Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W I M I E N I U R Z E C Z Y P O S P O L I T E J P O L S K I E J

Dnia 20 września 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym:

Przewodniczący: SSO Krzysztof Górski

Sędziowie: SO Anna Budzyńska

SR del. Aleksandra Wójcik-Wojnowska (spr.)

Protokolant: sekr. sądowy Monika Ziębakowska

po rozpoznaniu w dniu 20 września 2013 roku w Szczecinie

na rozprawie

sprawy z powództwa K. K. (1) i B. Ł.

przeciwko Bank (...) spółce akcyjnej z siedzibą w K.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki K. K. (1), powódki B. Ł. od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin - Centrum w Szczecinie z dnia 31 stycznia 2013 roku, sygnatura akt X GC 721/12

I.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

1.  zwalnia spod egzekucji prowadzonej przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie K. K. (2) pod sygnaturą KM 2795/11 pojazd A. (...) numer rejestracyjny (...) numer nadwozia (...);

2.  zasądza od pozwanego na rzecz powódek kwotę 6.139 zł (sześć tysięcy sto trzydzieści dziewięć złotych) tytułem zwrotu kosztów procesu;

II.  zasądza od pozwanego na rzecz powódek kwotę 4.305 zł (cztery tysiące trzysta pięć złotych) tytułem kosztów procesu w postępowaniu apelacyjnym.

SSO A. Budzyńska SSO K. Górski SSR del. A. Wójcik-Wojnowska

Sygn. akt VIII Ga 251/13

UZASADNIENIE

W dniu 14 czerwca 2012 roku powódki K. K. (1) oraz B. Ł. złożyły pozew przeciwko Bankowi (...) S.A. z siedzibą w K. o zwolnienie spod egzekucji samochodu A. (...), nr rej. (...), nr nadwozia (...), rok produkcji 2007, zajętego przez Komornika Sądowego przy Sądzie Rejonowym Szczecin- Centrum w Szczecinie K. K. (2) w postępowaniu egzekucyjnym z wniosku wierzyciela Banku (...) S.A. z siedzibą w K. przeciwko dłużnikom T. B. (1) i R. S. (1) (sygn. akt KM 2795/11).

Nadto powódki wniosły o zasądzenie od pozwanej na ich rzecz kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu pozwu wskazano, iż działając na wniosek pozwanej Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin- Centrum w Szczecinie K. K. (2) wszczęła postępowanie egzekucyjne przeciwko dłużnikom T. B. (1) oraz R. S. (1). W toku egzekucji komornik zajął m.in. ruchomość w postaci samochodu osobowego A. (...) o nr rej. (...). Powódki dowiedziały się o tym fakcie w dniu 14 maja 2012 roku.

Podano, iż zajęte przez komornika ruchomości nie stanowią wyłącznej własności dłużnika, lecz są współwłasnością wspólników spółki cywilnej (...), B. Ł. oraz K. K. (1). Z uwagi na to powódki pismem z dnia 22 maja 2012 roku wezwały pozwaną do zwolnienia ruchomości stanowiących własność powódek.

Pełnomocnik powódek w końcowej treści uzasadnienia powołał się na uregulowanie zawarte w art. 778 k.p.c. i podniósł, iż dokonane zajęcie nastąpiło z naruszeniem praw powódek.

W odpowiedzi na pozew pozwana wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie kosztów procesu według norm przepisanych.

Pozwana złożyła zarzut uznania za bezskuteczną w stosunku do pozwanej czynności prawnej przystąpienia powódek do umowy spółki cywilnej w zakresie, w jakim powódki stały się współwłaścicielkami przedmiotowego samochodu.

Wyrokiem z dnia 31 stycznia 2013r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie, w sprawie o sygnaturze akt X GC 721/12, oddalił powództwo oraz zasądził od powódek na rzecz pozwanej kwotę 3600 zł tytułem zwrotu kosztów procesu.

Rozstrzygniecie to nastąpiło w oparciu o następujące ustalenia faktyczne:

T. B. (1) i K. S. byli wspólnikami spółki cywilnej na mocy umowy z dnia 15 marca 2000 roku.

T. B. (1) i K. S. jako wspólnicy spółki posiadali zadłużenia w bankach z tytułu kredytów oraz zobowiązania wobec dostawców.

W dniu 8 lipca 2011 roku został wydany przez pozwaną bankowy tytuł egzekucyjny, który postanowieniem z dnia 25 lipca 2011 roku został zaopatrzony w klauzulę wykonalności.

T. B. (1) i K. S. we wrześniu 2011 roku posiadali w pozwanym banku dwa niespłacone zobowiązania. Pierwsze z nich objęte było postępowaniem egzekucyjnym wszczętym na podstawie wymienionego powyżej bankowego tytułu egzekucyjnego (KM 2795/11). Drugie zadłużenie wynikało z umowy limitu debetowego i objęte zostało bankowym tytułem egzekucyjnym, któremu Sąd nadał klauzulę wykonalności postanowieniem z dnia 23 września 2011 roku. Zadłużenie na dzień złożenia odpisu pozwu wynosiło 194.900,69 zł.

Wspólnicy byli współwłaścicielami m.in. samochodu marki A. (...) o nr rej. (...). Nadto współwłaścicielem pojazdu był pozwany bank. Bank posiadał 49 % udział we własności samochodu w związku z kredytem ciążącym na wspólnikach. W dniu 4 sierpnia 2011 roku pozwana złożyła oświadczenie o przejęciu samochodu A. (...) na własność w celu zabezpieczenia wierzytelności z tytułu umowy kredytu.

W dniu 31 sierpnia 2011 roku pomiędzy T. B. (1) i R. S. (1) działającymi jako dotychczasowi wspólnicy spółki cywilnej a B. Ł. siostrą T. B. (1) i K. K. (1)- jego matką zawarta została umowa dotycząca przystąpienia B. Ł. i K. K. (1) do spółki. Wskazano, iż przystępujący wspólnicy wnoszą do spółki wkłady pieniężne w kwocie 500,00 zł.

W dniu 1 września 2011 roku, na mocy aneksu nr (...) R. S. (1) wystąpiła ze spółki. W § 2 wspólnicy oświadczyli, iż zwalniają R. S. (1) z długu wynikającego z przypadającej na nią części zobowiązań związanych z prowadzoną działalnością.

Następnie w tym samym dniu zawarto umowę, na mocy której B. S. oświadczyła, iż przenosi swój udział we współwłasności wymienionych w umowie pojazdów m.in. A. (...) na nowe wspólniczki. Wskazano, iż właścicielami samochodów stają się T. B. (1), B. Ł. i T. K..

Samochód A. (...) został przekazany bankowi pod koniec września 2011 roku, a następnie po zapłacie przez B. B. kwoty 120.000,00 zł zwrócony wspólnikom w dniu 9 listopada 2011 roku.

Decyzją z dnia 25 listopada 2011 roku zmieniono decyzję o zarejestrowaniu samochodu marki Q7 na T. B. (1), R. S. (1) i Bank (...) spółkę akcyjną i w miejsce dotychczasowych właścicieli wpisano T. B. (1), K. K. (1) i B. Ł..

Pismem z dnia 25 stycznia 2012 roku pozwana wniosła o podjęcie zawieszonej egzekucji prowadzonej pod sygnaturą KM 2795/11 wskazując, iż T. B. (1) dokonał częściowej spłaty zadłużenia, zaś aktualna jego wysokość wynosi 72.154,06 zł .

W dniu 4 kwietnia 2012 roku Komornik Sądowy przy Sądzie Rejonowym Szczecin- Centrum w Szczecinie K. K. (2) dokonała zajęcia samochodu osobowego A. (...) rok prod. 2007 o numerze rejestracyjnym (...) na zaspokojenie wierzytelności w kwocie 75.114,88 zł przypadającej wierzycielowi Bankowi (...) Spółce Akcyjnej z siedzibą w K. na podstawie Bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 8 lipca 2011 roku zaopatrzonego w klauzulę wykonalności w dniu 25 lipca 2011 roku.

Kolejne ruchomości zostały zajęte w dniu 26 kwietnia 2012 roku.

W dniu 19 kwietnia 2012 roku T. B. (1) poinformował Komornika, iż w wyniku zajęcia zostały naruszone prawa powódek.

W dniu 26 kwietnia 2012 roku komornik K. K. (2) sporządziła zawiadomienia skierowane do B. Ł. i K. K. (1) o zajęciu na podstawie bankowego tytułu egzekucyjnego z dnia 8 lipca 2011 roku, sygn. akt WI/1312/11/1015/11/ab, zaopatrzonego w klauzulę wykonalności z dnia 25 lipca 2011 roku.

Pismem z dnia 22 maja 2012 roku, skierowanym do pozwanej pełnomocnik powódek zwrócił się o zwolnienie zajętych w dniu 26 kwietnia 2012 roku ruchomości, m.in. samochodu A. (...) od egzekucji. W odpowiedzi na powyższe pismo pozwana zwróciła się o doręczenie umowy spółki, dowodów zakupu pojazdów, z których wynika, że stały się własnością spółki przed ich zajęciem w postępowaniu egzekucyjnym.

W dniu 12 czerwca 2012 roku pełnomocnik powódek przesłał wymagane dokumenty wraz z pismem.

Według oświadczenia T. B. (1) zawartego w uzasadnieniu zażalenia z dnia 21 czerwca 2012 roku działalność gospodarcza prowadzona przez niego osiąga straty. Przeciwko T. B. (1) prowadzone są postępowania egzekucyjne dotyczące zadłużenia na kwotę ponad 8 milionów złotych.

W oparciu o tak ustalony stan faktyczny Sąd Rejonowy uznał powództwo za niezasadne. Sąd wskazał, że żądanie pozwu oparto o przepis art. 841 § 1 k.p.c.. Zgodnie z jego treścią osoba trzecia może w drodze powództwa żądać zwolnienia zajętego przedmiotu od egzekucji, jeżeli skierowanie do niego egzekucji narusza jej prawa. Jeżeli dłużnik zaprzecza prawu powoda, należy oprócz wierzyciela pozwać również dłużnika (§2). Powództwo można wnieść w terminie miesiąca od dnia dowiedzenia się o naruszeniu prawa, chyba że inny termin jest przewidziany w przepisach odrębnych.

Sąd Rejonowy ustalił, że poza sporem pozostawała okoliczność, iż powódki przystąpiły do spółki cywilnej w dniu 31 sierpnia 2011 roku, zaś w dniu 1 września 2011 roku ze spółki wystąpiła R. S. (1), która zrzekła się na rzecz powódek swojego udziału we współwłasności m.in. samochodu marki A. (...). Jednocześnie Sąd podkreślił, że na dzień 1 września 2011 roku przedmiotowy pojazd został przewłaszczony przez bank, następnie, jak wynika z zeznań T. B. (1) wobec zapłaty należności na rzecz banku, pojazd stał się własnością nowych wspólników spółki. Sąd Rejonowy uznał, iż uzyskanie prawa własności przez powódki miało miejsce najpóźniej w dniu 25 listopada 2011 roku kiedy to pojazd został przerejestrowany na nazwiska nowych wspólników.

Strona pozwana dążąc do oddalenia powództwa powołała się na art. 527 k.c. w zw. z art. 531 k.c. wskazując, iż przekształcenia w składzie osobowym spółki cywilnej zostały powzięte w zamiarze doprowadzenia do wyłączenia spod egzekucji przedmiotowego samochodu oraz innych środków trwałych, wobec czego podniosła zarzut uznania za bezskuteczną w stosunku do niej czynności prawnej przystąpienia powódek do umowy spółki cywilnej w zakresie, w jakim stały się one współwłaścicielkami przedmiotowego samochodu.

Sąd Rejonowy przytoczył treść art. 527 § 1-3 k.c. i stwierdził, że ziściły się przesłanki uzasadniające uznanie czynności prawnej - nabycia udziału we współwłasności samochodu A. (...) za bezskuteczną w stosunku do pozwanej. Sąd podkreślił, że w lipcu 2011 roku powstał tytuł wykonawczy przeciwko T. B. (1) oraz R. S. (1). Po skierowaniu wniosku do komornika o wszczęcie egzekucji dotychczasowi wspólnicy dokonali zmian właścicielskich w spółce, na mocy których siostra oraz matka T. B. (1) nabyły prawo własności ruchomości stanowiących dotychczasową współwłasność dłużników, zaś co do pojazdu marki A. (...) zmiana właścicieli nastąpiła najpóźniej w dniu 25 listopada 2011 roku. W tym czasie niewątpliwie istniały wierzytelności pieniężne banku wobec T. B. (1).

Sąd Rejonowy uznał za niewątpliwe, iż dokonanie zmian właścicielskich w spółce spowodowało zwiększenie niewypłacalności T. B. (1) – zgodnie z treścią art. 778 k.p.c. do egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny przeciwko wszystkim wspólnikom, zaś zmiany właścicielskie w spółce spowodowały niemożność prowadzenia egzekucji z przedmiotów majątkowych, które dotychczas stanowiły współwłasność T. B. (1) i R. S. (1). Wobec takich działań m.in. samochód A. (...) stał się majątkiem wspólnym wspólników spółki cywilnej, której skład osobowy został zmieniony. Co do nowych wspólników wierzyciel (pozwana) nie dysponował tytułem egzekucyjnym, a więc uniemożliwione zostało prowadzenie egzekucji z określonych składników majątkowych, co do których egzekucja wcześniej była możliwa.

Zdaniem Sądu Rejonowego pełnomocnik pozwanej trafnie wywodził, iż zmiany właścicielskie w spółce nastąpiły w okresie, kiedy pozwana dysponowała klauzulą nadaną na bankowy tytuł egzekucyjny i w okresie, kiedy bank rozpoczął egzekucję. Sąd zwrócił też uwagę, że w tym okresie T. B. (1) oraz R. S. (1) posiadali inne zadłużenia m.in. w pozwanym banku, a z materiału sprawy wynika, iż T. B. (1) znajdował się w stanie niewypłacalności. Sąd wskazał na poglądy judykatury, w myśl których o niewypłacalności stanowi brak możliwości wywiązywania się z zobowiązań finansowych. Nadto w ocenie Sądu Rejonowego przez czynność prawną przeniesienia własności samochodu marki A. (...) na nowe wspólniczki stan niewypłacalności pogłębił się wobec utrudnienia zaspokojenia z wymienionego składnika majątkowego.

Sąd Rejonowy podzielił konkluzję pozwanej, iż zmiany właścicielskie w spółce, które de facto uniemożliwiały egzekucję z dotychczasowego majątku spółki pogłębiły stan niewypłacalności dłużników.

Sąd I instancji podkreślił też, że T. B. (1) zawarł umowę z osobami bliskimi (matką i siostrą), co rodzi domniemanie wiedzy tych osób o działaniu dłużnika ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, które to domniemanie nie zostało w ocenie Sądu obalone.

Sąd wskazał, że pokrzywdzenie wierzycieli to ogół skutków, jakie powoduje stan niewypłacalności dłużnika w prawnie chronionej sferze wierzyciela. Pokrzywdzenie wierzyciela utożsamiane jest z możliwością powstania szkody wyrażającej się w złej prognozie co do możliwości spełnienia przez dłużnika świadczenia. W orzecznictwie przyjmuje się, iż pokrzywdzenie powstaje na skutek takiego stanu majątku dłużnika, który powoduje niemożność, utrudnienie lub odwleczenie zaspokojenia wierzyciela (wyrok SN z dnia 28 listopada 2001 r. IV CKN 525/2000). Pokrzywdzenie wierzyciela należy oceniać nie według chwili dokonania czynności prawnej dłużnika z osobą trzecią, lecz według chwili jej zaskarżenia (wystąpienia z zarzutem uznania bezskuteczności czynności prawnej).

Zdaniem Sądu Rejonowego nie ulegało wątpliwości, iż w wyniku czynności prawnej z dłużnikiem powódki nabyły prawo majątkowe w postaci uzyskania przedmiotów majątkowych, m.in. przedmiotowego samochodu. Do przyjęcia, iż osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, wystarcza wykazanie, że na podstawie czynności prawnej dłużnika osoba trzecia powiększyła swój majątek, uzyskała prawo majątkowe przedstawiające pewną wartość.

W oparciu o tak poczynione rozważania Sąd uznał zarzut pozwanej za uzasadniony i powództwo oddalił, o kosztach orzekając w myśl art. 98 k.p.c. oraz § 6 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych.

Powódki wniosły apelację od powyższego wyroku, zaskarżając go w całości oraz zarzucając mu:

1.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że dokonanie zmian osobowych w spółce cywilnej polegających na wstąpieniu nowych wspólników - powódek miało na celu udaremnienie zaspokojenia wierzyciela, podczas gdy zgodnie z Aneksem (...)do umowy spółki cywilnej z dnia 15 marca 2000 r., wstępujący wspólnicy przejęli na siebie dług wynikający z przypadającej na wspólnika występującego ze spółki części zobowiązań związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą;

2.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że umowa na podstawie której powódki wstąpiły do spółki została zawarta pod tytułem darmym, podczas gdy z treści dołączonych do pozwu dokumentów wynika, iż powódki przystępując do spółki cywilnej wniosły wkład pieniężny na pokrycie udziałów w spółce, w związku z czym dokonano zmian umowy spółki i postanowiono, że wspólnicy uczestniczą w zyskach i stratach w proporcjach do posiadanych udziałów co przesądza o odpłatnym charakterze przystąpienia powódek do umowy spółki cywilnej;

3.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, iż wstąpienie do spółki powódek w charakterze nowych wspólników spowodowało zwiększenie niewypłacalności dłużnika, a tym samym doprowadziło do pokrzywdzenia wierzyciela, podczas gdy nowo wstępujący wspólnicy - powódki dokonali spłaty zadłużenia na kwotę 120 tysięcy złotych czym zmniejszyli istniejące wobec pozwanej zobowiązanie do kwoty 72,154,06 złotych;

4.  błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu, że w okolicznościach niniejszej sprawy pozwany wykazał bezskuteczność egzekucji wobec wspólników spółki cywilnej co uzasadniało uwzględnienie podniesionego przez niego zarzutu i w efekcie oddalenia powództwa, podczas gdy zebrane w sprawie dowody nie wskazują na fakt powstania stanu niewypłacalności;

5.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 527 § 1 k.c. oraz art. 527 § 2 k.c., poprzez jego niewłaściwe zastosowanie, polegające na przyjęciu, że zawarcie umowy przystąpienia powódek do spółki cywilnej (...) nastąpiło z pokrzywdzeniem pozwanego, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że zawarcie tej umowy poprawiło sytuację finansową wspólników w/w spółki cywilnej i zmniejszyło zobowiązania m.in. w stosunku do pozwanej;

6.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 528 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie i przyjęcie, że umowa przystąpienia powódek do spółki cywilnej (...) nastąpiła z pokrzywdzeniem pozwanej i pod tytułem darmym, podczas gdy zebrany w sprawie materiał dowodowy wskazuje, że czynność ta nie spowodowała, że dłużnik stał się niewypłacalny lub niewypłacalny w większym stopniu, a nadto nie miała charakteru nieodpłatnego;

7.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 353 ¹ w zw. z art. 860 k.c. i art. 863 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż istnieją ograniczenia w zakresie zawierania umów powodujących zmianę składu osobowego spółki cywilnej, podczas gdy mimo braku możliwości sprzedaży udziałów, prawo nie przewiduje ograniczeń w możliwości wystąpienia ze spółki obecnych wspólników i wstąpienia na ich miejsce nowych;

8.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 863 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, iż w wyniku zmian osobowych w spółce cywilnej dochodzi do rozporządzenia składnikami majątkowymi tworzącymi majątek wspólników spółki cywilnej, podczas gdy ww. przepis wyraża normę bezwzględnie obowiązującą, w świetle której wspólnik nie jest uprawniony do rozporządzania udziałem we wspólnym majątku, ani też udziałem w poszczególnych składnikach tego majątku;

9.  naruszenie prawa materialnego, tj. art. 863 § 1 k.c. poprzez jego niewłaściwe zastosowanie polegające na przyjęciu, że zmiany podmiotowe w spółce mają wpływ na przysługujące wierzycielowi uprawnienia, podczas gdy majątek spółki z punktu widzenia wierzyciela pozostaje w składzie niezmienionym, co w przedmiotowej sprawie oznacza, że dłużnicy pozwanej byli zarówno przed przystąpieniem powódek do spółki cywilnej, jak też po tym zdarzeniu właścicielami całości składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa spółki cywilnej;

10.  naruszenie przepisów postępowania mających istotny wpływ na wynik sprawy, tj. art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, niedokonanie ich wszechstronnej oceny i uznanie, że dłużnicy zawierając aneks do umowy spółki cywilnej, którym rozszerzono krąg wspólników mieli zamiar pokrzywdzenia wierzycieli, a w dacie zawarcia umowy stali się niewypłacalni w większym stopniu aniżeli miało to miejsce przed jej dokonaniem, mimo że zebrany w sprawie materiał dowodowy, w szczególności dokumenty z akt postępowania egzekucyjnego prowadzonemu przeciwko dłużnikowi oraz zeznania świadka T. B. (1) oraz oświadczenia samej pozwanej wskazują, że po dniu przystąpienia powódek do spółki cywilnej sytuacja majątkowa poprawiła się - gdyż zmniejszył on stan zobowiązań w stosunku do wierzycieli, w tym pozwanej.

Wskazując na powyższe zarzuty powódki wniosły o zmianę zaskarżonego wyroku i uwzględnienie powództwa w całości, oraz zasądzenie od pozwanej na rzecz powódek kosztów postępowania z uwzględnieniem kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych za obie instancje, w tym kosztów opłaty skarbowej od pełnomocnictwa w kwocie 17 zł, ewentualnie o uchylenie zaskarżonego wyroku w całości i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

W uzasadnieniu apelacji skarżące stwierdziły, iż z art. 527 k.c. wynika, że wierzyciel jest pokrzywdzony, jeżeli w związku dokonaniem czynności przed dłużnika stan jego majątku, z którego wierzyciel może się zaspokoić, zmniejszył się w taki sposób, że uniemożliwia to w całości lub części pokrycie jego wierzytelności. Istnienie związku między dokonaniem czynności a stanem wypłacalności dłużnika jest niezbędną przesłanką do uznania czynności za bezskuteczną. W ocenie skarżących Sąd Rejonowy uznał za spełnione przesłanki zastosowania tego przepisu dlatego, że nie uwzględnił w całości zebranego w sprawie materiału dowodowego, a w konsekwencji błędnie ustalił stan faktyczny i niewłaściwie zastosował przepisy regulujące instytucję spółki cywilnej.

Powódki wskazały, że spółkę cywilną charakteryzuje niepodzielność majątku i brak określenia udziałów przysługujących wspólnikom, a prawo nie przewiduje ograniczeń w możliwości wystąpienia ze spółki obecnych wspólników i wstąpienia nowych, przy czym istotą tego rozwiązania jest wniesienie przez nowych wspólników wkładów w wysokości odpowiadającej majątkowi spółki przed ich przystąpieniem. W momencie wyjścia dotychczasowych wspólników ze spółki w ramach rozliczeń zyskują oni pieniądze wniesione przez nowych wspólników, co pozwala zachować majątek w stanie niezmienionym. W dalszej części uzasadnienia zawarto charakterystykę wspólności łącznej, zakończoną konstatacją, że zmiany podmiotowe w spółce cywilnej nie mają wpływu na uprawnienia wierzyciela. Wobec tego nieprawidłowe było przyjęcie przez Sąd, że w konsekwencji przystąpienia powódek do spółki cywilnej dotychczasowi dłużnicy stali się niewypłacalni w stopniu wyższym niż dotychczas. W ocenie skarżących sytuacja prawna wierzyciela nie ulegała jakiejkolwiek zmianie, bowiem dłużnicy pozwanej zarówno przed przystąpieniem powódek do spółki, jak też po tym zdarzeniu byli właścicielami całości składników majątkowych wchodzących w skład przedsiębiorstwa spółki cywilnej.

Powódki zakwestionowały też stwierdzenie, że wystąpienie R. S. (1) ze spółki stanowiło działania skutkujące uszczupleniem tego majątku, skoro z art. 871 § 1 k.c. wynika, że wspólnikowi występującemu ze spółki zwraca się w naturze tylko te rzeczy, które wniósł do spółki do używania, a inne wniesione rzeczy i prawa majątkowe nie podlegają zwrotowi, wspólnikowi wypłaca się ich ekwiwalent w pieniądzu. Skoro zatem wspólnik występujący ze spółki otrzymuje jedynie substrat pieniężny, to cały majątek dotychczasowych wspólników staje się majątkiem tych wspólników, którzy w spółce pozostali. To w ocenie skarżących oznacza brak związku przyczynowego między przystąpieniem do spółki nowych wspólników a pokrzywdzeniem wierzyciela. Wstąpienie powódek do spółki nie ograniczyło praw dotychczasowych wspólników do będącego przedmiotem sprawy samochodu, zatem błędne było przyjęcie przez Sąd Rejonowy, że skutkiem tej czynności było zwiększenie niewypłacalności dłużnika prowadzące do pokrzywdzenia wierzyciela.

Powódki podały także, że z zeznań świadka T. B. (1), jaki i zebranego w sprawie materiału dowodowego wynika jednoznacznie, że spółka zarówno w chwili dokonywania zmian osobowych, jak i wszczęcia egzekucji, dysponowała znacznym majątkiem - którego aktywa na dzień wystąpienia z zarzutem były szacowane na kwotę około 2 milionów złotych. Ustalenie istnienia majątku w takiej wysokości nie dawało podstaw do przyjęcia, że ziściła się przesłanka niewypłacalności dłużnika. Niemożność skierowania egzekucji przeciwko składnikom majątku wspólników wynikała jedynie z art. 778 k.p.c., wymagającego, by tytuł egzekucyjny opiewał na wszystkich aktualnych wspólników. Powódki ponadto zarzuciły Sądowi Rejonowemu, że nie wziął pod uwagę istotnej okoliczności, a mianowicie tego, że w wyniku rozszerzenia kręgu wspólników spółki cywilnej doszło do spłaty zobowiązań w kwocie 120 tysięcy złotych. Trudno zatem i z tego względu przyjąć, ażeby przystąpienie powódek do spółki wiązało się dla wierzyciela z negatywnymi konsekwencjami, wręcz przeciwnie, w wyniku dokonanej spłaty zadłużenie uległo zmniejszeniu do kwoty 72.154,06 złotych. Nie może być uznana za krzywdzącą wierzyciela czynność, w wyniku której dłużnik uzyskał środki na spłatę wierzycieli. Powódki wskazały na orzecznictwo wskazujące, że nie powoduje pokrzywdzenia czynność dłużnika, jeśli dłużnik w zamian za swoje świadczenie uzyskał ekwiwalent, który nadal znajduje się w jego majątku lub posłużył do zaspokojenia wierzycieli.

W odpowiedzi na apelację pozwana wniosła o oddalenie apelacji w całości oraz zasądzenie kosztów procesu.

Pozwana wskazała, iż wbrew twierdzeniom powódek, ich przystąpienie do spółki miała na celu udaremnienie zaspokojenia wierzyciela. Czynność ta miała miejsce – co ustalił Sąd I instancji – tuż po wszczęciu przez pozwaną egzekucji wobec dłużników. W konsekwencji przystąpienia pozwana przestała posiadać tytuł wykonawczy wobec wszystkich wspólników, jak dotychczas, co miało na celu udaremnienie prowadzenia przez nią egzekucji. Konstatacji tej nie zmienia fakt, że powódki, jak twierdzą, przejęły na siebie zobowiązania występującej ze spółki (...), gdyż czynność ta może być oceniana jedynie w świetle art. 392 k.c. i nie pozwala dochodzić pozwanej wierzytelność od powódek. Pozwana wskazała, iż z § 2 Aneksu nr (...) do umowy spółki wynika, że powódki nie przystąpiły do długu i nie stały się tym samym dłużniczkami pozwanego, a jedynie zobowiązały się wobec dłużniczki R. S. (1), iż zwolnią ją od świadczeń wynikających z zaciągniętych zobowiązań. Nie jest to więc ekwiwalent, który poprawia sytuację pozwanej, która nie może zwrócić się z roszczeniami do powódek (gdyż nie odpowiadają one za dotychczasowe zobowiązania wspólników spółki) , żądać od nich wypełnienia zobowiązania z art. 392 k.c. ani też – gdyby nie instytucja skargi paulińskiej – zaspokoić się z dotychczasowego majątku spółki,

Pozwana wskazała, że jej zdaniem chybiony jest zarzut powódek, iż nie przystąpiły one do spółki pod tytułem darmym (jakkolwiek na fakt ten nie powołuje się w uzasadnieniu wyroku Sąd I Instancji), skoro wniosły one do spółki wkłady jedynie wysokości 700 zł, uzyskując udział w zyskach 10%, przy rzekomych aktywach 2 mln zł. W ocenie pozwanej oznacza to niewspółmierność wzajemnych korzyści i świadczeń, co uzasadnia uznanie czynności za nieodpłatną. Pozwana wskazała jednocześnie, że rozważania te nie mają większego znaczenia, skoro powódki to osoby bliskie dłużnika, zatem obowiązuje co do nich domniemanie, że wiedziały o świadomości pokrzywdzenia wierzyciela po stronie dłużnika.

Odnosząc się do twierdzenia powódek o spłacie zadłużenia na kwotę 120 tys. zł w efekcie czego zobowiązania wobec pozwanego wynoszą 72154,06 zł pozwana wskazała na zaniżenie wartości zobowiązań dłużników o kwotę 194.900,69 zł. Nadto podniosła, że twierdzenia powódek o ich sytuacji majątkowej, podnoszone na potrzeby wniosku o zwolnienie od kosztów, uniemożliwiają przyjęcie, że to w wyniku ich przystąpienia do spółki nastąpiła spłata zobowiązań w wysokości 120.000 zł. W dalszej części ponownie zaakcentowano niemożność kierowania roszczeń przez pozwaną przeciwko powódkom, które nie stały się dłużniczkami pozwanej, a ich postępowanie w niniejszej sprawie świadczy o zamiarze utrudniania, a nie ułatwiania egzekucji. Pozwana wskazała też, że jej wierzytelności w dalszym ciągu wynoszą ok. 300 tys. zł i pozostają niespłacone od 2 lat. Ponadto z materiału dowodowego wynika, że T. B. (1) jest zadłużony na 8 mln zł, a R. S. (1) nie pracuje. Zatem zmiany podmiotowe w spółce spowodowały, a z pewnością zwiększył niewypłacalność dłużników.

Odnosząc się do zarzutów naruszenia prawa materialnego przez przyjęcie, iż istnieją ograniczenia w zakresie zmian składu osobowego spółki cywilnej, pozwana zwróciła uwagę, że takiej tezy brak jest w rozważaniach Sądu I Instancji, nie podnosiła jej też pozwana jak i pozwana nie podnosili takiej tezy. Zmiany składu osobowego spółki w przedmiotowej sprawie były skuteczne, ale ich konsekwencja w postaci rozporządzenia ogółem praw do majątku spółki na nowych wspólników prowadzi do skuteczności egzekucji i podlega zaskarżeniu skargą pauliańską. Za bezprzedmiotowy pozwana uznała także zarzut opisany w pkt. 8) i 9) apelacji. Pozwana wskazała, że bezsprzecznym jest, iż ze względu na łączny charakter współwłasności nie mogło dojść do rozporządzenia udziałem we współwłasności, natomiast rozporządzono majątkiem jako całością. Przystąpienie do spółki cywilnej jest odmianą przeniesienia ogółu praw przysługujących wspólnikom na inną osobę. Nie zmienił się też skład majątku wspólnego, ale zmiana wspólników wpłynęła na uprawnienia wierzyciela.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się uzasadniona, aczkolwiek znaczna część podniesionych w niej zarzutów jest nietrafna.

Skarżące zarzuciły Sądowi Rejonowemu naruszenie art. 233 § 1 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, a w rezultacie szereg błędów, dotyczących ustalenia stanu faktycznego (przez przyjęcie, że zmiany osobowe miały na celu udaremnienie zaspokojenia wierzyciela, że nastąpiły pod tytułem darmym i spowodowały zwiększenie niewypłacalności, a także przez uznanie za wykazaną bezskuteczności egzekucji).

Art. 233 § 1 k.p.c. stanowi, że Sąd ocenia wiarygodność i moc dowodów według własnego przekonania, na podstawie wszechstronnego rozważenia zebranego materiału. Wszechstronność należy rozumieć jako dokonanie dogłębnej analizy każdego z powołanych środków dowodowych z osobna, a następnie wszystkich dowodów razem i na tej podstawie dokonanie oceny ich wiarygodności, mocy dowodowej i przydatności dla wykazania określonego faktu. Skarżące, zarzucając Sądowi Rejonowemu dowolną ocenę dowodów, ograniczyły się w istocie do zaprezentowania własnej wersji oceny ustalonych przez ten Sąd faktów. Apelacja nie zawiera wskazania błędów logicznych, jakich miałby dopuścić się Sąd Rejonowy ustalając fakty, nie wytyka też naruszenia przez ten Sąd zasad wiedzy powszechnej lub doświadczenia życiowego W ocenie Sądu Okręgowego Sąd Rejonowy w pełni prawidłowo ustalił stan faktyczny, wszystkie ustalenia mają pokrycie w materiale dowodowym, a ta część zarzutów, która doprowadziła do zmiany orzeczenia, odnosi się do oceny faktów w kontekście norm prawnych , a nie do ich ustalania.

Rozważenie części zarzutów, odnoszących się do instytucji skargi pauliańskiej, wymaga krótkiego omówienia tej instytucji.

Zgodnie z treścią art. 527 § 1 k.c. gdy wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową, każdy z wierzycieli może żądać uznania tej czynności za bezskuteczną w stosunku do niego, jeżeli dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli, a osoba trzecia o tym wiedziała lub przy zachowaniu należytej staranności mogła się dowiedzieć. § 2 cytowanego przepisu stanowi zaś, iż czynność prawna dłużnika jest dokonana z pokrzywdzeniem wierzycieli, jeżeli wskutek tej czynności dłużnik stał się niewypłacalny albo stał się niewypłacalny w wyższym stopniu, niż był przed dokonaniem czynności. Jeżeli wskutek czynności prawnej dłużnika dokonanej z pokrzywdzeniem wierzycieli uzyskała korzyść majątkową osoba będąca w bliskim z nim stosunku, domniemywa się, że osoba ta wiedziała, iż dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli (§3) W myśl art. 528 k.c., jeżeli wskutek czynności prawnej dokonanej przez dłużnika z pokrzywdzeniem wierzycieli osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową bezpłatnie, wierzyciel może żądać uznania czynności za bezskuteczną, chociażby osoba ta nie wiedziała i nawet przy zachowaniu należytej staranności nie mogła się dowiedzieć, że dłużnik działał ze świadomością pokrzywdzenia wierzycieli.

Pokrzywdzenie wierzycieli nie musi być zamiarem dłużnika, wystarczy, iż dłużnik zdawał sobie sprawę, że wskutek dokonania czynności prawnej może spowodować niemożność zaspokojenia się wierzycieli z jego majątku, że taką ewentualność przewidywał.

W orzecznictwa Sądu Najwyższego termin niewypłacalności dłużnika definiowany jest jako brak możliwości wywiązania się ze zobowiązań finansowych i oznacza taki obiektywny stan majątku dłużnika, wykazany wszelkimi dostępnymi środkami dowodowymi, w którym egzekucja prowadzona zgodnie z przepisami kodeksu postępowania cywilnego nie może przynieść zaspokojenia wierzytelności pieniężnej przysługującej od dłużnika (SN z dnia 13 czerwca 1947r. III C 137/47, niepubl., SN z dnia 18 marca 1957r. 2 CR 345/56, niepubl.). Natomiast dłużnik staje się „niewypłacalny w wyższym stopniu” , kiedy zaspokojenia wierzyciel może uzyskać z dodatkowym znacznym nakładem kosztów ( orz. SN z 28.11.2001 IV CKN 525/00, niepubl.).

Mając na względzie powyższe przepisy i wskazówki co do ich wykładki Sąd Okręgowy stwierdza, że do części wniosków, kwestionowanych przez powódki, Sąd Rejonowy był uprawniony stosownie do art. 231 k.p.c., który stanowi, że sąd może uznać za ustalone fakty mające istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy, jeżeli wniosek taki można wyprowadzić z innych ustalonych faktów (domniemanie faktyczne), częściowo zaś Sąd Rejonowy nie poczynił takich ustaleń, jakie zarzucają mu powódki. I tak, Sąd nie stwierdził, że zmiany osobowe miały na celu udaremnienie zaspokojenia wierzyciela (były to twierdzenia pozwanej), byłoby to zresztą zbędne w świetle treści art. 527 k.c., który stanowi o świadomości, a nie o zamiarze pokrzywdzenia wierzyciela. Sąd Rejonowy nie analizował też, czy czynności dokonano pod tytułem darmym, stwierdzając, że czynność dokonano z osobami bliskimi dłużnika, zatem zachodzi domniemanie, że wiedziały o świadomości pokrzywdzenia, a strona powodowa nie podjęła czynności zmierzających do jego obalenia. Sąd natomiast przyjął, że dokonanie zmian w składzie osobowym spółki nastąpiło już po uzyskaniu przez pozwaną tytułu wykonawczego przeciwko dotychczasowym wspólnikom (co odpowiada treści materiału dowodowego) i że spowodowało ono pogłębienie niewypłacalności. Sąd Rejonowy prawidłowo wyjaśnił, że pogłębienie niewypłacalności to także utrudnienie zaspokojenia się z istniejących składników majątkowych, a o tym, że do utrudnień takich doszło, przekonuje po pierwsze treść art. 778 k.p.c., po drugie – realia niniejszej sprawy. Ustalone przez Sąd Rejonowy fakty – dokonanie zmian osobowych w spółce przy istnieniu znacznych długów dotychczasowych wspólników i zbieżność czasowa pomiędzy tymi zmianami a uzyskaniem przez pozwaną tytułu przeciwko dotychczasowym wspólnikom – uzasadniają domniemanie faktyczne, że zmian dokonano ze świadomością, iż utrudnią one wierzycielowi skuteczną egzekucję długów.

Część argumentacji, przytoczonej przez powódki dla uzasadnienia swoich zarzutów, jest wewnętrznie sprzeczna lub nie ma pokrycia w materiale dowodowym. Powódki nie „przejęły długu” w tym znaczeniu, że do niego kumulatywnie przystąpiły, zobowiązały się jedynie względem R. S., że spłacą je za nią, takie zobowiązanie pozostaje bez wpływu na uprawnienia wierzycieli i nie może stanowić argumentu przeciwko tezie, że zmiany osobowe w spółce miały na celu udaremnienie zaspokojenia wierzycieli. Wkłady wspólniczek są tak niewielkie w porównaniu z wartością wskazanych przez T. B. aktywów spółki, a nawet wartością pojazdów, co do których nastąpiło przekazanie udziału R. S., że w pełni prawidłowe jest stanowisko pozwanej o rażącej niewspółmierności świadczeń, umożliwiającej uznanie czynności za nieodpłatną. Spłata kwoty 120.000 zł, jakkolwiek niewątpliwa, nie przekreśla zwiększenia niewypłacalności, rozumianej jako niemożność zaspokojenia się ze składników majątkowych, należących do wspólników spółki cywilnej, a to dlatego, że wierzyciel dysponuje tytułem wyłącznie przeciwko poprzednim wspólnikom, a obecnie majątek należy do kogo innego.

Zupełnie bez związku ze sprawą pozostają zarzuty naruszenia art. 353 ¹ w zw. z art. 860 k.c. i art. 863 k.c. poprzez przyjęcie, iż istnieją ograniczenia w zakresie zawierania umów powodujących zmianę składu osobowego spółki cywilnej, oraz naruszenia art. 863 § 1 k.c. poprzez przyjęcie, iż w wyniku zmian osobowych w spółce cywilnej dochodzi do rozporządzenia składnikami majątkowymi tworzącymi majątek wspólników spółki cywilnej i że zmiany podmiotowe w spółce mają wpływ na przysługujące wierzycielowi uprawnienia, podczas gdy majątek spółki z punktu widzenia wierzyciela pozostaje w składzie niezmienionym. Sąd Rejonowy wskazanych przepisów nie poddawał wykładni i nie stosował, nie zawarł w uzasadnieniu takich poglądów, jakie przypisują mu skarżące, uznał zmiany osobowe za skuteczne. Natomiast teza powódek, iż zmiany podmiotowe nie mają wpływu na przysługujące wierzycielom uprawnienia, jest całkowicie chybiona – wskazywany przez same powódki art. 778 k.p.c. stanowi, że o egzekucji ze wspólnego majątku wspólników spółki prawa cywilnego konieczny jest tytuł egzekucyjny wydany przeciwko wszystkim wspólnikom. W apelacji niejasno wspomniano o przysługujących pozwanej „innych instrumentach prawnych”, nie wskazano jednak, o jakie instrumenty idzie. Sąd Okręgowy w pełni podziela stanowisko pozwanej, że przytoczony przepis uniemożliwia prowadzenie egzekucji przeciwko nowym wspólniczkom, a jednocześnie nie odpowiadają one za długi zaciągnięte przed ich przystąpieniem, co oznacza, że gdyby nie instytucja skargi pauliańskiej, wierzyciel nie mógłby w ogóle prowadzić egzekucji z majątku należącego do obecnych wspólników.

Zasadny natomiast okazał się zarzut naruszenia art. 527 k.c. przez niewłaściwe uznanie, że zostały spełnione wszystkie przesłanki jego zastosowania. Zmiana zaskarżonego orzeczenia jest konsekwencją uznania przez Sąd Okręgowy, że Sąd Rejonowy stosując wskazany przepis pominął jeden z prawidłowo przez siebie ustalonych faktów i w rezultacie uznał, że czynność polegająca na przystąpieniu powódek do spółki cywilnej i przeniesieniu na nie udziału we współwłasności majątku wspólnego, jaki przysługiwał R. S. (1) po wystąpieniu do spółki, nastąpiła z pokrzywdzeniem wierzyciela. Ów prawidłowo przez Sąd Rejonowy ustalony, ale pominięty przy stosowaniu prawa fakt to ten, że na dzień dokonania kwestionowanych przez pozwaną czynności samochód, którego zwolnienia spod egzekucji domagają się powódki, nie był własnością wspólników spółki, lecz pozwanego banku. W stanie faktycznym, który Sąd Rejonowy uczynił podstawą rozważań, znajduje się stwierdzenie, że w dniu 4 sierpnia 2011 r. bank złożył oświadczenie o przejęciu na własność przysługującego wspólnikom spółki udziału we współwłasności pojazdu. Oświadczenie to znajduje się w aktach sprawy (k. 113 w kopercie) i zostało zaliczone w poczet materiału dowodowego, wynika z niego bezspornie, że bank, realizując uprawnienia wynikające z umowy o przewłaszczenie na zabezpieczenie, przejął na własność cały pojazd i było to w dniu poprzedzającym zmiany osobowe w spółce cywilnej. Z koeli własność tego pojazdu przekazano wspólnikom ponownie – na skutek spłaty części zadłużenia – w listopadzie 2011 r. Oznacza to, że w czasie dokonywania zmian podmiotowych pojazd nie był własnością spółki, zatem zaskarżone przez pozwaną czynności nie doprowadziły do unicestwienia jej możliwości zaspokojenia się z tego pojazdu.

Okolicznością istotną jest to, ażeby pomiędzy niewypłacalnością dłużnika a podjętą przez niego czynnością prawną istniał związek przyczynowy, który wskazywałby, iż niewypłacalność dłużnika jest skutkiem dokonania przez niego czynności prawnej, w wyniku której osoba trzecia uzyskała korzyść majątkową.

Przy ustalaniu istnienia tego związku nie można tracić z pola widzenia treści art. 532 k.c., który wyjaśnia cel uznania czynności za bezskuteczną. Mianowicie wierzyciel, względem którego czynność prawna dłużnika została uznana za bezskuteczną, może z pierwszeństwem przed wierzycielami osoby trzeciej dochodzić zaspokojenia z przedmiotów majątkowych, które wskutek czynności uznanej za bezskuteczną wyszły z majątku dłużnika albo do niego nie weszły.

Jeżeli zarzut uznania czynności za bezskuteczną podnoszony jest w procesie o zwolnienie rzeczy spod egzekucji, to ocena czynności prawnej dłużnika nie może być dokonana abstrakcyjnie, lecz w odniesieniu do tego konkretnego przedmiotu majątkowego, którego dotyczy spór. W tym wypadku był to samochód A.. Ustalenie przez Sąd Rejonowy (niekwestionowane przez strony), że pojazd 4 sierpnia 2011 r. stał się w całości własnością pozwanego banku (na skutek złożenia oświadczenia o skorzystaniu z uprawnień, jakie dawała umowa o przewłaszczenie na zabezpieczenie) i że na powrót stał się własnością wspólników w listopadzie 2011 r., wyklucza możliwość przyjęcia związku pomiędzy czynnością dłużników (umowy o zmianach podmiotowych w spółce i przeniesienie na nowe wspólniczki udziału R. S. w majątku wspólnym) a pokrzywdzeniem wierzyciela, ograniczonym tylko i wyłącznie do przedmiotu, który miałby być zwolniony spod egzekucji. Jeśli bowiem pojazd ten w dniu czynności nie był własnością wspólników, lecz banku, to na skutek zmian podmiotowych w spółce nie doszło do pokrzywdzenia wierzyciela, rozumianego jako niemożność zaspokojenia się z tej rzeczy. Dłużnicy wskazani w tytule nie byli w dniu przekształceń właścicielami rzeczy i rzecz ta nie wyszła z ich majątku na skutek czynności.

Powyższe rozważania doprowadziły Sąd Okręgowy do wniosku, że nie może odnieść skutku podniesiony przez pozwaną zarzut z art. 527 k.c. Ponieważ zarzut ten był jedyną obroną pozwanej, która jednocześnie nie kwestionowała prawa współwłasności powódek do przedmiotowego samochodu ani tego, że nie dysponuje przeciwko powódkom tytułem wykonawczym, należało uznać, że spełnione są przesłanki zastosowania art. 841 § 1 k.p.c., jako że kierowanie egzekucji do pojazdu, będącego przedmiotem postępowania, narusza prawa powódek.

Stąd też, na postawie art. 386 § 1 k.p.c. zaskarżony wyrok należało zmienić, uwzględniając powództwo w całości.

Konsekwencją zmiany orzeczenia co do meritum była modyfikacja rozstrzygnięcia o kosztach procesu w postępowaniu pierwszoinstancyjnym. Powódki wygrały proces w I instancji, zatem zgodnie z art.98 k.p.c. i 108 § 1 k.p.c. przyznano im całość poniesionych w sprawie kosztów, tj. opłatę od pozwu (2505 zł) i wynagrodzenie pełnomocnika z opłatą skarbową - 3617 zł, stosownie do § 6 pkt. 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (Dz.U.02.163.1349 z późn. zm.). Tę samą zasadę i przepisy zastosowano przy rozstrzyganiu o kosztach postępowania odwoławczego, zasądzając na rzecz powódek równowartość opłaty od apelacji i wynagrodzenie pełnomocnika w kwocie 1800 zł.

SSO A. Budzyńska SSO K. Górski SSR (del.) A. Wójcik-Wojnowska

Sygn. akt VIII Ga 251/13

Zarządzenie:

1.  Odnotować

2.  Przedstawić do podpisu członkom składu orzekającego

3.  Odpis wyroku z uzasadnieniem doręczyć pełnomocnikowi powoda