu złotówkowego z klauzulą waloryzacyjną i została w całości zawarta zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w dniu jej zawarcia tj. w dniu 26 lutego 2010 r.

Dalej powód wskazał, że w przypadku uznania, iż kwestionowane klauzule są klauzulami abuzywnymi (czemu pozwany zaprzecza) umowa może być, jak dotychczas wykonywana bezpośrednio w USD. Pozwany dalej argumentował, że w momencie zawarcia umowy istniały przepisy prawa przewidujące dokonywanie przeliczeń należności według kursu średniego NBP, np. artykuł 251 prawa upadłościowego, jak również kurs ten był powszechnie uważany za najbardziej obiektywny. Zdaniem pozwanego kwestionowane klauzule nie prowadziły do rażącego pokrzywdzenia powoda. Zdaniem pozwanego powód znał kwotę kredytu, wynoszącą 140 209,16 USD, w szczególności kwota ta nie jest kwotą uzyskaną w wyniku indeksacji lub waloryzacji kwoty PLN na USD lecz wyraża zobowiązanie bezpośrednio w walucie obcej. Pozwany przedstawił powodowi informacje dotyczące ryzyka związanego z udzielanym kredytem walutowym, pomimo braku obowiązku ustawowego. Powód miał możliwość zapoznania się z treścią umowy oraz ZOZK przed jej podpisaniem, a brak analizy i zgłoszenia uwag na etapie zawierania umowy przez powoda nie może obecnie skutkować przyjęciem, iż powód nie rozumiałam ich treści przez co poszczególne postanowienia są abuzywne. Umowa nie narusza dobrych obyczajów ani zasad współżycia społecznego jak też umowa nie narusza zasady wzajemności i zasady zachowania ekwiwalentności świadczeń. Została ona zawarta zgodnie z przepisami prawa obowiązującymi w dniu jej podpisania, w szczególności umowa nie narusza zasady walutowości. Zdaniem pozwanego przy ocenie umowy należy dążyć do zachowania równowagi stron. Niedopuszczalne jest przy tym uznani sytuacji jednej ze strony umowy za decydujące kryterium rozstrzygające o dalszym losie umowy. Zdaniem pozwanego brak jest podstaw do uznania tak całej umowy jaki chociażby poszczególnych postanowień umowy za nieważne bądź bezskuteczne.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Powód - M. S. w 2010 r. podjął decyzję o zaciągnięciu kredytu hipotecznego celem zakupu nieruchomości, która miała zaspokajać jego potrzeby mieszkaniowe. W tym celu udał się do placówki pozwanego Banku (...).

Powód chciał uzyskać kredyt w złotówkach, jednak pracownik banku poinformował go, że po analizie przedłożonej przez niego dokumentacji, wynika że nie posiada on zdolności kredytowej do uzyskania kredytu w walucie PLN. W związku z tym pracownik pozwanego banku zaproponował powodowi kredyt powiązany z walutą USD. Pracownik banku poinformował powoda, że rata kredytu w przypadku kredytu w walucie USD jest niższa od raty kredytu w walucie PLN. W związku z tym powód zdecydował się na zaciągnięcie kredytu powiązanego z walutą USD.

Pracownik banku nie proponował powodowi możliwości negocjowania postanowień umowy, w tym negocjowania kursu waluty USD stosowanego do obsługi kredytu. Pracownik banku nie informował powoda w jaki sposób bank ustala kursy waluty USD, przyjmowane do obsługi kredytu. Pracownik banku w sposób szczegółowy nie wyjaśnił powodowi na czym polega ryzyko kursowe związane z kredytem w walucie USD.

Dowód:

- przesłuchanie powoda M. S., k. 192 v-193

W dniu 26 lutego 2010 r. została zawarta umowa kredytu hipotecznego nr (...)/H. pomiędzy powodem a Bankiem (...) S.A. z siedzibą w W.. Na podstawie tej umowy Bank udzielił kredytobiorcy kredytu hipotecznego denominowanego z zastrzeżeniem § 18 ZOZK, w kwocie 136 171,89 USD, nie więcej jednak niż równowartość kwoty 387 695,00 zł, na warunkach i zasadach określonych w umowie. (§ 1 ust. 1, § 2 umowy). Integralną częścią ww. umowy kredytowej były: Zbiór Ogólnych Zasad Kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych stanowiący załącznik nr 1 do umowy kredytowej, Oświadczenie o ponoszeniu ryzyka walutowego oraz wpływie spreadu walutowego lub ryzyka zmiennej stopy procentowej dla kredytów hipotecznych, Informacje o ryzyku stopy procentowej, Informacje o ryzyku kursowym oraz wyciąg z ,,Taryfy opłat i prowizji Banku (...) S.A. za czynności bankowe w obrocie krajowym i zagranicznym dla Klientów Indywidualnych”. (§ 1 ust. 2 umowy). Kredytobiorca oświadczył, że przed podpisaniem umowy zostały mu doręczone ww. dokumenty stanowiące integralną część umowy, zapoznał się z ich treścią i uznał ich charakter za wiążący (§ 1 ust. 3 umowy).

Wyrażenia użyte w umowie miały mieć znaczenie określone w § 1 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania (§ 1 ust. 4 umowy).

Okres kredytowania wynosił 300 miesięcy, od dnia wypłaty kredytu, w tym okres karencji w spłacie kapitału 1 miesięcy. Ostateczny termin spłaty kredytu miał zostać określony w harmonogramie spłaty stanowiącym załącznik nr 7 do umowy (§ 3 ust. 1 i 2 umowy).

Przeznaczeniem kredytu było sfinansowanie budowy domu jednorodzinnego położonego w miejscowości P. przy ulicy (...), dla której to nieruchomości prowadzona jest księga wieczysta numer (...) w Sądzie Rejonowym Szczecin P. i Zachód w S. XI Zamiejscowym Wydziale Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. (§ 4 i 5 umowy). Kredytobiorca oświadczył, że w celu realizacji inwestycji określonej w § 5 umowy wniósł wkład własny w kwocie 37 700 zł. (§ 6 ust. 1 i 2 umowy).

Uruchomienie kredytu miało nastąpić w transzach. Bank miał uruchomić transzę kredytu w wysokościach i terminach określonych w harmonogramie wypłaty stanowiący załącznik do umowy (§ 7 ust. 1 i 2 umowy).

Od kwoty udzielonego kredytu bank miał pobrać prowizję przygotowawczą w wysokości 2 042,58 USD, a prowizja miała być pobrana z kwoty kredytu ( § 8 ust. 1 i 2 umowy).

Kredyt był oprocentowany według zmiennej stopy procentowej na zasadach określonych w § 10 ZOZK (§ 9 ust. 1 umowy). Oprocentowanie kredytu ustalone zostało jako suma stopy bazowej i stałej marży banku, która wynosiła 4, 7000 p.p. Oprocentowanie kredytu w dniu zawarcia umowy wynosiło 5,0913% w stosunku rocznym (§ 9 ust. 2 umowy). Stopa procentowa ulegała zmianie w okresach 6-miesięcznych, liczonych od dnia podpisania umowy kredytowej, przy czym:

- dla ustalenia stopy procentowej na pierwszy okres jako stopę bazową przyjmowano stawkę LIBOR 6M notowaną na 2 dni robocze przed podpisaniem umowy, a zmiana stopy bazowej następowała po 6-ciu miesiącach od podpisania umowy, ale nie wcześniej niż w dniu spłaty;

- dla ustalenia stopy procentowej na następne 6-miesięczne okresy jako stopę bazową przyjmowano stawkę LIBOR 6M notowaną na 2 dni robocze przed zakończeniem poprzedniego okresu (§ 9 ust. 3 umowy).

Kredyt wraz z odsetkami miał być spłacany w PLN, w równych ratach miesięcznych. Spłata rat odsetkowych lub kapitałowo-odsetkowych miała następować w 1 dniu miesiąca. Kredyt miał być spłacany w terminach i kwotach określonych w harmonogramie spłat stanowiącym integralną część umowy kredytu (§ 10 ust. 1, 2 i 3 umowy). Kredytobiorca upoważnił bank do pobierania środków pieniężnych na spłatę rat kredytu wraz z odsetkami, prowizjami, opłatami oraz innymi kosztami i należnościami banku z jego rachunku prowadzonego w banku (§ 10 ust. 4 umowy).

Przedmiotem zabezpieczenia spłaty kredytu była nieruchomość położona w miejscowości P. przy ulicy (...) dla której to nieruchomości prowadzona nie z Księga Wieczysta numer (...) Sądzie Rejonowym Szczecin P. i Zachód w (...). Zamiejscowy wydział ksiąg wieczystych z siedzibą w P. (§ 11 w zw. z § 4 ust. 1 umowy).

Prawne zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiły:

1. weksel własny in blanco wystawiony przez kredytobiorcę z klauzulą ,,bez protestu”;

2. hipoteka kaucyjna do kwoty 806 164,82 zł ustanowiona na nieruchomości o której mowa w § 11, udokumentowana przedłożonym w banku prawomocnym odpisem księgi wieczystej;

3. cesja na rzecz banku praw z umowy ubezpieczenia od ognia i innych zdarzeń losowych nieruchomości, o której mowa w § 11.

Pozostałe zabezpieczenie spłaty kredytu stanowiło ubezpieczenie niskiego wkładu własnego w (...) S.A. na okres nie dłuższy niż 108 miesięcy kalendarzowych od dnia wypłaty kredytu. (§ 12 ust. 3 umowy). Składka z tytułu ubezpieczenia niskiego wkładu własnego wynosiła 3,5 % za 108 miesięczny okres ubezpieczenia i naliczana była od kwoty brakującego wkładu własnego na dzień zawarcia umowy, przy czym kwota kredytu zgłaszana do ubezpieczenia nie mogła być wyższa od 20 % wartości nieruchomości (§ 12 ust. 10 umowy).

Pierwsza składka płatna była z góry najpóźniej przed uruchomieniem kredytu, zaś kolejna składka płatna była z góry na rachunek banku do 5 dnia roboczego pierwszego miesiąca kolejnego 108 miesięcznego okresu ubezpieczenia, pod rygorem wypowiedzenia umowy. Składka płatna byłą w PLN, dla wyliczenia pierwszej składki ubezpieczeniowej przyjmowano równowartość składki w PLN, przeliczonej według pierwszego kursu kupna dewiz obowiązującego w banku dla waluty kredytu z dnia podpisania umowy. Dla wyliczenia kolejnych składek ubezpieczenia przyjęto równowartość składki w PLN, przeliczonej według pierwszego kursu kupna dewiz banku dla waluty kredytu z ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedniego (§ 12 ust. 11 i 12 umowy).

Zgodnie z § 1 pkt 22 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania, przewalutowanie to zmiana ustalonej w umowie klauzuli waloryzacyjnej, w zakresie przyjętej jako miernik wysokości świadczenia waluty wymienialnej, poprzez przeliczenie wartości dotychczasowej waluty wymienialnej na walutę polską według ceny sprzedaży dewiz za złote ustalonej przez bank w Tabeli kursów, a następnie przeliczenie waluty polskiej na walutę wymienialną według ceny kupna dewiz za złote ustalonej przez bank w Tabeli kursów lub zmiana kredytu denominowanego na kredyt w walucie polskiej, poprzez przeliczenie wartości dotychczasowej waluty wymienialnej na walutę polską według ceny sprzedaży dewiz za złote ustalonej przez bank w Tabeli kursów lub zmiana kredytu w walucie polskiej na kredyt denominowany, poprzez przeliczenie wartości dotychczasowej waluty polskiej na walutę wymienialną według ceny kupna dewiz za złote ustalonej przez bank w Tabeli kursów.

W myśl § 1 pkt 29 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania, Tabela kursów to tabela kursów walut Banku (...) S.A, przy czym dla spłaty kredytu – ostatnia tabela kursów walut Banku (...) S.A. obowiązująca w dniu wpływu środków na rachunek kredytowy kredytobiorcy; dla pozostałych operacji tabela kursów walut Banku (...) S.A. obowiązująca w momencie wykonywania operacji.

Zgodnie z § 17 ust. 4 ZOZK bank dokonywał przeliczenia wierzytelności banku na złote po kursie sprzedaży dewiz danej waluty według Tabeli kursów banku, na dzień dokonania czynności, o których mowa w ust. 3.

W myśl § 18 ust. 1 ZOZK kredyt uruchamiany i spłacany był w złotych. Zgodnie z § 18 ust. 3 ZOZK kredyt uruchamiany jest w złotych przy jednoczesnym przeliczeniu na wybraną przez kredytobiorcę i określoną w umowie walutę, po kursie kupna dewiz według Tabeli kursów z dnia uruchomienia kredytu, obowiązującym w momencie wykonania operacji.

W § 18 ust. 4 wskazano, że w przypadku wzrostu kursu waluty obcej w okresie między momentem zawarcia umowy a momentem uruchomienia kredytu/transzy kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być niższa niż kwota określona w umowie. Dalej wskazano że kwotę kredytu wyrażoną w walucie obniża się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej umowie równowartość i kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze wzrostem kursu nie wymaga zawarcie aneksu do umowy.

W przypadku spadku kursu waluty obcej w okresie między momentem zawarcia umowy a dniem uruchomienia kredytu/transz kredytu, kwota uruchomionego kredytu wyrażona w walucie wymienialnej może być wyższa niż kwota określona w umowie. Kwotę kredytu wyrażone w walucie podwyższa się w takim stopniu, aby odpowiadała określonej w umowie równowartości kwoty kredytu w PLN. Zmiana kwoty kredytu w walucie w związku ze spadkiem kursu wymaga zawarcia aneksu do umowy (§ 18 ust. 5 umowy).

Zgodnie z § 18 ust. 6 ZOZK, spłata kredytu denominowanego wraz z odsetkami następowała w złotych, w ratach określonych w walucie z umowy, według przeliczenia, po ustalonym według Tabeli kursów kursie sprzedaży dewiz obowiązującym w banku w dniu wpływu środków na rachunek kredytowy kredytobiorcy.

W § 19 umowy przewidziano możliwość przewalutowania kredytu. Przewalutowanie mogło nastąpić na pisemny wniosek kredytobiorcy, po podpisaniu aneksu do zawartej umowy. Zgodnie ze § 19 ust. 3 przewalutowanie następuje w dniu podpisania aneksu do umowy według Tabeli kursów obowiązującej w dniu zawarcia aneksu do umowy.

Kredytobiorca oświadczył, że w związku z zaciągnięciem kredytu denominowanego zapoznał się z informacjami zawartymi w Załączniku do umowy, oraz że jest mu w pełni znane i wyjaśnione przez bank ryzyko związane ze zmianą kursu waluty, w której zaciągnął zobowiązanie kredytowe oraz że wyraża zgodę na ponoszenie przez siebie ww. ryzyka; że wyraża zgodę na dokonanie przez bank przewalutowania kredytu denominowanego na kredyt złotowy oraz wystawienie bankowego tytułu egzekucyjnego w złotych.

Kredytobiorca oświadczył również, że w związku z zaciągnięciem kredytu hipotecznego zapoznał się z informacjami zawartymi w załączniku nr 2 do umowy, oraz że jest mu w pełni znane oraz wyjaśnione przez bank ryzyko związane ze zmianą stopy procentowej według której oprocentowane jest zaciągnięte przez niego zobowiązanie kredytowe.

Kredytobiorca oświadczył ponadto, że wyraża zgodę na ponoszenie przez siebie w/w ryzyka i jest świadomy jego ponoszenia.

W dniu 29 marca 2010 r. strony zawarły aneks do umowy na mocy którego ustaliły że kwota kredytu wynosi 140 209, 16 USD, nie więcej niż równowartość 387 695,00 zł. Zgodnie z § 2 ust. 2 aneksu w dniu zawarcie aneksu rata kapitałowa odsetkowa wynosiła 827,13 USD.

W dniu 19 kwietnia 2011 r. strony zawarły kolejny aneks do umowy dotyczący przedmiotu zabezpieczenia spłaty kredytu.

Dowód:

- umowa kredytu hipotecznego z 26.02.2010 r., k. 22-25, 118-120

- zbiór ogólnych zasad kredytowania w zakresie udzielania kredytów hipotecznych, k. 26v-33, 124-130

- aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego, k. 121

- aneks nr (...) do umowy kredytu hipotecznego, k. 122

- plan spłaty kredytu, k. 132-134

- załącznik do umowy kredytu hipotecznego, k. 136

- przesłuchanie powoda M. S., k. 192 v-193

Na pisemny wniosek powoda uruchomienie kredytu nastąpiło w 2 transzach:

- I transza w dniu 12 marca 2010 r. w wysokości 376 297,39 zł, która to kwota po przeliczeniu według kursu obowiązującego w poznanym banku w dniu uruchomienia kredytu tj. 2, (...), stanowiła 136 171, 89 USD;

- II transza w dniu 31 marca 2010 r. w wysokości 11 320,11 zł, która to kwota po przeliczeniu według kursu obowiązującego w poznanym banku w dniu uruchomienia kredytu tj. 2, (...), stanowiła 4037,27 USD.

Dowód:

- zaświadczenie z dnia 5 marca 2020 r., k. 34-37

- wniosek o wypłatę kredytu I Dyspozycje wypłaty kredytu , k. 142-143

Środki uzyskane tytułem kredytu powód przeznaczył na zakup nieruchomości położonej przy ul. (...) w P., dla której Sąd Rejonowy Szczecin P. i Zachód w S. XI Zamiejscowy Wydział Ksiąg Wieczystych z siedzibą w P. prowadzi księgę wieczystą nr (...).

Dowód:

- umowa sprzedaży z dnia 1 marca 2010 r., k. 138-140

- przesłuchanie powoda M. S., k. 192 v-193

Powód w okresie 1 kwietnia 2010 r. do dnia 9 marca 2022 r. r. wpłacił na rzecz pozwanego tytułem rat kapitałowo-odsetkowy wynikających ze umowy kredytu w sumie 426 113,82 zł, w tym 445 464,22 zł tytułem spłaty kapitału oraz 280 649,60 zł tytułem spłaty odsetek. Do dnia 10 lutego 2021 r. powód wpłacił na rzecz pozwanego w sumie 386 821,31 zł.

Dowód:

- zaświadczenie z dnia 5.03.2020 r., k. 34-37

- potwierdzenia transakcji, k. 38-56

- zestawienie spłat kredytu, k. 57-59

- zaświadczenie dnia 24 marca 2022 r., k. 182-185

Pismem z dnia 10 maja 2021 r. powód wezwał pozwanego do zapłaty, w terminie 7 dni od daty otrzymania wezwania, kwoty 500 000 zł tytułem bezpodstawnego wzbogacenia występującego po stronie pozwanego, wynikającego z wadliwie dokonanego przez pozwanego rozliczenia walutowego pomiędzy powodem a pozwanym, jako stronami umowy kredytowej nr (...).

Dowód:

- wezwanie do zapłaty wraz z potwierdzeniem nadania, k. 60-62

- potwierdzenie doręczenia, k. 63

Powód wyraża zgodę na unieważnienie umowy i jest świadomy skutków związanym ze stwierdzenie nieważności umowy. Powód ma świadomość że skutkiem unieważnienia umowy jest to że bank może dochodzić od niego kwoty wypłaconej tytułem kredytu.

Dowód:

- przesłuchanie powoda M. S., k. 192 v-193

Sąd zważył, co następuje:

Roszczenie powoda o zapłatę 386 821,31 złotych oparte na art.410 § 1 w zw. z art. 405 k.c. okazało się zasadne.

W rozpoznawanej sprawie jest bezsporne, że 26 lutego 2010 r. powód – M. S. zawarł z pozwanym Bankiem umowę o kredyt hipoteczny, na podstawie której Bank udzielił powodowi kredytu w wysokości 136 171,89 dolarów amerykańskich (USD) na okres 300 miesięcy, powód otrzymał powyższą kwotę w złotych, w wykonaniu umowy do 10 lutego 2021 r. wpłacił na rzecz Banku dochodzoną kwotę 386 821,31 złotych. Umowa przewidywała w szczególności, że spłata kredytu będzie następowała w złotych w ratach określonych w walucie kredytu z Umowy, wg przeliczenia, po ustalonym wg. ostatniej Tabeli kursów kursie sprzedaży dewiz obowiązującym w Banku w dniu wpływu środków na rachunek kredytowy Kredytobiorcy (§ 18 pkt 6 Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania: k. 32). Kredyt nadal jest spłacany, powód wskazuje w pierwszej kolejności na nieważność powyższej umowy jako jedną z przesłanek roszczenia o zapłatę, ale nie domaga się ustalenia tej nieważności w wyroku.

W odniesieniu do zarzutu pozwanego Banku, że Sąd Najwyższy nie wypowiadał się w sprawach dotyczących kredytów w USD (str. 6 i 7 odpowiedzi na pozew) należy wskazać, że powoływane przez strony przepisy dotyczące ochrony konsumentów, w szczególności art. 385[1] k.c., nie różnicują kredytobiorców w zależności od tego, czy korzystają z kredytu denominowanego we franku szwajcarskim, czy w dolarze amerykańskim. To samo dotyczy kredytobiorców korzystających z kredytów indeksowanych kursami tych walut. Odmienne traktowanie takich kredytobiorców byłoby sprzeczne z zakazem nieuzasadnionego, różnego kształtowania sytuacji podobnych podmiotów prawa zarówno w procesie stanowienia, jak i stosowania prawa. Istotnymi (relewantnymi) cechami wspólnymi kredytobiorców korzystających z kredytów frankowych i dolarowych, których dotyczą powyższe przepisy jest przede wszystkim to, że są konsumentami i powinni dokonywać spłat kredytu po kursie wskazanym przez bank w jego tabeli kursowej, co daje bankowi nieograniczoną swobodę w kształtowaniu wysokości rat kredytowych. Tymczasem zgodnie z utrwalonym stanowiskiem, zasada równości wyrażona w art. 32 Konstytucji oznacza, że wszyscy adresaci norm prawnych, charakteryzujący się daną cechą relewantną winni być traktowani według jednakowej miary, bez zróżnicowań zarówno dyskryminujących jak i faworyzujących. Równość dopuszcza różne traktowanie przez prawo podmiotów różniących się między sobą, niemniej ewentualne zróżnicowanie traktowania określonych podmiotów musi być uzasadnione, to jest oparte na uznanych kryteriach, przy czym zasadność doboru tego, a nie innego kryterium różnicowania podlegać musi każdorazowej ocenie, między innymi z punktu widzenia zasady sprawiedliwości społecznej (wyrok TK z 11.07.2000 r., K 30/99, OTK 2000, nr 5, poz. 145). W okolicznościach rozpoznawanej sprawy Sąd nie znajduje kryteriów pozostających w związku z celem i treścią regulacji służących ochronie konsumentów oraz w związku z wartościami konstytucyjnymi, które pozwalałyby na zróżnicowanie i odmienne traktowanie sytuacji powoda, który ma kredyt denominowany w USD od sytuacji kredytobiorców mających kredyty denominowane lub indeksowane kursem CHF. W rezultacie w dalszej części uzasadnienia Sąd będzie się odwoływał do orzecznictwa wydawanego w odniesienie do kredytobiorców „frankowych” przyjmując, że powinno ono znajdować zastosowanie także do kredytów denominowanych lub indeksowanych kursem dolara amerykańskiego.

W sprawach dotyczących zagadnień związanych z ważnością umów kredytowych denominowanych we franku szwajcarskim lub zawieranych w złotych, ale indeksowanych kursem franka szwajcarskiego zawieranych przez banki z konsumentami orzecznictwo Sądu Najwyższego pozwoliło na wyjaśnienia najistotniejszych problemów związanych z tymi kredytami, co dotyczy w szczególności zagadnienia dopuszczalności zawierania umów wiążących wysokość kredytu i spłaty z kursem waluty obcej, oceny klauzul odwołujących się w zakresie obliczania wysokości kredytu i rat do tabel kursowych banku - kredytodawcy, skutków wyeliminowania z umowy postanowienia abuzywnego oraz rozliczenia w razie nieważności umowy kredytowej.

W odniesieniu do pierwszego z powyższych zagadnień należy wskazać, że umowa kredytu wiążąca wysokość udzielonego kredytu oraz wysokość jego spłat z kursem waluty obcej, na przykład franka szwajcarskiego, nie jest sprzeczna z ogólną konstrukcją umowy kredytu przewidzianą w art. 69 ust. 1 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Prawo bankowe (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 2439 z późn. zm.). Orzecznictwo Sądu Najwyższego jest w tym zakresie już utrwalone (zob. np. wyrok Sądu Najwyższego z 11 grudnia 2019 r., sygn. akt V CSK 382/18, a także powołane w nim wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14; z 19 marca 2015 r., IV CSK 362/14; z 22 stycznia 2016 r., sygn. akt I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., sygn. akt IV CSK 285/16, niepublikowane). W szczególności ustawa z dnia 29 lipca 2011 r. o zmianie ustawy - Prawo bankowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2011 r. Nr 165, poz. 984), czyli tzw. ustawa antyspreadowa, potwierdziła tylko to, co wcześniej wynikało już z zasady autonomii woli stron (art. 353(1) k.c.), a mianowicie, że przed wejściem w życie tej ustawy dopuszczalne było zawieranie umów o kredyt denominowany, jak i indeksowany (wyrok Sądu Najwyższego z 30 października 2020 r., sygn. akt II CSK 805/18, z 2 czerwca 2021 r., sygn. akt I CSKP 55/21, niepublikowane) (por. wyroki SN z 2.06.2021 r., I (...) 55/21, z 28.09.2021 r., I (...) 74/21, z 3.02.2022 r., (...) 975/22). W związku z powyższym należy uznać za nieuzasadnioną argumentację strony powodowej w zakresie wskazującym na nieważność umowy kredytowej z 26 lutego 2010 r. tylko dlatego, że wysokość kredytu uruchomionego w złotych i przede wszystkim rat kredytowych została powiązana z kursem dolara amerykańskiego.

W odniesieniu z kolei do zawartych w umowach kredytowych klauzul nakazujących stosowanie dla ustalania wysokości rat kredytowych parytetu złotówki i franka szwajcarskiego ustalanego w tabeli kursowej banku należy wskazać, że postanowienia umowy (regulaminu), określające zarówno zasady przeliczenia kwoty udzielonego kredytu na złotówki przy wypłacie kredytu, jak i spłacanych rat na walutę obcą, pozwalające bankowi swobodnie kształtować kurs waluty obcej, mają charakter niedozwolonych postanowień umownych. Dominuje trafny pogląd, że takie klauzule mają charakter abuzywny, bowiem kształtują prawa i obowiązki konsumenta w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy. Sprzeczność z dobrymi obyczajami i naruszenie interesów konsumenta polega w tym przypadku na uzależnieniu wysokości świadczenia banku oraz wysokości świadczenia konsumenta od swobodnej decyzji banku. Zarówno przeliczenie kwoty kredytu na złotówki w chwili jego wypłaty, jak i przeliczenie odwrotne w chwili wymagalności poszczególnych spłacanych rat, służy bowiem określeniu wysokości świadczenia konsumenta. Takie uregulowanie umowne należy uznać za niedopuszczalne, niezależnie od tego, czy swoboda przedsiębiorcy (banku) w ustaleniu kursu jest pełna, czy też w jakiś sposób ograniczona, np. w razie wprowadzenia możliwych maksymalnych odchyleń od kursu ustalanego z wykorzystaniem obiektywnych kryteriów (wyrok Sądu Najwyższego z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14).Takie postanowienia, które uprawniają bank do jednostronnego ustalenia kursów walut, są nietransparentne i pozostawiają pole do arbitralnego działania banku. W ten sposób obarczają kredytobiorcę nieprzewidywalnym ryzykiem oraz naruszają równorzędność stron (zob. wyroki Sądu Najwyższego: z 22 stycznia 2016 r., I CSK 1049/14; z 1 marca 2017 r., IV CSK 285/16; z 19 września 2018 r., I CNP 39/17; z 24 października 2018 r., II CSK 632/17; z 13 grudnia 2018 r., V CSK 559/17; z 27 lutego 2019 r., II CSK 19/18; z 4 kwietnia 2019 r., III CSK 159/17; z 9 maja 2019 r., I CSK 242/18; z 29 października 2019 r., IV CSK 309/18; z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18; z 30 września 2020 r., I CSK 556/18).” (por. wyrok SN z 2.06.2021 r., I (...) 55/21). Przy dokonywaniu oceny niedozwolonego charakteru takiej klauzuli nie jest istotne, czy bank rzeczywiście ją stosował i w jakim zakresie. W postanowieniu z 11 czerwca 2015 r., C-602/13, w sprawie (...) SA przeciwko F. Q. U. i M. I. S. G. ( (...):EU:C:2017:703) Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej stwierdził, że okoliczność, iż oceniane postanowienie nie zostało wykonane, nie może wykluczyć - per se - ustalenia, że powoduje znaczącą nierównowagę między prawami i obowiązkami stron wynikającymi z umowy na niekorzyść konsumenta (pkt 53). Z kolei w wyroku z 26 stycznia 2017 r., C-421/14, w sprawie (...) SA przeciwko J. G. ( (...):EU:C:2017:60), Trybunał wskazał, że kompetencje sądu związane ze stwierdzeniem nieuczciwego charakteru postanowienia nie mogą - ze względu na konieczność zagwarantowania skutku odstraszającego wskazanego w art. 7 dyrektywy 93/13/EWG - zależeć od faktycznego stosowania lub niestosowania tego postanowienia. Wprawdzie ocena ta dotyczyła samych skutków uznania postanowienia za niedozwolone (zastosowania sankcji) - jednak potwierdza implicite, że samo niezastosowanie klauzuli ze szkodą dla konsumenta nie wyłącza możliwości uznania go za abuzywne (pkt 73)” (por. wyrok SN z 28.09.2021 r., I (...) 74/21). Postanowienia, w których kredytodawca jest upoważniony do jednostronnego oznaczenia kursu waluty właściwej do wyliczenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy oraz ustalenia wysokości rat kredytu są sprzeczne z naturą stosunku prawnego kredytu indeksowanego do waluty obcej, jeżeli z treści stosunku prawnego nie wynikają obiektywne i weryfikowalne kryteria oznaczenia tego kursu. Postanowienia takie, jeśli spełniają kryteria uznania ich za niedozwolone postanowienia umowne, nie są nieważne, lecz nie wiążą konsumenta w rozumieniu art. 385(1) k.c. (uchwała SN z 28.04.2022 r., III CZP 40/22).

W związku z powyższym należy zgodzić się z powodem, że postanowienia umowy oraz Zbioru Ogólnych Zasad Kredytowania przewidujące przeliczanie należności kredytowych według kursów ustalonych w tabeli sporządzonej przez pozwany Bank mają charakter abuzywny. Dotyczy to w szczególności § 18 pkt 6 ZOZK (k. 32), które odwołują się do tabeli kursowej Banku, ale nie wskazują algorytmu według którego Bank ustala parytet złotego i dolara amerykańskiego w tej tabeli. Umowa nie zawiera algorytmu, według którego Bank powinien ustalać kurs dolara, co w istocie pozwala Bankowi na jednostronne ustalanie tego kursu. Co więcej, przy takiej konstrukcji umowy konsumenci nie wiedząc, według jakiego algorytmu Bank dokonuje obliczenia wysokości poszczególnych rat kredytu nie mogą nawet zweryfikować, czy te obliczenia są poprawne pod względem rachunkowym, przez co również z tego względu są całkowicie podporządkowani ustaleniom dokonywanym i przekazywanym do wiadomości w tabeli kursowej. W ocenie Sądu umowa powinna określać ten algorytm oraz zapewnić konsumentowi bezpłatny dostęp do danych wyjściowych, jeżeli są one konieczne do prawidłowego przeprowadzenia obliczenia czy to samodzielnie przez konsumenta, czy przez osobę, której przeprowadzenie takiego obliczenia konsument mógłby zlecić. Takimi danymi są z całą pewnością dane z serwisów informacyjnych w oparciu o które Bank ustala kursy w swojej tabeli (np. Reuters, Bloomberg). Umowa takich informacji nie zawiera, co w ocenie Sądu jest sprzeczne z dobrymi obyczajami rażąco naruszając interes kredytobiorcy. Ponieważ zatem pozwany Bank nie wykazał, żeby to rozwiązanie zostało indywidualnie uzgodnione z powodem, należy uznać, że stanowi niedozwolone postanowienie umowne w rozumieniu art. 385 [1] k.c. Należy podkreślić, że u podstaw takiej kwalifikacji leży przyznanie Bankowi nieograniczonej swobody w kształtowaniu wysokości rat kredytowych, a nie ustalenie, czy Bank skorzystał z tej możliwości, żeby pobierać raty rzeczywiście zawyżone w stosunku do obiektywnych kursów rynkowych dolara amerykańskiego w stosunku do złotego.

W odniesieniu do zagadnienia skutków związanych z uznaniem postanowienia umowy za abuzywne należy podzielić stanowisko Sądu Najwyższego, który wskazuje, że niedozwolone postanowienie umowne (art. 385(1) § 1 k.c.) jest od początku, z mocy samego prawa, dotknięte bezskutecznością na korzyść konsumenta, który może udzielić następczo świadomej i wolnej zgody na to postanowienie i w ten sposób przywrócić mu skuteczność z mocą wsteczną (uchwała składu siedmiu sędziów Sądu Najwyższego z 7 maja 2021 r., III CZP 6/21). Zgodnie ze stanowiskiem wyrażonym przez Sąd Najwyższy w wyroku z 29 października 2019 r., IV CSK 309/18, w razie sporu o ważność umowy kredytu bankowego denominowanego (indeksowanego) do obcej waluty, w której treści znajduje się niedozwolona klauzula konsumencka dotycząca sposobu tej denominacji, rozpatrzeć należy kilka możliwości rozstrzygnięcia. Pierwsza, to stwierdzenie nieważności umowy, która bez klauzuli niedozwolonej nie może dalej funkcjonować w obrocie prawnym, zwłaszcza ze względu na brak (odpadnięcie) któregoś z koniecznych składników (essentialia negotii) umowy nazwanej kredytu bankowego. Druga to przyjęcie, że umowa jest ważna, ale w miejsce bezskutecznych postanowień waloryzacyjnych nie wchodzą żadne dodatkowe postanowienia. Trzecia, to ewentualne przyjęcie, że umowa jest ważna i jej uzupełnienie przez sąd przez wprowadzenie w miejsce niedozwolonych klauzul innego mechanizmu waloryzacji (por. wyrok SN z 2.06.2021 r., I (...) 55/21).

Przy dokonywaniu oceny skutków bezskuteczności klauzul abuzywnych, także tych które odsyłają do parytetu złotego i dolara amerykańskiego w tabeli kursowej kredytodawcy, decydujące znaczenie ma przypisanie przepisom dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (Dz. U. UE. L. z 1993 r. Nr 95, str. 29 z późn. zm.) także celów prewencyjnych.

W wyroku z 11 grudnia 2019 r., V CSK 382/18, Sąd Najwyższy stwierdził, że wyeliminowanie ryzyka kursowego, charakterystycznego dla umowy kredytu indeksowanego do waluty obcej i uzasadniającego powiązanie stawki oprocentowania ze stawką LIBOR, jest równoznaczne z tak daleko idącym przekształceniem umowy, że należy ją uznać za umowę o odmiennej istocie i charakterze, choćby nadal chodziło tu tylko o inny podtyp czy wariant umowy kredytu. Oznacza to z kolei, że po wyeliminowaniu tego rodzaju klauzul utrzymanie umowy o charakterze zamierzonym przez strony nie jest możliwe, co przemawia za jej całkowitą nieważnością. Zagwarantowana konsumentom przez przepisy tej dyrektywy ochrona ukierunkowana jest m.in. na osiągnięcie skutku prewencyjnego, o czym mowa w jej art. 7, tj. zniechęcenia przedsiębiorców do wykorzystywania w zawieranych umowach nieuczciwych postanowień umownych. Nie przekonuje zatem stanowisko o konieczności zastąpienia postanowień niedozwolonymi innymi, które odwoływałby się np. do kursu walut stosowanego przez Narodowy Bank Polski. Rozwiązanie takie stałoby bowiem w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13 w postaci zniechęcenia przedsiębiorców do wykorzystywania w zawieranych umowach nieuczciwych postanowień umownych (por. wyroki SN z 3.02.2022 r.: (...) 975/22 i (...) 459/22).

Powyższe jednolite stanowisko Sądu Najwyższego prowadzi do wniosku, że usunięcie z umowy kredytowej dotyczącej kredytu denominowanego w dolarze amerykańskim klauzul odsyłających do parytetu złotego i dolara ustalanego przez kredytodawcę w istocie uniemożliwia jej wykonanie i tym samym funkcjonowanie w obrocie prawnym, ponieważ nie jest wiadome, jaka miałaby być wysokość rat kredytowych. W takiej sytuacji Sąd rozważał, stąd zobowiązanie do wpłacenia zaliczek na biegłego, wypełnienie luki powstałej po usunięciu tych klauzul przez zastosowanie parytetu ustalanego nie przez kredytodawcę, a przez Narodowy Bank Polski na podstawie art. 24 ust. 3 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o Narodowym Banku Polskim (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 492 z późn. zm.), a począwszy od 24 stycznia 2009 r. także na podstawie art. 358 § 2 k.p.c. Najnowsze orzecznictwo Sądu Najwyższego wyraźnie jednak wykluczyło taką możliwość, ponieważ stałoby to w sprzeczności z celami prewencyjnymi dyrektywy 93/13. W rezultacie należy zatem uznać, że usunięcie z umowy klauzul abuzywnych nakazujących obliczanie wysokości rat kredytowych według parytetu ustalonego przez kredytodawcę w swojej tabeli kursowej na żądanie konsumenta skutkuje automatycznym unieważnieniem całej umowy kredytowej.

Sąd ma na uwadze, że powód jest świadomy skutków stwierdzenia nieważności umowy, co wynika przede wszystkim ze wskazanej już w pozwie podstawy prawnej żądania pozwu, jako zwrotu świadczenia nienależnego w oparciu o art. 405 w zw. z art. 410 § 1 i § 2 k.c. (k. 6v), a także ze złożonych 9 maja 2022 r. zeznań (k. 193v).

Co się tyczy rozliczeń stron w razie nieważności umowy w orzecznictwie Sądu Najwyższego nie budzi wątpliwości, że jeżeli umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna (nieważna), świadczenia spełnione na jej podstawie powinny być postrzegane jako świadczenia nienależne w rozumieniu art. 410 § 2 k.c. W sytuacji obustronnego wykonania nieważnej umowy nienależne świadczenie ma miejsce po obu stronach. Oznacza to, że między kredytodawcą a kredytobiorcą powstają różne zobowiązania restytucyjne. W praktyce orzeczniczej pojawiła się rozbieżność, czy w takim przypadku ma zastosowanie tzw. teoria dwóch kondykcji, czy teoria salda. Zgodnie z teorią dwóch kondykcji każde roszczenie o wydanie korzyści należy traktować niezależnie, zaś teoria salda zakłada, że świadczenie wzajemne stanowi pozycję, którą od razu należy odjąć od wzbogacenia, a w rezultacie obowiązek zwrotu obciąża tylko tę stronę, która uzyskała większą korzyść i ogranicza się do zwrotu nadwyżki wartości.W tym miejscu wskazać należy na powołaną uchwałę składu 7 sędziów Sądu Najwyższego z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, której nadano moc zasady prawnej, zgodnie z którą, jeżeli bez bezskutecznego postanowienia umowa kredytu nie może wiązać, konsumentowi i kredytodawcy przysługują odrębne roszczenia o zwrot świadczeń pieniężnych spełnionych w wykonaniu tej umowy (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.), a kredytodawca może żądać zwrotu świadczenia od chwili, w której umowa kredytu stała się trwale bezskuteczna. Kwestii tej dotyczy również uchwała Sądu Najwyższego z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20 (OSNC 2021, Nr 6, poz. 40), z której wynika, że stronie, która w wykonaniu umowy kredytu, dotkniętej nieważnością, spłacała kredyt przysługuje roszczenie o zwrot spłaconych środków pieniężnych jako świadczenia nienależnego (art. 410 § 1 w zw. z art. 405 k.c.), niezależnie od tego, czy i w jakim zakresie jest dłużnikiem banku z tytułu zwrotu nienależnie otrzymanej kwoty kredytu.W uzasadnieniu uchwały z dnia 7 maja 2021 r., III CZP 6/21, Sąd Najwyższy, powołując się na uchwałę z dnia 16 lutego 2021 r., III CZP 11/20, podkreślił, że art. 410 i n.k.c. nie zawierają żadnej odrębnej regulacji, która wskazywałaby na jakąkolwiek zależność tych zobowiązań, a art. 497 w zw. z art. 496 k.c. potwierdzają, iż nawet w przypadku nieważności umowy wzajemnej zobowiązania stron do zwrotu otrzymanych nienależnie świadczeń są - co do zasady, zgodnie z teorią dwóch kondykcji - od siebie niezależne. Przeciwstawną teorię salda sformułowano w doktrynie obcej po to, by zaradzić sytuacji, w której obowiązek zwrotu jednego ze świadczeń wzajemnych spełnionych w wykonaniu nieważnej umowy wygasł ze względu na dezaktualizację, czyli następcze odpadnięcie wzbogacenia, a nie po to, by uprościć - alternatywnie względem potrącenia - rozliczenia między stronami albo ochronić jedną z nich przed skutkami wcześniejszego przedawnienia jej roszczenia, albo skutkami niewypłacalności drugiej strony. Nawet jednak w tym zakresie omawiana konstrukcja nie była w pełni uniwersalna; w systemach, w których obowiązuje, jest poddawana silnej krytyce, a w doktrynie polskiej nigdy nie znalazła szerszej aprobaty. Odrzucając ją, zwrócono m.in. uwagę, że ponoszenie przez zubożonego ryzyka zużycia lub utraty przez wzbogaconego uzyskanej korzyści odpowiada zasadzie ogólnej, wyrażonej w art. 409 k.c., która przypisuje istotne znaczenie także temu, czy wyzbywając się korzyści lub zużywając ją wzbogacony, powinien był liczyć się z obowiązkiem zwrotu. Sąd Najwyższy zwrócił ponadto uwagę, że w celu uniknięciu zagrożeń związanych z niewypłacalnością kredytobiorcy kredytodawca może skorzystać z przewidzianego w art. 497 w zw. z art. 496 k.c. prawa zatrzymania, chroniąc w ten sposób swe roszczenie o zwrot wykorzystanego kapitału (bez odsetek), gdyż obowiązek jego zwrotu jest - w relacji do obowiązku oddania środków pieniężnych do dyspozycji kredytobiorcy - czymś więcej niż zobowiązaniem do świadczenia wzajemnego (ma charakter bardziej podstawowy niż obowiązek zapłaty oprocentowania lub wynagrodzenia), a nie czymś mniej. Każda ze stron może też skorzystać z instytucji potrącenia, co pozwala częściowo zapobiec negatywnym konsekwencjom przedawnienia roszczeń, jednakże wymaga złożenia stosownego oświadczenia woli, gdyż sąd nie może kompensować wierzytelności z urzędu, podobnie jak nie może z urzędu skorzystać z instrumentu przewidzianego w art. 408 § 3 k.c., odliczając od zwracanej w pieniądzu wartości korzyści, wartości nakładów, które żądający byłby obowiązany zwrócić. Mając na uwadze powyższe, w razie stwierdzenia nieważności umowy kredytu udzielonego w CHF, rozliczenie stron powinno nastąpić według teorii dwóch kondykcji (wyrok SN z 3.02.2022 r., (...) 459/22).

Powód domaga się zapłaty kwot bezspornie wpłaconych w wykonaniu umowy kredytowej tj. 386 821,31 zł. Pozwany nie podniósł zarzutu potrącenia z tytułu roszczenia o zwrot kwot wypłaconych powodowi, w związku z czym Sąd uwzględnił żądanie zapłaty na podstawie art. 405 w zw. z 410 § 1 k.c. k.c. w całości. Sąd zasądził odsetki za opóźnienie na podstawie art. 481 k.c. od dat wskazanych w pozwie, ponieważ strona pozwana nie kwestionowała daty wymagalności określonej przez powoda.

W odniesieniu do zagadnienia, czy powód został prawidłowo pouczony o ryzyku kursowym Sąd zauważa, że w świetle powołanego we wcześniejszej części uzasadnienia orzecznictwa Sądu Najwyższego, ta okoliczność nie ma istotnego znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Kluczowe i decydujące o wyniku postępowania znaczenie ma to, że cele prewencyjne dyrektywy 93/13 nie pozwalają na uzupełnienie luki powstałej po usunięciu postanowień dotyczących ustalania wysokości rat kredytowych na podstawie tabel kursowych Banku, a bez tych postanowień umowa nie może dalej obowiązywać i na żądanie konsumenta Sąd musi stwierdzić jej nieważność. W takiej sytuacji okoliczność, czy kredytobiorcy zostali należycie pouczeni o ryzyku kursowym związanym ze zmianami parytetu złotego i franka szwajcarskiego przestaje mieć istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy.

Już zatem tylko na marginesie Sąd wskazuje, że wykładni art. 4 ust. 2 dyrektywy Rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich należy dokonywać w ten sposób, że wymóg przejrzystości warunków umowy kredytu denominowanego w walucie obcej, które narażają kredytobiorcę na ryzyko kursowe, jest spełniony wyłącznie w sytuacji, gdy przedsiębiorca dostarczył temu kredytobiorcy dokładne i wystarczające informacje odnośnie do ryzyka kursowego pozwalające właściwie poinformowanemu oraz dostatecznie uważnemu i rozsądnemu przeciętnemu konsumentowi na dokonanie oceny ryzyka potencjalnie znaczących skutków gospodarczych takich warunków umownych dla jego zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania tej umowy. W tym względzie okoliczność, że konsument oświadcza, iż jest w pełni świadomy potencjalnych ryzyk wynikających z zawarcia wspomnianej umowy, nie ma sama w sobie znaczenia dla oceny, czy przedsiębiorca spełnił wspomniany wymóg przejrzystości (post. (...) z 6 grudnia 2021 r., EP i in. przeciwko (...) Bank Hungary Z.. C-670/20, (...):EU:C:2021: (...)). Sąd zdaje sobie sprawę, że od zawarcia umowy upłynęło ponad 12 lat w związku z czym nie jest możliwe szczegółowe odtworzenie przebiegu kontaktów powoda z osobami reprezentującymi Bank przy pomocy osobowych źródeł dowodowych. Specyfika postępowania dowodowego polega na tym, że im więcej czasu upływa od danego zdarzenia, tym trudniej jest odtworzyć i procesowo zweryfikować jego dokładny przebieg, co w naturalny sposób wynika z tego, że pamięć nie pozwala na wierne zapisywanie w umyśle odebranych informacji i ponowne ich „przejrzenie” po kilku latach, a przypominanie polega na wskazywaniu także tych okoliczności, z którymi dana osoba faktycznie się nie zetknęła, a które jedynie wywnioskowała. Po tak długim okresie czasu świadkowie nie pamiętają zdarzeń w których uczestniczyli, nie ma z nimi kontaktu, albo nie żyją, a dokumenty ze swojej istoty nie odzwierciedlają dokładnego przebiegu zdarzeń, których dotyczą. Również kredytobiorcy nie pamiętają dokładnego przebiegu zdarzeń. Taki stan rzeczy daje kredytobiorcom niemal nieograniczoną swobodę w przedstawianiu okoliczności sprawy w sposób spójny i zgodny z ich interesem procesowym, ale niekoniecznie zgodny z rzeczywistością. Mając na uwadze cały zebrany w sprawie materiał procesowy Sąd uznał, że powód nie uzyskał jednak takich pouczeń co do ryzyka kursowego, które pozwoliłyby mu na dokonanie oceny ryzyka zobowiązań finansowych w trakcie całego okresu obowiązywania umowy kredytowej. Zeznania powoda oraz w szczególności podpisany przez powoda załącznik do umowy (k. 136v) zawierający pouczenia o ryzyku kursowym wskazują na uzyskanie tylko ogólnych pouczeń, które jednak nie obejmowały, albowiem nic na to nie wskazuje, ryzyka znaczących i przede wszystkim długotrwałych zmian w parytecie złotego i dolara amerykańskiego skutkujących znaczącym i długotrwałym wzrostem kosztów obsługi kredytu. Brak takich pouczeń stanowi już jednak tylko dodatkową wystarczającą przesłankę uznania postanowień umowy odwołujących się do tego parytetu za bezskuteczne w rozumieniu art. 385 [1] § 1 k.c., co wobec braku możliwości ich zastąpienia innymi postanowieniami z uwagi na cele prewencyjne dyrektywy 93/13 skutkuje nieważnością całej umowy.

Sąd wydał wyrok w oparciu o dokumenty, których prawdziwości strony nie kwestionowały oraz zeznania powoda w zakresie okoliczności faktycznych uznanych za udowodnione, ponieważ tylko w tym zakresie te zeznania są spójne z pozostałym materiałem procesowym i zasadami doświadczenia życiowego. W ocenie Sądu pozwany Bank nie udźwignął ciężaru dowodu w zakresie wykazania, że zakwestionowane postanowienia umowne zostały z powodem uzgodnione indywidualnie w rozumieniu art. 385 [1] § 4 k.c. Bank nie przedstawił w tym zakresie wiarygodnych dowodów. W szczególności należy zwrócić uwagę, że Bank, co jest oczywiste, korzystał z przygotowanego przez siebie wzoru umowy. Ponadto, niezależnie od rozkładu ciężaru dowodu wskazanego w art. 385 [1] § 4 k.c., należy zwrócić uwagę, że olbrzymia dysproporcja sił pomiędzy powodem - konsumentem a Bankiem jest źródłem bardzo silnego domniemania faktycznego (art. 231 k.p.c.), że powód nie miał rzeczywistego wpływu na treść umowy kredytowej. Dotyczy to w szczególności postanowień określających podstawowe świadczenia w ramach danej umowy, w tym te, które wiążą się z obciążeniem konsumenta ryzykiem zmiany parytetu walut i zwiększeniem kosztu udzielonego kredytu. Wpływ konsumenta na takie postanowienia jest tylko formalny, a nie rzeczywisty w rozumieniu art. 385 [1] § 3 k.p.c. Pozwany Bank nie przedstawił przekonujących dowodów, że w rozpoznawanej sprawie było inaczej.

Na rozprawie 9 maja 2022 r. Sąd oddalił wnioski stron o dopuszczenie dowodu z opinii biegłego, ponieważ ten dowód nie dotyczył okoliczności, które są jednocześnie sporne i istotne dla rozstrzygnięcia sprawy. Bezsporna jest przede wszystkim wysokość kwot wpłaconych przez powoda, w związku z czy nie zachodzi konieczność jej weryfikacji. W odniesieniu do wniosku strony pozwanej (pkt 7 odpowiedzi na pozew) Sąd wskazuje, że w szczególności zbędne jest badanie, czy stosowany przez Bank kurs dolara rzeczywiście odbiegał od kursów rynkowych, ponieważ nie jest to okoliczność decydująca o abuzywności klauzuli odwołującej się do tabeli banku, dowolność w ustalaniu kursów wynika z umowy i opinia biegłego w tym zakresie jest zbędna, nie jest istotne, czy uzyskany kredyt jest korzystniejszy od analogicznego kredytu złotowego oraz jak kształtowałyby się zobowiązania stron, gdyby powód miał spłacać zobowiązania w złotych, zbędne jest dokonywanie obliczeń przy założeniu, że w miejsce kursu waluty stosowanej przez bank będzie miał zastosowanie kurs NBP, ponieważ takie zastąpienie z uwagi na cele prewencyjne dyrektywy 93/13 nie jest możliwe. Te i pozostałe okoliczności wskazywane okoliczności nie są istotne dla rozstrzygnięcia. Na marginesie Sąd wskazuje, że pozwany jest podmiotem profesjonalnym i wysoce wyspecjalizowanym w dokonywaniu rozliczeń umów kredytowych, mającym dostęp do wszystkich koniecznych do tych rozliczeń informacji, w związku z czym żądane obliczenia z łatwością może przeprowadzić samodzielnie oraz przedstawić ich wyniki sądowi i stronie powodowej, a ewentualne korzystanie z pomocy biegłego powinno być rozważane tylko w razie ich zakwestionowanie przez stronę przeciwną. Brak przedłożenia takich obliczeń przez pozwany Bank Sąd traktuje także jako rodzaj obstrukcji procesowej mającej służyć przedłużeniu postępowania. Sąd nie uwzględnił również wniosków powoda o zobowiązanie pozwanego do sporządzenia i złożenia dokumentów, jak w pkt 6, 7 i 8 pozwu, ponieważ w świetle wcześniejszych rozważań te wnioski nie dotyczą okoliczności spornych i istotnych dla rozstrzygnięcia.

Z powyższych względów Sąd uwzględnił żądanie zapłaty w całości.

Rozstrzygnięcie o kosztach procesu Sąd wydał na podstawie art. 98 k.p.c. w zw. z § 2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 265).

SSO Wojciech Machnicki