Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 6 kwietnia 2017 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie VIII Wydział Gospodarczy

w składzie następującym: SSR del. Rafał Lila,

Protokolant: stażysta Jagoda Bieńkowska

po rozpoznaniu w dniu 23 marca 2017 roku w Szczecinie,

na rozprawie

sprawy z powództwa (...) Zakłady (...) Spółdzielni (...) w W.

przeciwko Skarbowi Państwa – (...) Zarząd (...) w S.

o zapłatę

I.  zasądza od pozwanego Skarbu Państwa – (...) Zarządu (...) w S. na rzecz powoda (...) Zakłady (...) Spółdzielnia (...) w W. kwotę 83.756,62 zł (osiemdziesięciu trzech tysięcy siedmiuset pięćdziesięciu sześciu złotych sześćdziesięciu dwóch groszy) oraz odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, liczone od kwoty 83.582,40 zł (osiemdziesięciu trzech tysięcy pięciuset osiemdziesięciu dwóch złotych czterdziestu groszy) od dnia 17 września 2016 r.;

II.  oddala powództwo w pozostałym zakresie;

III.  zasądza od pozwanego na rzecz powoda kwotę 9.597 zł (dziewięciu tysięcy pięciuset dziewięćdziesięciu siedmiu złotych) tytułem kosztów procesu.

Sygn. akt VIII GC 6/17

UZASADNIENIE

Dnia 9 listopada 2016 r. (...) Zakłady (...) spółdzielnia inwalidów z siedzibą w W. wniosła pozew, w którym domagała się zasądzenia od Skarbu Państwa kwoty 83.582,40 zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie w transakcjach handlowych od dnia 11 września 2016 r. oraz kosztami procesu w kwocie 5.417 zł. W uzasadnieniu wyjaśniła, że w dniu 10 maja 2016 r. zawarła z (...) Zarządem (...) z siedzibą w S. umowę nr (...), której przedmiotem była dostawa sprzętu kwaterunkowego o wartości 860.655,60 zł. Zamówienie było podzielone na 3 części: 970 szt. łózek polowych (544.053,60 zł), 1.300 szt. taboretów polowych (76.752 zł) oraz 600 szt. stołów polowych (239.850 zł). W przypadku odstąpienia od umowy co do części zamówienia umowa przewidywała obciążenie powódki karą umowną w wysokości 10% wynagrodzenia ryczałtowego brutto przewidzianego dla tej części. Ponadto ustalono karę umowną 0,2% wynagrodzenia ryczałtowego brutto części zamówienia, która zostanie zrealizowana z opóźnieniem. Dnia 16 sierpnia 2016 r. powódka odstąpiła częściowo od umowy (odstąpienie zostało uznane przez (...)), w zakresie 600 szt. stołów polowych, w związku z czym łączna wartość umowy wyniosła 620.805,60 zł. Kara umowna z tytułu odstąpienia od dostawy stołów polowych powinna wynosić zatem 23.985 zł brutto. Pozostałe części zamówienia powódka dostarczyła bowiem (...) w dniu 11 sierpnia 2016 r. (z opóźnieniem w wymiarze 52 dni) i tego dnia wystawiła fakturę VAT. Z tytułu opóźnienia kara umowna powinna wynieść 64.563,72 zł brutto. Dnia 31 sierpnia 2016 r. pozwany poinformował, że łączna wysokość kar umownych wynosi 172.131,12 zł i dokonuje potrącenia tej kwoty z należnym powódce wynagrodzeniem. W konsekwencji 14 września 2016 r. zapłacił 448.674,48 zł zamiast 532.256,88 zł (wynagrodzenie pomniejszone o obliczone przez stronę powodową kary umowne). Jednocześnie inicjująca postępowanie podniosła, że w dniu 20 września 2016 r. poinformowała (...) o nieprawidłowym obliczeniu kar umownych i zbyt wysokim pomniejszeniu wynagrodzenia, wzywając zarazem do zapłaty pozostałej kwoty. Odnośnie do przedmiotu roszczenia wskazała, że dochodzi części wynagrodzenia (83.582,40 zł) niewypłaconego z powodu zbyt wysokiego obciążenia karami umownymi. Oprócz tego, jak wyjaśniła, dochodzi 174,22 zł (równowartości 40 euro według kursu NBP z dnia 31 sierpnia 2016 r.) tytułem kosztów odzyskiwania należności w transakcjach handlowych.

Nakazem zapłaty w postępowaniu upominawczym (sygn. akt I Nc 692/16) z dnia 16 listopada 2016 r. referendarz sądowy w Sądzie Okręgowym w Szczecinie, Wydział I Cywilny, uwzględnił żądanie pozwu, zasądzając dodatkowo na rzecz powódki 4.662 zł tytułem kosztów procesu.

Skarb Państwa, reprezentowany przez Szefa (...) Zarządu (...) w S., w sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie kosztów postępowania, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych.

W uzasadnieniu wskazał, że podstawą obliczenia kary umownej była wartość części IV zamówienia (zgodnie z dokumentacją umowy), czyli kwota 860.655,60 zł brutto. Wyjaśnił, że o trudnościach z dostarczeniem łóżek polowych powódka poinformowała dopiero 16 sierpnia 2016 r. Następnego dnia pozwany otrzymał fakturę z 11 sierpnia 2016 r. na kwotę 620.805,60 zł brutto. Dnia 31 sierpnia 2016 r. obciążył powodową spółdzielnię kwotą 172.131,12 zł brutto tytułem kar umownych oraz dokonał potrącenia z wynagrodzenia należnego spółdzielni. W konsekwencji zakwestionował dochodzone przez nią roszczenie. Jednocześnie wyjaśnił, że płatność miała nastąpić w terminie 30 dni od dostarczenia mu faktury VAT, w związku z czym naliczenie odsetek za opóźnienie za okres od 11 do 16 września 2016 r. jest niezasadny, gdyż fakturę otrzymał 17 sierpnia 2016 r.

Sąd Okręgowy ustalił następujący stan faktyczny:

(...) Zakłady (...) spółdzielnia inwalidów z siedzibą w W. prowadzą działalność gospodarczą m. in. w zakresie produkcji i sprzedaży mebli oraz produktów tekstylnych.

niesporne, a nadto dowód:

-

informacja odpowiadająca aktualnego odpisowi z KRS (k. 9-15);

-

uchwały nr 8 i 9 (k. 16-17).

(...) Infrastruktury w S. w 2016 r. prowadził postępowanie o udzielenie zamówienia publicznego. Przedmiot zamówienia został podzielony na cztery części oznaczone cyframi: I, II, III, IV.

Spółdzielnia (...) uczestniczyła w ww. postępowaniu, w konsekwencji czego dnia 10 maja 2016 r. doszło do podpisania między nimi umowy nr (...), na podstawie której (...) miała dokonać dostawy sprzęty kwaterunkowego (część IV) określonego w dokumentacji przetargowej do 20 czerwca 2016 r. (§1-4 umowy).

Spółdzielnia miała otrzymać wynagrodzenie ryczałtowe w kwocie 860.655,60 zł brutto zgodnie z formularzem cenowym załączonym do umowy. Płatność wynagrodzenia miała nastąpić w terminie 30 dni od wpływu faktury do zamawiającego. W przypadku zwłoki w płatności wykonawca miał prawo do odsetek ustawowych (§ 6 umowy). Umowa wskazywała sytuacje, w których odstąpienie od umowy będzie dopuszczalne (§ 9 umowy).

Ponadto w umowie zastrzeżono kary umowne, m. in. w wysokości 10% wynagrodzenia ryczałtowego brutto od części zamówienia, od której którakolwiek ze stron odstąpiła z przyczyn zależnych od wykonawcy oraz w wysokości 0,2% (dziennie) wynagrodzenia ryczałtowego brutto przewidzianego dla części umowy, co do którego wystąpiło opóźnienie co do umownego terminu dostarczenia. Maksymalna wysokość kar umownych nie mogła przekroczyć 20% wynagrodzenia ryczałtowego brutto, jednak strony mogły dochodzić odszkodowania przewyższającego kary umowne. W przypadku naliczenia kar umownych wykonawcy zamawiający mógł dokonać potrącenia kar z należnościami z faktur wystawionych przez wykonawcę (§ 8 umowy).

Zgodnie z załączonym formularzem cenowym (|Formularz cenowy część czwarta zamówienia”) wykonawca miał dostarczyć następujące przedmioty:

-

970 sztuk łóżek polowych (cena łączna brutto: 544.053,60 zł),

-

1.300 sztuk taboretów polowych (cena łączna brutto: 76.752 zł),

-

600 sztuk stołów polowych (cena łączna brutto: 239.850 zł).

dowód:

-

umowa z dnia 10 maja 2016 r. (k. 18-23, 114-119);

-

formularz cenowy (k. 24, 120);

-

SIWZ wraz z załącznikami (k. 25-38, 67-113);

-

rozdzielnik (k. 121);

-

wykaz odbiorców (k. 122);

-

zeznania świadka P. W. (e-protokół z dnia 23 marca

2017 r., 00:12:32-00:44:52, k. 169-171, 176);

-

zeznania świadka W. R. (e-protokół z dnia 23 marca 2017 r., 00:48:12-01:29:12, k. 171-173, 176).

Przy podpisywaniu umowy zamawiającego reprezentował P. W., który miał wątpliwości dotyczące postanowień umowy związanych z naliczaniem kar umownych (patrz zeznania k. 170). Wątpliwości te wyjaśnili ww., po 11 sierpnia 2016 r., księgowy i raca prawny (...) Zarządu (...).

dowód:

- zeznania świadka P. W. k. 169-171.

Wzór umowy załączonej do SIWZ ma inny układ graficzny i inną treść aniżeli umowa podpisana przez strony. Różnice wynikają z odmiennego oznaczenia przedmiotu umowy i braku uwzględnienia tej okoliczności w dokumencie podpisanym przez strony. Strony do podpisanej umowy załączyły formularz cenowy, w którym oznaczyły osobne kategorie asortymentowe zamówienia i wskazaniem ceny za każda grupę towarową, oznaczono katalogowo, ilościowo i przez przypisanie jej odrębnej ceny.

dowód:

- wzór umowy załączonej do SIWZ k. k. 77-80,

- umowa podpisana przez strony z dnia 10 maja 2015 r. k. 18-24.

Pismem z dnia 8 lipca 2016 r. (...) w S. zwróciło spółdzielni (...) uwagę na przekroczenie umownego terminu dostawy zamówienia oraz poinformowało o naliczaniu kar umownych.

Dnia 11 sierpnia 2016 r. spółdzielnia (...) dokonała na rzecz (...) w S. dostawy 970 szt. łóżek polowych oraz 1.300 szt. taboretów polowych. Spółdzielnia dostarczyła również dokumentację jakościową dostarczonych rzeczy.

Tego samego dnia powódka wystawiła na (...) w S. fakturę (...), obciążając zamawiającego kwotą 620.805,60 zł tytułem wynagrodzenia za dostawę ww. przedmiotów. W fakturze określono 30-dniowy termin płatności (do 10 września 2016 r.).

dowód:

-

faktura z dnia 11 sierpnia 2016 r. (k. 39, 138);

-

wydanie towaru z dnia 11 sierpnia 2016 r. (k. 40);

-

protokół z dnia 11 sierpnia 2016 r. (k. 41, 136,);

-

e-mail z dnia 17 czerwca 2016 r. wraz z załącznikami (k. 123-134);

-

pismo z dnia 8 lipca 2016 r. (k. 135);

-

pismo z dnia 11 sierpnia 2016 r. (k. 137);

Dnia 16 sierpnia 2016 r. spółdzielnia (...) poinformowała (...) w S. o braku możliwości dostawy 600 szt. stołów polowych i konieczności rezygnacji z dostawy tych przedmiotów. Stoły polowe nie zostały przez spółdzielnię ostatecznie dostarczone.

dowód:

-

pismo z dnia 16 sierpnia 2016 r. (k. 139);

Pismem z dnia 31 sierpnia 2016 r. (...) w S. poinformował spółdzielnię (...) o naliczeniu kar umownych w łącznej wysokości 172.131,12 zł i o tym, że ta kwota zostanie potrącona z należnością wynikającą z faktury z dnia 11 sierpnia 2016 r. W załączeniu przesłał wyliczenie kary umownej, w której określono, że na kwotę 172.131,12 zł składa się kara umowna za 52-dniowe opóźnienie w wysokości 89.508,18 zł (0,2% x 860.655,60 zł x 52) oraz za odstąpienie od części umowy w kwocie 86.065,56 zł (10% x 860.655,60 zł). Wskazano, że suma ww. kwot przekracza 20% wynagrodzenia umownego, więc zostanie pomniejszona do 172.131,12 zł. Na powyższą kwotę 30 sierpnia 2016 r. (...) w S. wystawił notę księgową nr N_ (...), obciążając nią spółdzielnię (...).

n iesporne, a nadto dowód:

-

pismo z dnia 31 sierpnia 2016 r. wraz z załącznikiem (k. 42-43);

-

nota księgowa z dnia 30 sierpnia 2016 r. (k. 140);

-

rozkaz z dnia 12 grudnia 2016 r. (k. 167).

Dnia 14 września 2016 r. (...) w S. na rachunek bankowy spółdzielni (...) wpłynęła kwota 448.674,48 zł tytułem zapłaty za fakturę z dnia 11 sierpnia 2016 r.

niesporne, a nadto dowód:

-

potwierdzenie przelewu (k. 44).

Spółdzielnia (...) oraz (...) w S. prowadziły korespondencję w sprawie wynagrodzenia umownego i kar umownych. Między innymi pismem z dnia 20 września 2016 r. spółdzielnia przesłała wezwanie do zapłaty kwoty 83.582,40 zł do 30 września 2016 r. (...) w S. nie uznała stanowiska (...).

dowód:

-

pismo z dnia 20 września 2016 r. (k. 45-47);

-

pismo z dnia 7 października 2016 r. (k. 48).

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Powództwo okazało się uzasadnione niemal w całości.

Podstawę prawną roszczenia stanowi przepis art. 605 k.c. Stosownie do jego treści przez umowę dostawy dostawca zobowiązuje się do wytworzenia rzeczy oznaczonych co do gatunku oraz do ich dostarczenia częściami albo periodycznie, a odbiorca zobowiązuje się do odebrania tych rzeczy i do zapłacenia ceny.

Fakt zawarcia umowy w wyniku przeprowadzenia przetargu nieograniczonego w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego był niesporny. Niesporną okoliczność stanowiło również, że powódka jako dostawca nie wykonała umowy w pełnym zakresie, albowiem nie dostarczyła 600 sztuk stołów polowych, objętych umową.

Strony pozostawały także zgodne co do tego, że doszło do odstąpienia przez powódkę od umowy w zakresie dotyczącym realizacji tego przedmiotu zamówienia.

Osią sporu była zasadność potrącenia przez pozwaną kar umownych przewidzianych umową. O ile powódka nie miała wątpliwości, że takie kary ją obciążają to jednak podnosiła, że pozwana je w sposób nieprawidłowy naliczyła. Zamiast bowiem przyjąć za podstawę ich ustalenia wartość niedostarczonych stołów polowych (239.850 zł), przyjęła całkowitą wartość przedmiotu zamówienia, a zatem także wartość łóżek polowych (544.053,60 zł) i taboretów polowych 76.752 zł), które zostały dostarczone pozwanej z 52 dniowym opóźnieniem.

Pozwana podnosiła, że wierzytelność dochodzona pozwem uległa umorzeniu wskutek skutecznego jej potrącenia z wierzytelnością wzajemną zamawiającego z tytułu kary umownej. Wobec tego, że pozwana uważała, że kary umowne przewidziane umową należało naliczyć od całkowitej wartości umowy dostawy dla rozstrzygnięcia sprawy koniecznym było dokonanie wykładni zawartej przez strony umowy w zakresie dotyczącym przewidzianych nią kar umownych.

Zawarta przez strony umowa stanowi w § 1, że zamawiający zobowiązuje się do dostawy sprzętu kwaterunkowego (Część IV) w asortymencie i ilości zgodnej z Formularzem cenowym stanowiącym załącznik nr 3.4 (Część IV) oraz zestawieniem przedmiotu zamówienia – specyfikacją techniczną, stanowiącą załącznik nr 4.4 (Część IV) do Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia.

Strony ustaliły wynagrodzenie za wykonanie przedmiotu umowy w formie ryczałtu w kwocie 860.655,60 zł. – zgodnie z Formularzem Cenowym – załącznik nr 1 do umowy.

Formularz cenowy (k. 24) identyfikuje przedmiot zamówienia jako:

1.  970 sztuk łóżek polowych składanych metalowych, o cenie ogółem 544.053,60 zł;

2.  1.300 sztuk taboretów polowych, składanych z metalową podstawą, o cenie ogółem 76.752 zł;

3.  600 sztuk stołów polowych, składanych z metalową podstawą, o cenie ogółem 239.850 zł.

W § 8 przewidziano, że wykonawca zobowiązuje się do zapłaty kar umownych m.in. w razie:

a)  odstąpienia przez którąkolwiek ze stron, z przyczyn zależnych od wykonawcy, w wysokości 10% wynagrodzenia ryczałtowego brutto przewidzianego dla tej części zamówienia, od którego wykonania odstąpił;

b)  opóźnienia w wykonaniu przedmiotu umowy w wysokości 0,2% wynagrodzenia ryczałtowego brutto, przewidzianego dla tej części zamówienia, z której realizacją opóźnia się, za każdy dzień opóźnienia, licząc od umownego terminu dostarczenia.

Zdaniem Sądu Okręgowego pojęcie „części zamówienia” użyte w umowie zawartej przez strony należy odnosić do typu towaru przewidzianego umową, możliwego do zakwalifikowania do odrębnych kategorii asortymentowych, którym przypisano w umowie (jej załączniku) zryczałtowane wartości cenowe. Jest to stanowisko zbieżne z podnoszonym przez powódkę. Gdyby wykluczyć takie rozumienie zwrotu, to wówczas przedmiot dostawy opisany w umowie zawartej przez strony w dniu 10 maja 2016 r. w ogóle nie składałby się z części. W takim zaś przypadku całość postanowień § 8 ust.1 tej umowy byłaby bezprzedmiotowa. Stronom umowy zaś należy przypisać racjonalność działań i z tej perspektywy omawiane postanowienie umowne należy odnosić do części zamówienia, które podlegają identyfikacji na gruncie zawartej przez strony postanowień umowy.

Jedyne możliwe do zidentyfikowania na gruncie przedmiotowej umowy części zamówienia, to przewidziane w formularzu cenowym, stanowiącym załącznik nr 1 do tej umowy.

W przekonaniu Sądu Okręgowego taka wykładnia umowy, forsowana zresztą przez stronę powodową, ma oparcie na gruncie regulacji przepisu art. 65 § 1 i 2 k.c. Z jego treści wynika, że oświadczenia woli należy tłumaczyć, jak tego wymagają ze względu na okoliczności, w których złożone zostało, zasady współżycia społecznego oraz ustalone zwyczaje. W umowach należy raczej badać, jaki był zgodny zamiar stron i cel umowy, aniżeli opierać się na jej dosłownym brzmieniu.

Skoro kary umowne odnoszone są do odstąpienia od części zamówienia i opóźnienia w realizacji części zamówienia, a jedynymi możliwymi do identyfikacji częściami zamówienia wynikającego z umowy z dnia 10 maja 2016 r. są kategorie rzeczy ujęte w Formularzu cenowym, to właśnie do tych poszczególnych kategorii odnosi się zastrzeżenie kar umownych. Tym bardziej, że dla każdej z trzech wymienionych w Formularzu cenowym kategorii asortymentowej przypisano osobną cenę (wartość ryczałtową). Trudno zaakceptować stanowisko, że pojęcie części zamówienia odnosi się do przewidzianego w pkt III Specyfikacji Istotnych Warunków Zamówienia (patrz k. 25), skoro dostawą przewidzianą umową z dnia 10 maja 2016 r. objęty był wyłącznie sprzęt kwaterunkowy polowy. Przecież nie było możliwości naliczenia kary umownej dostawcy za opóźnienie w dostawie sprzętu kwaterunkowego (na metalowych podstawach lub metalowego lub drewnianego), skoro powódka nie była zobowiązana go dostarczyć. Tym bardziej nie można było obciążyć jej karą umowną za odstąpienie od tak rozumianej części zamówienia, skoro powódka nie była stroną umowy w ramach której miała być dostarczona.

„Część IV zamówienia” przewidziana w SIWZ stanowiła samoistny przedmiot umowy zawartej przez strony, a kary przewidziane w umowie dotyczą opóźnienia lub odstąpienia od umowy w zakresie „części zamówienia”, które należy identyfikować w oparciu o formularz cenowy.

Reasumując stwierdzić należy, że przedmiot zamówienia stanowił „Część IV zamówienia” zidentyfikowaną w SIWZ, którego „częściami” były kategorie asortymentu wskazane w formularzu cenowym (stoły, taborety, łóżka), stanowiącym załącznik do umowy podpisanej przez strony. Kary umowne przewidziane w § 8 umowy dotyczyły zatem części opisanych właśnie w Formularzu cenowym, gdyż w żadnym innym miejscu umowy jakiekolwiek części zamówienia nie są identyfikowane.

Dla ustalenia jak strony niniejszego postępowania rzeczywiście pojmowały oświadczenie woli w chwili jego złożenia w umowie z dnia 10 maja 2016 r., wobec prezentowania przez nie różnych perspektyw procesowych, należało odwołać się do tzw. kombinowanej metody wykładni. Polega ona na uznaniu znaczenia oświadczenia woli ustalonego według wzorca obiektywnego, czyli takiego, jakie przypisuje mu adresat oświadczenia, który z należytą starannością dokonuje wykładni zmierzającej do odtworzenia treści myślowych osoby składającej oświadczenie woli. W takim wypadku należy rozpocząć od sensu wynikającego z reguł językowych, z tym że przede wszystkim należy uwzględniać zasady, zwroty i zwyczaje językowe używane w środowisku, do którego należą strony, a dopiero potem ogólne reguły językowe. Wskazane jest zatem przyjmowanie takiego sensu oświadczenia woli, które uwzględnia logikę całego tekstu, który je wyraża (kontekst słowny). Znaczenie dla stwierdzenia zgodnej woli stron mają również ich późniejsze oświadczenia oraz zachowania, a więc tzw. kontekst sytuacyjny. Niezależnie od powyższego, z art. 65 § 2 k.c. wynika nakaz kierowania się przy wykładni umowy jej celem, przy czym nie jest konieczne, aby był to cel uzgodniony przez strony, wystarczy cel zamierzony przez jedną stronę, który jest wiadomy drugiej. Argumenty językowe (gramatyczne) schodzą w tym wypadku na drugi plan, ustępując argumentom odnoszącym się do woli stron, ich zamiaru i celu. Powyższe stanowisko zaprezentował Sąd Apelacyjny w Białymstoku w wyroku z dnia 23 września 2016 r. (sygn. akt I ACa 302/16), a z uwagi na jego wartość utylitarną, a także szerokie nawiązanie do orzecznictwa Sądu Najwyższego ( patrz uchwała składu siedmiu sędziów z dnia 29 czerwca 1995 r., OSNC 1995, Nr 5, poz. 16, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 listopada 1997 r., I CKN 825/97, OSNC 1998, Nr 5, poz. 85., wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 lutego 1998 r., I PKN 532/97, OSNAPiUS 1999, Nr 3, poz. 81, wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 czerwca 2012 r., I CSK 485/11, Lex 1231303, uchwała Sądu Najwyższego z dnia 29 czerwca 1995 r., III CZP 1995, Nr 12, poz. 168) jest aprobowana przez Sąd rozpoznający niniejszą sprawę.

Kontekst językowy umowy łączącej strony nie stoi na przeszkodzie rozumieniu jej postanowień w sposób zaprezentowany przez powódkę. Dość wskazać, że sposób rozumienia postanowień umowy w zakresie kar umownych, budził wątpliwości osoby podpisującej tą umowę w imieniu zamawiającego ( patrz zeznania świadka P. W. - k. 169-170), która o stosowne wyjaśnienia zwracała się do radcy prawnego i księgowego. Jak wynika z tych zeznań do owych wątpliwości odniesiono się po 11 sierpnia 2016 r., a zatem już po upływie terminu zakreślonego na wykonanie umowy.

Dla dopełnienia argumentacji w powyższej kwestii wyjaśnić należy, że tzw. metoda kombinowana wykładni umów znajduje zastosowanie również w przypadku umów zawieranych w trybie zamówienia publicznego ( w tym zakresie patrz m.in. uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 4 lutego 2016 r., sygn. akt I ACa 847/15).

Zeznania świadków nie przekonują, że postanowienia zawartej przez strony umowy w zakresie kar umownych, należy wykładać zgodnie ze stanowiskiem pozwanej. Zawierający w jej imieniu umowę P. W. sam nie był przekonany jak te postanowienia wykładać i musiał zasięgnąć, już na etapie wykonywania umowy, opinii radcy prawnego i księgowego. Obaj przesłuchani świadkowie nie dostrzegli, że podpisana umowa nie odpowiada wzorowi stanowiącemu załącznik do SIWZ.

Wzór umowy załączony do SIWZ dotyczył zamówienia składającego się z czterech części precyzyjnie, a przy tym odmiennie zidentyfikowanych aniżeli w umowie łączącej strony (jedna z tych części stanowiła samoistny przedmiot dostawy przyjętej do realizacji przez powoda). Poza tym we wzorze umowy posłużono się innym układem edytorskim tekstu zachowując jego wewnętrzną spójność w zakresie identyfikacji tzw. Części zamówienia, którego nie powtórzono jednak w umowie zawartej przez strony.

W tych okolicznościach uznać należało, że pozwana była uprawniona do obciążenia powódki karami umownymi z tytułu odstąpienia od umowy w części dotyczącej dostawy stołów polowych, których cena wynosiła 239.850 zł. Oznacza to uprawnienie do naliczenia 10% kary umownej od ww. kwoty, a zatem w wysokości 23.985 zł.

Nadto pozwana, jako zamawiający, mogła obciążyć powódkę karą umowną za opóźnienie o 52 dni w zakresie realizacji dostawy części zamówienia obejmującego łóżka polowe (cena 544.053,60 zł) i taborety (cena 76.752 zł) przy zastosowaniu przewidzianej umową 0,2% wartości części zamówienia, którego dotyczyło opóźnienie. Kara umowna powinna zatem zostać wyliczona według algorytmu: (544.053,60 + 76.752) x 0,2% x 52 dni. W konsekwencji przyjąć należało, że pozwana zasadnie mogła obciążyć powódkę karą umowną z omawianego tytułu w wysokości 64.563,72 zł.

Reasumując należy wskazać, że łączna wysokość kary umownej obciążającej powodową spółkę, to suma wartości 23.985 zł (kara za odstąpienie od umowy w części dotyczącej dostawy stołów) i 64.563,72 zł (kara za opóźnienie w dostawie łóżek i taboretów).

Zdaniem Sądu Okręgowego chybiona pozostawała argumentacja pozwanej, że była uprawniona do naliczenia kar umownych za opóźnienie w dostawie stołów i jednocześnie kar za odstąpienie od umowy w zakresie realizacji tej części zamówienia. Przede wszystkim dokonanie naliczenia kar w ten sposób nie zostało wykazane, w szczególności nie wynika z przedstawionych dokumentów (patrz m.in. nota obciążeniowa). Powołanie się na taki sposób wyliczenia kar stanowiło w istocie modyfikację argumentacji przyjętą dla obrony stanowiska procesowego pozwanej. Nadto uznać należy, że taka kumulacja kar z tytułu de faco nienależytego wykonania umowy (opóźnienie dostawy) i niewykonania zobowiązania jest niedopuszczalna. Stanowisko sądów powszechnych w powyższej kwestii należy uznać za konsekwentne i utrwalone ( por. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 13 listopada 2015 r., I ACa 324/15, LEX nr 1927423), w którym m.in. stwierdzono, że roszczenie o zapłatę kary umownej na wypadek zwłoki lub opóźnienia nie przysługuje stronie odstępującej od umowy wzajemnej, jeżeli w umowie zastrzeżono również taką karę w związku z odstąpieniem od umowy. Nie może być kumulowana kara umowna przewidziana za nienależyte wykonanie zobowiązania, np. kara umowna za zwłokę w wykonaniu zobowiązania i kara umowna za niewykonanie zobowiązania. Nie można bowiem jednocześnie spełnić wymagań, od których naliczenie tych kar jest uzależnione, tj. wykonać, choćby w sposób nienależyty i nie wykonać tego samego zobowiązania. Wierzyciel nie może zażądać zapłaty obu wymienionych kar umownych, gdyż wzajemnie się one wykluczają. Kontynuując rozważania Sąd Apelacyjny wskazał, że wskutek odstąpienia od umowy - na podstawie upoważnienia ustawowego, jak również umownego (art. 492 k.c.) - powstaje stan, który należy zakwalifikować jako niewykonanie zobowiązania, skoro strona odstępująca od umowy może dochodzić naprawienia szkody wynikłej z niewykonania zobowiązania. Z tego względu, że odstąpienie od umowy powoduje przekształcenie się stanu zwłoki lub opóźnienia w stan niewykonania zobowiązania, strona może dochodzić kary umownej przewidzianej na wypadek odstąpienia od umowy, tj. kary przewidzianej na wypadek niewykonania zobowiązania z wyłączeniem możliwości równoczesnego dochodzenia kary umownej zastrzeżonej z tytułu zwłoki lub opóźnienia jako jednej z postaci nienależytego wykonania zobowiązania. Analogiczne stanowisko zaprezentował Sąd Apelacyjny w Szczecinie w przywoływanym już wyroku z dnia 4 lutego 2016 r. w sprawie I ACa 847/15.

Skoro pozwana nie wykazała, aby była uprawniona do potrącenia tytułem kary umownej kwoty przekraczającej 88.548,72 zł (64.563,72 + 23.985 zł), a powódka uzyskała dotychczas świadczenie w wysokości 448.674,48 zł (co stanowi okoliczność bezsporną), to żądanie pozwu należało uznać za uzasadnione co do kwoty 83.582,40 zł. Należne powodowi wynagrodzenie za zrealizowaną dostawę wynosiło bowiem 620.805,72 zł, a po potrąceniu prawidłowo naliczonych kar umownych, tj. 88.548,72 zł i po uwzględnieniu dokonanej zapłaty w wysokości 448.674,48 zł do zapłaty pozostaje ww. kwota.

Żądanie zapłaty odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych okazało się uzasadnione w części, a w pełnym zakresie dotyczącym równowartości kwoty 40 euro, tj. 174,22 zł.

Stosownie do postanowień umowy zapłata należności za dostarczony asortyment miała nastąpić w terminie 30 dni od daty wpływu faktury do zamawiającego. Pozwana przyznała, że otrzymała fakturę 17 sierpnia 2016 r. (k. 59), co potwierdza także odcisk datownika zamieszczony na tym dokumencie (k. 138). Oznacza to, że stan opóźnienia w zapłacie powstał po upływie 30 dni. Stąd odsetki należą się powodowej spółce począwszy od 18 sierpnia 2016 r., a za okres poprzedzający tą datę żądanie pozwu należało oddalić, czemu dano wyraz w pkt II wyroku.

Przepis art. 8 ust 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o terminach zapłaty w transakcjach handlowych przewiduje, że w transakcjach handlowych, w których dłużnikiem jest podmiot publiczny, wierzycielowi, bez wezwania, przysługują odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, za okres od dnia wymagalności świadczenia pieniężnego do dnia zapłaty, jeżeli są spełnione łącznie następujące warunki:

1) wierzyciel spełnił swoje świadczenie;

2) wierzyciel nie otrzymał zapłaty w terminie określonym w umowie.

W okolicznościach przedmiotowej sprawy pozostaje poza sporem, że pozwana stanowi podmiot publiczny, natomiast taki status nie przysługuje stronie powodowej. Tym samym spełniona jest dyspozycja omawianego przepisu, co ma ten skutek, że inicjująca postępowanie uprawniona była do żądania odsetek ustawowych za opóźnienie w transakcjach handlowych.

Jeśli powód nabył uprawienie do zapłaty ww. odsetek, to na podstawie art. 10 ust. 1 cytowanej ustawy może żądać od dłużnika równowartości kwoty 40 euro. Przywołany przepis posiada bowiem następujące brzmienie „ wierzycielowi, od dnia nabycia uprawnienia do odsetek, o których mowa w art. 7 ust. 1 lub art. 8 ust. 1, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, równowartość kwoty 40 euro przeliczonej na złote według średniego kursu euro ogłoszonego przez Narodowy Bank Polski ostatniego dnia roboczego miesiąca poprzedzającego miesiąc, w którym świadczenie pieniężne stało się wymagalne, stanowiącej rekompensatę za koszty odzyskiwania należności”.

Na gruncie omawianej regulacji prawnej należy zidentyfikować odpowiedzialność Skarbu Państwa za zapłatę należności stanowiących zarówno odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych, jak i kwoty stanowiącej równowartość 40 euro.

Czyniąc rozważania natury ogólnej wskazać należy, że instytucje powołane do reprezentowania Skarbu Państwa nie powinny ograniczać się do legitymizowania stanowisk (żądań) wierzycieli materialnych, lecz ich zaangażowanie powinno obejmować trud wyjaśniania tym wierzycielom tych aspektów sprawy, które poddają pod wątpliwość stanowisko owych wierzycieli materialnych. Pozwoli to być może ograniczyć koszty społeczne postępowań sądowych, a niewątpliwie przyczyni się do budowania obrazu Skarbu Państwa jako wyważonego i racjonalnego uczestnika relacji gospodarczych.

Kierując się wyrażoną w Kodeksie postępowania cywilnego, w zakresie kosztów procesu, zasadą odpowiedzialności za jego wynik oraz mając na uwadze, że strona powodowa spór wygrała w całości, na podstawie art. 98 § 1 i 3 oraz art. 108 § 1 tegoż Kodeksu, należało poniesionymi przez nią kosztami obciążyć pełnomocnika procesowego. Na koszty te składało się wynagrodzenie pełnomocnika procesowego, ustalone stosownie do treści § 2 pkt 6 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 22 października 2015 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych według stanu obowiązującego w dacie złożenia pozwu. Charakter sprawy i jej złożoność w ujęciu faktycznym i prawnym, a w związku z tym towarzyszący jej nakład pracy nie uzasadniał przyznania wynagrodzenia w stawce przekraczającej minimalną.