Portal Orzeczeń Sądu Okręgowego w Szczecinie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 5 czerwca 2014 roku

Sąd Okręgowy w Szczecinie II Wydział Cywilny Odwoławczy

w składzie:

Przewodniczący:	SSO Zbigniew Ciechanowicz
Sędziowie:	SSO Małgorzata Grzesik SSO Agnieszka Bednarek-Moraś (spr.)
Protokolant:	sekr. sądowy Małgorzata Idzikowska-Chrząszczewska

po rozpoznaniu na rozprawie w dniu 5 czerwca 2014 roku w S.

sprawy z powództwa W. B. i D. B.

przeciwko Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G.

o nakazanie

na skutek apelacji wniesionej przez powodów

od wyroku Sądu Rejonowego w Gryfinie

z dnia 28 maja 2013 r., sygn. akt I C 145/13

1.  oddala apelację;

2.  zasądza od powodów W. B. i D. B. na rzecz pozwanej Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. kwotę 90 (dziewięćdziesiąt) złotych tytułem zwrotu kosztów postępowania apelacyjnego.

Sygn. akt II Ca 1054/13

UZASADNIENIE

Wyrokiem z dnia 28 maja 2013 r. Sąd Rejonowy w Gryfinie po rozpoznaniu sprawy z powództwa D. i W. B. o zobowiązania pozwanej do udostępnienia dokumentów w postaci umowy zawartej z przedsiębiorstwem (...) spółka z o.o. na dostawę i montaż podzielników ciepła wraz z fakturami dotyczącymi nieruchomości w G. ul. (...); umowy zawartej z (...) spółka z o.o. w przedmiocie konserwacji i pogotowia lokatorskiego, wraz z fakturami za realizację tych usług na rzecz wyżej wskazanej nieruchomości za okres od 1 sierpnia 2007r. do 31 grudnia 2012r., a ponadto umożliwienia wykonania kserokopii dokumentów lub ich przejrzenia w obecności pełnomocnika, oraz sporządzenia notatek - oddalił powództwo (pkt I) i zasądził do powodów na rzecz pozwanego Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G. kwotę 260 zł tytułem zwrotu kosztów procesu (pkt II).

Powyższe rozstrzygnięcie Sąd Rejonowy oparł o następujące ustalenia faktyczne:

Powodowie są właścicielami lokalu użytkowego położonego w G. ul. (...). Zarząd nieruchomością wspólną, z którą związany jest lokal powodów wykonuje na ogólnych zasadach pozwana, do której należy część niewyodrębnionych lokali, zachowujących status lokali spółdzielczych. Właściciele lokali w budynku, w którym położony jest lokal powodów nie podjęli uchwały o stosowaniu do ich praw i obowiązków oraz wykonywania dalszego zarządu nieruchomością wspólną przepisów ustawy o własności lokali. Powodowie nie są członkami Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w G..

Sąd Rejonowy ustalił, iż między stronami toczy się aktualnie spór sądowy dotyczący pokrywania należności z tytułu kosztów zarządu nieruchomością wspólną. Po wydaniu orzeczenia przez sąd I instancji uwzględniającego powództwo spółdzielni sprawa jest przedmiotem rozpoznania przez sąd odwoławczy na skutek apelacji złożonej przez powodów. Nadto ustalił, iż powodowie są zainteresowani uzyskaniem dokumentacji szczegółowo opisanej w pozwie w związku ze swoimi zastrzeżeniami dotyczącymi rozliczenia i wysokości rzeczywistych kosztów utrzymania i eksploatacji nieruchomości wspólnej w części obciążającej powodów, oraz zamiarem ich kontroli i weryfikacji.

Pozwana odmawia dobrowolnego udostępnienia i wydania powodowi żądanych dokumentów. Wyraziła natomiast zgodę na przedstawienie powodom rocznych planów gospodarczych spółdzielni, jak i uchwał zarządu dotyczących stawki opłat eksploatacyjnych.

Przy tak ustalonym stanie faktycznym Sąd Rejonowy uznał powództwo zgłoszone w niniejszym procesie w formie ujętej w pozwie za nieuzasadnione. Sąd podkreślił, iż po stronie powodów brak jest bowiem odpowiedniego uprawnienia prawno kształtującego (prawa podmiotowego) dającego podstawy do wystąpienia z tego rodzaju roszczeniem oraz jego uwzględnienia.

W ocenie Sądu Rejonowego skoro powodowie nie są właścicielami spornych (objętych żądaniem) dokumentów przysługiwanie im prawa do domagania się ich wydania lub udostępnienia wymagałoby wyraźnego potwierdzenia w stosownej regulacji prawnej tj. istnienia pozytywnego unormowania tej kwestii. Takiego uprawnienia nie daje jednak powodom nie będącym członkami spółdzielni, ani ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych, ani przepisy ustawy o własności lokali, które w realiach sprawy nie mają bezpośredniego zastosowania. Sąd Rejonowy podkreślił, iż w wypadku sprawowania zarządu nieruchomością wspólną ex lege przez spółdzielnię w warunkach wskazanych w art. 27 ust. 2 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych zakres stosowania przepisów ustawy o własności lokali jest bardzo ograniczony (ramowy), co wynika wprost z tego przepisu oraz poprzedzającego go unormowania art. 27 ust. 1. Sąd I instancji wskazał, iż przepisy ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych nie odsyłają do przywoływanej przez powodów na zasadzie analogii regulacji ustawy o własności lokali dotyczącej "prawa kontroli zarządu" (art. 29 ust. 3 ustawy o własności lokali). Sąd I instancji uznał, iż prawo ściślejszej kontroli działalności spółdzielni przysługuje wyłącznie jej członkom a zagwarantowaniu tej możności służą określone przepisy ustawowe i statutowe. Natomiast kontrola właściciela nie będącego członkiem spółdzielni może obejmować wyłącznie kwestie związanie z naliczaniem (kalkulacją) i rozliczeniem obciążających go należności w granicach wskazanych w art. 4-6 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych np. prawo żądania przedstawienia kalkulacji opłat lub zaskarżania odnośnych uchwał organów spółdzielni dot. wymiaru opłat (por. art. 4 ust. 6 ⁴ i 8 ustawy). Sąd Rejonowy przy tym podkreślił, iż roszczenia spółdzielni w tym zakresie mogą być kwestionowane na drodze procesowej np. w sporze o zapłatę należności lub o ustalenie ich wysokości. Natomiast nie oznacza to – dalej wywodził Sąd Rejonowy - prawa do swobodnego wglądu, a w tym możliwości żądania udostępnienia, w odniesieniu do całokształtu dokumentacji źródłowej spółdzielni stanowiącej podstawę kalkulacji lub wymiaru należności obciążających właściciela, [a wśród nich] Dotyczy to również wszelkiego rodzaju dokumentów rachunkowo finansowych i umów zawieranych przez spółdzielnie z podmiotami zewnętrznymi (dostawcami mediów lub usługodawcami). Sąd Rejonowy wskazał, iż również statut pozwanej nie normuje wprost uprawnień właścicieli nie będących członkami spółdzielni wobec spółdzielni tak jak czyni to w przypadku członków. W szczególności brak jest regulacji, która pozwalałaby na odniesienie i przypisanie powodom uprawnień członków dotyczących wglądu w dokumenty spółdzielni i prawa do ich otrzymywania.

Apelację od powyższego wyroku złożyli powodowie wnosząc o jego zmianę i uznanie powództwa w całości oraz obciążenie kosztami procesu pozwaną. Zaskarżanemu wyrokowi zarzucili w szczególności:

- błędną interpretację Art. 27 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych w związku z Art. 29 ust. 3 ustawy o własności lokali,

- błędne ustalenie stanu faktycznego poprzez przyjęcie, że Sąd Rejonowy w Gryfinie w sprawie toczącego się aktualnie między stronami sporu w sądzie odwoławczym, uwzględnił w całości powództwo Spółdzielni, co stanowi naruszenie art. 233 k.p.c.

W uzasadnieniu apelacji powodowie podkreślili, iż w związku z ponownym wzrostem stawki eksploatacyjnej od dnia 01.40.2013 r. w dniu 07.03.2013 r. złożyli w sądzie pozew przeciwko Spółdzielni w trybie art. 4 ust. 8 ustawy o ustalenie rzeczywistych kosztów eksploatacji, przy czym wskazali, iż bez dostępu do dokumentów źródłowych, wyłącznie w oparciu o przedstawioną przez pozwaną stawkę kalkulacyjne nie mieli możliwości ustalenia choćby w przybliżeniu, jaka część tej stawki jest pobierana bezpodstawnie. Wskazali, iż w sprawie Sąd wezwał, iż do podania wartości przedmiotu sporu. Podkreślili zatem, iż Sąd niejako przymusza ich do uznaniowego określenia wartości przedmiotu sporu z ryzykiem, że w przypadku jej zawyżenia poniosą proporcjonalnie koszty procesu, a w przypadku niedoszacowania tego zawyżenia, z ryzykiem odrzucenia wniosku o podwyższenie kwoty dochodzonej, jako złożonego zbyt późno. Apelujący wywodzili, iż sytuacja procesowa, w jakiej się znaleźli znajduje źródło w nieprawidłowej interpretacji przez Sąd Rejonowy art. 27 ust.1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych. Przepisy art. 27 ust. 2 i 3 w żadnym miejscu nie odnoszą się do nieuregulowanej w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych kwestii kontroli zarządcy przez właściciela lokalu stanowiącego wydzieloną własność i jednocześnie nie będącego członkiem spółdzielni. Zastrzeżenia, o których mowa wykluczają jedynie stosowanie tych przepisów ustawy o własności lokali, które dotyczą zarządu nieruchomością wspólną oraz wspólnoty mieszkaniowej i zebraniu właścicieli, ponieważ kwestie te inaczej reguluje ustawa o spółdzielniach mieszkaniowych.

W uzupełnieniu apelacji w piśmie procesowym z dnia 22.04.2014 r. powodowi zarzucili nadto Sądowi I instancji niezbadanie szczególnych okoliczności uzasadniających interes prawny w ustaleniu prawa dostępu do dokumentów wymienionych w pozwie.

W odpowiedzi na apelację strona pozwana wniosła o jej oddalenie i obciążenie powodów kosztami procesu, w tymi kosztami zastępstwa procesowego za obie instancji wg norm przepisanych.

Sąd Okręgowy zważył, co następuje:

Apelacja okazała się nieuzasadniona.

W niniejszej sprawie nie było sporne, iż powodowie legitymują się prawem własności lokalu użytkowego położonego w nieruchomości wspólnej, której zarząd sprawuje pozwana Spółdzielnia. Nie było sporne również i to, że w związku z brakiem innych postanowień statutowych zarząd sprawowany jest w oparciu o przepisy ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych.

Spór sprowadzał się do rozważenia czy w stanie faktycznym i prawnym, jak w niniejszej sprawie, apelujący mogą skutecznie domagać się udostępnienia przez Spółdzielnie dokumentów szczegółowo wskazanych w pozwie, a stanowiących źródłowe materiały w oparciu, o które pozwana, nieprawidłowo zdaniem strony apelującej, skalkulowała obciążające powodów należności.

Wbrew wywodom apelacji rację zatem należy przyznać Sądowi Rejonowemu, iż w obecnym stanie prawnym brak jest możliwości uczynienia zadość żądaniu pozwu, co słusznie rzutowało na jego bezzasadność.

Prawa i obowiązki członków spółdzielni, jak również osób, którym przysługuje prawo własności lokalu, a niebędących członkami spółdzielni w zakresie oddanym pod rozwagę sądu kompleksowo reguluje ustawa z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych. Otóż zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy właściciele lokali niebędący członkami spółdzielni są obowiązani uczestniczyć w pokrywaniu kosztów związanych z eksploatacją i utrzymaniem ich lokali, eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości wspólnych. Są oni również obowiązani uczestniczyć w wydatkach związanych z eksploatacją i utrzymaniem nieruchomości stanowiących mienie spółdzielni, które są przeznaczone do wspólnego korzystania przez osoby zamieszkujące w określonych budynkach lub osiedlu. Obowiązki te wykonują przez uiszczanie opłat na takich samych zasadach, jak członkowie spółdzielni, z zastrzeżeniem art. 5. W myśl zaś ust. 6 ⁴ Spółdzielnia jest obowiązana, na żądanie członka spółdzielni, właściciela lokalu niebędącego członkiem spółdzielni lub osoby niebędącej członkiem spółdzielni, której przysługuje spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu, przedstawić kalkulację wysokości opłat.

Z kolei art. 8 ¹ ust. 1 ustawy stanowi, iż członek spółdzielni mieszkaniowej ma prawo otrzymania odpisu statutu i regulaminów oraz kopii uchwał organów spółdzielni i protokołów obrad organów spółdzielni, protokołów lustracji, rocznych sprawozdań finansowych oraz faktur i umów zawieranych przez spółdzielnię z osobami trzecimi.

W świetle powyższego nie budzi wątpliwości, iż katalog uprawnień czy to członków spółdzielni czy właścicieli - w zakresie dostępu do dokumentacji, w szczególności faktur i umów z osobami trzecimi został kompleksowo zakreślony przepisami prawa materialnego. Nie wydaje się przeoczeniem ustawodawcy ograniczenie prawa właścicieli lokalów niebędących członkami spółdzielni wyłącznie do żądania kalkulacji wysokości opłat z jednoczesnym wyłączeniem kompetencji do wglądu do dokumentacji źródłowej, jak ma to miejsce w przypadku osób legitymujących się statusem członka spółdzielni (art. 8 ¹ ustawy).

Warto w tym miejscu podkreślić, iż przepis powyższy w zakresie, w jakim przyznaje ww. uprawnienie wyłącznie członkom spółdzielni z pominięciem osób o statusie jak apelujący – wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego z dnia 15 lipca 2009 r., Sygn. akt K 64/07 uznany został za zgodny z art. 51 ust. 1, 3 i 5 Konstytucji oraz nie jest niezgodny z art. 49 i art. 51 ust. 2 i 4 Konstytucji.

Nie oznacza to jednako, że właściciele lokali niebędący członkami spółdzielni nie mają możliwości kontroli wysokości nakładanych na nich opłat. Jak wynika bowiem z art. 4 ust. 8 ww. ustawy członkowie spółdzielni, osoby niebędące członkami spółdzielni, którym przysługują spółdzielcze własnościowe prawa do lokali, oraz właściciele niebędący członkami spółdzielni mogą kwestionować zasadność zmiany wysokości opłat bezpośrednio na drodze sądowej. W przypadku wystąpienia na drogę sądową ponoszą oni opłaty w dotychczasowej wysokości. Ciężar udowodnienia zasadności zmiany wysokości opłat spoczywa na spółdzielni. Co istotne z materiału dowodowego sprawy wynika, iż z uprawnienia powyższego powodowie skorzystali. Warto w tym miejscu podkreślić, iż obowiązek wykazania podstawy faktycznej i prawnej w oparciu, o którą naliczane są opłaty powodów obciąża w takim wypadku pozwaną Spółdzielnię. Celem popierania swojego roszczenia w tamtejszej sprawie powodowie nie muszą legitymować się żadnymi dokumentami, zaś wartość przedmiotu sporu ustalana jest wyłącznie w oparciu o oświadczenie strony powodowej.

Odnosząc się w tym miejscu do zarzutów apelacji a to błędnej interpretacji art. 27 ust. 1 ustawy o spółdzielniach mieszkaniowych, to uznać należy go za nieuzasadniony. Przepis powyższy odsyła bowiem do ustawy o własności lokali wyłącznie w kwestiach nieuregulowanych w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych. Nie budzi wątpliwości Sądu Okręgowego, iż prawa i obowiązki poszczególnych podmiotów w zakresie dostępu do dokumentacji będącej w posiadaniu spółdzielni zostały przez ustawodawcę już w ustawie o spółdzielniach mieszkaniowych - w sposób kompleksowy uregulowane. Delegacja ustawowa na którą wskazuje apelujący nie może mieć zatem zastosowania.

Dla wyczerpania tematu warto w tym miejscu podkreślić, że również sformułowane przez powodów już na etapie postępowania apelacyjnego żądanie w oparciu o interes prawny w ustaleniu prawa do dokumentu - nie mógł doprowadzić do zmiany zaskarżonego orzeczenia. W pierwszym rzędzie podkreślić należy przede wszystkim, iż zgodnie z art. 383 K.p.c. w postępowaniu apelacyjnym nie można rozszerzyć żądania pozwu, ani występować z nowymi roszczeniami. A zatem domaganie się aktualnie uwzględnienia powództwa przez pryzmat art. 189 k.p.c. już nawet abstrahując od zasadności takiegoż żądanie– nie mogło być skutecznie. Nie mniej jednak ustosunkowując się do powyższej kwestii zredagowanej z kolei jako zarzut pominięcia przez Sąd I instancji oceny żądania również w kontekście interesu prawnego powodów do otrzymania powyższych dokumentów, to podkreślić należy, iż art. 189 K.p.c. ma zastosowanie w zakresie ustalania prawa lub stosunku prawnego, zaś w niniejszej sprawie ewidentnie mamy do czynienia z żądaniem spełnienia czynności faktycznej, czego osiągnąć w żadnej mierzenie nie można w ramach powództwa o ustalenie.

Reasumując skoro aktualnie brak jest przepisu prawa materialnego dającego powodom skuteczne prawo do domagania się udostępnienia przez Spółdzielnie dokumentów jak w pozwie – zarzuty apelacji uznać należy za chybione co czyni odwołanie w całości niezasadnym.

Mając na uwadze powyższe na mocy art. 385 K.p.c. należało orzec jak w sentencji.

O kosztach postępowania orzeczono na zasadzie art. 98 k.p.c. oraz w oparciu o przepisy rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z dnia 28 września 2002 r. w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego z urzędu ( Dz. U. z 2002 r. nr 163 poz. 1349).