Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 kwietnia 2013 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący: SSO Sławomir Krajewski

Sędziowie: SO Zbigniew Ciechanowicz

SO Robert Bury (spr.)

Protokolant: sek. sąd. Małgorzata Idzikowska – Chrząszczewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 22 marca 2013 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy (...)

przeciwko E. M. i D. M.

o zapłatę

na skutek apelacji powódki i pozwanej E. M. od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie z dnia 12 czerwca 2012 roku w sprawie o sygnaturze akt I C 815/11

1.  zmienia zaskarżony wyrok w ten sposób, że:

a.  w punkcie I. – zasądza od pozwanej E. M. na rzecz powódki Gminy (...) kwotę 2924,51 zł (dwóch tysięcy dziewięciuset dwudziestu czterech złotych i pięćdziesięciu jeden groszy) z odsetkami ustawowymi od dnia 28 grudnia 2010 roku i oddala powództwo w pozostałej części;

b.  w punkcie III. – zasądza od pozwanej E. M. na rzecz powódki Gminy (...) kwotę 827,39 zł (ośmiuset dwudziestu siedmiu złotych i trzydziestu dziewięciu groszy) tytułem zwrotu kosztów procesu;

c.  w punkcie IV. – zasądza od powódki Gminy (...) na rzecz pozwanej E. M. kwotę 1019,18 zł (jednego tysiąca dziewiętnastu złotych i osiemnastu groszy) tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej jej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu;

d.  w punkcie V – nakazuje pobrać od powódki Gminy (...) na rzecz Skarbu Państwa - Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 51,23 zł (pięćdziesięciu jeden złotych i dwudziestu trzech groszy) tytułem nieuiszczonych kosztów sądowych;

e.  w punkcie VI. – przyznaje radcy prawnemu E. K. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 456,82 zł (czterystu pięćdziesięciu sześciu złotych i osiemdziesięciu dwóch groszy) tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej E. M. z urzędu;

2.  oddala apelację powódki i pozwanej E. M. w pozostałym zakresie;

3.  zasądza od powódki Gminy (...) na rzecz pozwanej E. M. kwotę 738 (siedmiuset trzydziestu ośmiu) złotych tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej jej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu w sprawie wywołanej apelacją powódki;

4.  zasądza od pozwanej na rzecz powódki kwotę 300 (trzystu) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego w sprawie wywołanej apelacją pozwanej;

5.  zasądza od powódki Gminy (...) na rzecz pozwanej E. M. kwotę 369 (trzystu sześćdziesięciu dziewięciu) złotych tytułem zwrotu kosztów pomocy prawnej udzielonej jej przez pełnomocnika ustanowionego z urzędu w sprawie wywołanej apelacją pozwanej;

6.  przyznaje radcy prawnemu E. K. od Skarbu Państwa – Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 369 (trzystu sześćdziesięciu dziewięciu złotych) tytułem kosztów pomocy prawnej udzielonej pozwanej z urzędu w sprawie wywołanej apelacją pozwanej;

7.  zasądza od powódki Gminy (...) na rzecz Skarbu Państwa Sądu Rejonowego Szczecin-Centrum w Szczecinie kwotę 146,30 (stu czterdziestu sześciu złotych i trzydziestu groszy) tytułem kosztów sądowych, od których powódka była zwolniona.

Sygn. akt II Ca 1124/12

UZASADNIENIE

Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie wyrokiem z dnia 12 czerwca 2012 roku zasądził od pozwanej E. M. na rzecz powódki Gminy (...) kwotę 5.852 zł z ustawowymi odsetkami od 8 grudnia 2010 roku, oddalił powództwo w pozostałej części, w tym przeciwko pozwanemu D. M.. Wyrok zapadł w sprawie, w której powódka domagała się od pozwanych kwoty 9.448,04 zł tytułem należności za bezumowne korzystanie z lokalu mieszkalnego oraz kwoty 3.177,51 zł jako skapitalizowanych odsetek. Uzasadniając podstawę faktyczną powództwa wskazała, że 25 lipca 2005 roku powódka i pozwana zawarły umowę użyczenia lokalu mieszkalnego przy ul. (...) w S. obowiązującą do 30 września 2006 roku. Po tej dacie pozwana wraz z mieszkającym z nią synem D. M. nie wydali lokalu i nie opłacali należności za korzystanie. Wyrokiem z dnia 26 listopada 2007 roku pozwani zostali zobowiązani do wydania lokalu, co nastąpiło 19 lutego 2009 roku w wyniku postępowania egzekucyjnego.

Pozwani domagali się oddalenia powództwa twierdząc, że utracili mienie w pożarze, a lokal nie nadawał się do zamieszkania, ponadto podnieśli zarzut przedawnienia na podstawie art. 677 k.c. w zw. z art. 680 k.c., zarzut sprzeczności z zasadami współżycia społecznego, kwestionowali, aby uznali dług składając wniosek o umorzenia zaległości.

Sąd ustalił, że lokal mieszkalny nr (...), położony w S. przy ul. (...), został użyczony E. M. do dnia 30 września 2006 roku. D. M., syn pozwanej, wyprowadził się z lokalu 8 marca 2007 roku i zamieszkał w placówce opiekuńczo-wychowawczej wsparcia dziennego Stowarzyszenia (...) przy ul. (...) (...) w S.. Mieszkał tam do 11 listopada 2008 roku i w tym czasie uczestniczył w terapii związanej z uzależnieniem od środków psychoaktywnych. Następnie do 2 lipca 2009 roku zamieszkał w Domu (...) przy ul. (...) w pokoju (...). Wyrokiem Sądu Rejonowego w Szczecinie z dnia 26 listopada 2007 roku nakazano pozwanym aby wydali Gminie (...) lokal mieszkalny; E. M. opuściła lokal 19 lutego 2009 roku na skutek postępowania egzekucyjnego. Na podstawie opinii biegłego ustalono, że wysokość należności z tytułu bezumownego korzystania z lokalu od października 2006 roku do 19 lutego 2009 roku wynosiła 5.852 złote. Pozwani pisemnie zwracali się do powódki o umorzenie długu powstałego wskutek korzystania z lokalu. Po eksmisji pozwanej lokal pozostaje niezamieszkały, oczekuje na remont.

Sąd przyjął za podstawę powództwa art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów, mieszkaniowym zasobie gminy i o zmianie Kodeksu cywilnego (tekst jednolity: Dz.U. z 2005 roku, poz. 266 z późn. zm., dalej ustawa o ochronie praw lokatorów). Stwierdzono, że roszczenia z tytułu odszkodowania za korzystanie z lokalu mieszkalnego bez tytułu prawnego, oparte na treści art. 18 ust. 1 cytowanej ustawy, mają charakter okresowy. W sprawie nie ma zastosowania roczny termin przedawnienia określony w art. 677 k.c., który nie obejmuje spraw o zapłatę odszkodowania za zajmowanie lokalu bez tytułu prawnego. Zarzut przedawnienia uznano za nieuzasadniony, ponieważ 25 maja 2009 roku pozwani w piśmie kierowanym do powódki wnieśli „o umorzenie zaległości związanych z lokalem mieszkalnym”, co stanowiło niewłaściwe uznanie roszczenia.

Sąd stwierdził, że D. M. mieszkał w lokalu jako osoba małoletnia pozostająca pod władzą rodzicielską E. M., na fakt mieszkania nie miał wpływu. 8 marca 2007 roku wyprowadził się z lokalu, wyrokiem z 26 listopada 2007 roku nakazano mu jednak wydanie lokalu, wyrok wiąże Sąd w tej sprawie, więc ustalono, że do 26 listopada 2007 roku D. M. korzystał z lokalu. Sąd przyjął, że wysokość opłaty za media nie została udowodniona. Powództwo w stosunku do E. M. uznano za uzasadnione w części, do kwoty 5.852 zł, ponieważ we wskazywanym okresie bez podstawy prawnej korzystała z lokalu. Sąd uznał, że nie ma podstaw do oddalenia powództwa przeciwko E. M. z uwagi na zasady współżycia społecznego. Żądanie skierowane przeciwko D. M. Sąd I instancji uznał za nieuzasadnione odwołując się do zasad współżycia społecznego. Pozwany znalazł się w trudnej sytuacji życiowej, nie jest w stanie zapłacić długu. Jako osoba małoletnia i pozostająca we władzy rodzicielskiej E. M. nie miał wpływu na zamieszkanie w tym lokalu. Wyprowadził się tak szybko jak mógł, nie popierając działań matki i mając dodatkowo problem z uzależnieniem od środków psychoaktywnych. Podjął rehabilitację, później rozpoczął studia.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez pozwaną E. M. w części, w zakresie punktu I. i III., która domagała się oddalenia powództwa w całości ewentualnie uchylenia wyroku i przekazania sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi pierwszej instancji. Zaskarżonemu wyrokowi zarzuciła naruszenie art. 18 ust. 1 ustawy z dnia 21 czerwca 2001 roku o ochronie praw lokatorów przez uznanie, że pozwanej nie przysługiwało prawo do dalszego zajmowania lokalu mieszkalnego na podstawie użyczenia, art. 118 k.c. przez przyjęcie dziesięcioletniego, a nie trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia, art. 233 k.p.c. przez przekroczenie zasady swobodnej oceny dowodów, w szczególności nierozpoznanie wniosków dowodowych pozwanej.

Uzasadniając zarzuty apelacji podniosła, że Sąd bezpodstawnie pominął wnioski dowodowe strony pozwanej zmierzające do wykazania stanu technicznego lokalu, w jakim zakresie pozwana przyczyniła się do pogorszenia tego stanu, w jakim zakresie lokal ten posiadał cechy, które doprowadziły do samoistnego pogorszenia się jego stanu technicznego i estetyki. Za pogorszenie swojego losu pozwana obarczyła winą administrację powódki, zwróciła uwagę, że jest niewłaściwie traktowana przez urzędników gminy. Powódka nie podejmuje ustawowych obowiązków zmierzających do poprawienia warunków mieszkaniowych pozwanej.

Wyrok został zaskarżony apelacją przez pozwaną w części oddalającej powództwo. Wyrokowi zarzucono naruszenie art. 123 § 1 pkt 2 k.c. przez niewłaściwe jego zastosowanie i uznanie przez Sąd I instancji, iż pozwani skutecznie zakwestionowali roszczenie procesowe powoda co do zasady i wysokości, art. 6 k.c. w zw. z art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów przez błędne przyjęcie, że powódka nie wykazała w pełni zasadności roszczenia z tytułu odszkodowania za bezumowne korzystanie z lokalu za okres objęty pozwem, art. 5 k.c. przez błędne zastosowanie i uznanie, że roszczenie przeciwko D. M. jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, art. 233 § 1 k.p.c. przez sprzeczność ustaleń Sądu z treścią materiału dowodowego skutkującą przyjęciem, że powód nie udowodnił w całości zasadności dochodzonego roszczenia.

W oparciu o tak sformułowane zarzuty powódka domagała się zmiany zaskarżonego wyroku w części przez zasądzenie solidarnie od pozwanych kwoty 9.488,04 zł z odsetkami od dnia 17 listopada 2010 roku oraz kwoty 3.177,51 zł tytułem skapitalizowanych na dzień 16 listopada 2010 roku odsetek ewentualnie uchylenia wyroku w zaskarżonej części i przekazania sprawy Sądowi Rejonowemu do ponownego rozpoznania.

Apelująca podkreśliła, że pozwani uznali roszczenie procesowe jeszcze przed wszczęciem procesu. Sąd I instancji nieprawidłowo wskazał, że pozwani zakwestionowali żądanie pozwu co do zasady i wysokości. Wniosek o oddalenie powództwo nie musi wiązać się automatycznie z zakwestionowaniem roszczenia co do zasady i wysokości. Pozwani w pismach przyznali fakt istnienia zadłużenia z tytułu opłat za bezumowne zajmowanie lokalu mieszkalnego. Pozwani w ogóle nie kwestionowali wysokości należności stanowiących przedmiot sporu. Sąd I instancji dysponował materiałem dowodowym pozwalającym na dokonanie w oparciu o akty prawa miejscowego wyliczenia i potwierdzenia słuszności roszczenia o zapłatę. Według apelującego, Sąd I instancji naruszył art. 5 k.c. przez jego niewłaściwe niezastosowanie i uznanie, iż żądanie skierowane przeciwko pozwanemu D. M. jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Powódka podniosła, że wyłączone jest stosowanie art. 5 k.c. ze względu na treść art. 320 k.p.c.

Pozwani domagali się oddalenia apelacji powódki. Powódka domagała się oddalenia apelacji pozwanej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje.

Apelacja powódki jest bezzasadna, apelacja pozwanej skutkowała orzeczeniem reformatoryjnym Sądu I instancji.

Sprawa w postępowaniu apelacyjnym rozpoznawana jest po raz wtóry, sąd apelacyjny jest sądem merytorycznym, samodzielnie ustalającym stan faktyczny i dokonującym jego oceny na podstawie prawa materialnego. Sąd Odwoławczy przyjmuje ustalony przez Sąd Rejonowy stan faktyczny za własne ustalenia, bez konieczności ponownego jego przytaczania. Materialnoprawna ocena stanu faktycznego wyrażona przez Sąd Rejonowy jest prawidłowa; argumentacja prawna i ocena dowodów zostanie uzupełniona wskutek podniesionych zarzutów apelacyjnych.

Według art. 18 ust. 1 i 2 ustawy o ochronie praw lokatorów, osoby zajmujące lokal bez tytułu prawnego są obowiązane do dnia opróżnienia lokalu co miesiąc uiszczać odszkodowanie odpowiadające wysokości czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu. Umowa użyczenia lokalu pozwanej uległa zakończeniu i po tej dacie korzysta z lokalu bez tytułu prawnego. W odniesieniu do apelacji pozwanej argumenty dotyczące stanu lokalu mieszkalnego nie mają znaczenia dla ustalenia należności z tytułu jego korzystania bez tytułu prawnego. Norma art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów nie uzależnia wysokości odszkodowania za korzystanie z lokalu od jego stanu w sposób bezpośredni. Stan lokalu jest okolicznością uwzględnianą pośrednio – wysokość czynszu, jaki właściciel mógłby otrzymać z tytułu najmu lokalu, uzależniona jest także od stanu lokalu mieszkalnego. Lokal mieszkalny zajmowany przez pozwanych nie jest przeznaczony do wynajmu na wolnym rynku, jest wynajmowany w ramach dysponowania przez gminę jej zasobem mieszkaniowym, czynsz jest ustalany zgodnie z regułami ustalonymi przez Gminę (...). Na podstawie opinii biegłego ustalono czynsz najmu w sytuacji wynajęcia lokalu na wolnym rynku, co jest jednak oderwane od okoliczności sprawy. Gmina (...) z tytułu najmu tego lokalu może uzyskać czynsz wynikający z jej własnych ustaleń, w ramach gospodarowania zasobem mieszkaniowym, a nie czynsz obowiązujący na wolnym rynku. Ponadto – mimo niekonsekwentnych twierdzeń powódki – przedmiotem powództwa uczyniono żądanie zasądzenia odszkodowania właśnie w wysokości czynszu ustalanego zgodnie z zasadami gospodarowania zasobem mieszkaniowym, a nie wolnorynkowego. Z opinii biegłego wynika także, że czynsz ten ustalono prawidłowo, za okres od 1 października 2006 roku do 19 lutego 2009 roku – w 11 miesiącach używania lokalu wynosił 92,90 zł, w 17 miesiącach - 107,62 zł, w części ostatniego miesiąca – 73,07 zł (107,62 x 19/28), co łącznie czyni sumę 2.924,51 zł. Fakty pozwalające na ocenę podjęcia działań przez powódkę mających na celu stworzenie właściwych warunków mieszkaniowych dla pozwanej oraz jej syna po pożarze w 2004 roku nie mają znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy. Zarzut pozwanej dotyczący niewłaściwej oceny dowodów, której miał dokonać Sąd, jest zupełnie pozbawiony podstaw. Apelacja pozwanej nie odnosi się w przeważającej części co merytorycznej strony procesu, kwestionuje ogólnie politykę mieszkaniową powódki albo nierealizowanie potrzeb mieszkaniowych pozwanej, co nie jest przedmiotem postępowania. Roszczenie strony powodowej w stosunku do E. M. nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, co prawidłowo ocenił Sąd I instancji. W ocenie Sądu II instancji, żadne okoliczności sprawy nie uzasadniają tezy, że nie jest moralne żądanie od pozwanej zapłaty za korzystanie z lokalu, także przy uwzględnieniu stanu technicznego tego lokalu. Wysokość żądania odpowiada temu stanowi, ponadto – jak prawidłowo ustalił Sąd I instancji - pozwana częściowo doprowadziła do pogorszenia stanu lokalu, więc mieszkała w warunkach także wynikających z jej własnego postępowania.

Trafnie Sąd I instancji wskazał, że roszczenie z art. 18 ust. 1 ustawy o ochronie praw lokatorów ma charakter okresowy, jednak pozwani uznali w sposób niewłaściwy roszczenie domagając się od powódki umorzenia długu przed procesem. Wskutek tej czynności nastąpiła przerwa biegu terminu przedawnienia na podstawie art. 123 § 1 pkt 2 k.c. Zarzut apelacji naruszenia art. 118 k.c. przez przyjęcie dziesięcioletniego, a nie trzyletniego terminu przedawnienia roszczenia jest oderwany od okoliczności sprawy i bezzasadny.

Apelacja pozwanej skutkowała zmianą zaskarżonego orzeczenia z przyczyn wskazanych w odniesieniu do wysokości odszkodowania na podstawie art. 386 § 1 k.p.c.

W odniesieniu do apelacji powódki, zarzut naruszenia art. 123 § 1 pkt 2 k.c. jest bezpodstawny. Uznanie roszczenia mające miejsce przed procesem, trafnie ocenione jako uznanie niewłaściwe, nie jest uznaniem roszczenia procesowego. Przed wszczęciem procesu istnieje jedynie roszczenie materialnoprawne, prawo żądania oznaczonego świadczenia od oznaczonego dłużnika, więc prawo skonkretyzowane pod względem podmiotowym i przedmiotowym. Po wszczęciu procesu mamy do czynienia także jednocześnie z roszczeniem procesowym, przy czym to o charakterze materialnoprawnym istnieje w dalszym ciągu. Przedmiotem powództwa jest roszczenie procesowe – twierdzenie o istnieniu roszczenia materialnoprawnego, weryfikowane właśnie przebiegiem procesu. Czynności stron i Sądu zmierzają do ustalenia, czy twierdzenie powoda o istnieniu roszczenia materialnoprawnego jest prawdziwe. Uznanie roszczenia prowadzące do określonych skutków procesowych dotyczyć może jedynie roszczenia procesowego. Uznanie roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym może być ocenione w toku procesu jako jedna z okoliczności sprawy, jednak zupełnie pozbawione podstaw jest twierdzenie powódki, że uznanie roszczenia w znaczeniu materialnoprawnym przed procesem wywołuje tak daleko idące skutki, że strona w procesie pozbawiona jest możliwości jakiejkolwiek obrony. Immanentną cechą czynności procesowych jest ich odwołalność, w tym odwołalność czynności dyspozycyjnych, także uznania roszczenia procesowego. Skoro możliwe jest odwołanie uznania roszczenia mające miejsce po wszczęciu procesu, tym bardziej oczywisty staje się wniosek, że strona może uznać roszczenie przed procesem, a domagać się oddalenia powództwa już po jego wszczęciu. Uznanie roszczenia materialnoprawnego nie pozbawia strony możliwości obrony w procesie, do czego zmierza stanowisko lansowane przez apelującą. Sąd I instancji nie zaprzeczył sam sobie, lecz rozróżnił niekwestionowane istnienie roszczenia materialnoprawnego i procesowego, co zostało błędnie pominięte przez apelującą. Błędne jest utożsamianie niewłaściwego uznania roszczenia z uznaniem powództwa, a zarzut naruszenia art. 123 § 1 pkt 2 k.c. jest oczywiście bezzasadny.

Powszechnie przyjęte jest także stanowisko, zgodnie z którym domaganie się przez stronę pozwaną oddalenia powództwa oznacza żądanie wydania wyroku korzystnego bez względu na przyczyny, to jest nieistnienia zasady jak i wysokości roszczenia. Mimo niewyrażenia swojego stanowiska procesowego w sposób jednoznaczny, wniosek pozwanego sformułowany jedynie jako o oddalenie powództwa oznacza domaganie się korzystnego rozstrzygnięcia bez względu na przyczyny. Twierdzenie, że strona pozwana nie uznaje powództwa co do zasady, ale uznaje w zakresie wysokości, jeżeli okaże się słuszna zasada, jest pozbawione racjonalności. Przyczyny oddalenia powództwa z punktu widzenia interesu pozwanego są obojętne, a istotny jest wynik procesu.

Uznanie roszczenia przed procesem jest jedną z okoliczności, którą Sąd powinien mieć na uwadze oceniając materiał dowodowy sprawy, jednak żądanie oddalenia powództwa czyni wszystkie fakty spornymi, podlegającymi udowodnieniu zgodnie z ogólnym materialnoprawnym rozkładem ciężaru dowodu z art. 6 k.c. Pozwani zakwestionowali wysokość należności domagając się oddalenia powództwa, zatem fakty decydujące o wysokości żądania powinny być udowodnione przez powódkę.

Powódka nie udowodniła wysokości dochodzonego roszczenia. Jak wskazano wyżej – domagała się od wszczęcia procesu kwoty odszkodowania odpowiadającej czynszowi ustalanemu według ustalonych przez siebie zasad, a nie wolnorynkowemu. We wszystkich pismach w postępowaniu przed Sądem I instancji powódka zawierała twierdzenia o istnieniu roszczenia uzasadnionego czynszem ustalanym na podstawie aktów prawnych powódki, a nie czynszem wolnorynkowym; ponadto odwoływała się do sporządzonych przez siebie dokumentów wskazujących na wyliczenia czynszu w tej właśnie wysokości. Zmiana przedmiotowa powództwa może nastąpić w odniesieniu do dwóch jego elementów – żądania oraz podstawy faktycznej. W postępowaniu przed Sądem II instancji pełnomocnik powódki oświadczył, że żąda jednak równowartości czynszu wolnorynkowego – taka zmiana powództwa jest zmianą przedmiotową w zakresie podstawy faktycznej i jest niedopuszczalna w postępowaniu apelacyjnym (por. art. 383 k.p.c.). Przedmiotem rozpoznania w postępowaniu apelacyjnym może być pod względem przedmiotu tylko to samo roszczenie, które było przedmiotem rozpoznania sądu pierwszej instancji. Niezależnie od powyższego – prawo materialne stanowi podstawę do żądania odszkodowania - w okolicznościach sprawy - w wysokości czynszu ustalanego przez powódkę dla tego lokalu, a nie wolnorynkowego, co wyżej wyjaśniono.

W odniesieniu do wysokości roszczenia – należności za media trafnie Sąd I instancji przyjął, że fakt ten nie został udowodniony. Dowód z opinii biegłego dla udowodnienia wysokości roszczenia był nieprzydatny. Materiał dowodowy przedstawiony przez powódkę ograniczył się do dokumentów prywatnych sporządzonych przez stronę powodową. Nie dyskwalifikując a limie ich mocy dowodowej, opinia biegłego polegałaby na sumowaniu kwot podanych przez Gminę. Trafnie jednak wskazał Sąd I instancji, że nie są znane podstawy ustalenia wysokości ryczałtowych należności za wywóz odpadów stałych, kanalizację, zużycie wody, ogrzewanie. Sądowi znane są akty prawa miejscowego, w tym uchwały Rady Miasta Szczecin, nie są jednak znane kryteria ustalenia ryczałtowego zużycia mediów. Wysokość należności za zużycie odpowiednich jednostek mediów jest znana, nie można jednak ustalić, z jakich przyczyn przypisano pozwanej zużycie wskazanych mediów w twierdzonej przez powódkę ryczałtowej wysokości. W odniesieniu do należności za zużycie gazu i energii elektrycznej nie ma żadnych dowodów pozwalających na ustalenie ich zużycia. Powódka przedstawiła jedynie sporządzone przez siebie dokumenty – wezwania, których moc dowodowa (siła przekonywania dowodu) jest analogiczna do twierdzeń pozwu. Nie czyniąc ustaleń zgodnych z twierdzeniami powódki Sąd nie naruszył art. 233 § 2 k.p.c.

Sąd nie naruszył art. 5 k.c. w odniesieniu do roszczenia skierowanego przeciwko D. M.. Wbrew apelującej – Sąd nie zwolnił z odpowiedzialności dłużnika w zakresie długu pieniężnego z tej przyczyny, że nie ma możliwości jej spłaty. Twierdzenie tej treści jest opacznym rozumieniem argumentacji Sądu – ponadto nie każdy proces cywilny jest wszczynany z tej przyczyny, że dłużnik nie ma możliwości spłaty długu, inną przyczyną jest spór co do zasady albo wysokości roszczenia. D. M., kiedy nie był pełnoletni, przez krótki okres zajmował lokal bez tytułu prawnego. Uzyskując pełnoletniość opuścił lokal aby leczyć się od uzależnienia; z sukcesem zakończył terapię i podjął studia. Kiedy sytuacja życiowa pozwanego uległa, również dzięki jego wysiłkowi, znacznej poprawie, żądanie zapłaty za korzystanie z lokalu, w którym mieszkał wraz z matką przed uzyskaniem pełnoletniości i krótko po uzyskaniu pełnoletniości jest sprzeczne z moralnością. Skutek uwzględnienia powództwa mógł odwrócić starania pozwanego przywrócenia sobie normalnej sytuacji życiowej.

Błędnie powódka utożsamia zgodność z moralnością wszystkie swoje działania związane z gospodarowaniem zasobem mieszkaniowym jedynie swoją pozycją – zaspokajaniem potrzeb mieszkaniowych członków wspólnoty. Szczególne okoliczności mogą wyłączać zgodność z moralnością działania pozwanej, bez względu na przypisane jej ustawowo obowiązki. Trafnie korzystanie z prawa do żądania odszkodowania od D. M. oceniono jako sprzeczne z zasadami współżycia społecznego na podstawie art. 5 k.c. oddalając powództwo w tym zakresie.

Błędnie apelująca uregulowanie art. 320 k.p.c. traktuje jako przepis szczególny w stosunku do art. 5 k.c. w odniesieniu do roszczenia o zapłatę. Jedną z przesłanek zasadności powództwa (o charakterze materialnoprawnym) jest zgodność wykonywania prawa podmiotowego z moralnością, której emanacją są zasady współżycia społecznego opisane art. 5 k.c. Norma art. 320 k.p.c. nie wyłącza badania zgodności z moralnością roszczenia. Pogląd komentatorów, na który powołuje się apelująca, nie został w rzeczywistości wyrażony. Kontrowersyjny pogląd o wyłączeniu stosowania art. 5 k.c. przez art. 320 k.p.c. wyrażono w odniesieniu do roszczenia windykacyjnego.

Nie ma znaczenia, czy pozwany podnosi zarzut sprzeczności roszczenia z zasadami współżycia społecznego. Prawo materialne Sąd stosuje z urzędu, bez względu na twierdzenia, wnioski i zarzuty stron. Zgodność z zasadami moralności jest immanentną cechą każdego uwzględnionego przez Sąd żądania procesowego, będącego realizacją prawa podmiotowego, a sprzeczność jest ustalana przez Sąd w ramach stosowania prawa materialnego. Zarzut sprzeczności z moralnością wiąże się jedynie z twierdzeniem faktycznym i nie jest połączony z dokonaniem czynności prawnej, w szczególności złożeniem oświadczenia prawokształtującego, jak to ma miejsce w przypadku potrącenia, przedawnienia, zatrzymania, etc.

Z treści art. 18 ustawy o ochronie praw lokatorów wynika, że osoba zajmująca lokal bez tytułu prawnego uiszcza odszkodowanie co miesiąc, co wskazuje na okresowy charakter świadczenia. Termin jego spełnienia nie jest jednak określony, nie jest znany dzień, w którym zajmujący lokal powinien zapłacić dług o charakterze okresowym. Brak jest twierdzeń faktycznych w pozwie, od jakiego dnia miesiąca liczone są odsetki od poszczególnych należności okresowych. Brak twierdzeń faktycznych i ewentualnych dowodów wskazujących na aktualizację terminu spełnienia każdego ze świadczeń okresowych uniemożliwia uwzględnienie powództwa o zasądzenie odsetek. Pozew doręczono pozwanej 27 grudnia 2010 roku, odsetki za opóźnienie mogą być liczone od dnia następnego, który jest w takiej sytuacji pierwszym udowodnionym dniem opóźnienia w zapłacie długu pieniężnego.

Z powyższych przyczyn apelacja powódki podlegała oddaleniu na podstawie art. 385 k.p.c.

Zmiana orzeczenia Sądu I instancji skutkuje zmianą rozstrzygnięcia w przedmiocie kosztów procesu. Pozwana wygrała sprawę w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w 30,95%, nie uwzględniając przy tej proporcji odsetek dochodzonych obok roszczenia głównego, czyli niemających bytu samoistnego; w tej części pozwana zobowiązana jest do zwrotu powódce celowych kosztów procesu (art. 98 k.p.c.). Koszty pełnomocnika z urzędu ustanowionego dla pozwanej ponoszone są stosownie do wyniku sprawy – w części przegranej przez Skarb Państwa, w części, w której pozwana wygrała sprawę – przez stronę powodową (punkt IV i VI wyroku Sądu Rejonowego, § 6 pkt 4 i § 15 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu, Dz. U. Nr 163, poz. 1349 z 2002 roku ze zmianami); zgodnie z art. 122 § 1 k.p.c., adwokat lub radca prawny ma prawo - z wyłączeniem strony - ściągnąć sumę należną mu tytułem wynagrodzenia i zwrotu wydatków z kosztów zasądzonych na rzecz tej strony od przeciwnika; przeciwnik nie może czynić żadnych potrąceń, z wyjątkiem kosztów nawzajem mu przyznanych od strony korzystającej z pomocy prawnej z urzędu. Przy uwzględnieniu stosunku, w jakim powódka utrzymała się z roszczeniem przed Sądem I instancji, powinna ponieść częściowo koszty opinii biegłego – 1051,23 zł, stąd zobowiązanie do zwrotu Skarbowi Państwa kwoty 51,23 zł, przy uwzględnieniu zapłaconej zaliczki – 1000 zł.

Powódka przegrał sprawę w postępowaniu apelacyjnym w całości w zakresie własnej apelacji, zgodnie z art. 98 k.p.c. zobowiązana jest do zwrotu pozwanej celowych kosztów procesu, wynagrodzenia radcy prawnego ustalonego na podstawie § 6 pkt 4 i § 15 Rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 roku w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu (pkt. 3 wyroku Sądu Okręgowego).

W postępowaniu wywołanym apelacją pozwanej – apelację uwzględniono w 50%, koszty powódki to 600 złotych jako wynagrodzenie radcy prawnego (§ 6 pkt 4 i 12 ust. 1 pkt 1 cytowanego rozporządzenia), stąd obowiązek zwrotu przez pozwaną powódce kwoty 300 złotych (pkt 4 wyroku Sądu Okręgowego). Wynagrodzenie radcy prawnego ustanowionego dla pozwanej z urzędu, stosownie do wyżej wskazanych reguł, jest pokrywane częściowo przez Skarb Państwa, w zakresie, w którym powódka przegrała postępowanie apelacyjne – przez powódkę (pkt 5 i 6 wyroku Sądu Okręgowego). Opłata od apelacji, od której pozwana jest zwolniona, w części w której wygrała postępowanie apelacyjne powinna być zapłacona przez powódkę, zgodnie z art. 113 ust. 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 roku o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (tekst jednolity: Dz. U. z 2010 roku, poz. 594 z późniejszymi zmianami).

SSO Robert Bury (spr.) SSO Sławomir Krajewski SSO Zbigniew Ciechanowicz