Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 3 września 2015 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Sławomir Krajewski (spr.)
Sędziowie:	SO Agnieszka Bednarek – Moraś SO Małgorzata Grzesik
Protokolant:	sekr. sądowy Ziemowit Augustyniak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 3 września 2015 roku w S.

sprawy z powództwa S. S.

przeciwko Skarbowi Państwa – Prokuraturze Rejonowej S. – Ś. w S.

o zapłatę

na skutek apelacji wniesionej przez powoda od wyroku Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 1 grudnia 2014 roku, sygn. akt III C 1076/14

oddala apelację.

Sygn. akt II Ca 461/15

UZASADNIENIE

Powód – S. S. pozwem z dnia 25 października 2013 roku wniósł o zasądzenie od Skarbu Państwa – Prokuratury Rejonowej S. – Ś. w S. kwoty 4000 złotych, tytułem odszkodowania za szkody wywołane przewlekłym prowadzeniem śledztwa w sprawie oznaczonej sygnaturą 2 Ds. 302/12.

W uzasadnieniu podniósł, że pomimo tego, że już w 23 września 2011 roku, a następnie w dniu 21 grudnia 2011 roku złożył obszerne wyjaśnienia co do okoliczności popełnionego przestępstwa, zaś postępowanie przygotowawcze w tej sprawie trwało ponad rok czasu, a nadto w jego toku zostały stwierdzone uchybienia proceduralne. Na skutek opieszałego prowadzenia tego postępowania powód stwierdził, że przebywał w areszcie śledczym, gdzie pozbawiony był możliwości skorzystania z uprawnień przysługujących osobom osadzonym w zakładzie karnym takich jak uczęszczanie na zajęcia sportowe i edukacyjne oraz narażony na nieodpowiednie warunki pobytu.

Pozwany – Skarb Państwa – Prokuratura Rejonowa S. – Ś. w S. wniósł o oddalenie powództwa, podnosząc, że Prokuratura Rejonowa S. – Ś. w S. prowadziła szereg postępowań z jego udziałem, a podczas czynności procesowych udzielał on informacji w odniesieniu do wielu wątków karnych. W odniesieniu do przestępstw wyłudzenia na portalu e–B. powód udzielił jednak bardzo ogólnych informacji, a w szczególności nie wskazał osób pokrzywdzonych. W toku prowadzonych czynności mających na celu wyjaśnienie okoliczności przestępstwa zaistniała konieczność dokonania czynności z udziałem wskazanych przez powoda dopiero w dniu 17 września 2012 roku pokrzywdzonych. Z uwagi na toczące się już postępowanie karne prokurator nie wydał postanowienia o wyłączeniu sprawy i wszczęciu w tym przedmiocie odrębnego postępowania po uzyskaniu tych informacji, lecz podjął czynności wyjaśniające w pierwotnie wszczętym postępowaniu, co jest zgodnie z treścią § 128 Regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury. Podstawy do wyłączenia materiałów dotyczących tego przestępstwa do odrębnego rozpoznania i formalnego wszczęcia postępowania w tej sprawie zaistniały dopiero po zakończeniu jednego wątku w sprawie. Następnie wobec zakończenia kolejnych wątków w sprawie przeciwko powodowi, sprawa dotycząca wyłudzeń była kilkakrotnie wyłączana do odrębnego rozpoznania i zakończyła się skierowaniem przeciwko powodowi aktu oskarżenia w dniu 19 marca 2013 roku. W czynnościach zaś podejmowanych przez prowadzącego sprawę Prokuratora nie sposób dopatrzyć się działania, czy zaniechania niezgodnego z prawem. Pozwana wskazała, że w czasie prowadzenia śledztwa w sprawie 2 Ds. 302/12 powód był osobą odbywającą karę pozbawienia wolności, a nie tymczasowo aresztowaną. Nie zgłaszał również woli przeniesienia się do zakładu karnego z uwagi na chęć podjęcia nauki, czy uczestniczenia w zajęciach sportowych. Przeciwnie, wnosił o pozostawienie go w Areszcie Śledczym w S. do czasu zakończenia prowadzonych przeciwko niemu postępowań. Postępowania te zaś prowadzone były nie tylko przez Prokuraturę Rejonową S. – Ś. w S., ale również i przez inne jednostki. Z tego powodu powód przebywał w Areszcie Śledczym w S. jeszcze po skierowaniu aktu oskarżenia do Sądu w sprawie 2 Ds. 302/12. Powód wystąpił o przeniesienie do Zakładu Karnego w N. dopiero w dniu 29 października 2013 roku - wskazując na względy bezpieczeństwa.

Wyrokiem z dnia 1 grudnia 2014 roku Sąd Rejonowy Szczecin - Centrum w Szczecinie, sygn. akt III C 1076/14, oddalił powództwo.

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o ustalony w sposób następujący stan faktyczny:

Prokuratura Rejonowa S. – Ś. w S. prowadziła w stosunku do S. S. szereg postępowań przygotowawczych, dotyczących przestępstw dotyczących doprowadzenia do niekorzystnego rozporządzenia mieniem, w tym dokonywanych na portalu e–B. – sygn. akt: 2 Ds. 302/12, 2 Ds. 29/13, 2 Ds. 187/12, 2 Ds. 51/12 i 1 Ds. 3361/11.

Będąc przesłuchanym w sprawie 1 Ds. 3361/11 w dniu 21 grudnia 2011 roku S. S. wskazał na fakt dokonania przestępstw nie objętych dotychczasowym postępowaniem, których przedmiotem było wyłudzenie pieniędzy poprzez portal e-B..

Wcześniej przedstawiał ogólne twierdzenia i okoliczności niektórych przestępstw podczas przesłuchania z dnia 23 września 2011 roku. Podczas tego przesłuchania z września 2011 roku S. S. nie ujawnił osób pokrzywdzonych wyłudzeniami na portalu e-B..

Od tego czasu prokurator podejmował czynności procesowe w sprawach 1 Ds. 3361/11, 2 Ds. 19/12, 2 Ds. 51/12, 2 Ds. 187/12 i 2 Ds. 243/12.

Z uwagi na toczące się już postępowanie karne prokurator - referent nie wydał postanowienia o wyłączeniu sprawy dotyczącej wyłudzeń poprzez portal e-B. i wszczęciu w tym przedmiocie odrębnego postępowania, lecz podjął czynności wyjaśniające w pierwotnie wszczętym postępowaniu – na zasadzie normy § 128 Regulaminu wewnętrznego urzędowania powszechnych jednostek organizacyjnych prokuratury.

Wobec zakończenia kolejnych wątków w sprawie przeciwko S. S. wątki dotyczące wyłudzeń były kilkakrotnie wyłączane do odrębnego rozpoznania.

Postępowanie o sygnaturze 1 Ds. 3361/11 prowadzono dalej pod sygnaturą 2 Ds. 19/12 i zakończono je w dniu 17 lutego 2012 roku, skierowaniem do Sądu aktu oskarżenia.

Dalsze wątki w sprawie prowadzono w postępowaniu oznaczonym sygnaturą 2 Ds. 51/12, a kolejne, co do których zakończenie postępowania nie było możliwe, pod sygnaturą 2 Ds. 187/12.

Postępowanie w zakresie wątku dotyczącego pokrzywdzonych P. S. i Banku (...) prowadzono także w sprawie 1 Ds. 95/12 oraz w sprawie prowadzonej przez Prokuraturę Rejonową w Stargardzie Szczecińskim – 1 Ds. 288/12.

Nazwiska pokrzywdzonych działaniem na portalu e-B. S. S. podał podczas przesłuchania w dniu 17 września 2012 roku – 9 miesięcy po wskazaniu możliwości zaistnienia tego wątku w jego działalności. Kolejne czynności prokurator podejmował w dalszych postępowaniach o sygnaturach: 2 Ds. 243/12 i 2 Ds. 269/12.

Po ustaleniu pokrzywdzonych transakcjami na portalach internetowych S. F. i K. R. prowadzone odnośnie tego wątku postępowanie w sprawie 2 Ds. 302/12 zakończono przesłaniem dnia 20 marca 2013 roku aktu oskarżenia do Sądu.

Skarga S. S. na przewlekłość postępowania w tej sprawie została pozostawiona postanowieniem Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 9 lipca 2013 roku bez rozpoznania.

S. S. przebywał w Areszcie Śledczym w S. od dnia 22 września 2011 roku. Po dniu 21 listopada 2011 roku przebywał w tej jednostce jako osoba odbywająca karę pozbawienia wolności.

W czasie prowadzenia śledztwa w sprawie 2 Ds. 302/12 S. S. był osobą odbywającą karę pozbawienia wolności.

W dniu 17 kwietnia 2014 roku S. S. został przewieziony do Zakładu Karnego w G.. W czasie pobytu w Areszcie Śledczym S. S. brał udział w 31 czynnościach procesowych, prowadzonych przez różne jednostki prokuratury i Sądy umiejscowione w S. lub najbliższym rejonie. Czynności podejmowane z udziałem S. S. realizowano także po zakończeniu postępowania przygotowawczego w sprawie 2 Ds. 302/12 po dniu 19 marca 2013 roku.

S. S. nie zgłaszał woli przeniesienia się do zakładu karnego z uwagi na chęć podjęcia nauki, czy uczestniczenia w zajęciach sportowych. Wnosił o pozostawienie go w Areszcie Śledczym w S. do czasu zakończenia prowadzonych przeciwko niemu postępowań.

S. S. wystąpił o przeniesienie do Zakładu Karnego w N. dopiero w dniu 29 października 2013 roku, wskazując na względy bezpieczeństwa.

W toku prowadzonych postępowań przygotowawczych S. S. składał skargi administracyjne do Prokuratorów rejonowych i nadrzędnych nad jednostkami prowadzącymi jego postępowania przygotowawcze.

W dniu 28 lutego 2013 roku Prokurator Rejonowy S. – Ś. w S. przedstawił mu odpowiedź na jego skargę administracyjną z dnia 30 stycznia 2013 roku.

Odpowiedź na skargę S. S. sformułował też Prokurator Okręgowy w Szczecinie. Treść odpowiedzi prokuratorów wyjaśniała wątpliwości i zarzuty skarżącego i wskazywała na podejmowanie kroków administracyjnych korygujących zauważone nieprawidłowości.

S. S. został skazany na kary pozbawienia wolności orzeczeniami Sądu Rejonowego Szczecin – Centrum w Szczecinie z dnia 8 października 2013 roku (sygn. akt IV K 884/13), z dnia 16 listopada 2012 roku (IV K 162/12), z dnia 27 maja 2013 roku (IV K 1021/12), z dnia 7 kwietnia 2014 roku (IV K 221/14), z dnia 28 lipca 2011 roku (V K 1792/10), z dnia 1 czerwca 2012 roku (IV K 369/12), a nadto orzeczeniem co do kary aresztu w postępowaniu wykroczeniowym i wyrokami skazującymi na karę pozbawienia wolności przez dwa inne sądy rejonowe.

Obliczenie terminów wykonywania kar pozbawienia wolności jako termin ich zakończenia wskazuje czerwiec 2020 roku.

W tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo oparte o treść art. 417 § 1 k.c., stanowiącego o odpowiedzialności Skarbu Państwa w odniesieniu do bezprawnych działań lub zaniechań wywołujących szkodę lub krzywdę oraz art. 417 [2] k.c. stanowiącego o rekompensacie szkody na zasadach słuszności, nawet bez wystąpienia elementu w postaci bezprawności działania władzy publicznej, za niezasługujące na uwzględnienie.

Odnosząc się do zarzutu opieszałego prowadzenia postępowania przez prokuraturę, Sąd wskazał, że proces cywilny jest sposobem na wystąpienie o ochronę prawną w przypadku, w którym powodowi przysługuje prawo podmiotowe. Prawem podmiotowym nie jest wola dyscyplinowania kogokolwiek – w szczególności w sytuacji, kiedy wobec takiego podmiotu, czy instytucji istnieją ustawowe mechanizmy kontroli i nadzoru w obrębie struktury administracyjnej. Powód zresztą wielokrotnie korzystał z tej drogi, składając skargi administracyjne i uzyskiwał odpowiedzi podmiotów nadzorczych. Co więcej - odpowiedzi te prowadziły do działań korygujących sprawność pewnych czynności procesowych. Sąd stwierdził, że proces cywilny nie może natomiast sam w sobie być narzędziem wywierania presji w stosunku do osoby lub instytucji albowiem owo „dyscyplinowanie” nie odpowiada treści żadnego prawa podmiotowego.

W ocenie Sądu Rejonowego odpowiedzialności odszkodowawczej Skarbu P. nie uzasadniały także zarzuty o pozbawieniu powoda możliwości chodzenia na kursy z uwagi na osadzenie w areszcie śledczym, przebywanie wśród niebezpiecznych osadzonych oraz braku możliwości korzystania z zajęć sportowych i dotyczących kwestii małych pól spacerowych. Pozbawienie wolności jakie następuje na skutek osadzenia w areszcie śledczym, a następnie – po wyroku skazującym - w zakładzie karnym musi wywoływać skutki w sferze skuteczności osobistych decyzji i swobody postępowania osoby pozbawionej wolności. Na tym zasadza się istota oddziaływania tego środka. Powód nie może zatem formułować oczekiwania, że stosowanie przedmiotowego środka nie powinno przynosić negatywnych skutków w zakresie możliwości realizacji jego oczekiwań edukacyjnych. Gdyby zaś takie oczekiwania były dla niego priorytetem powinien dawać temu wyraz w wystąpieniach do dyrekcji jednostki, w której przebywał. Materialnych dowodów na takie wystąpienia i oczekiwania powoda tymczasem nie ma. Ponadto Prokuratura nie jest podmiotem, który tworzący i realizujący warunki panujące w Areszcie śledczym.

Sąd uznał ponadto, że oceny powoda dotyczące jego postawy w prowadzonych postępowaniach i rzekomej bezprawności działania Prokuratora są niezasadne.

Na szczegółowe pytania dotyczące istoty tejże bezprawności powód nie był w stanie odpowiedzieć. Nie odniósł się do tego jakie czynności prowadzono z nim pomiędzy marcem, a wrześniem 2012 roku – choć pamiętał, że były w tym czasie dokonywane na pewno czynności sądowe. Powód nie umiał określić na poczet jakiej kary zaliczono mu pobyt w areszcie, który kwestionował w mniejszym postępowaniu. Jednocześnie powód nie odniósł się szczegółowo do żadnego etapu ze wszystkich prowadzonych postępowań przygotowawczych, który można by było uznać za ewidentną przewlekłość tych postępowań. Przy czym to odniesienie się powinno dotyczyć wskazania tego okresu i skonfrontowania go z faktem, że w nim rzeczywiście nie dokonano żadnej czynności procesowej istotnej dla prowadzonych postępowań. Sąd zwrócił uwagę, że powód podlegał kilkudziesięciu czynnościom procesowym w czasie pobytu w areszcie w S.. Ta okoliczność oddaje również potrzebę przebywania powoda w takiej jednostce, której bliskość gwarantowała sprawność realizacji tych czynności (brak czynnika koniecznego transportu i dowożenia do S. za każdym razem). Sąd uznał za niepolegające na faktach są także zgłaszane twierdzenia przez powoda, że domagał się on przewiezienia do jednostki penitencjarnej. Pomijając już nawet okoliczność, że powód i tak pozostawałby pozbawionym wolności (z uwagi na odbywanie kary) trudno również uznać, że zaistniał jakiś mechanizm wywołujący krzywdę powoda. Samo pozbawienie wolności nim nie jest, bowiem uznanie tego prowadziłoby do nielogicznego wniosku, że pozwany ma odpowiadać odszkodowawczo tylko za to, że - zgodnie z prawem karnym - S. S. podlegał środkowi przewidzianemu w przypadku prowadzenia wobec niego postępowania przygotowawczego.

Wobec ogólności wywodów powoda, Sąd oparł i odniósł swoje ustalenia do obszernej dokumentacji dowodowej w postaci korespondencji administracyjnej prowadzonej przez powoda S. S. z jednostkami Prokuratury i z akt trzech spraw karnych jakie prowadzono w stosunku do jego osoby. Stwierdzono, że z obszernej dokumentacji wyłania się obraz odmienny, niż wskazywał to powód w swoim zeznaniu.

Po pierwsze – rzekome przyznanie się do winy i ujawienie wszystkich okoliczności popełnionych przestępstw, gdyby miało być faktem, jak to obecnie wywodzi powód, nie prowadziłoby do prowadzenia kilku postępowań i obejmowania ich wątków kolejno wyłanianymi postępowaniami.

Po wtóre - efektem postępowań były też postanowienia negatywne, tj. o umorzeniu postępowania (np. k. 118 – 120). W takich przypadkach bezzasadne jest podtrzymywanie tezy, że powód dostatecznie ujawnił okoliczności dotyczące szeregu czynów i wątków postępowań. Nie bez znaczenia dla sprawy jest okoliczność, iż jednostki Prokuratury na przestrzeni ostatniego okresu badały w obrębie postępowań karnych znacznie więcej czynów niż jedynie te, które zostały przedmiotem kierowanych do Sądów aktów oskarżenia. Akta sprawy zawierają kopie postanowień w przedmiocie umorzeń lub odmów prowadzenia postępowań z różnych przyczyn (także nie potwierdzonych wątków naprowadzanych przez powoda) - co również stanowi kontekst obecnie wywodzonych przez powoda ocen dotyczących ujawniania okoliczności popełnianych przestępstw.

W efekcie Sąd Rejonowy doszedł do przekonania, że po stronie pozwanego nie zaistniała bezprawność działania. Czynności jakie były prowadzone wobec powoda znajdowały uzasadnienie w przepisach prawa, zaś kolejność i sekwencyjność czynności wynikała z poprzednich czynności i postawy samego powoda.

Po stronie powoda nie zaistniała krzywda. Odczucia osobiste związane ze stosowaniem środków zapobiegawczych lub też samej kary pozbawienia wolności nie prowadzą w tym przypadku do uznania, że wywołano u powoda krzywdę, która stanowiłaby podstawę rekompensaty cywilnej. Nie jest taką krzywdą sam pobyt powoda w areszcie śledczym.

Korespondencja kierowana do powoda przez prokuratorów nadrzędnych nie oznacza podstawy odpowiedzialności odszkodowawczej. Powód nieprawidłowo postrzega okoliczność, że prokurator wyjaśniał mu w odpowiedzi na skargę administracyjną zaistniałą sytuację, czy odpowiadał na jego zarzuty. Wskazane w odpowiedziach korekty natury wskazań administracyjnych nie są automatycznie deliktami cywilnymi, czy dyscyplinarnymi. Obowiązkiem organu państwowego jest udzielenie odpowiedzi na wniosek administracyjny, czy skargę administracyjną, ale treści tej odpowiedzi nie należy utożsamiać w każdym przypadku, jak i w tym przypadku z uznaniem przesłanek odpowiedzialności na zasadzie art. 417 k.c. I wreszcie należy stwierdzić, że pomiędzy działaniami pozwanej, a rzekomą krzywdą wskazywaną przez powoda jako podstawa zadośćuczynienia w niniejszym procesie nie ma związku przyczynowego.

Sąd pominął na podstawie art. 217 § 3 k.p.c. dowody z przesłuchania w charakterze świadka A. K. z uwagi na wyjaśnienie okoliczności spornych w sposób dostateczny innymi dowodami, a ponadto z uwagi, że udział świadka przy wskazanych czynnościach odbywał się na zasadzie prowadzenia ich jako Prokurator powszechnej jednostki Prokuratury, zaś ich efekt został utrwalony środkami procesowymi przewidzianymi przez Kodeks postępowania karnego i nie wymaga dodatkowego omówienia przez prokuratora – referenta. Nadto na tejże podstawie z art. 217 § 3 k.p.c. Sąd pominął dowód z raportu Europejskiego Komitetu do spraw Zabieganiu Torturom lub Poniżającego Traktowania albo Karania dotyczący Aresztu Śledczego w S. z uwagi na okoliczność, że pozwanym w sprawie była inna jednostka Skarbu Państwa, nie zaś Areszt Śledczy i raport nie dotyczy Prokuratury.

Apelację od powyższego wyroku wywiódł powód i zaskarżając wyrok w całości, wniósł o jego uchylenie oraz uwzględnienie powództwa w całości.

Skarżący zarzucił Sądowi pierwszej instancji nierozważenie wszystkich okoliczności sprawy.

W jego ocenie zasadnicze znaczenie miał wyrok Sądu Okręgowego wydany w sprawie IV Ka 2352/13, gdzie zwrócono uwagę na nie uwzględnienie w pełni roli S. S. w zakresie ujawnienia przez niego popełnionych przestępstw. W szczególności wskazano tam, że oskarżyciel publiczny zgromadził dowody dopiero po uprzednim złożeniu wyjaśnień przez oskarżonego. Nadanie odpowiedniej wagi tym okolicznościom czyniło koniecznym modyfikację kary.

Skarżący wskazał, że Prokuratura była w posiadaniu informacji o popełnieniu przestępstwa oszustwa na portalu e-bay od 23 września 2011 roku oraz 21 grudnia 2011 roku. Powinna wówczas zweryfikować wyjaśnienia powoda czy do czynu karalnego rzeczywiście doszło. Ponadto śledztwo w sprawie trwało 12 miesięcy. Prokuratura dysponowała informacjami o czasie i miejscu popełnienia przestępstwa a także banku na konto, które wpływały kwoty od poszkodowanych, a mimo wszystko przez okres 5 miesięcy nie zdołała ustalić danych poszkodowanych. Przewlekłość nastąpiła także po 17 września 2012 roku, albowiem akt oskarżenia został sporządzony dopiero w dniu 19 marca 2013 roku, czyli 6 miesięcy po tym jak powód podał dane poszkodowanych. Powyższe okoliczności zostały przez Sąd Rejonowy niedostrzeżone, podobnie jak to, że składał on wiele skarg, które w większości okazały się zasadne. Postępowanie było prowadzone opieszale i w konsekwencji tego, powód przebywał w areszcie śledczym i musiał znosić związane z tym niedogodności. W aktach sprawy są pisma, które wskazują na chęć podjęcia przez powoda nauki. Ponadto kierował pisma do prokuratury, aby wstrzymano jego transport do innej jednostki lecz jedynie po to, by doszło do szybkiego zakończenia czynności w sprawie.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się bezzasadna i jako taka podlegała oddaleniu.

W pierwszym rzędzie wskazać należy, iż powód w pozwie zgłosił żądanie zasądzenia zadośćuczynienia za krzywdę, jakiej doznał na skutek przewlekłego prowadzenia postępowania przez Prokuraturę Rejonową S. – Ś. w S. w konkretnej sprawie o sygn. 2 Ds. 302/12.

Z żądania pozwu oraz podanych na jego uzasadnienie okoliczności faktycznych wynika, iż roszczenie zostało oparte o treść art. 417 k.c. oraz art. 448 k.c., w zw. 16 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 r. o skardze na naruszenie prawa strony do rozpoznania sprawy w postępowaniu przygotowawczym prowadzonym lub nadzorowanym przez prokuratora i postępowaniu sądowym bez nieuzasadnionej zwłoki (Dz.U. 2004, nr 179, poz. 1843 ze zm.; dalej: ustawa o skardze).

Ostatni ze wskazanych przepisów stanowi, że strona, która nie wniosła skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1, może dochodzić - na podstawie art. 417 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny (Dz. U. Nr 16, poz. 93, z późn. zm.1) - naprawienia szkody wynikłej z przewlekłości, po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty sprawy. Jak przyjmuje się w orzecznictwie Sądu Najwyższego, cytowany wyżej przepis nie stanowi źródła roszczeń o naprawienie szkody wynikłej z przewlekłości postępowania. Ich podstawą mogą być w szczególności art. 417 § 1 k.c., art. 445 k.c. i 448 k.c., stosowane z uwzględnieniem orzecznictwa Europejskiego Trybunału Praw Człowieka dotyczącego art. 6 ust. 1 i art. 41 Konwencji o ochronie praw człowieka i podstawowych wolności, sporządzonej w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r. (vide: postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 27 czerwca 2008 r., III CZP 25/08).

Z przytoczonych uregulowań wynika, że nieskorzystanie przez stronę postępowania z instytucji skargi na przewlekłość postępowania, uregulowanej w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 roku, nie powoduje utraty możliwości naprawienia szkody będącej skutkiem opieszałego funkcjonowania organów sadowych czy prokuratury. Z żądaniem takim strona będzie mogła bowiem wystąpić po zakończeniu postępowania co do istoty sprawy i nie musi legitymować się w tym zakresie żadnym prejudykatem, a podstawę tej odpowiedzialności stanowić będzie art. 417 k.c. Z drugiej strony- możliwość dochodzenia roszczeń w oparciu o art. 417 k.c. dotyczy jedynie strony, która nie skorzystała z możliwości wniesienia skargi na przewlekłość postępowania zgodnie z art. 5 ust. 1 ustawy. W takim wypadku może ona po prawomocnym zakończeniu postępowania co do istoty dochodzić naprawienia szkody wynikającej z przewlekłości postępowania.

Z analizy akt sprawy wynika, iż powód S. S. nie skorzystał w powyższym rozumieniu z możliwości wniesienia takiej skargi w sprawie 2 Ds. 302/12. Jakkolwiek ww. wniósł w dniu 31 maja 2013 roku skargę o stwierdzenie przewlekłości postępowania w tymże postępowaniu przygotowawczym, to jednak wobec faktu, że postępowanie to zostało uprzednio zakończone - skierowaniem w dniu 20 marca 2013 roku aktu oskarżenia do sądu, postanowieniem z dnia 9 lipca 2013 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie, w sprawie IV K-S 43/13, pozostawił tą skargę bez rozpoznania. Przyjąć, więc trzeba, że skarżący w istocie nie wystąpił ze skargą o stwierdzenie przewlekłości postępowania w rozumieniu art. 5 ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku, albowiem nie złożył jej w toku postępowania przygotowawczego, ale po jego zakończeniu, wskutek czego nie doszło do jej merytorycznego rozpoznania.

Zestawiając to z okolicznością, że pozew w sprawie niniejszej został złożony w październiku 2013 roku przyjąć, więc było trzeba, że powód, co do zasady ma prawo powoływać się na przewlekłe prowadzenie postępowania przygotowawczego w przedmiotowej sprawie 2 Ds. 302/12, jako na zdarzenie potencjalnie skutkujące odpowiedzialnością odszkodowawczą Skarbu Państwa.

Jak wskazano powyżej podstawę odpowiedzialności Skarbu Państwa w sytuacji nie wniesienia przez stronę skargi na przewlekłość postępowania należy oprzeć o treść art. 417 k.c. Oznacza to, że dla uwzględnienia powództwa w tym względzie koniecznym będzie wykazanie tych samych okoliczności co w postępowaniu prowadzonym w trybie ustawy z dnia 17 czerwca 2004 roku (to jest przewlekłości postępowania), jak i szkody oraz związku przyczynowego pomiędzy jej powstaniem a przewlekłością prowadzonego postępowania.

Sama przy tym przewlekłość postępowania nie stanowi naruszenia dobra osobistego strony, a zatem nie stanowi samoistnej podstawy do domagania się odszkodowania czy też zadośćuczynienia (tak: SN w wyroku z dnia 6 maja 2010 r., II CSK 640/09).

Skoro zaś ustalenie szkody oraz rodzaju kompensowanych uszczerbków oparte zostało o ogólne reguły odpowiedzialności, to przedmiotem kompensacji obok szkody majątkowej będzie także krzywda niemajątkowa, pod warunkiem wykazania przez pokrzywdzonego naruszenia dóbr osobistych, zgodnie z normą art. 448 k.c. (tak: M. Safjan, K.J. Matuszyk - Odpowiedzialność odszkodowawcza władzy publicznej, Warszawa 2009, s. 132).

Stosownie do dyspozycji przepisu art., 417 § 1 k.c., za szkodę wyrządzoną przez niezgodne z prawem działanie lub zaniechanie przy wykonywaniu władzy publicznej ponosi odpowiedzialność Skarb Państwa lub jednostka samorządu terytorialnego lub inna osoba prawna wykonująca tę władzę z mocy prawa. Jak wskazuje się orzecznictwie, z regulacji ustawy o skardze wynika, iż w przypadku roszczenia dochodzonego na podstawie art. 16 tej ustawy „bezprawność” z art. 417 § 1 k.c. jest tożsama z naruszeniem prawa strony do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Ocena, czy dana sprawa była prowadzona przewlekle winna być dokonywana w oparciu o przesłanki wskazane w art. 2 ustawy o skardze. W związku z tym, przez przewlekle prowadzone postępowania należy rozumieć takie postępowanie, które trwa dłużej, niż to konieczne dla wyjaśnienia okoliczności faktycznych i prawnych, które są istotne dla rozstrzygnięcia sprawy (art. 2 ust. 1). Ocenie podlega w szczególności terminowość i prawidłowość czynności podjętych przez prokuratora prowadzącego lub nadzorującego postępowanie przygotowawcze, w celu zakończenia postępowania przygotowawczego, uwzględniając charakter sprawy, stopień faktycznej i prawnej jej zawiłości, znaczenie dla strony, rozstrzygniętych w niej zagadnień oraz zachowanie się stron, a w szczególności strony, która zarzuciła przewlekłość postępowania (art. 2 ust. 2).

Specyfika rozstrzygnięcia rozpoznawanej sprawy wymagała ustalenia, czy w prowadzonym przeciwko powodowi postępowaniu przygotowawczym doszło do naruszenia prawa powoda do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki, a ustalenia tego należy dokonać w oparciu o ”akta sprawy” - w rozumieniu chronologicznego ciągu czynności jako zorganizowanego działania wymiaru sprawiedliwości, a to w celu ustalenia kolejności, terminowości i celowości poszczególnych czynności.

Zastrzec przy tym należy, iż skarga na przewlekłość postępowania przygotowawczego nie może obejmować okresu, poprzedzającego ten etap postępowania a konkretnie okresu, w którym prowadzone były czynności sprawdzające, o których mowa w art. 307 k.p.k. Wynika to z art. 5 ust. 1 ustawy o skardze, w którym wskazano, iż skargę wnosi się w toku postepowania w sprawie.

Mieć należy na uwadze, iż postępowanie sprawdzające stanowi oddzielny etap postępowania. Obejmuje ono czynności od momentu zawiadomienia o przestępstwie do chwili wydania przez organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego postanowienia o wszczęciu postępowania w formie dochodzenia czy śledztwa, bądź też postanowienia o odmowie jego wszczęcia. Celem postępowania sprawdzającego jest jedynie ustalenie, czy w sprawie w związku z którą wniesiono zawiadomienie o przestępstwie, dopuszczalne jest śledztwo lub dochodzenie. Nie może ono zmierzać do stwierdzenia, czy rzeczywiście zostało popełnione przestępstwo, jest to bowiem cel postępowania przygotowawczego (art. 297 k.p.k.). W toku postepowania sprawdzającego ograniczona jest także możliwość przeprowadzenia czynności procesowych, które sprowadzają się głównie do czynności nieformalnych, wymagających udokumentowania za pomocą notatek służbowych (art. 307 § 2 k.p.k.). Nadto o odrębności tegoż postępowania świadczy także art. 326 § 1 k.p.k., zgodnie z którym prokurator sprawuje nadzór nad postepowaniem przygotowawczym w zakresie, w jakim sam go ni prowadzi; prokurator może objąć nadzorem postępowanie, o którym mowa w art. 307 k.p.k.

W sprawie niniejszej powód, choć wskazał na sygnaturę akt sprawy 2 Ds. 302/12, powoływał się także na opieszałe działania Prokuratora w okresie od dnia 23 września 2011 roku, poprzedzające wszczęcie w tej sprawie postępowania przygotowawczego. W istocie więc zarzuty powoda dotyczyły także czynności prowadzonych przed wszczęciem postępowania przygotowawczego czyli w tzw. czynności sprawdzających w opisanym powyżej rozumieniu.

Istotnie czynności na tym etapie sprawy wykraczały poza czas, w jakim winny być przeprowadzone. Zasadą jest, że organ powołany do prowadzenia postępowania przygotowawczego niezwłocznie po otrzymaniu zawiadomienia o przestępstwie, dokonuje jego oceny pod katem istnienia lub braku uzasadnionego popełnienia przestępstwa i podejmuje decyzję o wszczęciu lub odmowie wszczęcia śledztwa (art. 305 § 1 k.p.k.). Gdy konieczne jest uzyskanie dalszych danych, bo podane są niewystarczające to organ przeprowadza postępowanie sprawdzające (art. 307 k.p.k.). W przepisie tym został przewidziany termin 30 dni ( termin instrukcyjny), w którym najpóźniej należy podjąć decyzję o wszczęciu lub odmowie wszczęcia śledztwa. W sprawie bezspornym jest, że powyższej wskazany termin został przekroczony przez organ prowadzący postępowanie. Przyjmując bowiem, iż datą zawiadomienia o popełnieniu przestępstwa było złożenie przez powoda wyjaśnień w dniu 23 września 2011 roku, to decyzja o wszczęciu lub odmowie wszczęcia śledztwa winna być wydana najpóźniej 23 października 2011 roku, tymczasem w sprawie nastąpiło to w dniu 1 marca 2012 roku.

Wniosku takiego, kierując się opisanymi powyżej dyrektywami stwierdzenia przewlekłości postępowania, unormowanymi w ustawie z dnia 17 czerwca 2004 roku, nie można wysnuć co do samego toku postępowania przygotowawczego w sprawie 2 Ds. 302/12.

Postępowanie to trwało od dnia 1 marca 2012 roku do dnia 20 marca 2013 roku.

Zgodnie z art. 325i § 1 k.p.k. w brzmieniu obowiązującym do dnia 30 czerwca 2015 roku dochodzenie powinno być ukończone w ciągu 2 miesięcy. Prokurator może przedłużyć ten okres do 3 miesięcy, a w wypadkach szczególnie uzasadnionych – na dalszy czas oznaczony.

W związku z powyższym uznać trzeba, że powyższy czas trwania postępowania mieścił się w ustawowych ramach.

Co do samego toku postępowania nie można tracić z pola widzenia okoliczności, że dane ostatecznie umożliwiające identyfikację pokrzywdzonych w sprawie powód podał dopiero we wrześniu 2012 roku.

Do wniosków odmiennych, wbrew zapatrywaniu apelującego, nie może skłaniać lektura uzasadnienia wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie z dnia 13 grudnia 2013 roku, sygn. akt IV Ka 1352/13. Zawarte tam stwierdzenie że oskarżyciel publiczny zgromadził dowody dopiero po uprzednim złożeniu wyjaśnień przez oskarżonego należało ocenić w kontekście całokształtu wywodu sądu. Jej sens wyrażał się w tym, że w ocenie orzekającego w tamtej sprawie Sądu, powyższą okoliczność należało uwzględnić przy wymiarze kary oskarżonemu. Stąd, też Sąd Okręgowy we wskazanym zakresie zmienił wyrok Sądu Rejonowego.

Ponadto, przywołana powyżej ustawa z dnia 17 czerwca 2004 roku o skardze na naruszenie prawa strony (…), nakazuje by przy ocenie, uwzględniać również zachowanie strony, wnoszącej o stwierdzenie przewlekłości postępowania w sprawie. Skoro S. S. dysponował wiedzą co do osób poszkodowanych przestępstwem dokonanym za pośrednictwem portalu e-buy, jak to już wskazano poinformował o tym organ prowadzący postępowanie dopiero we wrześniu 2012 roku, to sam swoim zachowaniem przyczynił się do tego, że postępowanie w sprawie nie zostało zakończone wcześniej.

W zakresie zatem sprawności postępowania w tym postepowaniu przygotowawczym nie doszło do bezprawności działania po stronie Skarbu Państwa w rozumieniu art. 417 § 1 k.c.

Sąd Okręgowy podkreśla, że nawet, gdyby odmiennie ocenić zaistnienie przewlekłości postępowania w sprawie 2 Ds. 302/12 oraz uwzględnić nadmiernie długi czas trwania czynności sprawdzających poprzedzających wszczęcie tego postępowania, to i tak ocena całokształtu okoliczności sprawy nie pozwala na uwzględnienie powództwa w jakiejkolwiek części.

Jak słusznie zauważył Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 14 czerwca 2012 roku (I CSK 489/11) nie w każdym wypadku stwierdzenie naruszenia dóbr osobistych wymaga zasądzenia zadośćuczynienia, jednak ocena zasadności powództwa w tym przedmiocie możliwa jest dopiero po rozważeniu wszystkich okoliczności sprawy.

Sam fakt przewlekłego prowadzenia postępowania w sprawie nie stanowi wystarczającej podstawy do żądania zadośćuczynienia za krzywdę, gdyż prawo do sądu nie stanowi dobra osobistego w rozumieniu 23 k.c., którego naruszenie mogłoby rodzić odpowiedzialność odszkodowawczą Skarbu Państwa.

W orzecznictwie Europejskiego Trybunału Praw Człowieka podkreśla się nadto, że nie ulega wątpliwości fakt poniesienia przez skarżącego szkody niepieniężnej, polegającej na wyrządzeniu dolegliwości, która wynikała z przedłużających się postępowań (np. wyrok (...) z dnia 26 lipca 2001 r., skarga nr (...) w sprawie J. przeciwko Polsce - Biuletyn Biura (...) Rady Europy 2003, Nr 1, s. 55). Krzywdy w takim wypadku należy upatrywać w lęku, kłopotach, niepewności, stresie i frustracji spowodowanej nadmiernym przedłużaniem się toczących postępowań jakich doznała strona, a nadto w podważeniu zaufania takiej osoby do wymiaru sprawiedliwości (vide: wyrok SA w Poznaniu z dnia 4 marca 2010 r., I ACa 141/10).

Mając na uwadze powyższe, Sąd Okręgowy zważył, iż twierdzenia przytaczane przez powoda w pismach procesowych i składanych zeznaniach wskazują, że żądanie zapłaty zadośćuczynienia opiera na tym, że przewlekłe prowadzenie postępowania przyczyniło się do wystąpienia u powoda krzywdy objawiającej się tym, że był zmuszony do przebywania w areszcie śledczym (w związku z zastosowaniem tymczasowego aresztowania), gdzie pozbawiony był możliwości skorzystania z uprawnień przysługujących osobom osadzonym w zakładzie karnym takich jak uczęszczanie na zajęcia sportowe i edukacyjne oraz narażony na nieodpowiednie warunki pobytu.

Mieć należy na względzie, że okoliczność stosowania środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania i przebywanie powoda w Areszcie Śledczym w S. związana była z szeregiem postępowań przygotowawczym prowadzonych przeciwko jego osobie, a nie tylko w sprawie 2 Ds. 302/12 (np. Ds. 3361/11 , 2 Ds. 19/12, 2 Ds. 51/12, 2 Ds. 187/12, 2 Ds. 302/12 oraz 2 Ds 29/13). Przebywanie w areszcie śledczym było wynikiem ujawniania się nowych wątków oraz koniecznością przeprowadzenia przez organ czynności wyjaśniających z udziałem powoda. Stąd też jego przenoszenie nie było celowe, a negatywną opinię w tym zakresie wydał także sprawujący nim nadzór – wychowawca ( k. 168).

Co istotne, powód przebywał w Areszcie Śledczym, także po zakończeniu postępowania przygotowawczego w sprawie 2 Ds. 302/12, tj. po dniu 20 marca 2013 roku, a nawet po wydaniu wyroku karnego w tej sprawie przez Sąd Rejonowy Szczecin – Centrum w Szczecinie w dniu 27 maja 2013 roku (sygn. akt IV K 1021/12) oraz wyroku Sądu Okręgowego w Szczecinie Wydział IV Karny Odwoławczy w dniu 12 grudnia 2013 roku (sygn. akt IV Ka 1352/13). Do innego Zakładu Karnego powód został przeniesiony dopiero w dniu 17 kwietnia 2014 roku.

Powyższe dowodzi bezsprzecznie, że istniały inne okoliczności poza tymi związanymi ze sprawą 2 Ds. 302/12, które takowy pobyt w Areszcie Śledczym w S. uzasadniały.

Sąd Okręgowy dostrzegł, iż powód wystąpił z prośbą skierowaną do Dyrektora Aresztu Śledczego o przeniesienie do Zakładu Karnego w N.. Tym niemniej pismo w tym przedmiocie jest datowane jest na dzień 29 października 2013 roku a zatem także pochodzi z okresu, kiedy postępowanie przygotowawcze w sprawie 2 Ds. 302/12 było już zakończone.

Powyższe stanowi wzmocnienie wskazanej powyżej argumentacji, że czas trwania postępowania przygotowawczego w spawie 2 Ds. 302/12 nie wpłynął na przedłużenie pobytu powoda w Areszcie Śledczym w S., skoro powód przebywał tam także po jego zakończeniu.

Już na koniec wskazać trzeba, że jedynie w okresie do dnia 21 listopada 2011 roku przebywanie powoda w tej jednostce penitencjarnej odbywało się w warunkach tymczasowego aresztowania i w okresie późniejszym ww. odbywał już w nim karę pozbawiania wolności, orzeczoną w innej sprawie.

Wyspecyfikowane powyżej okoliczności, niezależnie od oceny bezprawności działania Skarbu Państwa, sprzeciwiają się zasądzeniu w rozpoznawanej sprawie na rzecz powoda zadośćuczynienia za krzywdę w jakiejkolwiek wysokości.

Mając na uwadze wszystko powyższe, na podstawie art. 385 k.p.c., orzeczono jak w sentencji wyroku.