Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

POSTANOWIENIE

Dnia 19 lutego 2018 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie - Wydział VIII Gospodarczy

w składzie :

Przewodniczący SSO Patrycja Baranowska

po rozpoznaniu w dniu 19 lutego 2018 roku w Szczecinie

na posiedzeniu niejawnym

sprawy z powództwa E. S.

przeciwko Przedsiębiorstwu (...) spółce z ograniczoną odpowiedzialnością w S.

o zapłatę

na skutek zażalenia powódki na postanowienie

postanawia:

oddalić zażalenie.

UZASADNIENIE

Powódka E. S. w pozwie z dnia 29 sierpnia 2017 roku wniosła o zapłatę od pozwanej Przedsiębiorstwa (...) spółki z ograniczoną odpowiedzialnością w S. kwoty 65.734,58 zł wraz z ustawowymi odsetkami i kosztami procesu.

W pozwie powódka zawarła wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych w całości i wskazała, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku dla koniecznego utrzymania. Wskazała, że od lat pozostaje w trudnej sytuacji finansowej. Działalność gospodarczą zakończyła w 2014 roku, zaś w chwili obecnej jest osobą bezrobotną bez prawa do zasiłku. Egzekucje kierowane do jej majtku okazały się bezskuteczne.

W uzupełnieniu wniosku powódka podała, że nie posiada żadnych dochodów, jest osobą bezrobotną, bez prawa do zasiłku, nie posiada pojazdów, pozostaje na utrzymaniu syna.

Postanowieniem wydanym w dniu 19 października 2017 r. Sąd Rejonowy Szczecin- Centrum w Szczecinie oddalił wniosek powódki o zwolnienie od kosztów sądowych.

W uzasadnieniu postanowienia Sąd podał, że wniosek powódki o zwolnienie od kosztów sądowych jest niezasadny, ponieważ okoliczności w nim przedstawione nie są wiarygodne.

Sąd zwrócił uwagę, że decyzja wskazująca na to, że powódka jest osobą bezrobotną pochodzi z 2015 roku, czyli została wydana przeszło dwa lata temu. Brak jest natomiast informacji o sytuacji zawodowej powódki w bieżącym okresie.

Sąd wskazał, że na okoliczność ponoszenia przez syna powódki kosztów jej utrzymania przedstawione zostały wybiórcze dokumenty w postaci umowy najmu i dwóch faktur.

Zdaniem Sądu same twierdzenia powódki, że nie posiada żadnego majątku, przy braku udokumentowania zobowiązań i wydatków powódki, nie mogą stanowić przesłanki do przyznania zwolnienia od kosztów sądowych.

Sąd zwrócił uwagę, że jeżeli powódka przez okres dwóch lat jest w stanie załatwić sobie środki utrzymania, to tym bardziej jest w stanie zapewnić je sobie na prowadzenie sprawy sądowej.

Poza tym Sąd wskazał, że przy zwolnieniu od kosztów sądowych podlegają badaniu nie tyle faktycznie uzyskiwane dochody, co możliwości zarobkowe strony.

Sad uznał, że zważywszy na obecną sytuację na rynku pracy jest nieprawdziwą informacją, że przez 2 lata powódka nie jest w stanie znaleźć sobie jakiejkolwiek pracy.

Zażalenie na powyższe postanowienie złożyła powódka.

Zaskarżonemu orzeczeniu zarzuciła naruszenie przepisu postępowania mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, tj. art. 233 §1 k.p.c. poprzez zastąpienie dowolnością zasady swobodnej oceny dowodów oraz poprzez brak wszechstronnej oceny okoliczności przedstawionych w treści pozwu wraz ze zgłoszonym wnioskiem o zwolnienie od kosztów sądowych dotyczących sytuacji majątkowej i zarobkowej powódki skutkującej uznaniem, iż:

- powódka nie może być uznana za osobę ubogą, która na skutek uiszczenia opłaty od pozwu i dalszych kosztów sądowych utraci możliwość zaspokajania kosztów niezbędnych dla koniecznego utrzymania siebie i rodziny;

- powódka była w stanie poczynić oszczędności na poczet opłaty sądowej od pozwu, a także, iż powódka jest w stanie osiągać zarobki pozwalające jej na zgromadzenie środków na uiszczenie kosztów sądowych bez uszczerbku dla utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny, podczas gdy w obecnej sytuacji powódka z racji braku stałej pracy nie jest w stanie ponieść opłaty od wniesionego pozwu i dalszych kosztów sądowych bez uszczerbku dla utrzymania siebie i rodziny oraz poczynione oszczędności musiałaby czynić ze środków przeznaczonych na niezbędne utrzymanie siebie i rodziny.

Nadto żaląca się zarzuciła naruszenie przepisów prawa materialnego mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, a w szczególności art. 102 ust.1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych poprzez niezastosowanie go w sytuacji, gdy powódka spełniła przesłanki do zwolnienia jej z obowiązku ponoszenia kosztów sądowych w całości.

Poza tym zarzucono naruszenie prawa procesowego mające istotny wpływ na treść wydanego rozstrzygnięcia, a mianowicie art. 102 ust.2 ustawy o kosztach sądowych w zw. z art. 130 §1 k.p.c. poprzez ich niezastosowanie i nie wezwanie powódki do udokumentowania swojej aktualnej sytuacji majątkowej i zawodowej, w szczególności przedstawienia aktualnego poświadczenia posiadania statusu bezrobotnej, pomimo tego, iż braki te zostały przez Sąd stwierdzone, co uniemożliwiło powódce przedstawienie w sposób wyczerpujący i zgodny z oczekiwaniami Sądu swojej sytuacji rodzinnej i majątkowej.

Powódka wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zwolnienie jej od kosztów sądowych w całości, ewentualnie wniosła o zmianę zaskarżonego postanowienia poprzez zwolnienie jej od kosztów sądowych w części, tj. ponad kwotę 500,00 zł.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Zażalenie okazało się nieuzasadnione.

Zdaniem Sądu Okręgowego, w kontekście treści oświadczenia powódki o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania, w powiązaniu z innymi złożonymi dokumentami brak jest podstaw do uznania, iż wnioskodawczyni nie jest w stanie bez uszczerbku dla koniecznych kosztów utrzymania swojej rodziny ponieść kosztów opłaty od pozwu.

Na wstępie podkreślenia wymaga, że przewidziane w art. 102 ust 1. ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zwolnienie powinno znaleźć zastosowanie jedynie przy spełnieniu przez stronę ustawowych przesłanek zwolnienia. Przewidziana w powołanym przepisie instytucja zwolnienia od kosztów sądowych stanowi wyjątek od zasady, iż to strony ponoszą koszty sądowe. Zwolnienie od kosztów jest przewidziane dla osób najuboższych, które wobec braku środków na ich pokrycie miałyby ograniczoną możliwość obrony swoich praw. Skorzystanie przez Sąd z instytucji zwolnienia od kosztów sądowych jest więc zarezerwowane dla wyjątkowych sytuacji, powoduje w istocie kredytowanie procesu przez Skarb Państwa. Opłaty sądowe stanowią bowiem rodzaj danin publicznych. Zwolnienie od ponoszenia tego rodzaju danin stanowi odstępstwo od konstytucyjnego obowiązku ich powszechnego i równego ponoszenia, wynikającego z art. 84 Konstytucji RP. Dlatego też zwolnienia mogą być stosowane w sytuacjach wyjątkowych, gdy istnieją uzasadnione powody do przerzucenia ciężaru dotyczącego danej osoby na współobywateli. Z ich bowiem środków pochodzą dochody budżetu państwa, z których pokrywa się koszty postępowania sądowego w razie zwolnienia wnioskodawcy z obowiązku ich ponoszenia (post. Sądu Najwyższego z dnia 19.03.2010 r., sygn. II PZ 34/09, lex nr 603836).

Brak zwolnienia od kosztów sądowych nie pozbawia strony prawa do sądu. Prawo do sądu nie wyłącza bowiem nakładania na strony obowiązków, których spełnienie stanowi warunek urzeczywistnienia tego prawa. W sytuacji zatem, w której nie zostały spełnione przesłanki zwolnienia powódki od kosztów sądowych ustawowy obowiązek ich poniesienia nie może być postrzegany jako tamujący dostępność do sądu.

Zwolnienie od kosztów sądowych uzależnione jest od ustalenia przez Sąd, w oparciu o okoliczności dotyczące stanu rodzinnego, majątkowego, dochodów i źródeł utrzymania osoby ubiegającej się o zwolnienie, iż osoba ta nie jest w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku dla utrzymania siebie i swojej rodziny. Powyższy stan winien wynikać z rzetelnego i wiarygodnego oświadczenia majątkowego zawierającego dane dotyczące wysokości uzyskiwanego dochodu, posiadanego majątku oraz stanu rodzinnego. Oświadczenie to podlega ocenie co do jego wiarygodności, przy czym zwolnienie od kosztów sądowych jest uzasadnione jedynie wówczas, gdy niemożność poniesienia kosztów, w całości lub w części, ma charakter obiektywny, na który strona nie ma realnego wpływu. Zatem dla oceny przesłanek z art. 102 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych nie decyduje wyłącznie wysokość uzyskiwanych, bieżących dochodów, lecz całokształt sytuacji majątkowej osoby ubiegającej się o zwolnienie, w tym możliwości zarobkowe strony ubiegającej się o zwolnienie od kosztów sądowych. Jeżeli więc strona zdolna do pracy nie wykorzystuje lub ogranicza swoje możliwości zarobkowe w sposób nieuzasadniony albo fikcyjnie pozbywa się majątku, nie spełnia warunków uzasadniających zwolnienie od kosztów sądowych (por. orzeczenia Sądu Najwyższego: z dnia 4 września 1974 r. II CZ 167/74, OSP 1975, nt 7, poz. 176; z dnia 20 października 1980 r., II CZ 126/80, niepubl., z dnia 31 marca 1987 r., I CZ 26/87, OSNCP 1988 nr. 7-8, poz. 103; z 4 lutego 2005 r., III SPP 11/05, OSNCP, nr 16, poz. 260).

Zdaniem Sądu Okręgowego Sąd I instancji prawidłowo ocenił sytuację materialną powódki, uznając, że przedstawiona przez nią sytuacja majątkowa nie uzasadnia zwolnienia jej od kosztów sądowych. Powódka nie wykazała, że jest osobą niezdolną do pracy. Załączona karta informacyjna z pobytu w szpitalu w okresie od dnia 20 marca 2017 roku do dnia 23 marca 2017 roku nie jest wystarczającym dowodem uzasadniającym niemożność podjęcia przez powódkę pracy zarobkowej. Okoliczność posiadania statusu bezrobotnego przez osobę posiadającą możliwości zarobkowe nie uzasadnia zwolnienia od kosztów sądowych.

Trudno zgodzić się ze stanowiskiem zawartym w zażaleniu, że wiek powódki (47 lat) nie powala jej na podjęcie pracy, czy rozpoczęcie działalności gospodarczej. Poza tym mąż powódki podejmuje prace dorywcze, jednakże wysokość uzyskiwanych dochodów nie została przez powódkę ujawniona w oświadczeniu.

Choć w postępowaniu o zwolnienie od kosztów sądowych, w tym także w zakresie opłaty od pozwu, Sąd obowiązany jest badać aktualną sytuację majątkową, rodzinną, zarobkową strony inicjującej postępowania, to w judykaturze akcentuje się, że przy ocenie żądania zwolnienia od kosztów istotny jest nie tylko stan majątkowy strony w chwili rozstrzygania o żądaniu, lecz także możliwość zaoszczędzenia na opłatę sądową od chwili, gdy strona musiała się już liczyć z możliwością powstania obowiązku uiszczenia opłaty (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 31 marca 1987 r. I CZ 26/87, OSN 88/7-8/103).

Zauważyć należy, że powódka, co najmniej od 2015 roku ( zakończenie postępowania pojednawczego) miała świadomość, że konieczne jest gromadzenie środków pieniężnych na potrzeby ewentualnego postępowania sądowego, jak również miała wystarczająco dużo czasu na zabezpieczenie stosownej kwoty, nawet jeśli miała ograniczone możliwości zarobkowe.

Podkreślić taż należy, że Sąd Rejonowy, w uzasadnieniu zaskarżonego postanowienia zwrócił uwagę, iż powódka nie przedstawiła we wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych informacji o swojej obecnej sytuacji zarobkowej. W zażaleniu pełnomocnik powódki nie ustosunkował się do tej kwestii, podnosząc, że to Sąd zaniechał wezwania strony do przedstawienia w sposób wyczerpujący i zgodny z oczekiwaniami Sądu.

Mając na uwadze powyższe uznać należało, że Sad Rejonowy dokonał prawidłowej oceny złożonego przez powódkę oświadczenia. Ocena ta nie może zostać uznana za dowolną.

Powyższe uzasadnia oddalenie zażalenia jako nieuzasadnionego na podstawie art. 397 §2 k.p.c. w zw. z art. 385 k.p.c..

ZARZĄDZENIE

1.  (...)

2.  (...)

3.  (...)

4.  (...)