Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 29 października 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Sławomir Krajewski
Sędziowie:	SO Zbigniew Ciechanowicz (spr.) SR del. Magdalena Pasieka – Paczek
Protokolant:	sekr. sądowy Ziemowit Augustyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 29 października 2015 roku w S.

sprawy z powództwa Gminy M. S.

przeciwko Wspólnocie Mieszkaniowej przy ul. (...)
w S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powódkę od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 7 stycznia 2015 roku, sygn. akt II C 747/14

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powódki Gminy M. S. na rzecz pozwanej Wspólnoty Mieszkaniowej przy ul. (...) w S. kwotę 2 700 (dwa tysiące siedemset) złotych tytułem kosztów postępowania apelacyjnego.

SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Sławomir Krajewski SSR del. Magdalena Pasieka – Paczek

Uzasadnienie wyroku z dnia 29 października 2015 r.:

Powódka Gmina M. S. wniosła o zasądzenie na swoją rzecz od Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. kwoty 53.605,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 maja 2011 roku do dnia zapłaty oraz kosztów procesu. Podstawę żądania miało stanowić bezumowne korzystanie przez pozwaną z należącej do powódki nieruchomości stanowiącej działkę gruntu nr (...) (dawniej: 22/48) w obrębie ewidencyjnym 1040 Ś. przy ulicy (...) w S. w okresie od 1.11.2009r. do 31.03.2011r.

W dniu 18 stycznia 2013 roku referendarz sądowy w Sądzie Rejonowym Szczecin-Centrum w Szczecinie wydał nakaz zapłaty w postępowaniu upominawczym uwzględniający w całości żądanie pozwu (sygn. akt I Nc 6/13).

W sprzeciwie od powyższego nakazu zapłaty pozwana Wspólnota Mieszkaniowa przy ulicy (...) w S. wniosła o oddalenie powództwa i zasądzenie na swoją rzecz kosztów procesu.

Wyrokiem z dnia 7 stycznia 2015 r. Sąd Rejonowy Szczecin-Centrum w Szczecinie oddalił powództwo Gminy M. S. o zapłatę.

Powyższe orzeczenie Sąd Rejonowy oparł na następujących ustaleniach faktycznych i rozważaniach prawnych:

Budynek położony w S. przy ulicy (...) jest posadowiony na działkach (...) (wydzielonej z działki numer (...)) w obrębie ewidencyjnym 1040 Ś.. Obie nieruchomości stanowią własność Gminy M. S., przy czym pierwsza z nich została oddana w użytkowanie wieczyste Wspólnocie Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S., druga zaś jest zajmowana przez nią bez tytułu prawnego. Do przekroczenia granic działki użytkowanej przez Wspólnotę Mieszkaniową doszło na etapie budowy budynku bez winy wspólnoty i jej mieszkańców. Jego części składowe w postaci fundamentów, piwnic, tak zwanych podcieni oraz wyżej położonych kondygnacji budynku znajdują się zarówno pod jak i nad powierzchnią gruntu niestanowiącego przedmiotu wskazanego ograniczonego prawa rzeczowego. Przestrzeń pod podcieniami jest wykorzystywana do zapewnienia dojścia do lokali użytkowych znajdujących się w budynku przy ulicy (...). Lokale te są wynajmowane przez Wspólnotę Mieszkaniową innym podmiotom. W tym zakresie pozwana zajmuje i wykorzystuje 48 m ² na cele handlowe i 6,15 m ² na cele administracyjne i socjalne. Podczas wyodrębniania pierwszego lokalu w budynku przy ul. (...) w S. poprzedni właściciel spornych gruntów - Skarb Państwa, na skutek nieprawidłowości, oddał pierwszemu właścicielowi – w stosownym udziale – w użytkowanie wieczyste jedynie działkę nr (...), pomimo tego, że budynek został posadowiony również na działce (...), w skutek czego doszło do naruszenia prawa powszechnie obowiązującego. Wspólnota Mieszkaniowa użytkowała działkę numer (...), oznaczoną wówczas numerem 22/48, dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą numer (...), na podstawie umowy użyczenia do dnia 22 października 2002 roku zawartej z Gminą M. S.. Następnie do 30 września 2004 roku nieruchomość ta została wydzierżawiona osobie trzeciej – G. S.. Zarząd Wspólnoty Mieszkaniowej miał świadomość, że po zakończeniu umowy użyczenia korzysta z gruntu Gminy bez tytułu prawnego. Przed upływem okresu obowiązywania umowy zwracał się do Gminy M. S. o sprzedaż spornego gruntu. Wniosek ten nie został uwzględniony z jednej strony z uwagi na to, że działka objęta wnioskiem stanowi ciąg pieszy, a z drugiej w związku z nieuregulowaniem przez zainteresowaną dotychczasowych należności z tytułu bezumownego korzystania z rzeczy. Działka numer (...) została wydzielona z działki numer (...) na podstawie decyzji Prezydenta Miasta S. z dnia 20 kwietnia 2011 roku (znak sprawy: (...)) w celu umożliwienia dołączenia jej do działki numer (...), dla której Sąd Rejonowy Szczecin-Prawobrzeże i Zachód w Szczecinie prowadzi księgę wieczystą numer (...). W treści decyzji zastrzeżono, że działka ta nie może zostać przeznaczona na inny cel. Stan prawny nieruchomości przy ulicy (...) w S. do chwili obecnej nie został uregulowany. Bezumowne korzystanie z rzeczy w postaci nieruchomości stanowiącej działkę gruntową numer (...) z obrębu ewidencyjnego 1040 Ś. (wcześniej: 22/48) miało miejsce ze strony Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. od 23 października 2002 roku i taki stan trwa do chwili obecnej. Czynsz, jaki Gmina M. S. pobierała od dzierżawców gruntów w strefie I – w związku z obowiązującym prawem miejscowym – na cele handlowe, w okresie od 1 listopada 2009 roku do dnia 31 marca 2011 roku, kształtował się na poziomie 46,36 zł/m ² miesięcznie, za dzierżawę gruntów przeznaczonych na cele administracyjne 1,35 /m ². W sytuacji gdyby powódka zdołała wydzierżawić grunt bezprawnie zajmowany przez powódkę łączny czynsz dzierżawny możliwy do uzyskania w powyższym okresie wynosiłby 53.605,92 zł. Pismem z dnia 21 kwietnia 2011r. powódka wezwała pozwaną do zapłaty powyższej kwoty. Następnie pismem z 6 lipca 2011r. wystosowała do pozwanej Wspólnoty przedsądowe wezwanie do zapłaty. Przed skierowaniem powództwa o zapłatę Gmina M. S. zainicjowała postępowanie w przedmiocie zawarcia ugody przed sądem. Posiedzenie pojednawcze, które odbyło się przed Sądem Rejonowym Szczecin Centrum w dniu 6 września 2012 roku nie doprowadziło do zawarcia ugody (sygn. akt I Co 180/12).

W ocenie Sądu Rejonowego powództwo nie zasługiwało na uwzględnienie pomimo tego, że w toku postępowania potwierdzone zostało istnienie roszczenia Gminy M. S. wobec Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S.. Sąd wskazał, iż żądanie pozwu opierało się na art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c., zaznaczając iż zakres odpowiedzialności posiadacza obejmuje wynagrodzenie za korzystanie z rzeczy. Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny. Okoliczności prezentowane przez strony wynikały z przedkładanej dokumentacji, jak również z dowodów znajdujących się w aktach postępowania toczącego się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie pod sygnaturą I C 654/09 oraz przed Sądem Rejonowym w Szczecinie pod sygnaturą I C 1191/03. Brak było przy tym obiektywnych przesłanek do podważania ich rzetelności lub autentyczności. Wraz z wygaśnięciem umowy użyczenia, to jest od dnia 23 października 2002 roku, Wspólnota Mieszkaniowa zajmowała nieruchomość gruntową – działkę numer (...), a następnie 22/57 w obrębie ewidencyjnym 1040 Ś. – bez tytułu prawnego. Miała przy tym pełną świadomość takiego stanu, wobec czego jej posiadanie cechowała zła wiara. Tym samym była zobowiązana do uiszczania na rzecz właściciela, Gminy M. S., wynagrodzenia za korzystanie z tej nieruchomości. Wysokość należności z tego tytułu została jednostronnie określona przez powódkę w oparciu o stawki czynszów dzierżawnych za nieruchomości komunalne i nie była kwestionowana przez stronę pozwaną. Bezspornym było również i to, że budynek pozwanej Wspólnoty posadowiony jest w istocie na dwóch działkach tj. działce nr (...), przy czym – formalnie – do tej drugiej działki pozwana Wspólnota wbrew obowiązującym przepisom, nie posiada tytułu prawnego. W sposób ostateczny potwierdziła to opinia techniczna geodety S. K., sporządzona na zlecenie Sądu Rejonowego w Szczecinie sygn. akt IC 1191/03. Sąd Rejonowy podkreślił, że na podzielenie nie zasługiwała argumentacja Wspólnoty Mieszkaniowej zmierzająca do wykazania niezasadności roszczenia z uwagi na „oddalenie” go uchwałą Wspólnoty. W niniejszej sprawie nie mają bowiem zastosowania przepisy regulujące stosunki pomiędzy wspólnotą mieszkaniową a jej członkiem. Powódka wywodzi swoje roszczenie z prawa własności, a jak trafnie wskazał jej pełnomocnik, nie może ono być ograniczane w drodze jednostronnej czynności prawnej innego podmiotu. Poprzez rzeczoną uchwałę pozwana w istocie jedynie zanegowała słuszność roszczenia zgłaszanego przez Gminę, odmawiając przy tym wykonania swojego zobowiązania. Nie mogło to jednak doprowadzić do ukształtowania łączącego strony stosunku na nowo. Sąd I instancji stwierdził, iż niezależnie od tego, że powódka wykazała istnienie swojego roszczenia względem pozwanej, nie mogło ono zostać uwzględnione z uwagi na to, że realizacja prawa podmiotowego Gminy byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Ochrona w tym zakresie jest wyłączona wprost przez art. 5 k.c. Zawarta w tym przepisie klauzula generalna służy uelastycznieniu systemu prawnego i ma zapobiegać społecznie nieakceptowalnym skutkom stosowania przepisów w literalnym brzmieniu. Roszczenie strony powodowej jawi się z powyższej perspektywy jako niezasadne. Sąd wskazał, iż w pierwszej kolejności należy bowiem zwrócić uwagę na to, że stan prawny nieruchomości bezprawnie zajmowanej przez Wspólnotę Mieszkaniową przy ulicy (...) w S. pozostaje nieuregulowany od wielu lat. Na działce numer (...) (wcześniej: 22/48) w obrębie ewidencyjnym 1040 Ś. zachodzi sytuacja nieznana prawu cywilnemu, a mianowicie nie ma zgodności pomiędzy własnością budynku i gruntu, na którym jest posadowiony. Zgodnie z ogólną zasadą superficies solo cedit budynek stanowi część składową nieruchomości gruntowej. W niniejszej sprawie jej stosowanie jest niemożliwe z uwagi na niepodzielność budynku, który w przeważającej części znajduje się na działce numer (...) będącej w wieczystym użytkowaniu pozwanej. Przy jego wznoszeniu doszło do przekroczenia granic nieruchomości, wobec czego zasadnym było podjęcie działań przewidzianych w art. 151 k.c. w celu usunięcia wskazanej niezgodności. Pomimo upływu znacznego okresu czasu kwestia ta pozostaje wciąż nieuregulowana, przy czym większa aktywnością w tej kwestii powinna wykazać się właścicielka gruntu. Wskazuje na to redakcja przywołanego przepisu, jako że odnosi się do sytuacji prawnej właśnie tego podmiotu, podczas gdy sytuacja właściciela (posiadacza) budynku stanowi jedynie jej konieczne odzwierciedlenie. Sąd zaznaczył też, iż w polu widzenia zachować również trzeba, co szczególnie istotne, że podczas wyodrębniania pierwszego lokalu w budynku przy ul. (...) w S. poprzedni właściciel spornych gruntów - Skarb Państwa, na skutek nieprawidłowości, oddał pierwszemu właścicielowi – w stosownym udziale – w użytkowanie wieczyste jedynie działkę nr (...), pomimo tego, że budynek został posadowiony również na działce (...), w skutek czego doszło do naruszenia prawa powszechnie obowiązującego (art. 3 ust 1 i 2 ustawy z dnia 24.06.1994r. o własności lokali). Powódka Gmina M. S., jako następca prawny w tym zakresie, pośrednio odpowiada za to uchybienie i z jego powstania nie może wywodzić dla siebie korzystnych skutków prawnych. Sąd zauważył, że powódka – zdaje się rozumiejąc zaistniałą sytuację – użyczyła w przeszłości pozwanej sporny grunt. Na uwagę zasługuje też okoliczność, że na skutek działań Wspólnoty Mieszkaniowej przy ulicy (...) w S. doszło do wydzielenia z działki numer (...) działki numer (...) z przeznaczeniem na dołączenie jej do działki numer (...). W treści decyzji Prezydenta Miasta S. z dnia 20 kwietnia 2011 roku (znak sprawy: (...) zastrzeżono dodatkowo, że nie jest dopuszczalne wykorzystanie tej nieruchomości na inny cel. Wprawdzie decyzja ta została wydana dopiero w kwietniu 2011r. jednakże jej sens i skutek winien służyć ocenie całości relacji stron w omawianym zakresie. Zatem przez pryzmat okoliczności sprawy, a w tym wydźwięku w/w decyzji nie sposób wnioskować, iżby powódka miałaby realną możliwość wydzierżawienia spornego gruntu na cele handlowe, tak jak to robi z innymi swoimi gruntami przeznaczonymi na ten cel. Taką ocenę potwierdza nadto faktyczne usytuowanie tegoż terenu. Przylega on bowiem do budynku Wspólnoty, a częściowo budynek wspólnoty go zakrywa. Ponadto działka ta jest wykorzystywana jako ciąg pieszo-jezdni. Sąd stwierdził, że brak ostatecznego uregulowania stanu prawnego przedmiotowej działki obciąża Gminę, a tym samym wysuwane przez nią żądanie, choć uzasadnione w świetle brzmienia przepisów, nie mogło zostać uwzględnione ze względu na jego sprzeczność z zasadami współżycia społecznego. Nie zasługuje bowiem na ochronę ten, kto dochodzi korzyści wynikających z bezprawnego stanu, którego sam, mimo możliwości, nie usuwa. W świetle powyższych argumentów w ocenie Sądu Rejonowego powództwo podlegało oddaleniu w całości.

Apelację od powyższego wyroku wniosła powódka, zaskarżając go w całości. Skarżąca orzeczeniu temu zarzuciła naruszenie:

1. przepisów prawa procesowego, a mianowicie:

-art. 212 k.p.c. poprzez niewyjaśnienie istotnych okoliczności sprawy w szczególności tych, które doprowadziły do wniosku, iż działanie powódki jest niezgodne z przepisem art. 5 k.c. w sytuacji, gdy sąd powinien dążyć do wyjaśnienia istotnych okoliczności sprawy, które są sporne, zwłaszcza tych, które wziął pod uwagę przy wydawaniu wyroku;

-art. 232 k.p.c. wyrażające się w przyjęciu, że istnienie roszczenia Gminy M. S. nie może zostać uwzględnione z uwagi na to, że realizacja prawa podmiotowego Gminy byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, w sytuacji gdy strona pozwana w toku całego postępowania nie podnosiła twierdzenia, że działanie Gminy M. S. jest w jakimkolwiek stopniu sprzeczne z tymi zasadami, ani też nie wskazywała dowodów na jego poparcie, a zgodnie z zasadą kontradyktoryjności tylko takie działanie pozwanej mogło doprowadzić do wniosku wywiedzionego przez Sąd I instancji, że żądanie powódki jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego;

-art. 233 § 1 k.p.c. wyrażające się w przyjęciu, że na podstawie wszechstronnego rozważenia zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego można wysnuć wniosek, że:

-roszczenie powódki jawi się jako bezzasadne, z uwagi na fakt, że Gmina M. S., jako następca prawny Skarbu Państwa w zakresie władania sporną działką odpowiada za uchybienie w zakresie uregulowania sytuacji prawnej właścicieli lokali w budynku przy ulicy (...) w S. i z jego powstania nie może wywodzić korzystnych dla siebie skutków prawnych w sytuacji, gdy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności tego przedstawionego przez pozwaną, na której spoczywał obowiązek wskazywania dowodów i twierdzeń, nie można wysnuć takiegoż wniosku;

-żądanie powódki, choć uzasadnione w świetle brzmienia przepisów, nie mogło zostać uwzględnione ze względu na fakt, że ochronie nie podlega podmiot, który dochodzi korzyści wynikającymi z bezprawnego stanu, którego mimo istniejących możliwości sam nie usuwa w sytuacji, gdy w świetle zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego, w szczególności tego przedstawionego przez pozwaną, na której spoczywał obowiązek wskazywania dowodów i twierdzeń, nie można wysnuć takiegoż wniosku;

-przez pryzmat okoliczności sprawy powódka nie miałaby realnej możliwości wydzierżawienia spornego gruntu na cele handlowe, w sytuacji gdy z przeprowadzonych w sprawie dowodów wynika, że w przeszłości nieruchomość ta była wydzierżawiana na cele handlowe, jak i jest wydzierżawiana na ten cel obecnie przez samą pozwaną;

2. przepisów prawa materialnego a mianowicie:

-art. 5 k.c. poprzez jego zastosowanie wyrażające się w przyjęciu, że mimo wykazania przez powódkę istnienia swojego roszczenia względem pozwanej, roszczenie to nie zasługuje na uwzględnienie z uwagi na to, że realizacja prawa podmiotowego Gminy byłaby sprzeczna z zasadami współżycia społecznego, a ochrona w tym zakresie jest wyłączona wprost przez art. 5 k.c. w sytuacji, gdy przepis ten w stanie faktycznym rzeczonej sprawy w ogóle nie powinien znaleźć zastosowania;

-art. 6 k.c. poprzez jego niezastosowanie skutkujące oceną przez Sąd z urzędu, że roszczenie powódki jest niezgodne z zasadami współżycia społecznego, mimo braku jakichkolwiek twierdzeń faktycznych i dowodów na ich poparcie ze strony pozwanej w sytuacji, gdy zgodnie z zasadą kontradyktoryjności to na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne, spoczywa ciężar jego udowodnienia, a Sąd może działać z urzędu tylko w wyjątkowych wypadkach;

-art. 151 k.c. poprzez jego błędną wykładnię wyrażającą się w przyjęciu, że w przypadku, kiedy doszło do przekroczenia granic nieruchomości i zasadne jest podjęcie działań opisanych w art. 151 k.c., większą aktywność w tej kwestii powinna wykazać właścicielka gruntu, co doprowadziło pośrednio do wniosku, że powódka nie może dochodzić roszczenia z art. 225 w zw. z 224 § 2 k.c. w sytuacji, gdy wykładnia taka jest sprzeczna z zasadą pełnej ochrony prawa własności.

Wskazując na powyższe zarzuty powódka wniosła o: zmianę zaskarżonego wyroku poprzez zasądzenie od pozwanej na jej rzecz kwoty 53,605,92 zł wraz z odsetkami ustawowymi od dnia 16 maja 2011 r. do dnia zapłaty oraz zasądzenie kosztów procesu w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych; zasądzenie na jej rzecz kosztów sądowych w tym kosztów zastępstwa procesowego za postępowanie przed Sądem II instancji; ewentualnie o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania pozostawiając Sądowi orzekającemu rozstrzygnięcie w przedmiocie kosztów postępowania. Ponadto powódka wniosła o dopuszczenie i przeprowadzenie dowodu z dokumentów tj.: z pisma Wydziału Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta S. z dnia 23 czerwca 2009 r. oraz Pisma Wydziału Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miasta S. z dnia 26 lutego 2013 r. na okoliczność podejmowania przez powódkę działań w celu uregulowania stanu prawnego nieruchomości przy ulicy (...), wskazując, że potrzeba w zakresie powołania tychże dowodów wynikła dopiero na etapie postępowania przed Sądem II instancji w związku z zastosowaniem przez Sąd I instancji art. 5 k.c. z urzędu na etapie wyrokowania i braku możliwości podniesienia twierdzeń z tym związanych na etapie postępowania przed Sądem I instancji.

Pełnomocnik strony pozwanej zgłaszając swój udział w postępowaniu apelacyjnym wniósł o oddalenie apelacji oraz o zasądzenie na jej rzecz od powódki kosztów zastępstwa prawnego w wysokości podwójnej stawki minimalnej.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja powódki jest niezasadna.

Przeprowadzając kontrolę instancyjną zaskarżonego wyroku Sąd Odwoławczy po pierwsze wskazuje, iż Sąd I instancji prawidłowo stwierdził, że powódce w oparciu o przepis art. 225 w zw. z art. 224 § 2 k.c. co do zasady przysługiwało roszczenie o wynagrodzenie za bezumowne korzystanie z należącej do niej nieruchomości przez stronę pozwaną. Nie ulega bowiem wątpliwości, że strona pozwana bez tytułu prawnego korzystała z nieruchomości powódki, aktualnie działki gruntu nr (...) w obrębie ewidencyjnym 1040 Ś..

Jednakże w kontekście podniesionych w apelacji zarzutów Sąd orzekający doszedł do przekonania, iż w okolicznościach rozpatrywanej sprawy nie jest uzasadnionym, jak przyjął to Sąd I instancji, że przedmiotowe żądanie powódki jest w rozumieniu art. 5 k.c. sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd Rejonowy niezasadnie upatruje konieczności większej aktywności w uregulowaniu stanu prawnego wymienionej działki gruntu po stronie powódki, aniżeli po stronie pozwanej. Pozwana posiada bowiem odpowiednie narzędzia prawne, które mogą umożliwić jej wykup wymienionej działki, lecz z nich nie skorzystała. Ponadto nie sposób nie zauważyć, iż w zakresie przedmiotowej działki pozwana czerpała korzyści z dzierżawy na cele handlowe. Zatem niezależnie od braku podniesienia w postępowaniu pierwszoinstancyjnym w tym przedmiocie przez stronę pozwaną zarzutów, na gruncie tej sprawy nie ma podstaw do odmowy w oparciu o przepis art. 5 k.c. ochrony prawnej żądaniu powódki.

W tej sytuacji rozważania wymagała kwestia należnej powódce wysokości wynagrodzenia za bezumowne korzystanie z należącej do niej nieruchomości przez pozwaną. Sąd orzekający podziela stanowisko Sądu Najwyższego wyrażone w wyroku z dnia 7 kwietnia 2000 r. (IV CKN 5/00, LEX nr 52680), zgodnie z którym o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia. W uzasadnieniu tego orzeczenia Sąd Najwyższy powołał się także na stanowisko piśmiennictwa, jak i orzecznictwa Sądu Najwyższego, zgodnie z którym o wysokości należnego właścicielowi wynagrodzenia decydują stawki rynkowe za korzystanie z danego rodzaju rzeczy w określonych warunkach i czas posiadania rzeczy przez adresata roszczenia (por. w szczególności wyrok z dnia 25 maja 1975 r. II CR 208/75 nie publ., uchwałę składu 7 sędziów z dnia 10 lipca 1984 r. III CZP 20/84 OSNCP 1984, z. 12, poz. 209, czy uzasadnienie uchwały z dnia 7 stycznia 1998 r. III CP 62/97 OSNC 1998, z. 6, poz. 91).

W następstwie powyższego omawiana okoliczność należnej powódce wysokości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości w konkretnych warunkach jakie zaistniały na gruncie niniejszej sprawy - wymagała wiadomości specjalnych. Opinia biegłego ma zaś na celu ułatwienie sądowi należytą ocenę zebranego materiału dowodowego wtedy, gdy potrzebne są do tego wiadomości specjalne (por. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 7 listopada 2000 r., sygn. akt I CKN 1170/98, OSNC 2001/4/64). Jednakże strona powodowa nie podjęła w tym zakresie inicjatywy dowodowej. Nie było też podstaw do dopuszczenia tego dowodu z urzędu, gdyż nie sposób uznać powódkę korzystającą z profesjonalnej pomocy prawnej za stronę nieporadną. Przy tym wymaga zauważyć, iż w rozpatrywanej sprawie Sąd w części wykorzystał materiał dowodowy zgromadzony w aktach sprawy I C 654/09, która toczyła się przed Sądem Okręgowym w Szczecinie z udziałem powódki. W toku tej sprawy powódce była znana procedura, która doprowadziła do ustalania wysokości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z jej nieruchomości. Natomiast w niniejszej sprawie powodowa Gmina jako podstawę do ustalenia wysokości dochodzonego roszczenia powołała się jedynie na stosowane w nawiązywanych przez nią stosunkach prawnych stawki dzierżawy gruntów. Nie ma jednak podstaw do przyjęcia, aby akurat te stawki stanowiły wskaźnik, który byłby miarodajny dla ustalenia wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości w konkretnych warunkach jakie zaistniały na gruncie niniejszej sprawy. Z art. 6 k.c. wynika zaś, że ciężar udowodnienia faktu spoczywa na osobie, która z faktu tego wywodzi skutki prawne. Przepis ten rozstrzyga zatem na kim, w razie sporu między stronami stosunku cywilnoprawnego, spoczywa obowiązek udowodnienia faktów mających istotne znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Pozostaje on w ścisłym związku i tłumaczony jest w powiązaniu z przepisami kodeksu postępowania cywilnego normującymi reguły dowodzenia. W myśl art. 232 k.p.c. strony są obowiązane wskazywać dowody dla stwierdzenia faktów, z których wywodzą skutki prawne. W rozpatrywanej sprawie to powódka wywodziła skutki prawne z mającego istotne znaczenia dla rozstrzygnięcia sprawy faktu podnoszonej przez nią wysokości wynagrodzenia z tytułu bezumownego korzystania z nieruchomości. Jednak w obliczu postawy procesowej pozwanej domagającej się oddalenia powództwa, powodowa Gmina wskazując, iż te wynagrodzenie wynosi 53.606 zł nie udowodniła tego. Zatem w związku z tym, iż powódka nie sprostała wyżej wymienionemu ciążącemu na niej obowiązkowi procesowemu, jej roszczenie nie mogło zostać uwzględnione. Tym samym zaskarżone orzeczenie odpowiada prawu.

Marginalnie tylko dostrzec należy, iż nie zaistniały w niniejszej sprawie okoliczności, które nakazywały by sądom meriti przeprowadzenie dowodu wyżej opisanego z urzędu, skoro strona powodowa była reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika, zaś roszczenie opisane pozwem wchodziło w zakres ustawowych zadań Gminy, a więc wymagających starannego działania.

Pomimo tego, iż Sąd Najwyższy wielokrotnie wskazywał, że okoliczność, iż strona jest reprezentowana przez zawodowego pełnomocnika nie wyłącza bezwzględnie możliwości dopuszczenia dowodu z urzędu, gdyż nawet w takiej sprawie mogą zachodzić okoliczności uzasadniające odstąpienie do ścisłego respektowania zasady kontradyktoryjności i skorzystanie z możliwości przewidzianej w art. 232 zdanie drugie k.p.c. (np. wyroki Sądu Najwyższego z dnia 15 stycznia 2010 r., I CSK 199/09, z dnia 25 marca 2011 r., IV CSK 397/10, z dnia 15 czerwca 2011 r., V CSK 373/10, czy z dnia 27 kwietnia 2012 r., V CSK 202/11). W niniejszej sprawie na takie okoliczności nie wskazywała strona powodowa, a i Sąd Okręgowy nie dostrzegł ich z urzędu.

Dlatego też nie zaistniała przyczyna do wzruszenia tego wyroku.

W świetle powyższych rozważań Sąd Odwoławczy na podstawie art. 385 k.p.c. orzekł jak w punkcie 1. sentencji wyroku.

O kosztach postępowania apelacyjnego orzeczono w punkcie 2. sentencji wyroku na podstawie art. 108 § 1 k.p.c. w zw. z art. 98 § 1 i 3 k.p.c. Z art. 108 § 1 k.p.c. wynika, że sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Zgodnie z art. 98 § 1 k.p.c. strona przegrywająca sprawę obowiązana jest zwrócić przeciwnikowi na jego żądanie koszty niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony (koszty procesu). Cytowany przepis wyraża podstawową zasadę rozstrzygania o kosztach postępowania - odpowiedzialności za jego wynik. Mając powyższe unormowanie na względzie Sąd Okręgowy wskazuje, iż w rozpatrywanej sprawie apelacja powódki okazała się w całości niezasadna, a więc to ona jest w rozumieniu art. 98 § 1 k.p.c. stroną przegrywającą sprawę w postępowaniu apelacyjnym. Zatem wobec zgłoszonego przez pozwaną żądania zwrotu kosztów tego postępowania, to powódka winna zwrócić jej przedmiotowe koszty. Koszty postępowania apelacyjnego pozwanej wyniosły 2.700 zł, a stanowi je w tej wysokości wynagrodzenie adwokata reprezentującego tę stronę, które przy uwzględnieniu wartości przedmiotu zaskarżenia i wysokości stawki minimalnej, zostało ustalone na podstawie § 2 ust. 1 i 2, § 6 pkt 6 w zw. z § 13 ust. 1 pkt 1 rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 461). Zgodnie z treścią art. 109 § 2 zd. 2 k.p.c. przy ustalaniu wysokości kosztów poniesionych przez stronę reprezentowaną przez pełnomocnika będącego adwokatem, radcą prawnym lub rzecznikiem patentowym, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy pełnomocnika oraz czynności podjęte przez niego w sprawie, a także charakter sprawy i wkład pełnomocnika w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Regulacja ta koresponduje z § 2 ust. 1 wymienionego rozporządzenia, zgodnie z którym zasądzając opłatę za czynności adwokata z tytułu zastępstwa prawnego, sąd bierze pod uwagę niezbędny nakład pracy adwokata, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata w przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia. Ponadto w myśl ustępu 2 tego przepisu podstawę zasądzenia opłaty, o której mowa w ust. 1, stanowią stawki minimalne określone w rozdziałach 3-5. Opłata ta nie może być wyższa niż sześciokrotna stawka minimalna ani przekraczać wartości przedmiotu sprawy. Sąd Okręgowy ustalając wysokość wynagrodzenia adwokata strony pozwanej w postępowaniu apelacyjnym uwzględnił niezbędny nakład jego pracy na tym etapie postępowania, w którym sprawa nie wymagała zwiększonego nakładu pracy profesjonalnego pełnomocnika.

SSO Zbigniew Ciechanowicz SSO Sławomir Krajewski SSR del. Magdalena Pasieka-Paczek