Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

UZASADNIENIE

Decyzją z 5 kwietnia 2018 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ustalił L. M. (1) wartość kapitału początkowego na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 103 174,94 zł. Do obliczenia wartości kapitału początkowego organ rentowy przyjął 24 lata, 3 miesiące i 13 dni okresów składkowych i nieskładkowych. Współczynnik proporcjonalny do osiągniętego do 31 grudnia 1998 roku wieku oraz okresu składkowego i nieskładkowego wyniósł 76,07%, zaś średnie dalsze trwanie życia ustalono na 209 miesięcy. Do ustalenia wartości kapitału początkowego nie uwzględniono okresów od 2 maja 1970 roku do 31 grudnia 1972 roku, wskazując, że w tym czasie L. M. nie został zgłoszony do ubezpieczenia społecznego oraz okresów od 1 stycznia 1996 roku do 29 lutego 1996 roku, od 1 stycznia 1997 roku do 31 stycznia 1997 roku, a także od 1 lutego 1998 roku do 28 lutego 1998 roku, gdyż w okresach tych ubezpieczony przebywał na urlopach bezpłatnych.

L. M. (1) odwołał się od powyższej decyzji, wnosząc o jej zmianę poprzez uwzględnienie przy ustalaniu kapitału początkowego jako okresu składkowego okresu nauki rzemiosła. W uzasadnieniu wskazał, że w okresie od 2 maja 1970 roku do 2 maja 1973 roku obywał naukę rzemiosła w zakładzie (...), posiadającego uprawnienia do szkolenia uczniów na podstawie dyplomu mistrza nr (...). Podkreślił, iż nauka rzemiosła odbywała się w okresie obowiązywania ustawy z 2 lipca 1958 roku, której przepis art. 10 stanowił, że okres nauki zawodu, przyuczenia do określonej pracy oraz wstępnego stażu pracy są okresami zatrudnienia.

W odpowiedzi na odwołanie Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wniósł o oddalenie odwołania. W szczegółowym uzasadnieniu pełnomocnik organu wyjaśniła, że ubezpieczony w spornym okresie nauki rzemiosła nie mógł podlegać obowiązkowi ubezpieczenia w ramach pracowniczego systemu ubezpieczenia społecznego, bowiem był synem (zstępnym) rzemieślnika, u którego wykonywał prace. Jednocześnie organ rentowy wskazał, iż L. M. powinien być traktowany jako osoba współpracująca z rzemieślnikiem w rozumieniu art. 2 ust 2 i 3 ustawy z dnia 29 marca 1965 roku o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników, w związku z czym w spornym okresie winien podlegać obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu. Ponieważ jednak w okresie tym nie zostały za niego odprowadzone składki na ubezpieczenie społeczne, okresu tego nie można było uwzględnić przy ustalaniu kapitału początkowego.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

L. M. (1) urodził się (...).

Niesporne.

Ojciec ubezpieczonego, Z. M. (1), legitymujący się dyplomem mistrzowskim, prowadził samodzielnie w S. zakład rzemieślniczy w zakresie kamieniarstwa.

L. M. (1) w dniu 2 maja 1970 roku zawarł z ojcem umowę o naukę rzemiosła w Zakładzie (...), w oparciu o którą został przyjęty na naukę rzemiosła w zakresie kamieniarstwa nagrobnego, na okres od 2 maja 1970 roku do 2 maja 1973 roku. Umowa została zarejestrowana w Cechu (...) w S. w dniu 1 czerwca 1970 roku.

W dniu 21 czerwca 1978 roku L. M. (1) złożył egzamin czeladniczy w rzemiośle kamieniarstwa przed komisją egzaminacyjną Izby Rzemieślniczej w S..

Dowody:

- umowa o naukę rzemiosła z 2.05.1970 r. - k. 5 akt ZUS;

- świadectwo czeladnicze - k. 5 akt sprawy.

W latach 1970-1973 L. M. (1) mieszkał z rodzicami przy ul. (...) w S..

Niesporne.

Z. M. (1) w czasie prowadzenia przez siebie działalności rzemieślniczej zgłaszał zarówno siebie, jak i zatrudnianych pracowników do ubezpieczeń społecznych, odprowadzając do ZUS należne w związku z tym składki.

Swojego syna, L. M. (1), zgłosił do ubezpieczeń społecznych w związku z pracą w swoim zakładzie dopiero od 1 stycznia 1973 r., jako osobę współpracującą. Zgłoszenie to obowiązywało do 23 października 1973 r., kiedy to L. M. rozpoczął odbywanie zasadniczej służby wojskowej.

W okresie od 2 maja 1970 roku do 31 grudnia 1972 roku Z. M. (1) zgłaszał do ubezpieczeń społecznych w związku z pracą w swoim zakładzie wyłącznie L. W.. Dodatkowo od 1 maja 1972 roku zgłosił do ubezpieczeń społecznych jako ucznia W. N..

Dowody:

- potwierdzenie ubezpieczenia - k. 13-14 akt ZUS;

- dokumenty w archiwalnych teczkach ZUS dot. płatnika składek Z. M..

W dniu 1 grudnia 2017 roku L. M. (1) złożył w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych Oddziale w S. wniosek w sprawie kapitału początkowego. Wniosek ten został rozpoznany poprzez wydanie zaskarżonej w niniejszym procesie decyzji.

Niesporne, a nadto dowód: wniosek - k. 1-2 akt ZUS.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się niezasadne.

W będącej przedmiotem osądu sprawie spór sprowadzał się do doliczenia skarżącemu przy ustalaniu kapitału początkowego do okresów składkowych okresu nauki rzemiosła od 2 maja 1970 roku do 31 grudnia 1972 roku. L. M. (1) na dowód odbywania w tym czasie nauki związanej z wykonywaniem pracy, przedłożył umowę o naukę zawodu, potwierdzającą zatrudnienie go w zakładzie rzemieślniczym swojego ojca, Z. M. (1) w charakterze ucznia. Organ rentowy zaskarżoną decyzją odmówił jednak ubezpieczonemu wzięcia pod uwagę przy obliczaniu kapitału początkowego tego okresu, a to z uwagi na brak zgłoszenia do ubezpieczenia społecznego.

Zgodnie z treścią przepisu art. 173 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1270 ze zm.), dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku, którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się kapitał początkowy.

Zasady ustalania kapitału początkowego określa art. 174 ustawy, który w ustępach 1-3 stanowi:

1. kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12 (ust. 1),

2. przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5 oraz okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2 (ust. 2),

3. podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 roku (ust. 3).

Stosownie do treści art. 6 ustęp 2 ustawy o emeryturach i rentach z FUS za okresy składkowe uważa się również przypadające przed dniem 15 listopada 1991 roku okresy, za które została opłacona składka na ubezpieczenie społeczne albo za które nie było obowiązku opłacania składek na ubezpieczenie społeczne, w tym m.in. okresy:

- zatrudnienia po ukończeniu 15 lat życia na obszarze Państwa Polskiego - w wymiarze nie niższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy, jeżeli w tych okresach pracownik pobierał wynagrodzenie lub zasiłki z ubezpieczenia społecznego: chorobowy, macierzyński lub opiekuńczy albo rentę chorobową (pkt 1a);

- zatrudnienia młodocianych na obszarze Państwa Polskiego na warunkach określonych w przepisach obowiązujących przed dniem 1 stycznia 1975 r. (pkt 3).

Oceny czy dany okres, w tym w szczególności, jak w niniejszej sprawie, okres odbywania nauki rzemiosła, może zostać wliczony do przebytych okresów składkowych, dokonać należy każdorazowo przy zastosowaniu przepisów obowiązujących ówcześnie. Odnosząc się więc do realiów niniejszej sprawy, w której przedmiotem sporu był okres przypadający na lata 1970-1972, należy wskazać, że zgodnie z treścią obowiązującej wtedy ustawy z 28 marca 1933 roku o ubezpieczeniu społecznym (Dz.U. z 1933 r., nr 51 poz. 396 ze zm.), regulującej tzw. pracowniczy system ubezpieczenia społecznego, obowiązkowi ubezpieczenia (na zasadach określonych tą ustawą) podlegały z zastrzeżeniem art. 4, 5, 6, 6-a, 6-b i 6-c wszystkie osoby bez różnicy płci i wieku, pozostające w stosunku pracy najemnej lub w stosunku służbowym (art. 2 ust. 1). Z kolei w art. 2 ust. 2 tej ustawy wskazano, że obowiązkowi ubezpieczenia z zastrzeżeniem art. 4, 5, 6, 6-a, 6-b i 6-c podlegali również między innymi uczniowie, terminatorzy, wolontariusze i praktykanci oraz zatrudnieni przez pracodawcę jego krewni i powinowaci z wyjątkiem małżonka. Stosownie jednak do normy art. 5 ust. 1 tejże ustawy obowiązkowi ubezpieczenia określonemu tą ustawą nie podlegało kilka kategorii osób, w tym między innymi zatrudnieni w rzemiośle zstępni, rodzeństwo i wstępni pracodawcy, jeżeli pozostawali z nim we wspólnym gospodarstwie domowym.

Jak z powyższego wynika, treść przywołanego wyżej art. 5 ust. 1 pkt 7 ustawy z dnia 28 marca 1933 r. o ubezpieczeniu społecznym wyłączała spod szerokiego zakresu objęcia obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym w szczególności zatrudnione w rzemiośle dzieci pracodawcy (jego zstępnych), pozostające z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Innymi słowy: jeżeli ubezpieczony pozostawał we wspólnym gospodarstwie domowym z ojcem - rzemieślnikiem, to nie podlegał obowiązkowemu ubezpieczeniu społecznemu, choćby był u niego w tym czasie zatrudniony.

Jak słusznie zauważył organ rentowy, ubezpieczony niewątpliwie spełniał te kryteria. Był bowiem synem (zstępnym) rzemieślnika, u którego wykonywał pracę, a nadto pozostawał z tym rzemieślnikiem we wspólnym gospodarstwie domowym – mieszkał wówczas z ojcem w S., przy ul. (...). W świetle powyższego nie mogło budzić wątpliwości, że nie mógł w tym czasie podlegać obowiązkowi ubezpieczenia w ramach pracowniczego systemu ubezpieczenia społecznego.

Nie można było nie dostrzec (co także podkreślono w odpowiedzi na odwołanie), że zasadnicza zmiana sytuacji prawnej osób współpracujących z rzemieślnikami nastąpiła z dniem 1 lipca 1965 roku, kiedy to w życie weszła ustawa z 29 marca 1965 roku o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników (Dz.U. z 1965 r., nr 13, poz. 90). W treści jej art. 1 wskazano, że obowiązkowym ubezpieczeniem społecznym rzemieślników objęci są rzemieślnicy oraz osoby współpracujące z rzemieślnikami. W art. 2 ust. 1 określono z kolei, że rzemieślnikiem w rozumieniu ustawy jest osoba, która wykonuje samoistnie rzemiosło na podstawie wymaganego uprawnienia przemysłowego (zezwolenia, karty rzemieślniczej). Za osoby współpracujące z rzemieślnikiem uważało się natomiast jego małżonka oraz najbliższych krewnych i powinowatych, stale pracujących w zakładzie tego rzemieślnika, w wymiarze co najmniej połowy czasu pracy, jaki obowiązuje pracowników gospodarki uspołecznionej (ust. 2). Najbliższymi krewnymi lub powinowatymi w rozumieniu ust. 2 są zaś osoby w wieku powyżej 16 lat, wymienione w art. 5 ust. 3 dekretu z dnia 25 czerwca 1954 roku o powszechnym zaopatrzeniu emerytalnym pracowników i ich rodzin (Dz. U. z 1958 r. Nr 23, poz. 97) (ust. 3).

W świetle powyższych przepisów L. M. (1) z tytułu zatrudnienia u ojca rzemieślnika podlegał więc obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym jako osoba współpracująca z Z. M. (1).

W realiach przedmiotowej sprawy istotnym jest jednak to, iż ustawa z 29 marca 1965 roku o ubezpieczeniu społecznym rzemieślników uzależniła objęcie ubezpieczeniem osób współpracujących z rzemieślnikiem od opłacenia składki. Zgodnie bowiem z treścią art. 7 tejże ustawy, za okres ubezpieczenia uważa się miesiące kalendarzowe, w których rzemieślnik lub osoba współpracująca z rzemieślnikiem objęci byli obowiązkiem ubezpieczenia, jeżeli za te miesiące zostały opłacone składki na ubezpieczenie.

Zgromadzony w niniejszym postępowaniu materiał dowodowy nie daje żadnych podstaw, aby przyjąć, że ojciec ubezpieczonego w okresie od 2 maja 1970 roku do 31 grudnia 1972 roku odprowadzał za niego składki na ubezpieczenie społeczne. Podkreślić należy, że przedłożona przez ubezpieczonego umowa i naukę rzemiosła potwierdza jedynie fakt odbycia w spornym okresie nauki zawodu u ojca, czego sąd nie neguje. Natomiast z całą pewnością dokument ten nie daje żadnych podstaw do ustalenia, że Z. M. (1) odprowadzał w tym czasie za swojego syna składkę na ubezpieczenie społeczne. Co więcej, z przedłożonej przez organ rentowy oryginalnej teczki płatnika składek Z. M. (1), w oparciu o którą ZUS dokonał ustaleń co do przebiegu ubezpieczenia L. M., wynika wprost, że w okresie od 2 maja 1970 roku do 31 grudnia 1972 roku ubezpieczony nie był zgłoszony do ubezpieczenia społecznego. Z dokumentów znajdujących się w teczce płatnika wynika bowiem, że do 1973 roku jedynymi osobami, za które Z. M. odprowadzał składki na ubezpieczenie społeczne byli L. W. i W. N.. L. M. (1) natomiast został zgłoszony do ubezpieczeń jako osoba współpracująca, jednak dopiero z dniem 1 stycznia 1973 roku.

W tym stanie rzeczy, prawidłowo organ rentowy uznał, iż brak jest podstaw do doliczenia ubezpieczonemu do przebytych okresów składkowych okresu odbywania nauki rzemiosła od 2 maja 1970 roku do 31 grudnia 1972 roku. Podkreślić przy tym należy, że przyczyny niedoprowadzenia składki za osobę współpracującą są, w świetle powołanych na wstępie przepisów ustawy, bez znaczenia dla ustalenia stażu ubezpieczeniowego takiej osoby niezbędnego do przyznania świadczenia. Ubezpieczony nie może zatem uzasadniać swojego żądania tym, że nie z jego winy rzemieślnik nie dopełnił ciążącego na nim obowiązku opłacenia składek za osobę współpracującą. Wprawdzie ustalenie to może wydawać się krzywdzące dla odwołującego się w niniejszej sprawie, wskazać jednak należy, że przepisy prawa z zakresu ubezpieczeń społecznych są przepisami bezwzględnie obowiązującymi, a zatem przy ich stosowaniu ani organ rentowy, ani sąd nie mogą mieć na uwadze zasad współżycia społecznego; przepisy te muszą być bezwzględnie przestrzegane w stosunku do wszystkich nawet, jeśli jawią się one osobie zainteresowanej jako subiektywnie niesprawiedliwe.

Mając na uwadze powyższe, sąd, działając na podstawie przepisu art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c., oddalił odwołanie.