Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 26 października 2017 r.

Sąd Okręgowy w Szczecinie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie następującym:

Przewodnicząca:	SSO Monika Miller-Młyńska
Protokolant:	st. sekr. sądowy Monika Czaplak

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 26 października 2017 r. w S.

sprawy K. G. (1)

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w S.

o wysokość kapitału początkowego

na skutek odwołania K. G. (1)

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w S.

z dnia 13 czerwca 2017 roku znak: (...)-2007

oddala odwołanie.

UZASADNIENIE

Decyzją z 13 czerwca 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. ustalił dla K. G. (1) kapitał początkowy na dzień 1 stycznia 1999 roku na kwotę 60.208,72 zł. Wskazał przy tym, iż decyzję wydaje wykonując prawomocny wyrok Sądu Okręgowego w Szczecinie z 13 kwietnia 2017 r. Do ustalenia wartości kapitału początkowego organ przyjął podstawę wymiaru tegoż kapitału w kwocie 545,98 zł. Wskazał, iż wyliczając wskaźnik wysokości tej podstawy przyjął przeciętną podstawę wymiaru składek na ubezpieczenie społeczne z 10 lat kolejnych lat kalendarzowych, tj. od 1 stycznia 1974 r. do 31 grudnia 1983 r., a tak obliczony wwpw wyniósł 44,72%. W załączniku do decyzji organ wskazał w jakiej wysokości przyjął zarobki za poszczególne lata; w przypadku roku 1982 ustalił, że wyniosły one zero złotych, natomiast w przypadku roku 1981 uznał, że wyniosły one 92.268 zł, co stanowiło 66,07% przeciętnego wynagrodzenia w tym roku kalendarzowym.

K. G. (1) odwołała się od tej decyzji, zarzucając że organ rentowy nieprawidłowo zinterpretował przepis art. 17 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS. Wyjaśniła, że w związku z tym, iż nie może udowodnić 10 kolejnych lat kalendarzowych, w których pozostawała w ubezpieczeniu społecznym z powodu przebywania na dwóch urlopach wychowawczych i sprawowania opieki nad dziećmi, zarówno wwpw, jak i cały kapitał początkowy powinien zostać jej zdaniem ustalony na podstawie faktycznego okresu podlegania ubezpieczeniu społecznemu od 1974 r. do 1988 r., kiedy to ubezpieczeniom tym podlegała przez okres 105 miesięcy.

Organ rentowy wniósł o oddalenie odwołania w całości, podnosząc iż zaskarżona decyzja została wydana w wykonaniu wyroku sądu, zgodnie z treścią tego wyroku. Zwrócił też uwagę, iż wobec ubezpieczonej nie można zastosować przepisu art. 17 ust. 3 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, gdyż mogłaby ona udowodnić 10 kolejnych lat kalendarzowych w okresie od 1987 do 1998, bowiem przerwa w jej zatrudnieniu w tym czasie nie była spowodowana opieką nad dziećmi.

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

K. G. (1) urodziła się (...).

W dniu 24 września 1974 r. podjęła pracę w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlowo-Usługowym (...) w S., gdzie pracowała do 30 czerwca 1976 r. Następnie, od 1 lipca 1976 roku rozpoczęła pracę w Wojewódzkim Przedsiębiorstwie Handlu (...) w S., gdzie pracowała do 30 września 1988 roku.

W czasie pracy u tego pracodawcy K. G. urodziła troje dzieci: w dniu (...) córkę – K., zaś w dniu (...) r. – synów M. i A.. W związku z powyższym w okresach od 2 listopada 1981 roku do 2 listopada 1983 roku oraz od 11 czerwca 1984 r. do 10 czerwca 1987 r. korzystała z urlopów wychowawczych z tytułu opieki nad dziećmi. Z kolei w okresie od 11 czerwca 1987 r. do 6 września 1987 r. korzystała z urlopu bezpłatnego z tytułu opieki nad dziećmi.

W okresie od 30 września 1988 roku do 31 grudnia 1998 roku K. G. (1) nie była nigdzie zatrudniona.

Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. kilkakrotnie ustalał wysokość kapitału początkowego K. G.. Od jednej z takich decyzji, wydanej w dniu 23 lutego 2016 roku, K. G. odwołała się do sądu, zarzucając wówczas wyłącznie, że w przypadku roku 1981 organ nieprawidłowo wyliczył stosunek podstawy wymiaru składek do przeciętnego wynagrodzenia, proporcjonalnie do liczby miesięcy pozostawania przez nią w tym toku kalendarzowym w ubezpieczeniu.

W wyniku rozpoznania powyższego odwołania, w dniu 18 maja 2016 roku Sąd Okręgowy w Szczecinie, w sprawie o sygn. akt VI U 308/16, wydał wyrok o treści: „ zmienia zaskarżoną decyzję w ten sposób, że organ rentowy ponownie ustali kapitał początkowy ubezpieczonej K. G. (1) przyjmując dla potrzeb obliczenia podstawy wymiaru kapitału początkowego, iż ubezpieczona pozostawała w ubezpieczeniu społecznym na podstawie przepisów prawa polskiego w roku 1980 od 1 stycznia do 31 października.”

Organ rentowy wywiódł apelację od powyższego wyroku, która jednak została przez Sąd Apelacyjny w Szczecinie oddalona wyrokiem z dnia 13 kwietnia 2017 roku, wydanym w sprawie o sygn. akt III AUa 634/16. Sąd Apelacyjny sprostował przy tym sentencję zaskarżonego wyroku Sądu Okręgowego w ten sposób, że zamiast roku 1980 wpisał rok 1981.

W dniu 30 sierpnia 2017 roku Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w S. wydał odrębną decyzję, którą odmówił K. G. (1) ponownego ustalenia kapitału początkowego zgodnie z art. 17 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, wskazując w uzasadnieniu, że w przypadku ubezpieczonej „ nie można ustalić podstawy z okresu faktycznego, ponieważ do 01-01-1999r mogłaby Pani udowodnić 10 kolejnych lat kalendarzowych w okresie od 1987 do 1998 (przerwa w zatrudnieniu nie była spowodowana w tym okresie opieką nad dziećmi).”

K. G. (1) nie złożyła odrębnego odwołania od powyższej decyzji, poprzestając na podtrzymaniu odwołania złożonego od wcześniejszej decyzji, z 13 czerwca 2017 roku.

Okoliczności bezsporne, a nadto dowody: dokumenty w aktach ZUS O/S. dot. K. G..

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie okazało się nieuzasadnione.

Na wstępie wymaga wyjaśnienia, że w ocenie sądu w zupełności wystarczające było złożenie przez K. G. (1) odwołania od decyzji z 13 czerwca 2017 roku. Nawet bowiem jeśli decyzja ta została wydana przez organ rentowy nie na skutek rozpatrywania wniosku ubezpieczonej, lecz w związku z potrzebą wykonania prawomocnego wyroku sądu (błędnie opisanego w decyzji jako wyrok Sądu Okręgowego z 13 kwietnia 2017 roku, podczas gdy w tej dacie został wydany wyrok przez Sąd Apelacyjny, nie zaś Okręgowy, co jednak nie miało znaczenia dla istoty sprawy), K. G. mogła zakwestionować dokonane w tej decyzji przez organ rentowy wyliczenia w takim zakresie, w jakim uważała, że są one błędne. Z powyższego prawa skorzystała, wobec czego późniejsze wydanie przez organ rentowy odrębnej decyzji z 30 sierpnia 2017 roku, było formalnie zbędne, choć niewątpliwie stanowiło jasny sygnał dla K. G. co do tego jakie jest w tym zakresie stanowisko ZUS. Wydanie tej decyzji nie „unieważniło” jednak wcześniej złożonego odwołania od wcześniejszej decyzji, które w związku z tym podlegało merytorycznemu rozpoznaniu przez sąd.

Przechodząc do meritum, należy wskazać, że niniejszy spór miał wyłącznie charakter prawny. K. G. (1) domagała się bowiem ustalenia wysokości jej kapitału początkowego z zastosowaniem normy art. 17 ust. 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z FUS, zaś organ rentowy twierdził, że nie ma do tego podstaw. Rację w tym sporze miał organ rentowy.

Zgodnie z treścią przepisów artykułu 174 ust. 1 i 3 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 roku o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (tekst jednolity obowiązujący w dacie wyrokowania: Dz.U. z 2017 poz. 1383, dalej jako: ustawa emerytalna), kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Przy czym, podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu przed dniem 1 stycznia 1999 r.

Z kolei przepis artykułu 15 ust. 1 ustawy emerytalnej stanowi, że podstawę wymiaru emerytury i renty stanowi ustalona w sposób określony w ust. 4 i 5 przeciętna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe lub na ubezpieczenie społeczne na podstawie przepisów prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z ostatnich 20 lat kalendarzowych poprzedzających bezpośrednio rok, w którym zgłoszono wniosek o emeryturę lub rentę, z uwzględnieniem ust. 6 i art. 176. Przy czym, w celu ustalenia podstawy wymiaru emerytury lub renty oblicza się sumę kwot podstaw wymiaru składek i kwot, o których mowa w ust. 3, w okresie każdego roku z wybranych przez zainteresowanego lat kalendarzowych (ust. 4 pkt 1) i dalej postępuje się zgodnie ze szczegółowymi wskazaniami zawartymi w dalszych punktach omawianego przepisu.

Zgodnie natomiast z art. 16 ustawy, przy ustalaniu kolejnych 10 lat kalendarzowych, o których mowa w art. 15 ust. 1 i 2, przyjmuje się lata kalendarzowe następujące bezpośrednio po sobie, chociażby ubezpieczony w niektórych z tych lat prze okres roku lub w okresie krótszym niż rok nie pozostawał w zatrudnieniu.

Z powyższych przepisów wynika zatem, że podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się zgodnie z art. 15 ust. 1 ustawy, a więc przyjmując przeciętną podstawę składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe lub społeczne na podstawie prawa polskiego w okresie kolejnych 10 lat kalendarzowych, wybranych przez zainteresowanego z okresu sprzed 1 stycznia 1999r. Wyjątki od tej ogólnej zasady określone są w art. 17 ust. 1 i 3, który ma w sprawie kapitału początkowego zastosowanie w sposób „odpowiedni”.

Literalnie (bez „odpowiedniego” odniesienia do kapitału początkowego) przepis art. 17 ust. 1 stanowi, że jeżeli nie można ustalić podstawy wymiaru renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4, do ustalenia podstawy wymiaru przyjmuje się podstawę wymiaru składek za okres faktycznego podlegania ubezpieczeniu. Ubezpieczeni, o których mowa w art. 58 ust. 1 pkt 1-4 są to osoby, które w dacie powstania niezdolności do pracy miały nie więcej niż 30 lat. (...) zastosowanie tego przepisu do kapitału początkowego jest więc możliwe tylko, gdy założyć, że chodzi o osoby, które w dniu 31 grudnia 1999 r. nie miały jeszcze ukończonych 30 lat. W ich przypadku ustawodawca założył bowiem, że okres ich ubezpieczenia od momentu, w którym mogły podjąć zatrudnienia lub inną działalność rodzącą możliwość podlegania ubezpieczeniom społecznym, może być ze względu na ich wiek krótszy niż 10 lat. W niniejszej sprawie nie budziło wątpliwości, że K. G. (1) nie należała do grona tych osób, skoro urodziła się w roku 1955, a więc na koniec 1998 roku miała ukończone więcej niż 40 lat.

Z kolei na podstawie art. 17 ust. 3 ustawy emerytalnej powyższe zasady stosuje się odpowiednio, jeżeli nie można ustalić podstawy wymiary renty w myśl art. 15 ust. 1 dla ubezpieczonego, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5, z powodu pełnienia zastępczej służby wojskowej, odbywania czynnej służby wojskowej albo korzystania z urlopu wychowawczego. Ubezpieczonym, o którym mowa w art. 58 ust. 1 pkt 5 jest osoba, która w dacie powstania niezdolności do pracy miała więcej niż 30 lat. Odpowiednie jego zastosowanie do kapitału początkowego oznacza, że musi chodzić o osoby, które na koniec 1998 roku miały więcej niż 30 lat i w których przypadku okres podlegania ubezpieczeniu społecznemu był krótszy niż 10 lat nie ze względu na wiek, lecz ze względu na niezależne od nich przeszkody, tj. pełnienie zastępczej lub czynnej służby wojskowej albo korzystanie z urlopu wychowawczego.

W rozpoznawanej sprawie ubezpieczona stanęła na stanowisku, iż dokonane przez organ rentowy obliczenie podstawy wymiaru kapitału początkowego jest dla niej niekorzystne, gdyż uzyskane sumy podzielono przez 10 lat, podczas gdy ona nie zarobkowała w okresie od 2 listopada 1981 roku do 2 listopada 1983 roku, kiedy to korzystała z urlopu wychowawczego. W przypadku odwołującej oznaczało to przyjęcie do wyliczania kapitału początkowego kolejnych 10 lat z uwzględnieniem okresów korzystania przez nią z urlopów wychowawczych (organ wziął pod uwagę lata 1974-1983 jako najkorzystniejsze) i przyjęcie – w szczególności w przypadku roku 1982 - przychodu w wysokości 0 zł, co spowodowało zaniżenie wskaźnika wysokości podstawy wymiaru. W związku z powyższym ubezpieczona domagała się uwzględnienia jej wynagrodzeń wyłącznie z okresu faktycznego podlegania ubezpieczeniu, powołując się na treść przepisu art. 17 ustawy emerytalnej.

Powyższe nie było jednak możliwe.

Przepis art. 17 ust. 3 stanowi odstępstwo od reguł ogólnych; jako wyjątek powinien być więc interpretowany ściśle i co najważniejsze nie może podlegać wykładni rozszerzającej. Oznacza to więc, że możliwość jego stosowania w przypadku ubezpieczonej istniałaby tylko wtedy, gdyby nie mogła ona wypracować dochodu z powodu korzystania z urlopu wychowawczego. Także pojęcie „urlopu wychowawczego” musi być w tym przypadku bardzo wąsko rozumiane. Sam ustawodawca w art. 7 ust. 1 pkt 5 ustawy emerytalnej wyraźnie rozróżnił bowiem pojęcia „urlopu wychowawczego”, „urlopu bezpłatnego związanego ze sprawowaniem opieki nad dzieckiem” i „okresów niewykonywania pracy z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem. W przepisie tym wskazał bowiem, iż okresami nieskładkowymi są zarówno okresy urlopu wychowawczego, jak i okresy urlopu bezpłatnego udzielonego na podstawie przepisów w sprawie bezpłatnych urlopów dla matek pracujących opiekujących się małymi dziećmi, innych udzielonych w tym celu urlopów bezpłatnych oraz okresy niewykonywania pracy - z powodu sprawowania opieki nad dzieckiem. Jeśli więc każdy z tych okresów nazywa w inny sposób, możliwe jest wyłącznie uznanie, że okresami korzystania z „urlopu wychowawczego” o jakim mowa w przepisie art. 17 ust. 3 ustawy emerytalnej są tylko okresy faktycznego korzystania z takiego urlopu, który został danej osobie formalnie udzielony przez zatrudniającego go w danym momencie pracodawcę.

Odnosząc powyższe do realiów niniejszej sprawy trzeba więc podkreślić, iż w okresie, który mógł zostać wzięty pod uwagę przy obliczaniu kapitału początkowego (tj. w okresie dowolnie wybranych 10 lat sprzed 1 stycznia 1999 roku), K. G. (1) nie zawsze formalnie korzystała z urlopów wychowawczych, które zgodnie z przepisami kodeksu pracy, przysługiwały tylko i wyłącznie pracownikowi (art. 186 Kodeksu pracy). W szczególności, po ustaniu zatrudnienia w (...) w S., w okresie od 1 października 1988 roku do 31 grudnia 1998 roku, a więc przez ponad dziesięć lat ubezpieczona w ogóle nie była nigdzie zatrudniona. Mimo więc, że być może w tym okresie sprawowała faktyczną opiekę nad wcześniej przez siebie urodzonymi dziećmi, okresu tego nie sposób uznać za okres korzystania z urlopu wychowawczego o jakim mowa w przepisie art. 17 ust. 3 ustawy emerytalnej, lecz co najwyżej można by potraktować go jako okres niewykonywania pracy z powodu sprawowania osobistej opieki nad dziećmi. Oznacza to jednak, że w przypadku K. G. (1) nie można mówić o tym, aby nie była ona w stanie „wypracować” odpowiedniego kapitału początkowego z powodu korzystania z urlopów wychowawczych, lecz – co najwyżej – że było to w jej przypadku utrudnione z uwagi na dokonanie określonego wyboru drogi życiowej i zaprzestanie zatrudnienia po urodzeniu dzieci. Taka sytuacja nie została jednak przewidziana w żadnym przepisie ustawy emerytalnej.

W tym miejscu należy wskazać, iż przepisy prawa ubezpieczeń mają charakter norm bezwzględnie obowiązujących, a zatem ani organ rentowy, ani sąd nie mogą mieć na uwadze zasad współżycia społecznego. Przepisy te muszą być bezwzględnie przestrzegane w stosunku do wszystkich, nawet jeśli osobie zainteresowanej jawią się jako subiektywnie niesprawiedliwe. Zaś świadczenia są indywidualizowane tylko przez dostosowanie ich rodzaju i wysokości do konkretnej sytuacji – wobec czego ubezpieczeni nie mogą uzyskać świadczeń w sposób przez siebie wyliczony, czy też zgodny z ich interpretacją.

W świetle powyższych rozważań zarzuty ubezpieczonej względem wydanej przez ZUS decyzji należało uznać za bezzasadne, albowiem nie było podstaw prawnych do ustalenia kapitału początkowego w taki sposób jakiego domagała K. G. (1). Organ rentowy prawidłowo ustalił więc wskaźnik wysokości podstawy wymiaru z 10 lat kalendarzowych, tj. na zasadach ogólnych, uwzględniając przy tym wydany w poprzedniej sprawie wyrok sądu.

Co za tym idzie, na podstawie art. 477 ¹⁴ § 1 k.p.c. odwołanie oddalono.